zapisz jako pdf

Strona Gminy Kłobuck
http://www.gminaklobuck.pl/o_gminie/miasta_partnerskie/printpdf
Miasta Partnerskie
W dniu 28 września 2007 roku Burmistrz Gminy Kłobuck – Krzysztof Nowak podpisał umowę partnerską z
Burmistrzem miasta Sturovo – Janem Oravcem.
Štúrovo
– miasto na Słowacji, przy granicy z Węgrami, miejsce dwóch bitew stoczonych przez Jana III Sobieskiego
z Turkami w 1683.
Štúrovo (węg. Párkány, niem. Parkan) leży nad rzeką Dunaj. Jest miastem granicznym. Po drugiej stronie
Dunaju znajduje się węgierski Ostrzyhom. Łączy je most Marii Walerii (nazwany na cześć córki Franciszka
Józefa I). Most został zniszczony w 1944 r. podczas II wojny światowej, ale w 2001 r. odbudowano go.
Pierwsza wzmianka o Štúrovie pochodzi z 1075 - miejscowość nosiła wówczas nazwę Kakath. Późniejsze
wersje to Kokot, Chokot, Kokat, aż wreszcie Cigerdelen Parkani, Parkan i Párkány (od 1773). Po 1541 na
150 lat Párkány znalazły się pod panowaniem tureckim, a nadgraniczne położenie sprawiło, że częste
potyczki z wojskami habsburskimi rujnowały okolicę. Po bitwie pod Parkanami w 1683 miejscowość
powróciła pod władanie królów węgierskich. Za czasów Marii Teresy Párkány stały się siedzibą powiatu,
mogły też organizować 4 jarmarki w roku.
W 1850 Párkány połączono linią kolejową z Pressburga (Bratysławy) do Budapesztu. W 1895 otwarto most
Marii Walerii na Dunaju.
W 1910 na 3079 mieszkańców 3016 było Węgrami (ponad 97%). Mimo to, ze względów politycznych i
gospodarczych, po I wojnie światowej przyłączono miasto do nowo powstałej Czechosłowacji. Na krótko, w
latach 1938 - 1945 powróciło do Węgier, aby od 1945 znowu znaleźć się w Czechosłowacji. W 1948
zmieniono nazwę na Štúrovo.
Według aktualnych danych na 11 410 mieszkańców jest 68,7% Węgrów, 28,8% Słowaków, 1,2% Czechów i
40 Romów.
Obecna nazwa pochodzi od nazwiska XIX-wiecznego słowackiego działacza narodowego Ľudovíta Štúra.
Po 1989, mimo lokalnego referendum, w którym mieszkańcy głosowali za przywrócenie historycznej
nazwy, władze centralne zdecydowały o pozostawieniu nazwy Štúrovo.
Štúrovo leży na lewym brzegu Dunaju, na południowo-wschodnim skraju Niziny Naddunajskiej. Średnia
roczna temperatura powietrza osiąga +10,8 °C, co powoduje że miasto i jego okolice stanowią
najcieplejszy region Słowacji. Rzadko występują tu wiatry. Rzeki Dunaj, Hron i Ipeľ oraz sieć zbiorników
wodnych w okolicy wpływają sprzyjająco na mikroklimat okolic. Na północny-wschód od miasta wznoszą
się w górę wulkaniczne skały Kováčovských kopcov. Najwyższy szczyt - Burda, osiąga wysokość 395 m. Na
północny-zachód od miasta znajduje się rezerwat przyrody Vŕšok /Hegyfarok/, obszar uprawy winorosli
Štúrovčanov. W okresie letnim największą atrakcja miasta jest kąpielisko termalne.
Kąpielisko termalne Vadaš Štúrovo jest jednym z największych kąpielisk na Słowacji. Rozpościera się
ono na powierzchni 24 ha. Korzysta ono ze źródła ciepłej wody o temperaturze 38°C. Jest to nie tylko
kąpielisko miejskie a także centrum rekreacji zabawy i wypoczynku. Do dyspozycji jest 8 basenów z wodą
o temperaturze od 26 do 36°C. W lecie główną atrakcją jest pierwszy i jedyny na Słowacji basen ze
sztucznymi falami. W zimie do dyspozycji jest zewnętrzny basen z woda termalną i kryta pływalnia.
