Informacja dla kadry nadzoru pedagogicznego oraz systemu

Informacja
dla kadry nadzoru pedagogicznego
oraz systemu doskonalenia nauczycieli
dot. ORGANIZACJI W SZKOŁACH I PLACÓWKACH
WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU
DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Przepisy prawa oświatowego uprawniające do organizowania wczesnego
wspomagania rozwoju dzieci:
1. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz.
2572 z późn. zm.) – art. 71 b ust. 2a, 2b, 3, 3a;
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie
organizowania wczesnego wspomagania rozwoju (Dz. U. Nr 23, poz. 133);
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r.
w sprawie zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych,
w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46) – § 1 ust.
3 pkt 1 oraz § 5;
4. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół
i wypadków,
w
których
można
zatrudnić
nauczycieli
niemających
wyższego
wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. Nr 50, poz.
400) – § 14 ust. 4.
ASPEKTY PODLEGAJĄCE NADZOROWI
I. Podstawy prawno-organizacyjne
Analiza:
1. Statutu
2. Arkusza organizacji
3. Dokumentacji
1) dziecka
2) rodziny dziecka
3) zespołu wczesnego wspomagania rozwoju
4) dyrektora
4. Bazy lokalowej i wyposażenia
II. Podstawy merytoryczne
1
1. Analiza realizacji indywidualnych programów pracy z dzieckiem i jego rodziną
2. Obserwacja zajęć grupowych
3. Obserwacja zajęć indywidualnych
III. Pozostałe aspekty
Ad. I
Podstawy prawno-organizacyjne
1.
Analiza
statutu
przedszkola,
szkoły,
ośrodka,
poradni
psychologiczno-
pedagogicznej
Czy statut zawiera zapisy regulujące prowadzenie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka
w szkole/placówce, w tym:
-
organizację zajęć wczesnego wspomagania rozwoju z uwzględnieniem miejsca ich
prowadzenia, wymiaru godzin, liczby dzieci, które ukończyły 3 rok życia w zajęciach
grupowych, czasu trwania zajęć itd.,
-
powołanie zespołu wczesnego wspomagania rozwoju (skład zespołu, kwalifikacje
specjalistów), osoby koordynującej pracę zespołu.
2. Analiza arkusza organizacji
Czy arkusz organizacji zawiera zapis dotyczący w szczególności liczby specjalistów
prowadzących zajęcia wczesnego wspomagania oraz liczby godzin zajęć prowadzonych
przez każdego z nich?
Komentarz:
Zapisy w statucie powinny wynikać z uregulowań prawnych zawartych w rozporządzeniu,
o którym mowa na wstępie w pkt 2;
Kwalifikacje specjalistów powinny być zgodne z uregulowaniami prawnymi wynikającymi
z rozporządzenia, o którym mowa na wstępie w pkt 4. Kwalifikacje powinny być zgodne
z niepełnosprawnościami dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju i ich
indywidualnymi potrzebami wskazanymi przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne
w opiniach o potrzebie wczesnego wspomagania.
Zmiany w statucie i arkuszu organizacji dotyczące wczesnego wspomagania rozwoju dzieci
powinny być zawarte w aneksach do tych dokumentów, o ile informacje o wczesnym
wspomaganiu nie zostały ujęte w dokumentach podstawowych – w przypadku statutu –
sporządzonego w momencie nowo zakładanych: przedszkola, szkoły, ośrodka lub poradni
psychologiczno-pedagogicznej, oraz – w przypadku arkusza organizacji – zatwierdzonego
przez organ prowadzący do 30 maja każdego roku.
