docCzasopismo nr 7
download 
Reklamacja Transkrypt
Czasopismo nr 7
Plan zajęć Soockiego UTW Szanowni Państwo, W Państwa ręce przekazujemy siódmy numer czasopisma Sopockiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. W bieżącym numerze znajdziecie Państwo materiały promujące zdrowy tryb życia, wskazujące, w jaki sposób radzić sobie ze stresem poprzez relaksację, jak zachować równowagę wewnętrzną, a dzięki temu - zdrowie psychiczne. Prezentujemy również prace literackie naszych koleżanek - słuchaczek SUTW. Życzymy miłej lektury i zapraszamy do współtworzenia kolejnych numerów naszego czasopisma. Zespół redakcyjny Sopot, październik 2006 Str. 20 Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . Plan zajęć Sopockiego UTW Przypowieść o dzbanie i kamieniach Pewnego dnia pewien stary profesor został zaangażowany, aby przeprowadzić kurs dla grupy dwunastu szefów wielkich koncernów amerykańskich na temat skutecznego planowania czasu. Kurs ten był jednym z pięciu modułów przewidzianych na dzień szkolenia Stary profesor miał więc do dyspozycji tylko jedną godzinę, by wyłożyć swój przedmiot. Stojąc przed tą elitarną grupą, która gotowa była zanotować wszystko, czego ekspert będzie nauczał, stary profesor popatrzył powoli na każdego z osobna, następnie powiedział: - Przeprowadzimy doświadczenie. Spod biurka, które go oddzielało od kursantów stary profesor wyjął wielki dzban o pojemności 4 litrów i postawił delikatnie przed sobą. Następnie wyjął około dwunastu kamieni wielkości piłki do tenisa i delikatnie włożył je kolejno do dzbana. Gdy dzban był wypełniony po brzegi i niemożliwym było dorzucenie jeszcze jednego kamienia, podniósł wzrok na swoich uczniów i zapytał ich: - Czy dzban jest pełen? Wszyscy zgodnie odpowiedzieli: - Tak. Profesor poczekał kilka sekund i dodał: - Na pewno? Następnie pochylił się znowu i wyjął spod biurka naczynie wypełnione żwi- Str. 2 rem. Delikatnie wysypał żwir na kamienie, po czym potrząsnął lekko dzbanem. Żwir zajął miejsce między kamieniami ... aż do dna dzbana. Stary profesor znów podniósł wzrok na audytorium i znów zapytał: - Czy dzban jest pełen? Tym razem świetni studenci zaczęli rozumieć. Jeden z nich odpowiedział: - Prawdopodobnie nie. - Dobrze... - odpowiedział stary profesor. Pochylił się jeszcze raz i wyjął spod biurka naczynie z piaskiem. Z uwagą wsypał piasek do dzbana. Piasek zajął wolną przestrzeń między kamieniami i żwirem. Jeszcze raz zapytał: - Czy dzban jest pełen? Tym razem, bez zająknienia, świetni studenci odpowiedzieli chórem: - Nie! - Dobrze! - odpowiedział stary profesor. I tak, jak się spodziewali, wziął butelkę wody, która stała na biurku i wypełnił dzban aż po brzegi. Stary profesor podniósł wzrok na grupę kursantów i zapytał ich: - Jaką wielką prawdę ukazuje nam to doświadczenie? Niegłupi, najbardziej odważny z obecnych, biorąc pod uwagę tematykę kursu, odpowiedział: - To pokazuje, że nawet jeśli nasz kalendarz jest całkiem zapełniony, jeśli Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . NUMER 7 Str. 19 Przypowieść ... - ciąg dalszy Plan zajęć Sopockiego UTW naprawdę chcemy, możemy dorzucić więcej spotkań, więcej rzeczy do zrobienia. - Nie - odpowiedział