Polityka zagraniczna Unii Europejskiej – opinie Polaków i Niemców

Polityka zagraniczna Unii Europejskiej – opinie Polaków i Niemców
Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych
W Warszawie odbywać się będą polsko-niemieckie konsultacje międzyrządowe.
W przeddzień szczytu Unii Europejskiej szczególnie interesujące wydaje się, czy współpraca
obu krajów możliwa jest nie tylko w relacjach bilateralnych, ale także na arenie europejskiej.
Wydarzenia ostatnich tygodni, w tym opracowanie przez Komisję Europejską koncepcji
realizacji polsko-szwedzkiej propozycji Partnerstwa Wschodniego czy rozmowy o nowej
umowie o partnerstwie z Rosją powodują, że uwaga polityków jak i społeczeństw zwrócona
jest zwłaszcza na politykę zagraniczną Wspólnoty.
Wyniki
badań
Instytutu
Spraw
Publicznych
przeprowadzonych
w
Polsce
i w Niemczech we wrześniu tego roku pokazują, że poglądy obu społeczeństw na temat
polityki zagranicznej UE są zbieżne. Współpraca obu krajów w tej dziedzinie na arenie
europejskiej jest w związku z tym możliwa.
Wspólna Polityka Zagraniczna Unii Europejskiej wobec krajów sąsiedzkich
Większość badanych Polaków i Niemców uważa, że kraje Unii Europejskiej powinny
prowadzić wspólną politykę wobec państw spoza UE. Polacy wyraźniej popierają takie
wspólne działania niż Niemcy, jednak opinie mieszkańców obu krajów są bardzo zbliżone.
Najwięcej polskich respondentów wskazywało konieczność wspólnych działań wobec Rosji
(85 %) i Stanów Zjednoczonych (84 %) - Niemcy odpowiednio w 71 % i 74 %. Ponad trzy
czwarte Polaków uznawało także potrzebę jednolitego stanowiska wobec państw Bliskiego
Wschodu (78 %) oraz Chin (76 %). Nasi zachodni sąsiedzi byli o tym nieco mniej przekonani
(odpowiednio 66 % i 69 %). Największa różnica zdań dotyczyła kontaktów z Rosją. Polacy
znacznie częściej i bardziej zdecydowanie niż Niemcy popierają wspólną politykę UE wobec
Rosji. Może to wynikać z polskich oczekiwań, że taka wspólna polityka będzie w stanie
zapobiec niekorzystnym działaniom naszego wschodniego sąsiada skierowanym przeciw
Polsce.
Przedruk materiałów Instytutu Spraw Publicznych w całości lub części możliwy jest wyłącznie
za zgodą Instytutu. Cytowanie oraz wykorzystywanie danych empirycznych dozwolone jest
z podaniem źródła.
Czy kraje UE powinny prowadzić wspólną politykę wobec… czy też nie ma takiej potrzeby?
Państw
Bliskiego
Wschodu
(w %)
37
Polska
Niemcy
41
33
33
15
38
1
4
38
12
15
10 1
13
Chin
Polska
9
Niemcy
34
Polska
35
5
42
13
7 0 9
USA
42
12
Niemcy
37
Rosji
Polska
Niemcy
37
11
49
36
36
0%
20%
4
35
40%
51 9
12
60%
12
3
14
80%
Zdecydowanie powinny
Raczej powinny
Raczej nie ma takiej potrzeby
Zdecydowanie nie ma takiej potrzeby
100%
Trudno powiedzieć
Źródło: Instytut Spraw Publicznych 2008
Współpraca z regionami sąsiedzkimi Unii Europejskiej
Mieszkańcy obu krajów wspierają wspólną politykę i działania Unii, dotyczące spraw
zagranicznych i posiadają bardzo zbliżone preferencje. Jednym z priorytetów prezydencji
francuskiej jest promowanie idei powstania Unii dla Śródziemnomorza. Spotkanie, na którym
zapadły pierwsze decyzje w tej sprawie, odbyło się na samym początku przewodnictwa
Paryża w Radzie UE, w lipcu 2008 roku. W czerwcu Polska i Szwecja przedstawiły natomiast
wspólną propozycję Partnerstwa Wschodniego. Zakłada ona większe otwarcie się Unii
Europejskiej na sześć krajów położonych na wschód od granic Wspólnoty. W grudniu tego
roku Komisja Europejska przygotowała koncepcję realizacji tego postulatu.