Dodatkowe atrakcje oferują: podwójny tobogan, bowling centrum, minigolf, boiska do siatkówki plażowej i
koszykówki oraz korty tenisowe.
Mościska
– obecnie jedno z najstarszych miast Ukrainy Zachodniej, położone w obwodzie lwowskim, dekanat halicki.
Obecnie centrum rejonu mościskiego, na Płaskowyżu Tarnogrodzkim. W II Rzeczypospolitej siedziba
powiatu mościskiego województwa lwowskiego. Nazwa miasta pochodzi od mostów, które do dnia
dzisiejszego otaczają miasto z czterech stron.
W XI wieku tereny te należąły do Lędzian. W Geografie Bawarskim Lędzianie występują pod nazwą Lendizi
i posiadają 98 grodów.
Początki.
W najstarszej kronice kronikarza ruskiego Nestora z roku 981 znajduje się pierwsza wzmianka o terenach,
na których położony były Mościska poszedł Włodzimierz na Lachów i zajął im grody ich Przemyśl,
Czerwień i inne grody mnogie, które i do dziś są pod Rusią. Prawdopodobnym jest że wcześniej tereny te
należały do Państwa Mieszka I. W czasie wyprawy wojennej w 1018 r. odbił te tereny Bolesław I Chrobry.
Polska ponownie utraciła je w roku 1031. Z powrotem przyłączył je Bolesław II Szczodry w 1069 r. Znów
utracił te ziemie Władysław I Herman, gdy weszły one w skład Rusi Kijowskiej. Kolejna pisemna wzmianka
o tych terenach pochodzi z czasów, gdy ziemia ta należała do książąt ruskich. Zapis w kronikach ruskich –
Latopisie Hipackim z roku 1150, mówiący, że król węgierski Gejza II "przeszedł góry i wziął gród Sanok i
posadnika jego i wiosek w Przemyskiem wiele zajął" W 1340 r. prawem spadkobierstwa posiadł te ziemie
Kazimierz III Wielki i włączył do Rzeczypospolitej.
Ruś halicka.
W latopisie halicko-wołyńskim znajduje się pierwszy pisemny dokument z 1244 r., który wspomina o tym,
że na rzece Siczyci (stara nazwa Sicznej) w pobliżu Mostycz (stara nazwa Mościsk) rozpętała się bitwa
między wojskami kniazia Danyły Halickiego i Rościsława Michajłowicza.
Okres I Rzeczypospolitej
Po sukcesji ziem na Rusi halickiej, w tym Mościsk, przez Kazimierza Wielkiego w XIV w., były aż do
rozbiorów niezmiennie w granicach Rzeczypospolitej, do roku 1772 ziemia przemyska, województwo
ruskie. W 1404 r. król Władysław II Jagiełło nadał prawa magdeburskie (miejskie) podnosząc tym samym
Mościska do godności miasta.
Mościska wraz z okolicznymi wioskami do 80. lat XVI w. należały do starostwa przemyskiego, dopiero po
reformie administracyjnej stały się siedzibą starostwa. Pierwszym starostą mościskim został Jan Szczęsny
Herburt. Do starostwa mościskiego należało miasto i 11 wiosek. W 1787 r. rząd austriacki oddał starostwo
mościskie Ignacemu hr. Cetnarowi jako częściowy ekwiwalent za zabrane Nadworne.
W XV i XVI w. Mościska kilkakrotnie były niszczone przez najeźdźców: Wołochów w 1498 r., Turków i
Tatarów w 1524 r. Najazdy spowodowały zubożenie miejscowej ludności. Aby ulżyć doli mieszkańców
królowie zwalniali często mieszczan od podatków. Np. w XVI w. zostali oni zwolnieni z płacenia myta na
terenie całego Królestwa Polskiego, co znacznie poprawiło sytuację materialną miasta.
Zabory.
Pod koniec XVIII w. społeczność Mościsk liczyła 2240 mieszkańców, w tym 1300 łacinników, 240
grekokatolików i 700 żydów. Na początku XX w. liczba ludności wzrosła o połowę do 4590 osób: 2100
izraelitów, 2000 rzymskich katolików i 490 grekokatolików. Później liczba mieszkańców miasta nie rosła
już tak szybko.II Rzeczpospolita.
