docPowrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych
download 
Reklamacja Transkrypt
Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych
Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej Q3 - Q4 2013 | Edycja V, styczeń 2014 Większość prognoz CFO wskazuje na to, że do Polski wróciła normalność w warunkach prowadzenia biznesu a sytuacja ekonomiczna staje się stabilna. Polskie firmy szykują się do silnej walki o rynek i do dostosowania swoich kosztów do silnej presji cenowej ze strony konkurentów. 2 Wstęp Szanowni Państwo, mam przyjemność zaprezentować Państwu wyniki piątej edycji badania Deloitte „CE CFO Survey”, prowadzonego wśród dyrektorów finansowych (CFO) dużych firm w Europie Środkowej. Nasza ukazująca się regularnie publikacja, poświęcona jest przewidywaniom i wyzwaniom, przed którymi stoją polscy dyrektorzy finansowi. Służy także porównaniu ich nastrojów z postawami CFO z firm z 12 gospodarek regionu (tzn. Albanii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Litwy, Łotwy, Rumunii, Serbii, Słowenii, Słowacji i Węgier). Najnowsze przewidywania dotyczące przyszłości polskiej gospodarki wskazują na rosnący optymizm wśród polskich dyrektorów finansowych. Ponad 60% procent z nich sądzi, że wzrost PKB przekroczy poziom 1,6%. Sytuacja gospodarcza powraca do normalności i zdaje się być na tyle stabilna, by polskie firmy mogły skupić się na priorytetach takich jak zwiększanie przychodów i restrukturyzacja. Największe obawy dyrektorów finansowych w Polsce budzi presja cenowa oraz problemy z utrzymaniem płynności finansowej. W wielu krajach Europy Środkowej przedsiębiorstwa planują kontynuację strategii ścisłej kontroli kosztów i płynności finansowej oraz ograniczenia inwestycji. Jednak w niektórych państwach, w tym w Polsce, apetyt na ryzyko zaostrza się ze szczególnym naciskiem na wzrost przychodów na obecnych i nowych rynkach. Jest to zdecydowanie pozytywny wskaźnik zapowiadający poprawę sytuacji gospodarczej na rynkach tych państw. Mam nadzieję, że raport, który publikujemy będzie interesujący i stanie się dla Państwa inspiracją do dalszych działań. Już dziś pragnę zaprosić Państwa do udziału w kolejnej edycji badania. Krzysztof Pniewski Partner, Lider Usług Transformacji Finansów Deloitte Polska Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 3 Najważniejsze trendy i spostrzeżenie – powrót do normalności: • CFO wiarygodnie przewidują rzeczywistość gospodarczą polskiej gospodarki. Ich historyczna prognoza wzrostu na poziomie ok. 1,5% PKB w roku 2013 sprawdziła się. • Zdaniem CFO polska gospodarka i polski biznes wraca do normalności: CFO prognozują bezpieczny wzrost ponad 2% (60,7% przewiduje ponad 1,6%), niską inflację (poniżej 3% =>) – 88% CFO, stabilny kurs walutowy (4,1-4,2 PLN/EUR) – 56% ankietowanych, atrakcyjne (42%), w miarę dostępne i niedrogie kredyty (80%) oraz szanse inwestycyjne, uzasadniające dla istotnej części firm, inwestowanie i większy apetyt na ryzyko (39%). • Obserwujemy dalszy wzrost optymizmu CFO z Polski, z poziomu +24% do + 44%, jednego z najwyższych w Europie Środkowej. • Kluczowymi wyzwaniami w roku 2014 będzie presja cenowa (wskazana przez 34% CFO) i utrzymanie płynności w warunkach wzrostu (20% CFO). Z tym powiązane są kluczowe priorytety strategiczne firm: nacisk na wzrost przychodów z obecnych źródeł (84%) i z nowych rynków (ok 70%). Kluczowy nacisk będzie też położony na redukcję kosztów pośrednich i bezpośrednich (jest to główny priorytet dla około 80% firm). Jest to związane z presją cenową i ciągłym dążeniem do doskonałości operacyjnej, aby przy spadających cenach zapewnić odpowiednią rentowność i konkurencyjność. • Z 48 do 17% spadł udział CFO traktujących recesję i spadek popytu za kluczowe zagrożenie w roku 2014. • Polskie firmy są zadowolone z poziomu swoich inwestycji w badania i rozwój. 68 proc. firm w Polsce w najbliższym roku nie planuje zwiększenia swoich wydatków na ten cel. • Znacząco wzrósł negatywny odbiór zmian regulacyjnych jako bariery dla dalszego rozwoju polskich firm. Wynika to z wielu zmian wprowadzonych w CIT, VAT i PIT i potrzeby dostosowania się do tych zmian. Największą barierą są przepisy dotyczące VAT (81%) a potem CIT (58%). • Zauważalny jest również narastający problem ze znalezieniem właściwych pracowników (z 24% rok temu do 37% obecnie). 