stary profesor To nie o to chodziło. Wielka prawda, którą przedstawia to doświadczenie jest następująca: jeśli nie włożymy kamieni jako pierwszych do dzbana, później nie będzie to możliwe. Zapanowało głębokie milczenie… Stary profesor zapytał: - Co stanowi kamienie w Waszym życiu? Wasze zdrowie? Wasza rodzina? Przyjaciele? Zrealizowanie marzeń? Robienie tego, co jest Waszą pasją? Uczyć się? Odpoczywać? Dać sobie czas...? Albo jeszcze coś innego? Należy zapamiętać, że najważniejsze jest włożyć SWOJE KAMIENIE jako pierwsze do życia, w przeciwnym wypadku ryzykujemy przegrać ... własne życie. Jeśli damy pierwszeństwo drobiazgom, wypełnimy nimi życie i nie będziemy mieć wystarczająco dużo cennego czasu, by poświęcić go na najistotniejsze elementy życia. Zatem nie zapomnijcie zadać sobie pytania: "Co stanowi kamienie w moim życiu?" Następnie włóżcie je na początku do Waszego dzbana - życia. Stara modlitwa znaleziona na jednej ze ścian katedry w Chester: „Daj mi umysł wolny, który nie skamle, nie jęczy i nie narzeka Pozwól, abym nie martwił się zbyt wiele sprawami błahymi i małymi. Obdarz mnie Panie poczuciem humoru, łaską rozumienia żartu. Spraw, bym dzięki Tobie zaznał w życiu szczęścia i przekazał je następnym pokoleniom.” Zebrała: lek. med. Edyta Rudnik Przyjacielskim gestem dłoni stary profesor pozdrowił audytorium i powoli opuścił salę... Autor nieznany Str. 18 Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . NUMER 7 Str. 3 Relaksacja - metodą na stres „Krocz spokojnie wśród zgiełku i pośpiechu Pamiętaj, jaki spokój może być w ciszy” [Desiderata] Ktoś mądry kiedyś powiedział, że wszyscy „potrafimy doskonale się napinać, stresować, ale niewielu z nas potrafi zrzucać to napięcie”. Często powtarzam to zdanie moim uczestnikom zajęć relaksacyjnych, gdzie zgodnym chórem potwierdzamy ową zasadę. Człowiek poszukuje metod przeciwdziałania negatywnym skutkom stresu od tak dawna, jak dawno ulega stresom [o stresie czyt. w nr 4 czasopisma]. Każdy z nas wypracował swoje własne drogi poskramiania napięć, np. spacer na łonie natury, słuchanie muzyki czy dobra książka… Czym jest relaksacja? Termin ten pochodzi od angielskiego słowa relax 'odprężyć, rozluźnić' i łac. relaxatio 'ulżenie; złagodzenie', relaxare 'rozwiązać; rozluźnić; ulżyć'. Reakcja relaksacyjna (ang. relaxation response) to zespół zmian fizjologicznych kompensujących zmiany wywołane stresem. Stanisław Siek nazywa je zabiegami, mającymi na celu wprowadzenie organizmu w stan odprężenia. Str. 4 Plan zajęć Sopockiego UTW Techniki relaksacyjne Techniki relaksacyjne to sposoby i metody uzyskiwania stanu relaksu. Mieczysław Strojnowski twierdzi, że służą one do usunięcia zbędnych napięć i doprowadzenia do harmonii cielesno-psychicznej. Można zatem stwierdzić, że zjawisko relaksu jest opozycyjną reakcją do zjawiska stresu zarówno na poziomie fizjologicznym, jak i psychicznym: ∗ Relaks to skuteczny sposób obniżania napięcia lękowego. Lęk bowiem powoduje wzrost aktywności nerwowego układu sympatycznego. Natomiast wzrost aktywności pogarsza samopoczucie, wzmaga bóle, które z kolei nasilają lęk. ∗ Reagowanie na bodźce oraz rozwiązywanie zadań życiowych powodują kurczenie