W okresie 1918-1939 Mościska leżały w woj. lwowskim, w powiecie Mościska. Bezpośrednio przed
wybuchem II wojny światowej miasto liczyło ok. 5000 mieszkańców.
II wojna światowa.
Kiedy wojska sowieckie 17 września 1939 zajęły wschodnie tereny Polski rozpoczęły się czystki ludności
polskiej, która była przymusowo wysiedlana na Syberię lub skazywana na pobyt w GUŁAG-u. Po
wkroczeniu wojsk niemieckich nastąpiła całkowita eksterminacja społeczności żydowskiej Mościsk. Zostali
oni wywiezieni do obozu w Bełżcu i Jaworowie. Tylko nielicznym udało się przeżyć i wyemigrować za
granicę. Kapelanem obwodu AK w Mościskach był ks.Józef Bełch (1909-1993).
24 lipca 1944 r. Sowieci znów weszli do Mościsk, i ustanowili władzę wojskowo-cywilną. Po zakończeniu
wojny zaczęła się przymusowa kolektywizacja, w ramach której w całej okolicy zabierano gospodarstwa
(ziemię, stodoły, sprzęt rolniczy itp.) i na siłę zapisywano do kołchozów. Każda próba sprzeciwu była
karana np. przymusowymi robotami, a niekiedy nawet wywiezieniem na Syberię.
Repatriacja powojenna.
Jesienią 1945 r. zaczęła się repatriacja, która trwała do 1948 r. W ramach repatriacji większa część
ludności polskiej wysiedlono do Polski. Podobny los spotkał też ojców i braci zakonnych z Klasztoru
Redemptorystów w Mościskach. Wyjechali oni w dwóch turach w lipcu-sierpniu 1946 r. zabierając z sobą
przede wszystkim obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy, a także: ornaty, figury, rzeźby, stacje drogi
krzyżowej, słowem to wszystko, co mogli uratować przed zniszczeniem i rabunkiem. Mimo nacisku ze
strony władz sowieckich pozostało jednak pięciu ojców zakonnych i dwóch braci. Ich pobyt w Mościskach
nie trwał jednak długo. 14 maja 1948 NKWD aresztowało ojców z klasztoru w Mościskach, a o. K.
Lendziona i o. M. Karasia wywieziono do łagrów w głąb Rosji. Kościół został zamknięty i zamieniony na
magazyn, a w klasztorze urządzono szpital istniejący do dziś.
Okres pod panowaniem ZSRR.
W Mościskach wraz z okolicznymi wioskami: Zakościele, Rzadkowice, Sółkowszczyzna, Rudniki (oprócz
Zawady) do 1939 r. przeważała zdecydowanie ludność polska. Sytuacja jednak uległa zmianie po
repatriacji, kiedy to społeczność polska Mościsk przerzedziła się o połowę. Obecnie w miejscowościach
tych żyje mieszana społeczność polsko-ukraińska. Ta część ludności, która nie wyjechała i pozostała na
ziemi Mościskiej, musiała dostosować się do nowych warunków społecznych. Przez cały okres rządów
komunistycznych Polacy trwali w jedności, nie ulegali dyktaturze sowieckiej i stali na straży własnej wiary.
Wszystkie kościoły w Mościskach i okolicznych wsiach zostały zamknięte, oprócz kościoła pw. św. Mikołaja
w Pnikucie, gdzie miejscowa ludność nie pozwoliła na zamknięcie świątyni i nie oddała kluczy władzom.
Mimo braku księdza, ludzie sami zbierali się w niedzielę i święta na wspólną modlitwę.
Wierni z całej pobliskiej okolicy zjeżdżali się do jedynego działającego kościoła w Mościskach, pw. św. Jana
Chrzciciela. Mimo nacisków ze strony miejscowych władz był on przez cały czas otwarty, co nie znaczy, że
obeszło się bez ekscesów. Aby kościół mógł normalnie funkcjonować, trzeba było opłacać podatki w
wysokości 6 tys. rubli rocznie. Nieopłacenie w terminie należności mogło zakończyć się zamknięciem
świątyni. Jednak postawa społeczności polskiej mościskiego dekanatu dzielnie wspierała kościół parafialny
i nie pozwoliła na zamknięcie świątyni. Dzięki ich wspólnej inicjatywie powstała tzw. "dwudziestka", do
której wchodzili parafianie z całego dekanatu. To nieformalne ciało zajmowało się sprawami
organizacyjnymi kościoła.