4 O badaniu • Deloitte CE CFO Survey to przeprowadzane przez Deloitte badanie opinii dyrektorów finansowych (CFO) największych firm w Europie Środkowej (według listy Deloitte CE Top 500). • Najnowsza (V) edycja badania Deloitte CE CFO Survey zrealizowana została w listopadzie 2013 przy udziale blisko 600 CFO z 12 krajów Europy Środkowej: Albanii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Litwy, Łotwy, Rumunii, Serbii, Słowenii, Słowacji i Węgier. • Badanie prowadzone jest przy wykorzystaniu anonimowej ankiety internetowej opartej na platformie Deloitte Dex, gwarantującej zachowanie poufności danych. • Analiza wyników badania została przeprowadzona we współpracy z dr Michałem Zdziarskim, Dyrektorem programu badań, Międzynarodowe Centrum Zarządzania, Uniwersytet Warszawski. • Poprzednia edycja miała miejsce w czerwcu 2013 roku. • Podobne badania cykliczne prowadzone są przez firmę Deloitte na całym świecie. Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 5 Prognozy polskich CFO na 2014 rok Oczekiwania co do wzrostu gospodarczego w Polsce w 2014 są optymistyczne. CFO przewidujących niewielki lub dynamiczny wzrost PKB jest więcej od tych, którzy oczekują recesji lub stagnacji jedynie w Polsce, na Litwie i Łotwie. Na drugim krańcu skali znajdują się Słoweńcy, Chorwaci i Bośniacy. W pięciu kategoriach dyrektorzy finansowi z Polski są w pierwszej trójce z 13 badanych krajów: zamiar zwiększenia lewara finansowego (1), skłonność zwiększenia ryzyka (2), dostępność nowych kredytów (3), wzrost PKB (3), spadek bezrobocia (3). Wykres 1. Prognoza PKB Jaka zdaniem CFO będzie dynamika PKB? Litwa Słowenia Łotwa Polska Chorwacja Albania Bośnia Serbia Słowacja Bułgaria Rumunia Węgry Czechy Recesja Stagnacja Niewielki wzrost Wzrost Wykres 2. Apetyt na ryzyko Czy w opinii CFO to jest dobry czas na zwiększenie ryzyka? 40% 30% 20% 10% 0% 6 I Edycja II Edycja III Edycja IV Edycja V Edycja (2011 H2) (2012 H1) (2012 H2) (2013 H1) (2013 H2) Polska Czechy Słowacja Rumunia Węgry Ocena sytuacji gospodarczej Wstęp Międzynarodowy Fundusz Walutowy prognozuje następujące wzrosty PKB w 2014 roku: Wykres 3. Wzrost PKB na Świecie Wzrost PKB wg MFW 10% • Świat – 3,6%, • Gospodarki rozwinięte – 2, 0%, 8% • Gospodarki wschodzące – 5,1%, 6% • Polska – 2,4%. 4% Historycznie obserwujemy istotną korelację pomiędzy optymizmem CFO a wzrostem PKB w Polsce. W obecnym badaniu optymizm netto kontynuuje wzrost – czy możemy zatem spodziewadź się dobrego roku 2014? 2% 0% -2% -4% -6% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014* Świat Gospodarki rozwinięte Polska Gospodarki wschodzące Źródło: WEO, MFW. * prognoza MFW Wykres 4. Optymizm CFO a PKB Czy CFO przewidują zmiany we wzroście PKB? 6% 50% 40% 5% 30% 4% 20% 10% 3% 0% 2% -10% -20% 1% -30% 0% -40% Optymizm netto PKB Źródło: Analiza Deloitte w oparciu o dane z: WEO, MFW Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 7 Umiarkowany wzrost PKB, niska inflacja i nieznaczny spadek bezrobocia W prognozach makroekonomicznych polskich CFO widoczny jest umiarkowany optymizm. Oczekiwania inflacyjne są niskie. Łącznie 88% CFO biorących udział w badaniu uważa, że inflacja w przyszłym roku nie przekroczy 2,9%. W tym 49% oczekuje inflacji w przedziale 2%-2,9% zaś 39% mniejszej niż 2%. Kurs EUR/PLN CFO przewidują w przedziale pomiędzy 4,10 a 4,19, zbliżonym do aktualnego kursu (14.01.2014 r.). Większość (61%) CFO w Polsce przewiduje wzrost gospodarczy o ponad 1,6%. Aż 20% CFO uważa, że wzrost może przekroczyć nawet 2,5%. Ponad 3 krotnie więcej CFO (46%) oczekuje, że bezrobocie w Polsce nieznacznie spadnie w stosunku do tych, którzy spodziewają się jego nieznacznego wzrostu (15%). Wykres 5. Prognoza PKB Wykres 7. Prognoza inflacji Jaka zadaniem CFO będzie dynamika PKB? Jaka zadaniem CFO będzie inflacja? 