3. Analiza dokumentacji
1) dziecka objętego wczesnym wspomaganiem rozwoju,
2
w skład której powinny wchodzić m.in.:
- opinia
o
potrzebie
wczesnego
wspomagania
rozwoju
wydana
przez
poradnię
psychologiczno-pedagogiczną,
- zaświadczenia
lekarskie informujące np. o wspomaganiu farmakologicznym i jego
skutkach (mogących mieć wpływ na samopoczucie dziecka, jego funkcjonowanie...),
- dziennik
oddziaływań wspomagających rozwój lub inny dokument potwierdzający
przebieg pracy z dzieckiem (realizacja indywidualnego programu),
- zeszyt obserwacji lub inny dokument ukazujący przebieg rozwoju dziecka (skuteczność
podjętych oddziaływań);
2) pracy z rodziną dziecka,
w skład której powinny wchodzić m.in.:
- diagnoza środowiska rodzinnego,
- zasady i organizacja współpracy z rodzicami (formy i metody),
- harmonogram współpracy z rodzicami i rodzeństwem (spotkania, konsultacje),
- harmonogram zajęć instruktażowych (np. warsztaty, videotrening, terapia pedagogiczna)
dla rodziców i rodzeństwa,
- harmonogram zajęć otwartych dla rodziców i rodzeństwa,
- terapeutyczny program wspomagania rodziny (formy pomocy udzielane całej rodzinie,
wsparcie psychologiczne, pedagogiczne i inne – w miarę potrzeb – rodziny),
- plan pracy zajęć prowadzonych w domu rodzinnym dziecka, w szczególności dziecka
w wieku do 3 roku życia;
3) zespołu wczesnego wspomagania rozwoju dzieci,
w skład której powinny wchodzić m.in.:
-
powołanie zespołu wydane przez dyrektora,
-
wewnętrzne procedury organizacji pracy (funkcjonowania) zespołu
-
regulamin pracy zespołu,
-
organizacja
pracy
zespołu
zapewniająca
zasadność
podejmowanych
działań
systematyczność, częstotliwość, zmienność działań i elastyczność),
-
harmonogram konsultacji, superwizji specjalistów,
-
określenie zakresu obowiązków i odpowiedzialności poszczególnych członków zespołu
(kto i za jakie zadanie odpowiada: np. za kontakty z rodzicami, ze służbą zdrowia, za
dokumentację);
3
4) dyrektora szkoły/placówki,
w skład której powinny wchodzić m.in.:
-
obowiązki dyrektora jako koordynatora pracy zespołu,
-
informacja o sposobie sprawowania i dokumentowania przez dyrektora nadzoru
pedagogicznego nad zajęciami wczesnego wspomagania rozwoju dzieci,
-
informacja o nawiązaniu współpracy (np. zawarcie porozumień) z instytucjami
prowadzącymi
wczesne wspomaganie rozwoju dziecka oraz informacja o innych
instytucjach współpracujących z przedszkolem, szkołą, ośrodkiem czy poradnią - w celu
objęcia dziecka całościową, kompleksową opieką (służba zdrowia, pomoc społeczna, inne
placówki wspierające rodzinę, organizacje pozarządowe itp.),
-
informacja o nawiązanej współpracy z uczelniami dot. przedmiotowej problematyki,
-
plan
doskonalenia
zawodowego
nauczycieli
i
specjalistów
(wspomaganie
merytoryczne) w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka niepełnosprawnego
Komentarz
Wymienione wyżej dokumenty są najważniejsze w przebiegu pracy z małym dzieckiem
niepełnosprawnym i jego rodziną. Przedstawiony zestaw jest propozycją i nie wyczerpuje
wszystkich możliwości. Prowadzący mogą opracować jeszcze inne dokumenty, które –
według nich - są niezbędne do sprawnego prowadzenia wczesnego wspomagania rozwoju
i jego ewaluacji. Nie są przewidziane wzory dokumentów do obligatoryjnego stosowania.
4. Baza lokalowa i wyposażenie
Wyposażenie w sprzęt i środki dydaktyczne powinno być zgodne z potrzebami dzieci
objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju: odpowiednie sale do zajęć i specjalistyczne
gabinety (ilość, rodzaj, wielkość pomieszczeń dostosowanych do potrzeb małego dziecka
i dostępność do nich), pomoce dydaktyczne adekwatne do prowadzonych zajęć z dzieckiem
i jego rodziną. Inne – to np. stół do przewijania, szatnia dla wózków, pokój odpoczynku dla
rodzica. Zwrócenie uwagi na estetykę wnętrz i zniesienie barier architektonicznych, a także
na dostępność do materiałów informacyjno-dydaktycznych i przepływ informacji (tablice
ogłoszeń, ulotki itp.).
Komentarz:
Należy sukcesywnie, w miarę możliwości finansowych, dążyć do standardowego
wyposażenia, zbliżonego do standardu wyposażenia postulowanego w Programie Rządowym
„Wczesna, wielospecjalistyczna, kompleksowa, skoordynowana i ciągła pomoc dziecku
zagrożonemu niepełnosprawnością lub niepełnosprawnego oraz jego rodzinie”.
Ad II.
Podstawy merytoryczne
Analiza:
4
1. Opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka pod kątem zawartych w niej
zaleceń i ich realizacji;
2. Indywidualnego
programu
wczesnego
wspomagania
dziecka
i
jego
rodziny
uwzględniającego przede wszystkim:
a) diagnozę rozwoju dziecka (wstępna diagnoza psychologiczna),
b) wielospecjalistyczną diagnozę funkcjonalną (pogłębiona diagnoza dziecka –
kompleksowa i interdyscyplinarna opracowana przez cały zespół) - spójność
programu z diagnozą funkcjonalną,
c) plan terapii dla dziecka i jego rodziny - spójne i integralne oddziaływania, (wskaźniki
realizacji, uwagi ...),
d) procedur ewaluacji indywidualnego programu wczesnego wspomagania rozwoju;
(Uwaga! Zwrócenie uwagi na to, czy program wczesnego wspomagania rozwoju został
uzgodniony z rodzicami i czy w dokumentach znajduje się ich pisemna zgoda na realizację
programu).
