Językoznawstwo kognitywne - Kognitywistyka i Komunikacja

Elementy składowe
sylabusu
Nazwa jednostki
prowadzącej kierunek
Nazwa kierunku studiów
Poziom kształcenia
Profil studiów
Forma studiów
Kod przedmiotu
Język przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Rok studiów /semestr
Wymagania wstępne
(tzw. sekwencyjny system
zajęć i egzaminów)
Liczba godzin zajęć
dydaktycznych z
podziałem na formy
prowadzenia zajęć
Językoznawstwo kognitywne
nazwa przedmiotu
SYLABUS
A. Informacje ogólne
Opis
Wydział Historyczno-Socjologiczny
Kognitywistyka i komunikacja
Studia pierwszego stopnia
Ogólnoakademicki
Stacjonarne
0500-KS1-JKO .
Język polski.
Obowiązkowy, MK_7
Rok I, semestr 2
Student powinien mieć ogólną wiedzę o języku wyniesioną z liceum oraz
świadomość związków ludzkich umiejętności komunikacyjnych z innymi
zdolnościami poznawczymi i z kulturą danej społeczności
wykład – 15 godz., ćwiczenia – 15 godz.
Program przedmiotu obejmuje najważniejsze teorie, metody i zasady kognitywnej
nauki o języku (semantyki i gramatyki), których przyswojenie pozwoli studentom
dostrzegać i analizować związki między językiem a procesami poznawczymi i
doświadczeniem społecznym oraz doskonalić własną kompetencję komunikacyjną
Założenia i cele
przedmiotu
Metody dydaktyczne oraz
ogólna forma zaliczenia
przedmiotu
Podczas zajęć (wykładu i ćwiczeń) omawiane będą zagadnienia
międzykulturowych podobieństw i różnic w językowej kategoryzacji świata;
mechanizmy tworzenia pojęć i ich kodowania w leksyce i gramatyce języka
polskiego oraz kognitywne modele opisu tych procesów, a także rola
metafory, metonimii i innych narzędzi myślenia i mówienia o
rzeczywistości. Analizowane będą również niektóre pragmatyczne aspekty
zdolności symbolicznych człowieka: spełnianie określonych intencji
komunikacyjnych i kreatywnych.
wykład (metoda podawcza); ćwiczenia (zadania zespołowe i indywidualne,
prezentacje, referaty, dyskusje)
zaliczenie na ocenę
Efekty kształceniai
W1 Student zna najważniejsze koncepcje teoretyczne i metodologie badań w
zakresie językoznawstwa kognitywnego; przyswaja sobie podstawowy zasób
pojęć z omawianej dyscypliny i rozumie treści zawarte w literaturze
przedmiotu;
W2 ma wiedzę o roli języka jako narzędzia poznania i komunikacji
U1 Student umie posługiwać się poznanymi pojęciami i metodami z zakresu
lingwistyki kognitywnej w analizie złożonych jednostek językowych;
U2 potrafi dokonać interpretacji wypowiedzi pod względem logicznogramatycznym i semantyczno-pragmatycznym
K1 Student rozumie potrzebę ustawicznego doskonalenia umiejętności
komunikacyjnych jako podstawy rozwoju osobistego i głównego składnika
Odniesienie do kierunkowych
efektów kształcenia
H_W04
H_W13
H_U01
H_U09
H_K01, H_K02
kompetencji humanisty
Punkty ECTS
3
Bilans nakładu pracy
studentaii
uczestnictwo w zajęciach – 30 godz.
przygotowanie do zajęć – 25 godz.
samodzielne lektury – 15 godz.
konsultacje i zaliczenia – 5 godz.
Łącznie: 75 godz.
Nakład pracy studenta związany z zajęciamiiii:
Wskaźniki ilościowe
Data
opracowania:
wymagającymi bezpośredniego udziału
nauczyciela
o charakterze praktycznym
10.02.2016 r.
Koordynator
przedmiotu:
Liczba godzin
Punkty
ECTS
35
1,8
30
1,2
dr hab. Irena Szczepankowska
SYLABUS
B. Informacje szczegółowe
Tę część wypełnia każda osoba prowadząca w danym roku zajęcia z przedmiotu, osobno
dla różnych form zajęć (np. wykładu i ćwiczeń).
Elementy składowe
sylabusu
Nazwa przedmiotu
Opis
Językoznawstwo kognitywne
Kod przedmiotu
Nazwa kierunku
Nazwa jednostki
prowadzącej kierunek
Język przedmiotu
0500-KS1-JKO
Kognitywistyka i komunikacja
Wydział Historyczno-Socjologiczny
Język polski
Rok studiów/ semestr
I rok st. pierwszego stopnia, semestr 2
Liczba godzin zajęć
dydaktycznych oraz
forma prowadzenia
zajęć
Liczba punktów ECTS
Prowadzący
wykład – 15 godz. (metoda podawcza wzbogacona prezentacją
multimedialną)
Treści merytoryczne
przedmiotu
1) Językoznawstwo kognitywne jako globalna i interdyscyplinarna teoria
języka. Źródła i inspiracje kognitywnej nauki o języku. Związek kompetencji
językowej z innymi zdolnościami poznawczymi. Typy relacji między
jednostkami fonologicznymi, semantycznymi i symbolicznymi. Zasady
strukturyzacji pojęć w języku.