Polacy postrzegani są jako adwokaci interesów Europy Wschodniej w UE.
Przeprowadzone badania wskazują jednak, że zdecydowana większość mieszkańców
naszego kraju (77 %) uważa, że z obydwoma obszarami Unia Europejska powinna
2
współpracować w takim samym stopniu. Jedynie 8 % Polaków wyróżniłoby kraje położone
na wschód od granic Unii. Nie różnimy się tu w poglądach z Niemcami (7 %). Nasi zachodni
sąsiedzi o wiele częściej wymieniali jednak basem Morza Śródziemnego, jako obszar,
z którym UE powinna rozwijać szczególną współpracę.
Wyniki te mogą zaskakiwać. Wskazują one, że priorytetowy cel polskiej polityki
zagranicznej, formułowany i kontynuowany przez kolejne rządy, nie jest jako taki
postrzegany przez społeczeństwo. Może też wielu Polakom kraje basenu Morza
Śródziemnego kojarzą się ze słonecznymi Włochami, Grecją i Hiszpanią, a nie
z południowymi sąsiadami Europy.
Z którymi krajami Unia Europejska powinna w sposób szczególny współpracować? (w %)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
77
60
22
3
7
12
8
Z krajami Basenu Z krajami Europy
Morza
Wschodniej
Śródziemnego
Niemcy
Z obydwoma
obszarami
jednakowo
12
Trudno
powiedzieć
Polska
Źródło: Instytut Spraw Publicznych 2008
Unią Europejska a Rosja
Projekt Wschodniego Partnerstwa jak i działalność rządu oraz prezydenta Lecha
Kaczyńskiego mają zwrócić uwagę na konieczność wypracowania nowych relacji Unii
Europejskiej oraz NATO z sąsiadami na Wschodzie. Wiele osób w UE uważa jednak,
że Polska przyczynia w ten sposób do pogarszania relacji Brukseli z Moskwą. Inni sądzą,
że opinia Warszawy pomaga państwom zachodnim lepiej zrozumieć sytuację i ocenić
postępowanie Rosji.
Opinie zarówno Polaków jak i Niemców są w tej kwestii bardzo podzielone. Badani
nie mają klarownego obrazu i opinii na temat roli Polski w budowaniu unijnej polityki wobec
Rosji. Największa grupa Polaków (34 %) uznaje, że Polska nie ma wpływu na stosunki
3
pomiędzy Unią Europejską a Rosją, a 26 % twierdzi, że Warszawa przyczynia się
do narastania problemów w relacjach pomiędzy Moskwą a Brukselą. Natomiast 19 % widzi
pozytywny wpływ polskiej polityki zagranicznej w dziedzinie budowania unijnej polityki wobec
Rosji. Działania Polski są więc najczęściej oceniane jako nieskuteczne, bądź też jako
przyczyniające się do narastania problemów.
Niemcy mają w tej kwestii bardzo podobny rozkład opinii. Badania nie potwierdzają
często powtarzanej tezy, że Polska ma w Europie, zwłaszcza w RFN, bardzo negatywny
wizerunek kraju, który przyczynia się do pogarszania relacji Unii z Rosją. Z opinią tą zgadza
się jedynie 29 % naszych zachodnich sąsiadów. Polska najczęściej postrzegana jest jako
kraj nie mający wpływu na politykę Unii. Jedynie 17% Niemców dostrzega pozytywny wpływ
Polski na politykę wobec Rosji.
Rola Polski w relacjach między Unią Europejską a Rosją (w %)
100
75
50
29
25
29
26
17
34
19
25
21
0
Polska przyczynia Polska przyczynia
Polska nie ma
się do narastania
się do budowania wpływu na politykę
problemów w
bardziej partnerskich UE wobec Rosji
relacjach między UE relacji między UE i
a Rosją
Rosją
Niemcy
Trudno powiedzieć
Polska
Źródło: Instytut Spraw Publicznych 2008
Dążenie Rosji do odzyskania wpływów w Europie Wschodniej
Obawy o ekspansywne aspiracje Rosji wyraża 75 % Polaków i 69 % Niemców.
Zauważalny jest też znaczny wzrost niepokoju w opinii Polaków. W styczniu 2004 roku,
4
w badaniu CBOSu, odpowiedź taką udzielało 48 % ankietowanych, a w grudniu 2005 –
60 %1.