Okres niepodległej Ukrainy.
Po uzyskaniu niepodległości Ukrainy w 1991 r. sytuacja Polaków nieco się zmieniła. W 1989 r. powstało
Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej, oddział w Mościskach. Pierwszym prezesem została
Wanda Pietraga. Później powstały także mniejsze oddziały w wioskach Strzelczyska, Lipniki, Pnikuty,
Lacka Wola. Przy Towarzystwie zaczął swoją działalność chór "Mościskie Słowiki".
Z inicjatywy Towarzystwa w 1989 r. przy ukraińskiej szkole średniej powstały klasy z polskim językiem
nauczania. Zaczęły odbywać się pierwsze lekcje religii w kościele parafialnym, powstały grupy
młodzieżowe: schola i drużyna harcerska.
W całym mościskim dekanacie otwarto kościoły, które przez kilkadziesiąt lat pełniły funkcję magazynów,
klubów, składów chemikaliów, itp. Zaczęła się na nowo odradzać wolność, która była ograniczona lub w
ogóle zakazana w Związku Radzieckim. W 1991 r. odzyskano kościół św. Katarzyny w Mościskach, a 21
grudnia nastąpiło otwarcie świątyni z udziałem biskupa Marcjana Trofimiaka. W tym czasie przybył też
pierwszy redemptorysta o. Władysław Ziober, który w 1996 r. przywiózł z Tuchowa do Mościsk ikonę
Matki Bożej Nieustającej Pomocy. 28 września obraz został uroczyście wprowadzony do kościoła przy
udziale, abpa Mariana Jaworskiego, metropolity archidiecezji lwowskiej, bpa Bolesława Taborskiego z
Przemyśla, bpa Kurta Krenna z Austrii, wiceprowincjała oo. redemptorystów oraz wielu innych dostojnych
gości i licznie zgromadzonej rzeszy wiernych.
26 czerwca 2001 we Lwowie Jan Paweł II pobłogosławił korony Mościskiego obrazu M.B.N.P., a 8
września tegoż roku odbyła się koronacja obrazu, której dokonał ks. kardynał Marian Jaworski. 27 czerwca
2002 świątynia klasztorna została wyniesiona do godności sanktuarium przez metropolitę lwowskiego ks.
kardynała Mariana Jaworskiego.
Aktualna sytuacja ludności polskiej.
Mościska to jedno z większych skupisk Polaków w województwie lwowskim. Według danych z 2003 r. w
rejonie mościskim zamieszkiwało ok. 7190 Polaków. W samych Mościskach jest 10 tys. mieszkańców, z
czego Polacy stanowią 2500, czyli 25% ogólnej ludności. Mościska są siedzibą dekanatu i władz
rejonowych.
Centrum miasta pod względem przestrzennym zachowało swój historyczny kształt. Jako miasto o bogatej
wielowiekowej historii w 2004 r. obchodziło swoje najważniejsze jubileusze a mianowicie: 760 lat od
pierwszego wspomnienia o miejscowości Mostycze (Mościska), w latopisie halicko-wołyńskim, 600-lecie
nadania prawa magdeburskiego, 600-lecie parafii i 400-lecie kościoła parafialnego, 400-lecie cerkwi Jura
oraz 200-lecie cerkwi Pokrowy.
W Mościskach działa Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej. Fundacja Pomoc Polakom na
Wschodzie ufundowała z okazji dziesięciolecia tamtejszego oddziału TKPZL sztandar. Przy Towarzystwie
działają zespoły: męski chór kameralny i dziecięcy chór "Więcej Słońca". Przy kościele znajdują się
zrzeszenia młodzieżowe, tj. grupa "Emanuel" (35 osób), oaza młodzieżowa (20 osób), schola (20 osób),
grupa ministrantów licząca ok. 70 osób, dziecięco-młodzieżowa "Róża różańcowa" (20 osób), "Grupa
powołaniowa" (około 115 osób, starsi i młodzież) oraz drużyna harcerska. Przy kościele działają także inne
kółka i zrzeszenia, np. "Grupa Intronizacji Chrystusa Króla", "Rodzina Franciszkańska", "Rodzina Rodzin".