2) Kategoryzacja językowa – ujęcia klasyczne i koncepcja prototypu;
kategorie językowe a kategorie pojęciowe. Źródła wiedzy potocznej i
naukowej. Relatywizm językowo-kulturowy a uniwersalizm. Związki
kategorii semantycznych w sieciach polisemicznych (koncepcje G. Lakoffa i
R. Langackera).
3) Podstawowe zasady opisu kategorii znaczeniowych w semantyce
kognitywnej: prototypy, schematy wyobrażeniowe, ramy, domeny,
wyidealizowane modele kognitywne (propozycje R. Langackera, Ch.
Podać w wypadku, gdy nie wypełniono części A.
dr hab. Irena Szczepankowska
Efekty kształcenia
wraz ze sposobem ich
weryfikacji
Forma i warunki
zaliczenia
przedmiotu
Wykaz literatury
podstawowej
i uzupełniającej
Fillmore’a, G. Lakoffa).
4) Metafora konceptualna jako narzędzie myślenia, mówienia i działania
(metafora strukturalna w ujęciu G. Lakoffa i M. Johnsona). Rodzaje domen
poznawczych i ich rola w procesach konceptualizacji. Przestrzenie mentalne i
struktury amalgamatowe według G. Fauconniera i M. Turnera.
5) Gramatyka jako schematyczna strukturyzacja treści – konceptualne
związki kategorii leksykalnych, morfologicznych i składniowych.
Kognitywne koncepcje opisu złożonych konstrukcji (modele R. Langackera,
L. Talmy’ego i A. Goldberg).
6) Akt mowy – płaszczyzna kognitywna i pragmatyczna. Kognitywne
interpretacje zdarzeń mownych (schematy relacji i role uczestników).
Kotwiczenie wypowiedzi w kontekście pozajęzykowym; układ temat –
remat; realizacja reguł spójności pojęciowej, relacyjnej, funkcjonalnej i
stylowej; zasady pragmatycznej interpretacji komunikatu (znaczenia
implikowane).
7) Wybrane obszary zastosowania koncepcji i metod lingwistyki
kognitywnej: rekonstrukcja językowych obrazów świata; badania
uniwersaliów i skryptów kulturowych; modelowanie dyskursu w
perspektywie prac nad sztuczną inteligencją.
W1, W2, K1 – kolokwium pisemne
Warunkiem zaliczenia jest obecność na wykładzie (dopuszczalna jedna
nieobecność bez usprawiedliwienia).
Formą zaliczenia jest kolokwium sprawdzające znajomość zagadnień
objętych programem wykładu i zawartych w podanej literaturze przedmiotu
Literatura podstawowa (znajomość niezbędna do zaliczenia przedmiotu):
1) Tabakowska E. /red./, 2001, Kognitywne podstawy języka i
językoznawstwa, Kraków: TAiWPN Universitas.
2) Taylor J.R., 2003, Gramatyka kognitywna, tłum. z ang. M. Buchta, Ł.
Wiraszka, red. E. Tabakowska, Kraków: TAiWPN Universitas.
3). Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, tłum. T.P.
Krzeszowski, Warszawa: PWN.
4) Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wyd.
UMCS [cz. I].
5) Habrajska G., 1996, Kategoryzacja a klasyfikacja – potoczne i naukowe
widzenie świata, [w:] Grzegorczykowa R., Pajdzińska A., /red./, Językowa
kategoryzacja świata, Lublin: wyd. UMCS, s. 221-241.
6) Wierzbicka A. 1999, Język – umysł – kultura, red. J. Bartmiński,
Warszawa [tamże rozdziały: Prototypy i inwarianty; Różne kultury, różne
języki, różne akty mowy; Przypadki gramatyczne a natura człowieka).
7) Fauconnier G., Turner M., 2001, Tworzenie amalgamatów jako jeden z
głównych procesów w gramatyce, tłum. z ang. W. Kubiński, D. Stanulewicz,
[zob. w:] Językoznawstwo kognitywne II. Zjawiska pragmatyczne, Gdańsk:
Wyd. UG, s. 173-211.
8) Szczepankowska I., 2011, Semantyka i pragmatyka językowa. Słownik
podstawowych pojęć z zadaniami i literaturą przedmiotu, Białystok: Wyd.