Badanie pokazuje, że prorosyjska polityka Niemiec (tak jak jest ona widziana
w Polsce), nie wynika z nastawienia niemieckiego społeczeństwa, które wydaje się podzielać
wiele polskich obaw na temat kierunku rosyjskiej polityki.
Czy w najbliższej przyszłości Rosja będzie dążyć do odzyskania wpływów w krajach Europy
Wschodniej czy też nie? (w %)
50
43
45
40
35
30
45
30
26
25
20
14
15
10
12
9
15
5
5
1
0
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Raczej nie
Niemcy
Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć
Polska
Źródło: Instytut Spraw Publicznych 2008
VI '94
Tak
Nie
Trudno powiedzieć
V '95
53
26
21
I '04
72
14
14
VIII / IX
'08
XII '05
48
26
26
60
21
19
75
10
15
Źródło: Wyniki 1993 – 2005 – CBOS, 2008 – Instytut Spraw Publicznych
Dostrzeganie
w
rosyjskiej
polityce
wobec
Europy
Wschodniej
intencji
imperialistycznych sprawia, że to Moskwie Polacy i Niemcy najczęściej przypisują
odpowiedzialność za konflikt w Gruzji. Odpowiedź taką we wrześniu 2008, kilka tygodni po
wybuchu konfliktu zbrojnego na Kaukazie, wybrało 45 % polskich i 44 % niemieckich
badanych. Na odpowiedzialność Gruzji wskazuje jedynie 6 % ankietowanych Polaków.
Opinie te różnią się w tym wypadku od ocen Niemców, którzy częściej niż Polacy (25 %)
przypisują Gruzji odpowiedzialność za konflikt. Na opinię polskich badanych wpływ mogły
mieć liczne komentarze polskich polityków i publicystów, którzy winę za wywołanie konfliktu
1
CBOS, Opinia o stosunkach polsko-rosyjskich. Komunikat z badań. Warszawa, grudzień 2005. Pytanie brzmiało
wówczas: Czy w najbliższej przyszłości Rosja dążyć będzie do odzyskania wpływów w naszej części Europy czy
też nie?
5
przypisywali w głównej mierze Moskwie. Oceny polityków oraz mediów niemieckich były w tej
kwestii bardziej zróżnicowane.
Kto ponosi odpowiedzialność za wojnę w Gruzji? (w %)
100
75
50
44
45
31
25
17
25
6
14
18
0
Przede
wszystkim Rosja
Przede
wszystkim
Gruzja
Niemcy
Oba kraje w
równej mierze
Trudno
powiedzieć
Polska
Źródło: Instytut Spraw Publicznych 2008
Wyniki badań pokazują znaczne podobieństwa w opiniach Polaków i Niemców na
temat polityki zagranicznej Unii Europejskiej oraz zbliżone oceny wydarzeń na scenie
międzynarodowej. W obu krajach większość mają zwolennicy wspólnej unijnej polityki
zagranicznej, podobne jest także określenie priorytetów i (niektórych) zagrożeń. Wyniki
badań ISP wskazują, że polsko-niemieckie porozumienie oraz współpraca w tak istotnym
obszarze działań UE mogą cieszyć się poparciem obu społeczeństw. W szczególności
należy zintensyfikować polsko-niemiecki dialog na temat Rosji, tak aby uniknąć zamknięcia
się w istniejących stereotypach (“prorosyjskie Niemcy” vs. “polska rusofobia”).
*************************
Cytowane wyniki są częścią badania Instytutu Spraw Publicznych: Polska-Niemcy. Nowe
otwarcie i wzajemny wizerunek. Projekt realizowany jest dzięki wsparciu: Fundacji Fritza Thyssena,
Fundacji Konrada Adenauera, Fundacji Roberta Boscha, Fundacji Alfrieda Kruppa von Bohlen
i Halbach oraz Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Badanie Instytutu Spraw Publicznych zostało przeprowadzone na reprezentatywnej grupie
1069 dorosłych Polaków w dniach 29.08. – 1.09.2008 roku oraz na reprezentatywnej grupie 1027
dorosłych Niemców w dniach 19 – 29.09.2008.
Informacje o badaniach na stronie www.isp.org.pl.
Komentarzy dotyczących badania udzielają:
Prof. Lena Kolarska-Bobińska, Dyrektor Instytutu Spraw Publicznych, Tel. (22) 5564261
Agnieszka Łada, Koordynator Programu Europejskiego Instytutu Spraw Publicznych, Tel.(22)5564288
6