i rozciąganie się różnych grup mięśni organizmu, a także długotrwałe stany ich napięć. Brak umiejętności rozluźniania niepotrzebnych napięć jest szkodliwy. Specyficzne napięcia mięśniowe wynikające z szoku lub strachu, obejmują właśnie tendencję do skracania tylnych mięśni szyi, odchylania głowy do tyłu, kulenia ramion, usztywniania klatki piersiowej wraz ze wstrzymywaniem oddechu oraz napięcia nóg. ∗ Zaś w stanie relaksu mięsień staje się miękki, bezwładny - ciężki Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . NUMER 7 Str. 17 Plan zajęć Sopockiego UTW - rok akad. 2006/2007 Relaksacja - metodą na stres (nie utrzymuje się sam w miejscu przyczepienia) oraz ciepły (rozluźnienie naczyń krwionośnych i lepszy dopływ krwi do mięśni). Odprężając mięśnie oszczędzamy energię fizjologiczną organizmu! Kroki relaksacji Stan relaksacji zwykle wywołuje się poprzez: ∗ koncentrację na powtarzającym się zachowaniu (np. oddechu), bodźcu (np. płomieniu świecy), bądź słowie - mantrze; ∗ bierne ignorowanie wszystkich innych myśli - przyjęcie biernej postawy obserwatora wobec pojawiających się w świadomości niepożądanych myśli, wrażeń, uczuć, przyzwolenie na ich obecność i delikatne skierowanie uwagi z powrotem na medytowany obiekt. Poziomy stanu relaksacji Może to być relaksacja układu mięśniowego - najbardziej podstawowa, kiedy to odczuwamy, że nasze mięśnie są ciężkie. Poczucie ciężaru mięśni odpowiada stanowi rozluźnienia jest to wstępna relaksacja. Dalszym krokiem może być to relaksacja układu wegetatywnego (np. narządów trawiennych), kiedy odczu- Str. 16 Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . NUMER 7 ciąg dalszy wamy fizyczne ciepło w różnych częściach ciała. O ile odczucie ciężaru było wyrazem rozluźnienia układu motorycznego (relaksacja mięśni), to odczucie ciepła wiąże się z rozluźnieniem układu wegetatywnego (relaksacja psychofizyczna) - mięśni poszczególnych organów wewnętrznych, które nie są bezpośrednio zarządzane świadomą wolą. Kolejnym stopniem jest relaksacja emocjonalna. Po rozluźnieniu mięśni, uspokojeniu oddechu, odczuciu ogólnej ciepłoty w ciele (lub lokalnie w wybranych partiach) zazwyczaj łatwo przychodzi nam rozluźnianie się (uwalnianie od napięć) poprzez wyobrażanie sobie jakichś przyjemnych scenerii natury. Możemy na przykład wyobrażać sobie, że leżymy na plaży i słyszymy szum fal, dotykamy całym ciałem przyjemnego, ciepłego piasku itd. Możemy wyobrażać sobie piękno lasu i śpiew leśnych ptaków… Następnie możemy osiągnąć relaksację mentalną i rozluźnienia napięć ego - kiedy czujemy się w pełni jednością z innymi ludźmi, życiem. Przykładem tego typu relaksacji mentalnej jest medytacja uważności. Jest to ta technika medytacji, która nie polega na pracy z koncentracją, ale na samym skupianiu się na stanie wewnętrznej przytomności i obecności. Kiedy przez pewien czas koncentrujemy się na jakimś punkcie, a potem pozostawiamy stan skupienia, ale już bez żadnego konkretnego punktu, na którym by się ono osadzało, to jest to właśnie Str. 5 Relaksacja - metodą na stres relaksacja mentalna, lub inaczej - medytacja uważności. Należy ten stan utrzymywać przez określony czas początkowo przez kilka