80% 80% 64% 60% 40% 2012 H1 50% 46% 41% 49% 43% 36% 2012 H2 2013 H1 23% 20% 20% 2% 59% 40% 2012 H2 2013 H1 2013 H2 20% 10%10% 8% 2% 2% 0% 2% =0,5% 0,6% - 1,5% 0,6%-1,5% 1,6% - 2,5% 1,6%-2,5% 1,9% 2,6% - 3,5% 2,6%-3,5% 2-2,9% Wykres 6. Prognoza bezrobocia Wykres 8. Prognoza kursu walutowego Jaka zadaniem CFO będzie stopa bezrobocia? Jaki zadaniem CFO będzie kurs walutowy 80% 60% 69%69% 60% 52% 46% 2012 H1 37% 40% 11% 14% 5% 11%12% 15% 8% 2013 H1 15% 5% Zmniejszy się nieznacznie Bez zmian Zwiększy się nieznacznie Znacznie wzrośnie 2% 3-3,9% 4-4,9% 56% 40% 2012 H2 28% 0% 8 1% 2% 2% 0% 0% 20% 2012 H1 48% 39% 33% 31% 2013 H2 11% 5% 5% 3% 55% 49% 48% 60% 20% 20% 2013 H2 2% 2% 17% 3% 0% 3,80 PLN PLN-- 3,90 3,90 PLN PLN-- 4,00 PLN PLN-- 4,10 PLN PLN-- 4,20 PLN3,80 PLN - powyżej powyżej 3,89 PLN 3,99 PLN 4,09 PLN 4,19 PLN 4,29 4,29 PLN PLN 4,30 4,30 PLN PLN Stan niepewności czy powrót do normalności? Perspektywy gospodarcze polskich przedsiębiorstw wracają do normalności. Optymizm netto, rozumiany jako odsetek osób wskazujących, że perspektywy finansowe ich firm są optymistyczne pomniejszony o odsetek wskazujących na pogorszenie sytuacji, wzrósł z +24 do +44%. Aż 54% CFO optymistycznie ocenia perspektywy wzrostu swoich firm w porównaniu do sytuacji sprzed 6 miesięcy. Wykres 9. Niepewność ekonomiczna Ocena niepewności ekonomicznej przez CFO 7% 47% 50% 52% 44% 52% 20% Optymizm widoczny jest w całym regionie. Szczególnie kraje przewidujące stagnację odbierają ją jako znaczącą poprawę w stosunku do sytuacji sprzed roku (Bośnia, Bułgaria, Serbia). 24% 28% 40% 40% 41% 30% 28% 0% 2011H2 2011 H2 2% 10% 10% 80% 60% Coraz więcej CFO ocenia poziom niepewności jako normalny (wzrost z 5% do 30%). O połowę spadła liczba CFO oceniających poziom niepewności ekonomicznej za wysoki (z 53% do 26%). 3% 4% 100% 10% 9% 5% 2012H1 2012 H1 2012H2 2012 H2 2013H1 2013 H1 2013H2 2013 H2 Bardzo wysoki Wysoki Ponad standardowy Standardowy Wykres 10. Perspektywy finansowe w Polsce Perspektywy finansowe w porównaniu z sytuacją sprzed 6 miesięcy 100% 3% 21% 8% 2% 1% 8% 19% 28% 43% 46% 32% 50% 0% 51% 17% 7% Bardzo optymistycznie 33% 31% 44% 34% 48% 24% 21% 5% Raczej optymistycznie 35% Bez zmian 10% Mniej optymistycznie Optymizm netto -28% -50% 2011 H2 2011H2 2012 H1 2012H1 2012 H2 2012H2 2013 H1 2013H1 2013 H2 2013H2 Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 9 Wykres 11. Perspektywy finansowe w Europie Środkowej Perspektywy finansowe w porównaniu z sytuacją sprzed 6 miesięcy 100% 2% 8% 18% 50% 44% -10% 33% 56% 46% 36% 0% 43% 32% 41% 49% 32% 51% -18% -6% Słowacja Czechy 37% -7% 35% 4% 18% 38% 3% 10% 33% 47% 67% 50% 22% 33% 3% 27% 53% 27% 46% 38% 37% 32% 7% 8% 39% 50% 20% 40% 25% 41% 41% -15% -11% -17% -21% -6% Węgry Albania Bułgaria Litwa Łotwa 49% 17% 32% -11% 43% 10% 3% -27% -14% -50% Polska Bardzo optymistycznie Raczej optymistycznie Bez zmian Mniej optymistycznie Optymizm netto 10 Rumunia Serbia Słowenia Chorwacja Bośnia i Hercegowina Główne ryzyka i priorytety biznesowe Rośnie presja cenowa, spadają obawy o recesję Najważniejsze ryzyka, których znaczenie wzrosło znacząco od ostatniej edycji badania z maja 2013 to: presja cenowa (34%) oraz zatory płatnicze i problemy z płynnością (20%). Z 48% do 17% spadła natomiast ilość respondentów uznających recesję i spadek popytu za prawdopodobne zagrożenie. Presja cenowa wskazuje na zaostrzające się warunki konkurencji na rynku i wzmożoną walkę o rynek i wzrost. Ten wzrost wymaga jednak kapitału obrotowego i stąd większy nacisk na aspekty zachowania płynności. Podnoszone ryzyka są typowe dla przedsiębiorstw w fazie wzrostu, walczących o rynek i potrzebujących pieniędzy na sfinansowanie należności i zapasów. Wykres 12. Ryzyko Jakie czynniki ryzyka CFO postrzegają jako najistotniejsze? 22% Presja cenowa 13% Problemy z płynnością 10% 9% 13% 34% 20% 17% 48% 46% Recesja i spadek popytu 20% 9% 6% 9% Zmienne prawo podatkowe i gosp. 12% 5% Brak dostępu do wykwalifikowanych pracowników 2% 3% 3% Wzrost kosztów działalności 11% 5% 3% 2% Niedostępne finansowanie 8% 5% 5% Ryzyko kursowe 0% 22% 20% 2012 H1 2012 H2 40% 2013 H1 60% 2013 H2 Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 11 Strategie przedsiębiorstw na 2014 rok Wzrost przychodów i poszukiwanie oszczędności priorytetami CFO Jak wynika z lokalnej edycji badania, stałym, wysokim priorytetem polskich firm jest wzrost przychodów. Dla ponad trzech czwartych badanych będzie to wzrost przychodów z obecnych rynków, a dla 70% z nowych rynków. Może być on jednak trudny do realizacji wobec rosnącej presji na obniżanie cen, przy powolnym wzroście gospodarczym i ograniczaniu inwestycji. Cały czas CFO przywiązują bardzo wysokie znaczenie do redukcji kosztów