UwB [wybrane hasła i zadania z zakresu semantyki kognitywnej].
Wybór literatury uzupełniającej (dla zainteresowanych)
Langacker R., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, tłum. z ang. E.
Tabakowska i in., Kraków: TAiWPN Universitas.
Lakoff G., 2011 [1987], Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie
mówią nam o umyśle, tłum. z ang. Buchta M., Kotarba A., Skucińska A.,
Kraków: TAiWPN Universitas, Kraków 2011.
Tabakowska E. 1995, Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do
językoznawstwa kognitywnego, Kraków.
Kardela H. /red./, 1994, Podstawy gramatyki kognitywnej, Warszawa: PTS.
Evans V., 2009, Leksykon językoznawstwa kognitywnego, tłum. M. Buchta i
in., Kraków: TAiWPN Universitas.
Taylor J. R., 2001, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii
językoznawczej, przeł. A. Skucińska, Kraków;
Kubiński W., Kalisz R., Modrzejewska E. /red./, 1998, Językoznawstwo
kognitywne I. Wybór tekstów, Gdańsk: Wyd. UG.
Sokołowska O., Stanulewicz D., 2006, Językoznawstwo kognitywne III.
Kognitywizm w świetle innych teorii, red. Gdańsk: Wyd. UG.
Dąbrowska E., Kubiński W., 2003, Akwizycja języka w świetle
językoznawstwa kognitywnego, Kraków: TAiWPN Universitas.
Bartmiński J., Tokarski R. /red./ 1998, Profilowanie w języku i w tekście,
Lublin: Wyd. UMCS.
Szczepankowska I., 2007, Czym jest „pojęcie” we współczesnym
językoznawstwie?, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr7, s. 169-183.
Danielewiczowa M., 2002, Wiedza i niewiedza. Studium polskich
czasowników epistemicznych, Warszawa: Wydawnictwo UW.
Ducrot Oswald, Presupozycje, warunki użycia czy elementy treści, tłum. z fr.
Joanna Hayewska, „Pamiętnik Literacki”, z. 1/1975, s. 269-282.
Austin John L., 1996 [1962], Jak działać słowami, [w:] Mówienie i
poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, tłum. z ang. i oprac. B.
Chwedeńczuk, Warszawa: PWN, s. 545-691.
Waszakowa K., Neologizmy tekstowe w świetle ram interpretacyjnych, [w:]
Bartmiński J., Boniecka B., 1998, Tekst. Analizy i interpretacje, Lublin: Wyd.
UMCS, s. 21-33.
Stockwell P., 2006, Poetyka kognitywna. Wprowadzenie, tłum. z ang. A.
Skucińska, Kraków: TAiWPN Universitas.
Miczka E., 2002, Kognitywne struktury sytuacyjne i informacyjne w
interpretacji dyskursu, Katowice: Wyd. UŚ.
Pawelec A., 2005, Znaczenie ucieleśnione: propozycje kręgu Lakoffa,
Kraków: TAiWPN Universitas.
Maciejewski W., 1996, O przestrzeni w języku. Studium typologiczne z
językiem polskim w centrum, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Marody M., 1987, Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy
potocznej i ludzkiego działania, Warszawa: PWN, 1987.
Kurcz I., 1992, Język a psychologia. Podstawy psycholingwistyki, Warszawa:
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Uwaga: szerszy wybór literatury znajdzie czytelnik w: Szczepankowska
I. Semantyka i pragmatyka…, op. cit.
.
…Irena Szczepankowska….
podpis osoby składającej sylabus
i
Opis zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć.
Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne).
ii
Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach,
realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna
być zgodna z przypisanymi do tego przedmiotu punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS – 25÷30 h.
iii
Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie
zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby
punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.
SYLABUS
B. Informacje szczegółowe
Tę część wypełnia każda osoba prowadząca w danym roku zajęcia z przedmiotu, osobno
dla różnych form zajęć (np. wykładu i ćwiczeń).
Elementy składowe
sylabusu
Nazwa przedmiotu
Opis
Językoznawstwo kognitywne
Kod przedmiotu
Nazwa kierunku
Nazwa jednostki
prowadzącej kierunek
Język przedmiotu
0500-KS1-JKO
Kognitywistyka i komunikacja
Wydział Historyczno-Socjologiczny
Rok studiów/ semestr
I rok st. pierwszego stopnia, semestr 2
Liczba godzin zajęć
dydaktycznych oraz
forma prowadzenia
zajęć
Liczba punktów ECTS
Prowadzący
ćwiczenia – 15 godz (dyskusje, rozwiązywanie zadań, referaty, prezentacje)
Treści merytoryczne
przedmiotu
Język polski
Podać w wypadku, gdy nie wypełniono części A.
dr hab. Irena Szczepankowska
1. Kognitywne podstawy języka: relacje między językiem, myśleniem i
rzeczywistością pozajęzykową. Symbole językowe, znaczenia i pojęcia.