minut. Z czasem staje się to coraz łatwiejsze. Etapy relaksacji Kącik poetycki - twórczość na SUTW ciąg dalszy ca na minutę (ok. 50-60 razy na minutę) 5. zwolnienie rytmu oddychania (ok. 13-15 razy na minutę); 6. wzrost częstości i intensywności fal alfa w mózgu, co poprawia jego biologiczną i psychiczną sprawność. Wstępny etap ćwiczeń relaksacyjnych to nauka przyjmowania biernej postawy, "wyłączania" możliwie wszystkich obszarów aktywności (myślowej, uczuciowej, mięśniowej). Drugi etap to uczenie koncentrowania się na reakcjach własnego organizmu (oddech, napięcie mięśniowe), co połączone jest z etapem trzecim - uczeniem się umiejętności sterowania pracą swojego organizmu. Fale mózgowe - cykle aktywności bioelektrycznej mózgu, rejestrowane za pomocą aparatury elektroencefalograficznej. Grupy fal mózgowych (ze względu na częstotliwość): * BETA - w tym stanie przebywamy w ciągu dnia, stan czuwania! * ALFA - stan głębokiego relaksu * TETA - stan z marzeniami sennymi * DELTA - stan głębokiego snu Reakcje organizmu na relaksację Dla kogo? W czasie kilkunastominutowego relaksu w organizmie człowieka pojawiają się takie pozytywne reakcje, jak: 1. uwolnienie się od napięcia w mięśniach; 2. zmniejszenie zużycia tlenu o około 10-20%, co jest wskaźnikiem, że organizm wówczas pracuje oszczędnie; 3. obniżenie poziomu kwasu mlekowego jako konsekwencja rozluźnienia grup mięśni (rąk, nóg, tułowia); 4. zmniejszenie liczby uderzeń ser- Relaksacja to umiejętność niezwykle przydatna dla każdego, szczególnie polecana jest osobom: * narażonym na silny stres, * mającym trudności z koncentracją, * cierpiącym z powodu dolegliwości psychosomatycznych lub ciężkiej choroby somatycznej, na przykład przewlekłego bólu, a także JAKO METODA WSPOMAGAJĄCA W PSYCHOTERAPII: relaks połączony z ćwiczeniami oddechowymi oraz pewnym elementami autosugestii już od dawna uważany Str. 6 Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . Tu gdzieś strzyka, tam coś gniecie, Gdy szaruga jest na świecie Włączam więc wtedy muzykę Albo biegnę na rytmikę Lub rysuję zamaszyście Plany mieszkań, kwiaty, liście. Hanka nigdy się nie daje Z kłopotami w szranki staje Chociaż minął jej wiek trzeci Rano na uniwersytet leci Tu wykłady, tam ćwiczenia I powtarzać trzeba słówka Bo juz coraz słabsza główka. Po to właśnie te ćwiczenia I umysłu gimnastyka Żeby babcia nie rdzewiała I swą pamięć poprawiała A w przyjemnym gronie Mijają kłopoty I w podeszłych latach Może być wiek złoty. NUMER 7 Str. 15 Kącik poetycki - twórczość na SUTW Podstawowe Relaksacja - metodą technikinaasertywne stres - ciąg-dalszy ciąg dalszy był za cenną metodę psychoterapeutyczną. Interesowali się nim lekarze i psycholodzy, a w niektórych klinikach była to jedna z metod zapobiegania nerwicom, chorobie wieńcowej, wrzodowej i nadciśnieniu. Hanna Kozłowska Hanna (z zajęć gimnastyki umysłu) Rodzaje relaksacji Mówią na nią Hanka Hania lub Haneczka Powiem wam w sekrecie Uwielbiam ciasteczka Jest to moja wielka wada, Że aż mówić nie wypada Lecz przyznacie przecież sami Że serniczek, choć malutki Wnet rozproszy wszystkie smutki Lubię też słuchać muzyki Lubię teatr i śpiewanie I na skrzypcach piękne granie Dobrą