pośrednich i bezpośrednich – jest to główny priorytet odpowiednio dla około 75% i 65%. Wydaje się, że jest to efekt doświadczeń okresu kryzysu i potrzeby inwestowania w podnoszenie konkurencyjności firmy w dobrych czasach. Należy więc oczekiwać, że firmy będą wdrażały programy doskonałości operacyjnej, technik Lean i ciągłego doskonalenia w podstawowych obszarach działalności. Wykres 13. Priorytety CFO Priorytety CFO na najbliższe 12 miesięcy (1 - najniższy, 6 - najwyższy) Inwestycje - 2012H2 Inwestycje - 2013H1 Inwestycje - 2013H2 Poprawa płynności - 2012H2 Poprawa płynności - 2013H1 Poprawa płynności - 2013H2 1 Redukcja kosztów – koszty pośrednie - 2012H2 Redukcja kosztów – koszty pośrednie - 2013H1 Redukcja kosztów – koszty pośrednie - 2013H2 2 3 Redukcja kosztów – koszty bezpośrednie - 2012H2 Redukcja kosztów – koszty bezpośrednie - 2013H1 Redukcja kosztów – koszty bezpośrednie - 2013H2 4 5 6 Wzrost przychodów (nowe rynki) - 2012H2 Wzrost przychodów (nowe rynki) - 2013H1 Wzrost przychodów (nowe rynki) - 2013H2 Wzrost przychodów (obecne rynki) - 2012H2 Wzrost przychodów (obecne rynki) - 2013H1 Wzrost przychodów (obecne rynki) - 2013H2 0% 12 50% 100% Nowy wymiar restrukturyzacji – ciągłe doskonalenie Rośnie znaczenie restrukturyzacji jako kluczowego kierunku strategicznego firm (zmiana modelu biznesowego). W roku 2014 będzie ona kluczowym priorytetem dla 30% uczestników tej edycji badania z Polski. Warto zwrócić uwagę, że jest to tendencja wspólna dla większości badanych krajów z Europy Środkowej (poza Litwą). Wykres 14. Restrukturyzacja jako priorytet w Europie Środkowej W jakim stopniu restrukturyzacja będzie priorytetem w najbliższym roku? 30% Polska 27% Bośnia i Hercegowina 24% 28% Wykres 15. Restrukturyzacja jako priorytet w Polsce 41% 7% Litwa 10% 30% 27% 41% 42% Węgry 41% 2012H1 2012 H1 2012H2 2012 H2 2013H1 2013 H1 Będą kluczowym priorytetem Będą jednym z wielu priorytetów 2013H2 2013 H2 52% 33% 15% 18% 67% 15% 20% Czechy 0% 48% 25% Rumunia 20% 46% 32% 40% 48% 66% 22% Albania 28% 47% 27% Bułgaria 25% 36% 36% 12% Łotwa roku? 60% 50% 27% 23% Serbia 80% 52% 24% Słowenia 100% 44% 29% Chorwacja W jakim stopniu restrukturyzacja będzie priorytetem w najbliższym 41% 29% 32% 21% Słowacja 0% 20% 48% 38% 41% 40% 60% 80% Będą kluczowym priorytetem Będą jednym z wielu priorytetów Nie będą priorytetem Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 13 Wzrost apetytu na ryzyko – powrót do normalności? Obserwujemy dalszy istotny wzrost apetytu na ryzyko wśród badanych CFO z Polski. Wartościowo 39% polskich CFO uznaje, że teraz jest dobry czas na zwiększenie poziomu ryzyka i jest to poziom najwyższy od 3 lat. Tylko na Litwie proporcja CFO skłonnych podjąć ryzyko jest wyższa niż w Polsce. Gotowe do inwestycji są też Czechy (30%) i Rumunia (30%). Wykres 16. Priorytety CFO Nowe inwestycje jako priorytet na najbliższe 12 miesięcy (1 - najniższy, 6 - najwyższy) 100% 50% 0% 39% Polska 28% Bośnia i Hercegowina Mimo pozytywnego nastawienia do ryzyka to nie inwestycje będą priorytetem dla polskich CFO. To przychody, redukcje kosztów i poprawa rentowności będą priorytetami CFO w 2014 roku. Poziom 30-50% apetytu na ryzyko należy uznać za poziom normalny – jest to więc kolejny sygnał powrotu do normalności. 0% Słowenia 7% Serbia 12% Łotwa 1 57% 2 Litwa 3 21% 4 Chorwacja Wykres 17. Apetyt na ryzyko 5 Czy jest to dobry czas na inwestycje i podejmowanie ryzyka? 6 21% Bułgaria 100% 24% 80% 35% 22% % CFO uznających, że jest to dobry czas na podejmowanie ryzyka (górna skala) 15% 31% 39% Albania 24% Węgry 60% 30% 40% 76% 65% 78% 69% 61% Rumunia 30% 20% Czechy 0% 2011H2 2012H1 2012H2 2013H1 2013H2 2011 H2 2012 H1 2012 H2 2013 H1 2013 H2 21% Słowacja Tak Nie 14 0% 50% 100% Wydatki na badania i rozwój na niezmienionym poziomie Z prognoz dyrektorów finansowych wynika, że 68% firm w Polsce w najbliższym roku nie planuje zwiększenia swoich wydatków na badania i rozwój. Zaledwie 22% polskich dużych firm zamierza zwiększyć w ciągu najbliższego roku nakłady na badania i rozwój, 10% przewiduje, że w ich firmie te nakłady spadną. Dodatkowo, warto zwrócić uwagę, że w ocenie ponad 60% badanych dyrektorów finansowych wydatki ich firm w stosunku do najbliższego konkurenta są na tym samym poziomie. Firmy w Polsce stosują