Przejawy ikonicznosci i indeksalności w języku. Organizacja kategorii
pojęciowych: na przykładzie struktur leksykalnych i gramatycznych.
Uniwersalne i kulturowe podstawy kategoryzacji językowej.
2. Onomazjologiczne i semazjologiczne podejście do znaczenia nazw.
Prototyp jako wyobrażenie idealnego reprezentanta kategorii. Kategoria
radialna Lakoffa i model sieciowy Langackera jako koncepcje opisu
znaczeń językowych. Rola schematu i wyidealizowanego modelu
kognitywnego w reprezentacji struktury znaczeniowej jednostek
językowych. Konkretyzacja i uogólnienie oraz przesunięcia metaforyczne i
metonimiczne jako podstawowe mechanizmy polisemii.
3. Profilowanie treści konceptualnych i ich kodowanie na poziomie
prostych i złożonych jednostek symbolicznych. Skanowanie temporalne i
holistyczne; układ figura/ tło oraz trajektor/ landmark w organizacji „sceny
zdarzenia mownego”; punkt widzenia konceptualizatora: perspektywa
przestrzenna i wartościowanie w procesie poznawania rzeczywistości i
kodowania jego rezultatów w języku.
4. Składnia jako łączenie treści informacyjnych w gramatyce kognitywnej:
schematy zdarzeń i role ich uczestników; modele „zdarzenia mownego”
według Langackera (model kuli bilardowej i model łańcucha
energetycznego). Hierarchiczny i linearny porządek zdania; wykładniki
deiksy (osoba, czas), modalności i perspektywy funkcjonalnej.
5. Pragmatyczne aspekty znaczenia językowego: intencja komunikacyjna i
akty mowy w koncepcji J. Austina i J. Searle’a; warunki fortunności aktów
mowy; implikatury konwersacyjne i ich rola w rozumieniu wypowiedzi;
zależności między strukturą zdania a typem aktu mowy. Składniki
językowego obrazu świata – mechanizmy rekonstrukcji i zasady opisu
JOS w perspektywie różnic międzykulturowych.
6. Zadania utrwalające stosowanie metod analizy kognitywnej w analizie
struktur językowych.
7. Kolokwium zaliczeniowe
Efekty kształcenia wraz
ze sposobem ich
weryfikacji
Forma i warunki
zaliczenia
przedmiotu
Wykaz literatury
podstawowej
i uzupełniającej
W2, U1, U2, K1 – bieżąca ocena aktywności studenta podczas zajęć oraz
wykonania zadań domowych, końcowe kolokwium sprawdzające wiedzę
teoretyczną i praktyczną
Warunkiem zaliczenia jest obecność na zajęciach (dopuszczalna jest jedna
nieobecność w semestrze) i przygotowanie się do nich zgodnie z
zaleceniami prowadzącego (lektura, zadania domowe).
Forma zaliczenia końcowego – kolokwium pisemne (na ocenę)
Literatura podstawowa
1) Tabakowska E. /red./, 2001, Kognitywne podstawy języka i
językoznawstwa, Kraków: TAiWPN Universitas.
2) Taylor J.R., 2003, Gramatyka kognitywna, tłum. z ang. M. Buchta, Ł.
Wiraszka, red. E. Tabakowska, Kraków: TAiWPN Universitas. [rozdz. 3, 7,
10, 11, 12, 21, 23]
3) Szczepankowska I., 2011, Semantyka i pragmatyka językowa. Słownik
podstawowych pojęć z zadaniami i literaturą przedmiotu, Białystok: Wyd.
UwB [wybrane hasła i zadania z zakresu semantyki kognitywnej].
4) Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wyd.
UMCS [cz. I].
5) Habrajska G., 1996, Kategoryzacja a klasyfikacja – potoczne i naukowe
widzenie świata, [w:] Grzegorczykowa R., Pajdzińska A., /red./, Językowa
kategoryzacja świata, Lublin: wyd. UMCS, s. 221-241.
6). Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, tłum. T.P.
Krzeszowski, Warszawa: PWN.
7) Wierzbicka A. 1999, Język – umysł – kultura, red. J. Bartmiński,
Warszawa [tamże rozdziały: Prototypy i inwarianty; Różne kultury, różne
języki, różne akty mowy; Przypadki gramatyczne a natura człowieka).
8) Bartmiński J., /red./, 1993, Współczesny język polski, red., [seria:]
„Encyklopedia kultury polskiej XX wieku”, t. 2, Wrocław: Wiedza o
Kulturze [rozdziały: Akty mowy; Słownictwo jako interpretacja świata]
Wybór literatury uzupełniającej zamieszczono w sylabusie wykładu.
…..Irena Szczepankowska……
podpis osoby składającej sylabus