książkę do poduszki Dziergać różne firtykluszki Lubię swych przyjaciół grono Kiedyś - byłam dobrą żoną. Teraz gdy sama zostałam Posmutniałam i zgorzkniałam Humor już nie dopisuje Często zdrowie też szwankuje. Str. 14 Wśród wielu sposobów przeciwdziałania psychosomatycznym skutkom stresów bardzo skuteczne są treningi relaksacyjne. W praktyce można spotkać różne odmiany treningów relaksacyjnych, które doprowadzają do stanu relaksu poprzez: * układy ćwiczeń fizycznych (metoda Jacobsona, hatha joga), * autosugestię (trening autogenny Schultza), *ćwiczenia wyobraźni (wizualizacja), * ćwiczenia koncentracji. Przykłady technik relaksacyjnych (1) relaksacja progresywna (Jacobsona), (2) autosugestia, np. trening autogenny Schultza, (3) hipnoza i autohipnoza, (4) relaksujący oddech (torem brzusznym - przeponowy), (5) medytacja, wizualizacje, (6) biofeedback - uczy kontrolować zachodzące w organizmie procesy, panować nad własnymi reakZ A J R Z Y J W S I EB I E . . . NUMER 7 cjami i radzić sobie w ekstremalnych warunkach (technika stosowana przez Adama Małysza, astronautów), (7) psychofizyczne ćwiczenia zdrowotne w ruchu, głównie o rodowodzie dalekowschodnim, jak indyjska hatha-joga czy chiński qi-gong. Relaksacja neuromięśniowa fizycznie aktywna polega na tym, że ćwiczący według ustalonego planu napina, a następnie rozluźnia wybrane grupy mięśni, zazwyczaj zaczynając od stóp, a kończąc na twarzy, przy czym stosuje się również odpowiednie sugestie, co pozwala zredukować distres. Relaksacja neuromięśniową fizycznie bierna pozwala rozluźnić mięśnie przez koncentrację uwagi na poszczególnych partiach ciała, zazwyczaj począwszy od twarzy w stronę dłoni i stóp oraz przez inne ćwiczenia o charakterze wyobrażeniowym, które umożliwiają wyciszenie psychiczne, osiągnięcie spokoju i dobrego samopoczucia. Opracowała: mgr Edyta Jachyra Materiał opracowano na podstawie literatury z dziedziny relaksacji i walki ze stresem, artykułów Ewy Foley oraz własnego doświadczenia Str. 7 Relaksacja w praktyce Kącik poetycki - twórczość na SUTW Co nam daje relaksacja? Zalety relaksacji są następujące: ∗ regeneracja organizmu - wielu jego układów (np. trawiennego, krążenia, oddechowego), ∗ regeneracja psychiki - złagodzenie napięć mięśni i napięć psychicznych - mniejszy stres i napięcia - przyjemniejsze życie, ∗ poprawne funkcjonowanie pamięci, poprawa uważności, ∗ poprawa sprawności intelektualnej i umysłowej - lepsza koncentracja, myśli mniej chaotyczne - daje możliwość zastanowienia się nad sobą i danym problemem - twórcze rozwiązania, ∗ stabilizacja reakcji emocjonalnych - uspokojenie emocji - wyciszenie, pojawia się mniej negatywnych myśli i są one łatwiejsze do opanowania; poprawa inteligencji emocjonalnej - lepsze relacje z ludźmi - głębokie ćwiczenia, także po to, by dotrzeć do zapomnianych czy tłumionych emocji, ∗ poprawa samooceny, podniesienie poziomu samoakceptacji i zaufania do siebie - zwiększenie poczucia własnej niezależności, ∗ korzystne zmiany osobowości, - lepsze zrozumienie siebie i ludzi, - nabranie dystansu do spraw Str. 8 ∗ ∗ ∗ ∗ błahych uważanych za ważne, - może pomóc zmienić wzorce naszych zachowań i sposób doświadczania świata (lęki), lepsze zdrowie - rozwijają się zdolności do samouzdrawiania. Według najnowszych badań neurofizjologów amerykańskich proces leczenia organizmu jest znacznie przyśpieszony, kiedy mózg znajduje się w określonym stanie. Pojawienie się rytmów mózgowych alfa i theta powoduje wyraźne obniżenie się poziomu hormonów stresowych. Występowanie wymienionych fal mózgowych w sposób znaczący podwyższa także sprawność immunologiczną organizmu. Dzięki świadomemu utrzymywaniu się w stanie alfa procesy zdrowotne zachodzą znacznie szybciej i sprawniej. Kilkanaście minut dziennie poświęconych relaksacji ma naukowo udowodniony bardzo pozytywny wpływ na nasze zdrowie! uwalnia zablokowana energię, którą tracimy podczas napięć i stresów - można ja spożytkować na coś innego, lepsze wyniki w nauce - relaksacja uaktywnia prawą półkulę mózgową, dzięki czemu zaczynamy być bardziej kreatywni, zapamiętujemy szybciej i więcej, poprawia się nasza koncentracja, myślimy bardziej twórczo i pozytywnie, lepsze wyniki w sporcie - czoło- Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . Czy to dobrze, czy źle? Pewnie tak, ale dla mych zmęczonych nóg, raczej nie Niczego już nie pragnę Tylko dawać swoim życiem samą radość innym Czy to dobrze, czy źle? Raczej tak, ale gdy oddam siebie innym do końca, to chyba już nie Niczego już nie pragnę Tylko nie sprawić bliskim kłopotu swoją osobą Czy to dobrze, czy źle? Dla bliskich z pewnością tak, a dla mnie??? - pewnie też Niczego już nie pragnę? Nieprawda, pragnień mam jeszcze bardzo wiele, Więc ciągle skrzydła do lotu otwieram i niekiedy spadam czy to dobrze, czy źle? I tak i nie. NUMER 7 Str. 13 Kącik poetycki - twórczość na SUTW Relaksacja w praktyce - Teresa Lutrzykowska Do Ikara Niczego już nie pragnę Kiedy odczuwam w sobie ulotne chwile szczęścia, czy może tylko spokojnego zadowolenia ∗ Czy to dobrze, czy źle? I tak i nie wi amerykańscy koszykarze korzystają z technik relaksacji. Relaksacja jest wykorzystywana w treningu olimpijczyków - wioślarzy, a najlepsze piłkarskie kluby Europy Zachodniej mają w swoich szeregach specjalistów od relaksacji i koncentracji. Z zaawansowanych technik relaksacyjnych korzysta nasz rodak - Adam Małysz i, jak sam przyznaje, są one również przyczyną jego niesamowitych sukcesów! pozwala odnaleźć wewnętrzną równowagę - daje uczucie wyciszenia i spokoju, powoduje lepsze nastawienie do życia. Niczego już nie pragnę Tylko, żeby było tak jak jest, A gorzej już nie Jak? Czy to dobrze, czy źle? I tak i nie Niczego już nie pragnę Tylko, żeby zaspokoić jeszcze, Niespełnione marzenia Czy to dobrze, czy źle? Raczej tak, myślę często, czasem - lepiej nie Niczego już nie pragnę Tylko, żeby móc tańczyć jeszcze długie lata Str. 12 ciąg dalszy Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . Mimo że potrzeba relaksu należy do wrodzonych skłonności organizmu, to konieczność stałej mobilizacji w codziennym życiu nie pozwala jej realizować. Dlatego relaksu, z którym wiąże się odprężenie, trzeba się nauczyć. Oto kilka rad: 1. Znajdź ciche, spokojne miejsce. 2. Wybierz najwygodniejszą dla siebie pozycję (siedzącą lub leżącą). Przy wyborze pozycji siedzącej pamiętaj, abyś miał oparcie pod głową. 