różnorodne metody inwestycji mające na celu zwiększenie innowacyjności firmy. Większość (17%) jest finansowana wewnętrznie. Udział finansowy w projektach B+R dotowanych ze środków UE lub funduszy krajowych wskazało zaledwie 10% respondentów. Wykres 18. Wydatki na B+R Poziom nakładów w stosunku do ostatnich 12 mies: Zdecydowanie wzrośnie 3% Wzrośnie 19% Pozostanie niezmieniony 68% Spadnie Zdecydowanie spadnie 8% 2% Wykres 19. Wydatki na B+R Wydatki w stosunku do najbliższego konkurenta: Znacząco niższe 5% Niższe 14% Na tym samym poziomie 64% Wyższe Wykres 20. Najbardziej efektywne zdaniem CFO metody Znacząco wyższe 15% 2% inwestycji zwiększających innowacyjność firmy Finansowanie badań i rozwoju wewnątrz firmy (B+R) 5% Szkolenia i rozwój obecnych pracowników 5% 17% Zwiększanie zatrudnienia wysoko wykwalifikowanych specjalistów 8% Zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń Zwiększenie inwestycji w IT i informatyzację działalności 10% 12% 10% 11% 11% 11% Finansowanie projektów współpracy w zakresie badań i rozwoju z instytutami naukowymi i wyższymi uczelniami Udział finansowy w projektach rozwoju innowacyjności finansowanych ze środków UE lub funduszy krajowych Przejmowanie i integracja innowacyjnych firm Udział w finansowaniu badań i rozwoju lub w pracach nad wprowadzeniem nowych standardów przez konsorcjum firm Zakup patentów i licencji Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 15 Strategiczne projekty dla CFO w Polsce: poziom M&A 50% badanych dyrektorów finansowych prognozuje nieznaczny wzrost poziomu transakcji M&A w Polsce. W porównaniu do sytuacji sprzed 6 miesięcy widzimy, że grupa CFO oczekujących zwiększenia poziomu transakcji M&A zmniejszyła się o 9%, nieznacznie (o 3%) wzrosła natomiast grupa CFO prognozująca nieznacznie zmniejszenie poziomu tych transakcji. Wykres 21. Zmiana poziomu M&A w Polsce Jakich zmian w poziomie fuzji i przejęć oczekują CFO? 100% 7% 14% 12% 21% 16% 38% 43% 34% 33% 40% 7% 8% 7% 2% 5% 2011 H2 2011H2 2012 H1 2012H1 2012 H2 2012H2 2013 H1 2013H1 2013 H2 2013H2 80% 60% 39% 38% 52% 40% Polska i Słowenia to kraje, w których występują najwyższe odsetki CFO przewidujących znaczny wzrost poziomu transakcji M&A. W stosunku do ubiegłego roku odsetek CFO przewidujący znaczny wzrost transakcji M&A w Polsce wzrósł z 5% do 12% badanych. 20% 0% 44% 39% Znacznie wzrosną Zwiększą się nieznacznie Bez zmian Zmniejszą się nieznacznie Wykres 22. Zmiana poziomu M&A w Europie Środkowej Jakich zmian w poziomie fuzji i przejęć oczekują CFO? 3% 2% 100% 7% 12% 80% 44% 42% 44% 53% 54% 48% 40% 20% 5% 3% 2% Polska Słowacja Czechy 0% Znacznie wzrosną 70% 16 53% 47% 57% 75% 36% 27% 5% 5% 11% Rumunia Węgry Albania Bułgaria Bez zmian 69% 36% 11% Zwiększą się nieznacznie 51% 46% 47% 3% 15% 21% 60% 40% 4% 7% 42% 34% 38% 4% 7% 8% 25% 2% Litwa Łotwa Serbia Zmniejszą się nieznacznie 35% 33% 3% 3% Słowenia Chorwacja 10% Bośnia i Hercegowina Finansowanie – kredyty bardziej atrakcyjne i dostępne Rynek finansowania długiem wrócił do normalności. Wśród polskich respondentów kredyt bankowy jest uznawany za atrakcyjne źródło finansowania przez 42% CFO. Wynik ten nie powinien dziwić, biorąc pod uwagę fakt, że w Polsce pożyczkobiorcy cieszą się obecnie najniższymi stopami procentowymi w historii Polski po roku 1989. Wśród badanych krajów, CFO z Polski są na drugim miejscu pod względem ilości tych, którzy twierdzą, że nowy kredyt dla firm jest łatwo dostępny (20%). Blisko 60% CFO w Polsce ocenia dostępność nowego kredytu na normalnym poziomie. Dla porównania w Rumunii i Słowenii żaden z badanych CFO nie uważa, że nowy kredyt jest łatwo dostępny, a normalną dostępność stwierdziło odpowiednio ok. 40% i 20% badanych w tych krajach. Wykres 23. Atrakcyjność kredytów Jaka jest atrakcyjność kredytu jako źródła finansowania? 100% 25% 25% 27% 80% 42% 60% 51% 63% 40% 46% 20% 24% 14% 12% 2013 H1 2013H1 2013 H2 2013H2 14% 20% 70% 60% 16% 20% 2012 H2 2012H2 2013 H1 2013H1 2013 H2 2013H2 Normalnie dostępne Trudno dostępne 10% 0% 61% 2012 H1 2012H1 2012 H2 2012H2 Atrakcyjny Neutralny Nieatrakcyjny Wykres 24. Dostępność kredytów Jak CFO oceniają dostępność kredytów? 