3. Pracy zespołu - jej skuteczności w udzielanej dziecku i jego rodzinie pomocy,
planowanych dalszych działaniach;
4. Organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w wieku do 3 roku życia
w domu rodzinnym (z udziałem rodziców, w szczególności matki, która ma z dzieckiem
największą więź emocjonalną);
(Uwaga! Należy pamiętać, że rodzina to pełnoprawny i aktywny partner specjalistów
w realizacji wczesnego wspomagania rozwoju dziecka).
Komentarz I:
Nadzór pedagogiczny powinien zwrócić szczególną uwagę na działania zespołu wczesnego
wspomagania
rozwoju
związane
ze
wsparciem
rodziny
w
zaakceptowaniu
niepełnosprawności dziecka (pełna akceptacja dziecka niepełnosprawnego przez rodzinę
jest szansą na jego lepszy rozwój), wzmacnianiem więzi emocjonalnej pomiędzy dzieckiem
a poszczególnymi członkami rodziny (rodzice, rodzeństwo, pozostali członkowie)
motywowaniem rodziny do realizacji, uczestniczenia i kontynuowania w warunkach
domowych indywidualnego programu wczesnego wspomagania. Bardzo ważnym elementem
pomocy dla rodziny są grupy wsparcia (dzielenie się rodziców obserwacjami,
doświadczeniami, wzajemna pomoc, wspieranie w rozwiązywaniu problemów itd.). Praca
z rodziną powinna być systematyczna i prowadzona na bieżąco.
Komentarz II:
Zespół wczesnego wspomagania powinien pamiętać o swoim podstawowym
i najważniejszym zadaniu tj. o udzielaniu pomocy i fachowego wsparcia rodzinom małych
dzieci niepełnosprawnych, o nauczeniu rodziny postępowania z dzieckiem, o wyposażeniu
rodziców i rodzeństwa w umiejętności niezbędne do prowadzenia wczesnego wspomagania,
do systematycznego stymulowania rozwoju dziecka niepełnosprawnego.
Optymalne rozwiązanie – to ścisła, zintegrowana współpraca członków zespołu.
5
Komentarz III:
Dyrektor koordynuje pracę zespołu. Może też upoważnić inną osobę do koordynowania, ale
zawsze jest tą osobą, która czuwa nad prawidłową realizacją wczesnego wspomagania
rozwoju. Obowiązkiem dyrektora jest również dbanie o prawidłowe stosunki interpersonalne
na różnych płaszczyznach: dziecko – nauczyciel, dziecko – rodzic, nauczyciel – rodzic,
dziecko – nauczyciel – rodzic – pozostali pracownicy itd.
Ad. III
Pozostałe aspekty
Należy zwrócić uwagę na:
-
czas oczekiwania dziecka i jego rodziny na udział we wczesnym wspomaganiu rozwoju,
-
odnotowywanie pozytywnych doświadczeń w celu ich wymiany i upowszechniania,
-
kompletowanie
problemów,
z
jakimi
spotykają
się
organizatorzy
wczesnego
wspomagania rozwoju dziecka w celu wypracowania odpowiednich rozwiązań,
-
promocję przedszkola, szkoły, ośrodka, poradni psychologiczno-pedagogicznej (foldery,
plakaty, ulotki dostępne w szpitalach na oddziałach położniczych, oddziałach patologii
ciąży, OIOM-ach dla noworodków, poradniach D, przychodniach lekarskich, żłobkach,
przedszkolach, parafiach; strona internetowa; współpraca z mediami promująca ideę
wczesnego wspomagania rozwoju dziecka itd.),
-
gromadzenie materiałów dokumentujących przebieg pracy z dzieckiem i jego rodziną
(nagrania video, wytwory pracy dzieci – wystawy itp.), monitorowanie w celu modyfikacji
programu),
-
publikacje dla rodziców, nauczycieli, specjalistów,
-
inne.
W oparciu o materiał wypracowany przez wizytatorów kuratoriów oświaty
oraz doradców metodycznych podczas zajęć warsztatowych na kursie doskonalącym
pn. „Ocena rozwoju i funkcjonowania małych dzieci z różnego rodzaju niepełnosprawnościami
oraz wspomaganie tego rozwoju” (2005 r.)
opracowała
Grażyna Kowalczyk
Pracownia Wspomagania Rozwoju i Integracji
CMPPP
Uwaga! Ministerstwo Edukacji Narodowej uznało „Informacje...” za istotną pomoc dla
wizytatorów kuratoriów oświaty nadzorujących realizowanie zajęć wczesnego
wspomagania rozwoju dzieci.
6