3. O niczym nie myśl, nie wzbudzaj w sobie żadnych uczuć. Pozostań bierny! 4. Zamknij oczy, staraj się spokoj- NUMER 7 nie i głęboko oddychać. Pamiętaj, że oddech jest podstawową czynnością życiową i gra wielką rolę w czasie odprężenia. Równy, spokojny i głęboki oddech dostarcza tlenu, oczyszcza i uspokaja nasz organizm. 5. Rozluźnij kolejno mięśnie rąk i nóg, mięśnie głowy, szyi, karku, tułowia. Miejsce na relaks Najlepiej natura, jeśli nie jest to możliwe - pokój z widokiem natury lub w pastelowych barwach, w którym będziesz odizolowany od hałasu i nadmiaru światła (poczucie prywatności). Miejsce to powinno być słoneczne, ciepłe. ∗ Wyłącz wszystkie czynniki rozpraszające. ∗ Powiedz innym, by Ci nie przeszkadzali. ∗ Zadbaj o dodatki: świece, kadzidełka, sprzęt muzyczny. Czas na relaks ∗ ∗ ∗ Znajdź czas dla siebie - na odprężenie. Wyznacz sobie codziennie minimum 15 minut - o tej samej porze i w tym samym miejscu. Znajdź kogoś, z kim możesz się relaksować - mobilizacja. Str. 9 Relaksacja w praktyce Muzyka w relaksacji ∗ ∗ ∗ Kącik poetycki - twórczość na SUTW ciąg dalszy Przygotowanie kasety relaksacyjnej Skuteczną pomocą w wywołaniu pożądanego nastroju psychicznego mogą być odpowiednio dobrane utwory muzyczne. Nie mogą to być utwory szybkie i głośno odtwarzane - najlepiej w tempie largo (tj. powoli, szeroko, uroczyście). Dobrze jest wybrać muzykę spokojną i cichą. Tylko taka muzyka zmieni stan aktywności naszego systemu nerwowego i spowoduje korzystne zmiany w czynnościach całego organizmu. ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ Hanna Kozłowska głos z kasety może pomóc się skupić, z własnym głosem - przyjemna i ulubiony podkład muzyczny, minimum 10 minut, ostanie 5 minut - odgłosy przyrody, unikanie destruktorów podczas nagrywania, możesz mówić w formie bezosobowej lub w osobie liczby pojedynczej. Opracowała: Jesień A kiedy patrzę na te kasztany co w parkach tworzą aleje Ich blask złocisty słońcem skąpany Pobudza nikłą nadzieję, Że jeszcze lato się nie skończyło Słońce tak mocno świeci Kwietne dywany jeszcze nie zwiędły Radośnie w parkach biegają dzieci Z klonów juz pierwsze spadają liście Zielono pomarańczowe Brązowy kasztan gdzieś oczkiem błyśnie Lub w gąszczu trawy się schowa mgr Edyta Jachyra Jak normalnie i pomyślnie starzeć się? Zasady Fagueta „Gdy będę stary, postaram się ze wszystkich sił: - nie skarżyć się wiecznie, że nie będę młody, - nie powtarzać z naciskiem, że jestem starcem, żeby mi mówiono, że wcale nim nie jestem, - nie opowiadać niestrudzenie swoich wspomnień, - wcale nie mówić o swoich dolegliwościach, - nie być nikomu zawadą i umieć żyć w pojedynkę, - nie być wszakże odludkiem i pamiętać o słowach mędrca: ”ci, którzy mnie odwiedzają robią mi zaszczyt, a ci, którzy nie przychodzą - robią mi przyjemność”, - nie prześladować swoją asystą młodych osób, nawet takich, o których wiadomo, że mają względy dla starości, napisano bowiem, że nie przystoi w pewnym wieku udawać wojaka” Jesień jest piękna gdy słońce świeci W swych barwach przebogata I chociaż kusi kolorem złota Ale nie wróci juz lata. Zebrała: lek. med. Edyta Rudnik Str. 10 Z A J R Z Y J W S I EB I E . . . NUMER 7 Str. 11