100% 7% 10% 80% 60% 60% 67% 40% 20% 33% 23% 0% 2012 H1 2012H1 Łatwo dostępne Wykres 25. Udzielone kredyty Wielkość należności banków od przedsiębiorstw 270 260 250 240 230 220 210 251 251 232 258 261 260 258 260 262 261 238 228 223 220 228 216 215 216 217 218 *dane za grudzień 2013 Źródło: należności banków od przedsiębiorstw - NBP z dnia 23.01.2014 r. Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 17 Poziom zadłużenia – to już normalne fluktuacje Maleje liczba CFO spodziewających się obniżek kosztów finansowania (tylko 11%) a rośnie liczba przewidujących ich wzrost (44%). Najwyraźniej CFO nie spodziewają się dalszej obniżki stóp procentowych ani wzrostu konkurencji między bankami skutkującej obniżką. Wzrosła proporcja CFO przewidujących wzrost poziomu zadłużenia z 28% do 37% oraz tych, którzy planują jego obniżenie (z 15% do 32% badanych). Jest to naturalna sytuacja, która wskazuje, że finansowanie działalności wraca do normy. Podobne nastroje jak w Polsce panują w innych krajach Środkowej Europy. Wykres 26. Planowany poziom zadłużenia Jaki jest planowany poziom zadłużenia w ciągu 12 miesięcy? 100% 80% 33% 25% 28% 48% 37% 60% 40% 31% 52% 55% 57% 20% 32% 21% 15% 20% 15% 2011H2 2011 H2 2012H1 2012 H1 2012H2 2012 H2 2013H1 2013 H1 0% Wzrost Bez zmian 31% 2013H2 2013 H2 Spadek Wykres 27. Koszty finansowania w Polsce Prognozy zmiany kosztów finansowania w ciągu najbliższych 12 miesięcy 100% 22% 80% 60% 5% 10% 10% 36% 39% 48% 66% 55% 30% 40% 45% 23% 20% 0% 14% 18% 10% 5% 2011H2 2011 H2 2012H1 2012 H1 Znacznie wzrosną Zwiększą się nieznacznie Bez zmian Zmniejszą się nieznacznie 18 19% 2012H2 2012 H2 34% 11% 2013H1 2013 H1 2013H2 2013 H2 Wykres 28. Koszty finansowania w Europie Środkowej Prognozy zmiany kosztów finansowania w ciągu najbliższych 12 miesięcy 100% 5% 3% 3% 3% 90% 80% 70% 39% 44% 35% 34% 20% 10% 0% 3% 40% 22% 51% 38% 37% 26% 44% 57% 53% 38% 10% 5% 2% Polska 36% Słowacja Czechy 2% Rumunia 5% 5% 9% 44% 60% 50% 30% 7% 24% 60% 40% 2% 43% 57% 56% 31% 45% 34% 34% 47% 15% 21% 3% 7% 3% 3% 3% 22% Węgry Albania Bułgaria Litwa Łotwa Serbia 49% 36% 3% 2% Słowenia Chorwacja Bośnia i Hercegowina Znacznie wzrosną Zwiększą się nieznacznie Bez zmian Zmniejszą się nieznacznie Zmniejszą się znacznie Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 19 Rynek kapitałowy bez wielu emisji Finansowanie kapitałem nie stanowi atrakcyjnego źródła finansowania i jest stosowane dosyć rzadko. Konkurencja z atrakcyjnymi kredytami zmniejsza atrakcyjność emisji kapitału. Po krótkim okresie ożywienia aktywności IPO w drugiej połowie zeszłego roku chyba nie należy spodziewać się powtórzenia takiej aktywności na Giełdzie Papierów Wartościowych w pierwszej połowie roku 2014. Wykres 29. Atrakcyjność emisji akcji Jaka jest atrakcyjność emisji akcji jako źródła finansowania? 100% 14% 12% 47% 47% 12% 23% 80% 60% 58% 46% 40% 39% 41% 2012H1 2012 H1 2012H2 2012 H2 20% 32% 30% 2013H1 2013 H1 2013H2 2013 H2 0% Atrakcyjna Neutralna Nieatrakcyjna Wykres 30. WIG20 Sytuacja na giełdzie – indeks WIG20 3000 2817 2802 2744 2615 2800 2496 2389 2271 2192 2600 2400 2200 2000 1800 1600 2583 2371 2189 22872275 2144 1862 1512 1400 Źródło: Dane GPW - wartość indeksu WIG20 na ostatni dzień danego kwartału. 20 2370 2391 2151 2401 Przeszkody dla biznesu Złożone procedury VAT główną barierą dla biznesu Biznes i CFO lubią stabilizację środowiska regulacyjnego. Wszelkie zmiany podatkowe i regulacyjne stanowią dużą trudność dla biznesu, nawet gdy są korzystne. Ze względu na dużą ilość zmian od nowego roku znacząco podniósł się ich negatywny odbiór jako bariery dla rozwoju biznesu. 81% respondentów wskazało na podatek VAT jako jeden z pięciu kluczowych systemów regulacji wymagających zmiany. Od lat trwają dyskusje czy tego sytemu nie można uprościć. Komisja Europejska uruchamia kolejne projekty, które mają zmierzyć poziom obciążeń administracyjnych i kosztów przedsiębiorców w zakresie rozliczania VAT. Na horyzoncie nie widać jednak jakiś przełomowych propozycji. W ciągu ostatnich lat najbardziej spektakularne zmiany dotyczyły stawek – w szczególności zmiany na wyższe. Głos przedsiębiorców jest jednak coraz częściej brany pod uwagę przez administracje podatkowe w wielu krajach. Skoro nie można zmienić systemu warto angażować się w działania pokazujące gdzie przepisy można poprawić, aby w ramach istniejących regulacji było jak najmniej niejasności i nieefektywnych rozwiązań, które kreują dodatkowe ryzyka podatkowe dla biznesu, zauważa Joanna Stawowska, Partner, Lider Zespołu Podatków Pośrednich w Deloitte. Wykres 31. Bariery dla biznesu Jakie obszary w prowadzeniu biznesu są zdaniem CFO największymi przeszkodami? 