W Mościskach jest też zgrupowanie Sióstr Honoratek, które prowadzą katechezę, a także ochronkę dla
przedszkolaków. W sąsiedniej wsi Krysowice działa Zgromadzenie Sióstr Służebniczek NMP prowadzących
ochronkę dla 32 dzieci.
W 2002 r., w Mościskach otwarto szkołę średnią z polskim językiem nauczania, w której uczy się 250
uczniów. Nieopodal Mościsk, we wsi Strzelczyska 1 września 2003 r. otwarto piątą na Ukrainie, a drugą w
rejonie Mościskim, dziewięcioletnią szkołę podstawową z polskim językiem nauczania, w której uczy się
135 uczniów. W obydwu szkołach są klasy komputerowe i biblioteka.
Zabytki sakralne.
W XIV w. ufundowano pierwszy drewniany kościół, który wkrótce został spalony przez Tatarów i
Wołochów w 1498 r. Następna świątynia murowana pw. św. Jana Chrzciciela została wzniesiona z
inicjatywy proboszcza Bartłomieja z Rohatyna i konsekrowana 8 stycznia 1604 przez biskupa
przemyskiego Macieja Pstrokońskiego.
Starosta mościski Jan Szczęsny Herburt w 1604 r. nadał przywilej na budowę cerkwi grekokatolickiej św.
Jura w Mościskach, która powstała w 1604 r. Istnieje ona do dziś i znajduje się w północno-wschodniej
części miasta. W mieście znajdował się też kościół pw. Maryi Panny, który został zamknięty w 1788 r.
przez cesarza Józefa II, a w 1804 r. został nabyty przez Rusinów (Ukraińców) za 300 złotych i zamieniony
na prawosławną cerkiew Pokrowy Przenajświętszej Bogurodzicy.
Nieopodal Mościsk, w sąsiedniej wsi Zakościele, stoi modrzewiowy kościół niegdyś parafialny pw. Michała
Archanioła. Pierwsza wzmianka o nim pochodząca z 1397 r. stwierdza, że istniał on już wtedy "od dawna".
Do parafii Mościskiej wcielono go na przełomie XVI i XVII w. W 1648 r. Kozacy spalili ten kościół wraz z
ludnością, która szukała w nim schronienia. Kościół ten został jednak odbudowany i do dziś służy swoim
wiernym.
W Mościskach jest też klasztor i kościół dawniej oo. Dominikanów ufundowany przez Mikołaja
Tarnowskiego kasztelana halickiego, za czasów Władysława Warneńczyka. Za panowania Józefa II w 1788
r. świątynia została zamknięta i zamieniona na magazyn, a w 1858 r. miasto nabyło ją od rządu za
protekcją Agenona hr. Gołuchowskiego. Świątynia została odrestaurowana i przekazana w 1883 r. oo.
redemptorystom, którzy w tym samym czasie założyli w Mościskach swój dom zakonny. Tegoż roku z
błogosławieństwem papieża Leona XIII został przewieziony do tego kościoła, przez o. Bernarda
Lubieńskiego, obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy. W święto Narodzenia Maryi Panny 8 września
odbyła się uroczysta instalacja obrazu. Tu też była siedziba nowicjatu zakonnego a przez pewien czas
także studentatu.
Inne zabytki.
W sąsiedztwie miasta znajdował się otoczony wałami zamek, w którym rezydowali starostowie mościscy.
Miasto posiadało też ratusz, rynek mury i wały obronne, w których znajdowały się bramy: Przemyska,
Lwowska i Tkacka oraz Baszta Samborska. Szczątki tych zabudowań można zauważyć nawet dzisiaj w
północno-wschodniej części miasta. Fortyfikacja ta miała na wyposażeniu 40 dział wałowych i kilkadziesiąt
szmigownic żelaznych, z których ostatnie zostały zabrane do arsenału lwowskiego w 1849 r.
(źródło: www.wikipedia.pl)