100% 81% 80% 62% 58% 54% 60% 46% 36% 40% 35% 35% 33% 34% 27% 26% 18% 20% 22% 1% 5% 0% Podatki - VAT Ubezpieczenia społeczne Kodeks pracy Podatki - CIT Raportowanie statystyczne Postępowania sądowe Podatki - inne Inne 2013 H1 2013 H2 Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 21 Wzrasta zapotrzebowanie na kompetentnych pracowników finansów Rosną trudności ze znalezieniem pracowników Rośnie liczba firm odczuwających trudności ze znalezieniem właściwych pracowników (z 24% rok temu do 37% obecnie). Wykres 32. Dostępność pracowników Czy CFO spodziewają się trudności ze znalezieniem pracowników? 100% 24% Wśród poszukiwanych finansistów największy deficyt odczuwany jest na poziomie specjalistów średniego szczebla (42%) i wyższego szczebla (23%). Rosną trudności związane ze znalezieniem absolwentów wyższych uczelni. 80% 31% 37% 69% 63% 2013 H1 2013H1 2013 H2 2013H2 60% 40% 76% 20% Z największymi problemami w znalezieniu talentów boryka się obszar finansów i skarbu (30%) oraz kontrolingu (29%). 0% 2012 H2 2012H2 Tak Nie Wykres 33. Rynek pracy Wykres 34. Rynek pracy Na jakich szczeblach mogą być trudności ze znalezieniem pracowników? W jakich obszarach mogą być trudności ze znalezieniem pracowników? 7% Stanowiska najwyższego szczebla 23% 28% Stanowiska wyższego szczebla 14% 14% 22 16% 18% 20% 25% 29% Kontroling 4% 20% 16% Systemy IT w finansach 37% 0% 5% Rachunkowość 28% Absolwenci uczelni 8% Zarządzanie ryzykiem 42% Stanowiska średniego szczebla Stanowiska niższego szczebla 30% Finanse i skarb 2% 40% 60% 33% 0% 20% 2013 H2 2013 H2 2013 H1 2013 H1 40% Zarządzanie najzdolniejszymi pracownikami w finansach – wyzwania Ranking wyzwań w obszarze zarządzania talentami w opinii CFO wskazuje, że głównym zagadnieniem jest utrzymanie zaangażowania/morale pracowników. Jest to szczególnie trudne w okresie zamrożenia inwestycji firm. Do trzech najważniejszych wyzwań w zarządzaniu talentami w roku 2014 w obszarze finansów badani CFO zaliczyli: • rekrutacja pracowników o unikalnych umiejętnościach. Jakie są największe wyzwania w zarządzaniu talentami? Utrzymywanie zaangażowania/morale pracowników 24% 16% Rozwój liderów i planowanie sukcesji Rekrutacja pracowników o unikalnych umiejętnosciach • utrzymanie zaangażowania / morale pracowników, • rozwój liderów i planowanie sukcesji, Wykres 35. Zarządzanie talentami 27% 22% 11% 10% Redukcja zatrudnienia i kosztów personelu 10% 8% Kreowanie szans i wyzwań zawodowych dla pracowników 10% 10% Tworzenie ścieżek kariery 8% 10% 7% 7% Elastyczne formy zatrudnienia 6% 6% Atrakcyjne wynagrodzenia i pakiery socjalne Utrzymywanie pracowników na wszystkich szczeblach 5% 3% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 2013 H2 2013 H1 Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 23 Patrząc w przyszłość Perspektywy długoterminowe wciąż najlepsze w Europie Środkowej Widoczna jest znacząca poprawa prognoz długoterminowych, deklarowanych przez CFO w Polsce. Aż 61% z nich (w porównaniu do 73% w poprzednim badaniu) przewiduje dalszy wzrost możliwości obsługi zadłużenia w ciągu 3 lat. Wykres 36. Zdolność obsługi długu w Polsce Ocena 3-letniej perspektywy możliwości obsługi zadłużenia w Polsce 100% 14% 28% 80% 14% 10% 16% 34% Perspektywy długoterminowe nadal więc są pozytywne. Polska jest na 2 miejscu wśród 13 krajów pod względem proporcji CFO przedstawiających pozytywne prognozy długoterminowe. 60% 51% 54% 28% 57% 40% 33% 38% 20% 32% 31% 2% 16% 2% 26% 2% 7% 2012 H1 2012H1 2012 H2 2012H2 2013 H1 2013H1 2013 H2 2013H2 7% 0% 2011 H2 2011H2 Znacznie wzrosną Zwiększą się nieznacznie Zmniejszą się nieznacznie Znacznie spadną Bez zmian Wykres 37. Zdolność obsługi długu w Europie Środkowej Ocena 3-letniej perspektywy możliwości obsługi zadłużenia w Europie Środkowej 100% 3% 0% 14% 7% 7% 45% 40% 45% 47% 45% 33% 5% 4% 12% 14% 27% 26% 52% 50% 55% 10% 4% Chorwacja Bośnia i Hercegowina 29% 26% 32% 49% 53% 41% 71% 47% 32% 19% 7% 12% Polska Słowacja Znacznie wzrosną 24 21% 51% 40% 20% 11% 32% 80% 60% 4% 3% 10% 31% 14% 5% 7% 2% 7% Czechy Rumunia Węgry Albania Zwiększą się nieznacznie Bez zmian 45% 64% 3% 3% Bułgaria 7% 6% Litwa Łotwa Zmniejszą się nieznacznie 4% Serbia 5% 6% Słowenia Znacznie spadną Powrót do normalności Badanie Dyrektorów Finansowych dużych firm w Polsce i w Europie Środkowej 25 Kontakt Program CFO Marketing Liderzy funkcji Krzysztof Pniewski Partner w Dziale Konsultingu Lider Usług Transformacji Finansów +48 (22) 511 01 48 [email protected] Halina Frańczak Dyrektor Marketingu w Europie Środkowej +48 (22) 511 00 21 [email protected] Audyt Radosław Kuboszek +48 (22) 511 06 02 [email protected] Paweł Zarudzki Starszy Menedżer w Dziale Konsultingu +48 (22) 511 01 35 [email protected] Małgorzata Reif Menedżer Marketingu +48 (22) 511 02 85 [email protected] Marcin Maciejasz Konsultant w Dziale Konsultingu +48 (22) 511 08 11 [email protected] Magdalena Cielecka Starszy Koordynator Marketingu +48 (22) 511 08 89 [email protected] Doradztwo Podatkowe Krzysztof Moczulski +48 (22) 511 09 60 [email protected] Konsulting Dariusz Kraszewski +48 (22) 511 01 48 [email protected] Doradztwo Finansowe Tomasz Ochrymowicz +48 (22) 511 08 05 [email protected] Zarządzanie Ryzykiem Zbigniew Szczerbetka +48 22 511 08 85 [email protected] www.deloitte.com/pl/cfo 26 Metodologia Piąta edycja badania dyrektorów finansowych (Deloitte CE CFO Survey) została przeprowadzona w październiku i listopadzie 2013 roku. W ankiecie wzięło udział 580 dyrektorów finansowych z 13 krajów Europy Środkowej. Została ona podzielona na dwie części: pierwsza to analiza sytuacji lokalnej, oparta o odpowiedzi udzielone w Polsce; drugą opracowano na podstawie odpowiedzi udzielonych w całym regionie. Nie wszystkie pytania ankiety zostały omówione. Jeśli chcieliby Państwo zapoznać się ze wszystkimi pytaniami, prosimy kontaktować się z nami pod adresem: [email protected] Pragniemy podziękować wszystkim dyrektorom finansowym, którzy wzięli udział w badaniu. Mamy nadzieję, że raport, pokazujący wyzwania, przed którymi stają dziś dyrektorzy finansowi, będzie dla Państwa interesujący i pomocny. Powyższa publikacja zawiera jedynie informacje natury ogólnej. Deloitte Touche Tohmatsu Limited, Deloitte Global Services Limited, Deloitte Global Services Holdings Limited, Deloitte Touche Tohmatsu Verein, firmy członkowskie oraz podmioty stowarzyszone nie świadczą tym samym, ani nie przedstawiają w tej publikacji porad księgowych, podatkowych, inwestycyjnych, finansowych, konsultingowych, prawnych czy innych. Nie należy także wyłącznie na podstawie zawartych tu informacji podejmować jakichkolwiek decyzji dotyczących Państwa działalności. Przed podjęciem jakichkolwiek decyzji lub działań dotyczących kwestii finansowych czy biznesowych powinni Państwo skorzystać z porady profesjonalnego doradcy. Deloitte Touche Tohmatsu Limited, Deloitte Global Services Limited, Deloitte Global Services Holdings Limited, Deloitte Touche Tohmatsu Verein, firmy członkowskie oraz podmioty stowarzyszone nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody wynikające z wykorzystania informacji zawartych w publikacji ani za Państwa decyzje podjęte w związku z tymi informacjami. Osoby korzystające z powyższej publikacji robią to na własne ryzyko i ponoszą pełną związaną z tym odpowiedzialność. Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz prywatnego, działającym w różnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 150 krajów oferujemy najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę w połączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają. 200 000 pracowników Deloitte na świecie realizuje misję firmy: stanowić standard najwyższej jakości. Specjalistów Deloitte łączy kultura współpracy oparta na zawodowej rzetelności i uczciwości, maksymalnej wartości dla klientów, lojalnym współdziałaniu i sile, którą czerpią z różnorodności. Deloitte to środowisko sprzyjające ciągłemu pogłębianiu wiedzy, zdobywaniu nowych doświadczeń oraz rozwojowi zawodowemu. Eksperci Deloitte z zaangażowaniem współtworzą społeczną odpowiedzialność biznesu, podejmując inicjatywy na rzecz budowania zaufania publicznego i wspierania lokalnych społeczności. Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas © 2014 Deloitte Polska. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited
