Oparzenia dróg oddechowych - Advances in Respiratory Medicine

PRACA POGLĄDOWA
ORYGINALNA
Piotr Wróblewski 1, Grzegorz Knefel1, Mariusz Trzaska 1, Marek Kawecki 1, Mariusz Nowak1,
Jerzy Kozielski 2
1
Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich
Kierownik: dr hab. n. med. M. Nowak
2
Klinika Chorób Płuc i Gruźlicy w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Kierownik: prof. dr hab. n. med. J. Kozielski
Oparzenia dróg oddechowych
Respiratory tract burn injuries
Abstract
Respiratory tract burns are one of the most serious injuries of human organism. They often accompany severe skin burns,
increasing morbidity and mortality. Pathologic events happening in the lungs in the course of inhalation injury consist of:
edema and necrosis of bronchial mucosa, increase of bronchial blood flow and vascular permeability, recruitment of
inflammatory mediators, and obturation of bronchial tract with the casts composed of mucus, tissue debris, neutrophils and
fibrin. The above mentioned processes lead to progressive disturbances of pulmonary gas exchange and tissue hypoxia.
Introduction of standardized bronchoscopic procedures resulted in the possibility of early diagnosis and treatment of
inhalation injuries. There are many treatment options, some of them combined with early and late complications, the optimal
treatment protocol is still lacking. Early hyperbaric oxygen therapy is one of the most promising methods of treatment
leading to decrease of mortality due to inhalation injury.
Pneumonol. Alergol. Pol. 2011; 79, 4: 298–304
Key words: respiratory tract burns, bronchoscopy, treatment
Streszczenie
Oparzenia inhalacyjne są głębokimi urazami obarczonymi znaczną śmiertelnością, które w istotny sposób pogarszają rokowanie chorych z ciężkimi oparzeniami ciała. Zmiany zachodzące pod wpływem urazu inhalacyjnego obejmują: obrzęk
i martwicę błony śluzowej oskrzeli, zwiększenie przepływu krwi przez naczynia płucne i wzrost ich przepuszczalności,
gromadzenie się w świetle oskrzeli wałeczków zbudowanych ze śluzu, obumarłych komórek, włóknika i neutrofili oraz
uogólnioną reakcję zapalną mediowaną przez cytokiny. W wyniku opisanych procesów dochodzi do zaburzeń wymiany
gazowej w płucach i w konsekwencji do niedotlenienia tkanek. Wprowadzenie standaryzowanych procedur diagnostyki
endoskopowej u chorych z podejrzeniem oparzenia dróg oddechowych pozwoliło na szybkie rozpoznanie tego urazu i wdrożenie specjalistycznego leczenia, skutkującego zmniejszeniem liczby zgonów z powodu oparzeń. Stosowane metody terapeutyczne nie zawsze są skuteczne, a przy tym obarczone powikłaniami wynikającymi z instrumentacji dróg oddechowych.
Istnieje więc konieczność stałej modyfikacji postępowania i poszukiwania nowych metod leczenia. Obserwowane korzystne
efekty wczesnych zabiegów tlenoterapii hiperbarycznej dają nadzieję na szybkie wprowadzenie tej metody do standardów
leczenia oparzeń inhalacyjnych.
Pneumonol. Alergol. Pol. 2011; 79, 4: 298–304
Słowa kluczowe: oparzenia dróg oddechowych, bronchoskopia, leczenie
Adres do korespondencji: lek. Piotr Wróblewski, Centrum Leczenia Oparzeń, ul. Jana Pawła II 2, 41–100 Siemianowice Śląskie
Praca wpłynęła do Redakcji: 16.04.2010 r.
Copyright © 2011 Via Medica
ISSN 0867–7077
298
www.pneumonologia.viamedica.pl
Piotr Wróblewski i wsp., Oparzenia dróg oddechowych
Wstęp
Uraz termiczny jest jednym z najpoważniejszych uszkodzeń, jakim ulega organizm człowieka. Zmiany patofizjologiczne, jakie zachodzą pod
jego wpływem, wymagają natychmiastowego wdrożenia wielokierunkowych specjalistycznych procedur leczniczych. Celem niniejszej pracy jest
przedstawienie epidemiologii, patofizjologii oraz
standardów postępowania w oparzeniach dróg
oddechowych na podstawie danych z piśmiennictwa oraz 10-letnich doświadczeń własnych.
Epidemiologia i rokowanie w chorobie
oparzeniowej płuc
Oparzenia dróg oddechowych stanowią 20–
–30% wszystkich urazów termicznych [1–4]. Mogą
one występować w formie izolowanej, jednak najczęściej towarzyszą ciężkim oparzeniom skóry,
szczególnie w przypadkach, w których dotyczą one
dużej powierzchni ciała [1]. Uraz termiczny dróg
oddechowych może współwystępować z zatruciem
wziewnym (m.in. tlenkiem węgla, cyjankami,
związkami chloru i azotu) [1].
Oparzenia dróg oddechowych pogarszają
znacznie przebieg i rokowanie w chorobie oparzeniowej. Dane z piśmiennictwa podają 35–39%
śmiertelność w przebiegu tego typu urazu [1, 4, 5].
Rozwój bakteryjnego zapalenia płuc powoduje
dalsze zwiększenie śmiertelności w przebiegu urazu termicznego o 40% [1]. U większości chorych
przyczyną zgonu jest niewydolność oddychania,
często w przebiegu rozwijającego się zespołu ostrej
niewydolności oddechowej u dorosłych (ARDS,
acute respiratory distress syndrome) [4, 6].
Patofizjologia choroby oparzeniowej płuc
W zależności od czynnika wywołującego uraz
oparzenia dróg oddechowych możemy podzielić na
oparzenia termiczne i chemiczne.
Oparzenia termiczne częściej dotyczą górnych
dróg oddechowych (jama nosowa, jama ustna, gardło, nagłośnia) i są wynikiem bezpośredniego działania energii cieplnej [5]. Oparzenia chemiczne są
następstwem działania pary wodnej i substancji
w niej rozpuszczonych lub bezpośredniego działania
różnego rodzaju dymów, par i gazów powstałych
w trakcie pożaru. Na oparzenia chemiczne są bardziej narażone osoby z zaburzeniami świadomości, u których upośledzone jest odruchowe zamknięcie nagłośni i możliwa głębsza penetracja
środka parzącego w kierunki oskrzeli, oskrzelików
i pęcherzyków płucnych [1].
Substancje wywołujące uszkodzenia chemiczne to tlenki siarki, tlenki azotu, amoniak,
kwas solny, cyjanki [1, 7]. Częstym patogenem
ogólnoustrojowym w chorobie oparzeniowej jest
też tlenek węgla [1].
Uraz termiczny dróg oddechowych prowadzi
do obrzęku błony śluzowej i zmian martwiczych
w jej obrębie. W świetle oskrzeli gromadzi się gęsta wydzielina z domieszką sadzy, której ewakuacja jest zaburzona ze względu na uszkodzenie
nabłonka rzęskowego i upośledzony odruch kaszlowy [5]. W dalszym etapie choroby dochodzi do
tworzenia się wałeczków zbudowanych z nabłonków oskrzelowych, śluzu, włóknika i granulocytów obojętnochłonnych, które powodują niedrożność oskrzeli [5]. Obturacja dużych oskrzeli rozwija się w ciągu pierwszych 24 godzin od urazu,
po 72 godzinach dochodzi do obturacji drobnych
oskrzeli [6].
Uraz termiczny jest również związany ze
znacznym zwiększeniem przepływu krwi przez
oskrzelowe naczynia krwionośne i limfatyczne, co
przy ich podwyższonej przepuszczalności prowadzi do obrzęku błony śluzowej oskrzeli i dalszego
upośledzenia drożności dróg oddechowych [5, 8].
W wyniku opisanych procesów rozwija się hipoksemiczna niewydolność oddechowa, często z towarzyszącą hiperkapnią [5].
Uszkodzenie płuc pogłębiają mediatory procesu zapalnego, a szczególnie interleukina 8 i tlenek azotu, generowane zarówno w płucach, jak
i w miejscach innych oparzeń. Powodują one powstawanie toksycznych nadtlenków [1, 8]. Nadmiar tlenku azotu hamuje ponadto odruchowy
skurcz naczyń w obszarach źle wentylowanych,
co prowadzi do nasilenia przecieku krwi nieutlenowanej pogłębiając hipoksemię [1, 8].
Wydzielina nagromadzona w świetle oskrzeli
ulega łatwo nadkażeniu. Zazwyczaj ma to miejsce
w około trzeciej dobie po urazie. W następstwie
procesu zapalnego dochodzi do nasilenia niewydolności oddechowej [9–12]. Zmiany powstałe
w układzie oddechowym mogą mieć charakter
przemijający, jednak często prowadzą do rozwoju
ARDS, który charakteryzuje się wysoką śmiertelnością [4, 6].
Rozpoznawanie i ocena ciężkości choroby
oparzeniowej oskrzeli
Prawdopodobieństwo oparzenia dróg oddechowych jest największe, gdy do pożaru doszło
w pomieszczeniu zamkniętym. Objawy sugerujące możliwość oparzenia dróg oddechowych to oparzenia twarzy (w tym czerwieni wargowej), opale-
www.pneumonologia.viamedica.pl
299
Pneumonologia i Alergologia Polska 2011, tom 79, nr 4, strony 298–304
nie włosów przedsionka nosa, zmiany oparzeniowe w jamie ustnej, chrypka, odkrztuszanie wydzieliny z domieszką sadzy [1–3, 5, 13]. Zmiany osłuchowe nad płucami bezpośrednio po urazie termicznym są z reguły niecharakterystyczne. Może
wystąpić zaostrzenie szmeru oddechowego, pojedyncze furczenia i świsty. Wraz z rozpoczęciem resuscytacji płynowej, w związku z narastaniem
obrzęków śluzówek, zmiany osłuchowe mogą się
nasilać. Stwierdzenie duszności ze stridorem wdechowym lub wdechowo-wydechowym oraz zaburzeń świadomości sugeruje ciężkie uszkodzenie
dróg oddechowych i możliwość zatrucia toksycznymi składnikami dymu lub tlenkiem węgla [1].
W przypadku współwystępującego zatrucia
tlenkiem węgla występują z różnym nasileniem:
bóle głowy, nudności, bóle dławicowe, zaburzenia
rytmu serca i zaburzenia świadomości od stanu
dezorientacji, poprzez stan pobudzenia, do śpiączki [1]. Nierozpoznane zatrucie tlenkiem węgla
ujawnia się w późniejszym okresie w postaci objawów neurologicznych związanych z uszkodzeniem
ośrodkowego układu nerwowego (porażenia, niedowłady, zespoły apaliczne) [1].
Wysunięcie podejrzenia oparzenia dróg oddechowych jest wskazaniem do wykonania diagnostycznego badania bronchoskopowego, które jest
jedyną metodą pozwalającą ocenić stan śluzówki
dróg oddechowych [4, 14] (ryc. 1A–D, 2A–C, 3A,
B). Na podstawie wygladu śluzówki oskrzeli stopień oparzenia określany jest jako: łagodny (lekki
rumień), umiarkowany (intensywny rumień
i obrzęk), ciężki (śluzówka sucha, blada, obecne
zmiany martwicze) [4]. Zastosowanie bronchoskopii diagnostycznej zwiększyło dwukrotnie liczbę
rozpoznań oparzeń dróg oddechowych w stosunku do liczby rozpoznań metodami tradycyjnymi [5].
W przypadkach wątpliwych co do oparzenia badanie powtarza się w kolejnej dobie. Z badań endoskopowych diagnostycznych wykluczeni są
pacjenci niewspółpracujący, z niewydolnością
oddechową na tle masywnych obrzęków tkanek
miękkich twarzy, jamy ustnej i gardła (ryzyko asfiksji w trakcie badania), z istotnymi zaburzenia-
A
B
C
D
Rycina 1 A–D. Obraz zmian oparzeniowych w drzewie oskrzelowym
Figure 1 A–D. Burns in bronchial tree
300
www.pneumonologia.viamedica.pl
Piotr Wróblewski i wsp., Oparzenia dróg oddechowych
A
A
B
B
Rycina 3. A, B. Stan 7 dni później. Pacjent niepoddawany terapii
hiperbarycznej
C
Figure 3. A and B. Seven days later. Patient is not treated with
hyperbaric oxygen
termicznym, jednak u 2/3 chorych rozwijają się w ciągu 5–10 dni ogniskowe lub rozlane zmiany miąższowe związane z zapaleniem lub z obrzękiem płuc [1].
Badanie scyntygraficzne płuc z zastosowaniem ksenonu radioaktywnego pozwala ocenić
wielkość obszarów miąższu płucnego o zaburzonej wymianie gazowej [4, 5]. Scyntygrafia płuc ma
największe znaczenie diagnostyczne w pierwszych
4 dobach po urazie termicznym [4].
Rycina 2. A–C. Oparzenie termiczne 57% całkowitej powierzchni ciała
II/III°. Stan przy przyjęciu do Centrum Leczenia Oparzeń — 5 dni po oparzeniu (A); ostra niewydolność oddechowa (B); wentylacja mechaniczna (C)
Figure 2. A–C. Patient with thermal burn covering 57% of body surface. On admission to hospital — 5 days after burn (A); acute respiratory
insufficency (B); mechanical ventilation has been initiated (C)
mi układu krzepnięcia oraz pacjenci, którzy nie
wyrazili zgody na badanie [2].
Badanie radiologiczne klatki piersiowej może nie
wykazywać zmian w pierwszych dobach po urazie
Postępowanie w przypadku oparzenia dróg
oddechowych
Podstawową zasadą terapii oparzeń dróg oddechowych jest utrzymanie ich drożności dla zapewnienia wymiany gazowej w płucach. Bronchofiberoskopia terapeutyczna jest wykonywana
w trybie „pilnym” u pacjentów z szybko narastającymi zaburzeniami wymiany gazowej w płucach
spowodowanymi zatkaniem światła dróg oddechowych, na przykład przez skrzepy krwi, czopy
www.pneumonologia.viamedica.pl
301
Pneumonologia i Alergologia Polska 2011, tom 79, nr 4, strony 298–304
ropne [13]. W przypadku zaburzeń układu krzepnięcia należy przed bronchoskopią terapeutyczną
rozważyć przewidywane zyski i możliwość wystąpienia powikłań, takich jak krwawienie
z uszkodzonej śluzówki lub miąższu płucnego,
które może doprowadzić do zablokowania światła małych oskrzeli z następowym nasileniem niewydolności oddechowej [2].
Zastosowanie tlenoterapii biernej już na miejscu urazu zapobiega wystąpieniu lub nasileniu
niedotlenienia organizmu. W przypadku zatrucia
tlenkiem węgla konieczne jest wykonanie zabiegu
tlenoterapii hiperbarycznej [1, 4]. Zabieg ten powoduje odblokowanie hemoglobiny w czasie
znacznie krótszym (T1/2, 15–30 min) niż w przypadku oddychania powietrzem atmosferycznym
(T1/2, 40–80 min) oraz w przypadku zastosowania
wentylacji mechanicznej z zawartością 100-procentową tlenu w mieszaninie oddechowej (T1/2,
30–40 min) [1, 4]. Tlenoterapia hiperbaryczna zapobiega ponadto późnym powikłaniom neurologicznym w przebiegu zatrucia tlenkiem węgla [1].
W pożarach domowych u 1/3 ofiar zatruciu
tlenkiem węgla towarzyszy zatrucie cyjankami [1].
Dawka cyjanków wynosząca 1–2 mg/kg masy ciała może spowodować nagłe zatrzymanie oddechu.
Cyjanki mają jednak krótki okres półtrwania w organizmie i po ustaniu ekspozycji ich stężenie szybko się obniża w wyniku endogennej detoksykacji
[1]. W przypadku ciężkich zatruć stosowana jest
hydroksykobalamina.
We wczesnej fazie choroby oparzeniowej dróg
oddechowych (0–36 godz.) obturacja dróg oddechowych wiąże się z obrzękiem błony śluzowej
i nadmiarem lepkiej wydzieliny. W tym czasie
istotna jest toaleta drzewa oskrzelowego oraz, kontrola podaży płynów tak, aby nie pogłębiać zmian
obrzękowych dróg oddechowych [1].
Między 1. a 5. dniem od urazu głównymi zmianami obserwowanymi podczas bronchoskopii są
strzępki martwiczej śluzówki oraz objawy zapalenia tchawicy i oskrzeli. Do bakteryjnego zapalenia
płuc dochodzi zazwyczaj w 3.–6. dobie od oparzenia dróg oddechowych. Najczęstszymi patogenami są: St. aureus, H. influenzae, Str. Pneumoniae
i P. aeruginosa [1]. W tym czasie główną rolę w leczeniu choroby oparzeniowej odgrywają: toaleta
drzewa oskrzelowego i leczenie towarzyszących
zakażeń bakteryjnych. Kontrolne badania bronchofiberoskopowe wykonuje się zazwyczaj między 5.
a 7. dobą i między 10. a 12. dobą od urazu. Wczesne wykonanie posiewów odsysanej wydzieliny
oskrzelowej umożliwia zastosowanie celowanej
antybiotykoterapii.
302
Istotne jest pobudzanie do efektywnego kaszlu, oklepywanie, masaż wibracyjny klatki piersiowej, drenaż ułożeniowy, stosowanie inhalacji
z mukolityków i leków o działaniu bronchodilatacyjnym oraz odsysanie wydzieliny [3, 5]. W niektórych ośrodkach stosuje się roztwory wodne aminoglikozydów do przepłukiwania oskrzeli [2]. Nie
wykazano istotnego znaczenia kortykoterapii [13],
jednak niektórzy autorzy polecają stosowanie kortykosteroidów wziewnych w standardowym zestawie leków inhalacyjnych [3]. W niektórych ośrodkach są stosowane inhalacje z roztworu heparyny
w soli fizjologicznej [5]. Heparyna zmniejszając
tworzenie trombiny powoduje mniejszą tendencję
do zatykania oskrzeli przez korki skrzeplinowe [5].
W badaniach doświadczalnych wykazano ponadto jej działanie zmniejszające stężenie wolnych
rodników tlenowych [5].
Metody postępowania u chorych
z niedrożnością dróg oddechowych
Ostra niedrożność dróg oddechowych, która
występuje u 1/3–1/5 chorych poparzonych [5],
wymaga pilnej intubacji dotchawiczej przez usta.
Istotne znaczenie ma stabilne umocowanie rurki
intubacyjnej, gdyż narastanie obrzęku śluzówek
jamy ustnej, a także głębokie oparzenia skóry twarzy oraz znaczne ograniczenie ruchomości żuchwy
i szyi powodują, że kolejna intubacja może być
znacznie utrudniona lub wręcz niewykonalna [5].
Należy unikać stosowania środków zwiotczających
niedepolaryzujących do intubacji, gdyż „trudna
intubacja” jest wynikiem zmian obrzękowych
i oparzeniowych. Natomiast zwiotczenie mięśni
oddechowych może doprowadzić do niedotlenienia i zgonu, ponieważ wentylacja za pomocą maski nosowo-twarzowej jest czasami bardzo utrudniona lub nieefektywna.
Intubacja dotchawicza pacjenta z oparzeniem
dróg oddechowych zawsze stanowi ryzyko wystąpienia powikłań [1]. Jest to trudna intubacja, wykonywana często u chorego z pełnym żołądkiem, we
wstrząsie, z niewydolnością oddechową. Z tego powodu zalecane jest wyposażenie sali w sprzęt pomocniczy do intubacji, w tym endoskop intubacyjny.
Do intubacji wskazane jest zastosowanie rurki o największym możliwym rozmiarze. Taka rurka daje mniejsze opory oddechowe, pozwala na
lepsze usuwanie wydzieliny. Polecane są rurki
intubacyjne niskociśnieniowe z dużym mankietem, który pozwala na ich uszczelnienie na większej powierzchni tchawicy, natomiast mniejsze ciśnienie w mankiecie zapobiega nadmiernemu uci-
www.pneumonologia.viamedica.pl
Piotr Wróblewski i wsp., Oparzenia dróg oddechowych
skowi i niedokrwieniu śluzówki prowadzącemu do
malacji chrząstek tchawicy [2, 15].
Intubacja prowadzi jednak do upośledzenia
odruchu kaszlowego i zmniejszenia transportu rzęskowego wydzieliny z drzewa oskrzelowego,
a w konsekwencji do gorszego oczyszczania drzewa
oskrzelowego i zalegania wydzieliny. Powoduje to
możliwość wystąpienia niedodmy, zapalenia płuc.
Zalecana przez niektórych autorów tracheostomia jest metodą obarczoną dużą liczbą powikłań [15]. Wykonanie tracheotomii u pacjenta ze
współistniejącym oparzeniem skóry szyi może prowadzić do szybkiego zakażenia dróg oddechowych
„przez ciągłość”. Z powodu obrzęku skóry i tkanki
podskórnej w przedniej okolicy szyi zwiększa się
odległość między powierzchnią zewnętrzną skóry
a światłem tchawicy, co znacznie utrudnia wykonanie zabiegu. Stosowanie zestawów do szybkiej
tracheotomii czy krikotyreotomii nie jest zalecane
w oparzeniach dróg oddechowych, bowiem krótka kaniula o małym świetle nie spełnia swojej funkcji w tych przypadkach. Wprowadzenie standardowej rurki tracheotomijnej powoduje natomiast,
że zmienia ona często swoje położenie (część proksymalna kieruje się w dół i do przodu, natomiast
dystalna leży skośnie w świetle tchawicy, opierając się końcem o błonę mięśniową tchawicy). Stałe mechaniczne drażnienie ściany tchawicy przez
rurkę tracheotomijną może doprowadzić do wielu
wczesnych powikłań, takich jak perforacja tchawicy, zapalenie śródpiersia, krwawienia ze ściany
tchawicy. Wykonanie tracheotomii i założenie rurki wiąże się również z możliwością wystąpienia
późnych powikłań w postaci rozrostu błony śluzowej powodującej zwężenie światła i obturację
rurki oraz zbliznowacenia tchawicy z następową
stenozą jej światła [5, 13].
Kolejnym sposobem przyrządowego udrożnienia dróg oddechowych jest stosowanie maski krtaniowej. Nie zabezpiecza ona jednak chorego przed
zachłyśnięciem. Jej założenie w przypadku dużego obrzęku błony śluzowej jamy ustnej i gardła
może być znacznie utrudnione, a wypełnienie kołnierza i uszczelnienie wręcz niemożliwe. Podobnie przedstawia się sytuacja w przypadku zastosowania rurki tchawiczo-przełykowej (combitube)
i jej nowszych rozwiązań.
Nie wszyscy chorzy poddani intubacji są następnie leczeni przy użyciu wentylacji mechanicznej.
W materiale własnym wśród chorych hospitalizowanych z powodu oparzeń dróg oddechowych w latach
2001–2004, 42% wymagało leczenia respiratorem [2].
Konieczność zastosowania wentylacji z użyciem respiratora niesie za sobą dodatkowe ryzyko wystąpienia wentylatorowego zapalenia płuc [16–19].
Wydaje się, że alternatywą dla opisanego powyżej „klasycznego” postępowania w przypadku
oparzenia dróg oddechowych jest metoda wczesnej
(pierwsze dwie doby leczenia) tlenoterapii hiperbarycznej [20–23]. W Centrum Leczenia Oparzeń
w Siemianowicach Śląskich wprowadzono następujący standard w przypadku podejrzenia oparzenia dróg oddechowych: badanie endoskopowe
wykonywane jest w 1. lub 2. dobie po urazie (przyjęciu) i w zależności od wyniku badania pacjenta
kwalifikuje się do zabiegów hiperbarii tlenowej.
Tlenoterapia hiperbaryczna pozwala często
uniknąć intubacji i wentylacji mechanicznej, może
być również stosowana u chorych zaintubowanych. Jest metodą z wyboru w przypadku zatrucia
tlenkiem węgla. Postępowanie takie powoduje
zmniejszenie obrzęku śluzówek, bardziej efektywne oczyszczanie dróg oddechowych, szybszą regenerację błony śluzowej oskrzeli [20–23]. Tlenoterapia hiperbaryczna nie powinna być jednak
stosowana u chorych z niewydolnością oddychania oraz w dalszych dobach od urazu, kiedy obecność lepkiej wydzieliny w drogach oddechowych
może być przyczyną wystąpienia urazu ciśnieniowego [20–23].
Podsumowanie
Oparzenie dróg oddechowych znacznie pogarsza rokowanie u chorych z ciężkimi oparzeniami
ciała. Wprowadzenie standaryzowanych procedur
diagnostyki endoskopowej w tej grupie chorych
pozwoliło na szybkie ustalenie rozpoznania i wdrożenie specjalistycznego leczenia oparzeń inhalacyjnych. Istotna jest prawidłowa selekcja chorych,
którzy wymagają intubacji i leczenia za pomocą respiratora z uwagi na wczesne i późne powikłania
takiego postępowania. Tlenoterapia hiperbaryczna jest obiecującą metodą leczenia wspomagającego farmakoterapię i fizykoterapię u chorych z oparzeniami dróg oddechowych.
Piśmiennictwo
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Molitoris U., Vogt P.M., Raymondos K. Inhalation injury. Eur.
Respir. Mon. 2006; 36: 64–83.
Kawecki M., Wróblewski P., Sakiel S. i wsp. Fiberoptic bronchoscopy in routine clinical practice in confirming the diagnosis and treatment of inhalation burns. Burns 2007; 33: 554–560.
Kimla J., Glik A., Nowak-Wróżyna M., Jarosławiecka M., Nowak
M., Kawecki M. Physioterapy in patients with inhalation injury
in burns. J. Orthop. Trauma Surg. Rel. Res. 2008; 1: 68–77.
Hassan Z., Wong J.K., Bush J., Bayat A., Dunn K.W. Assessing
the severity of inhalation injuries in adults. Burns 2010; 36:
212–216.
Mlcak R.P., Suman O.E., Herndon D.N. Respiratory management of inhalation injury. Burns 2007; 33: 2–13.
Bartley A.C., Edgar D.W., Wood F.M. Pharmaco-management of
inhalation injuries for burn survivors. Drug. Des. Devel. Ther.
2008; 2: 9–16.
www.pneumonologia.viamedica.pl
303
Pneumonologia i Alergologia Polska 2011, tom 79, nr 4, strony 298–304
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
304
Haponik E.F., Crapo R.O., Herndon D.N. i wsp. Smoke inhalation. Am. Rev. Respir. Dis. 1988; 138: 1060–1063.
Enkhbaatar P., Traber D.L. Pathophysiology of acute lung injury in combined burn and smoke inhalation injury. Clin. Sci.
2004; 107: 137–143.
Herndon D.N. (red). Total burn care. W.B. Saunders Company
LTD, London, Tokyo 2007.
Demling R.H. www.burnsurgery.org.; 14.04.2011.
Settle A.D. (red.). Principles and practice of burns management. Churchill Livingstone, New York, Tokyo 1996.
Thompson P.B., Herndon D.N., Traber D.L. Abston S. Effect on
mortality of inhalation injury. J. Trauma 1986; 26: 163–165.
Cha S.I., Kim C.H., Lee J.H. i wsp. Isolated smoke inhalation
injuries: acute respiratory dysfunction, clinical outcomes, and
short-term evolution of pulmonary functions with the effects of
steroids. Burns 2007; 33: 200–208.
Krzywiecki A. Bronchoskopia w oparzeniach układu oddechowego. W: Pirożyński M. Bronchofiberoskopia. a-Medica
Press, Bielsko-Biała 2002.
Wróblewski P., Jaworek J., Kawecki M., Sakiel S. Tracheostomia w leczeniu oparzeń dróg oddechowych — doświadczenia
własne w materiale Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich. Materiały VI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Lec-
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
zenia Oparzeń Gryfice, Dźwirzyno, 15–17 maj 2003, Suplement
Przewodnika Lekarza.
Latenser B.A., Iteld L. Smoke inhalation injury. Semin. Respir.
Crit. Care Med. 2001; 22: 13–22.
Pruitt B.A. Jr, Cioffi W.G., Shimazu T. i wsp. Evaluation and
managment of patients with inhalation injury. J. Trauma 1990;
30 (supl. 12): S63–S68.
Herndon D.N., Barrow R.E., Linaresa H.A. i wsp. Inhalation
injury in burned patients: effects and treatment. Burns Incl.
Therm. Inj. 1988; 14: 349–356.
Torres A., Gatell J.M., Aznar E. i wsp. Re-intubation increases
the risk of nosocomial pneumonia in patient needing mechanical
ventilation. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 1995; 152: 137–141.
Kindwall E.P., Whelan H.T. Hiperbaric medicine practice.
Second Edition Revised. Best Publishing Company, Flagstaff
2002.
Fife C.E., Camporesi E.M. Physiologic effects of hiperbaric hiperoxia. Probl. Resp. Care 1991; 4: 142–194.
Haponik E.F. Smoke inhalation injury: some priorities for respiratory care professionals. Resp. Care 1992: 37: 609.
Villanueva E., Bennett M.H., Wasiak J. i wsp. Hyperbaric oxygen therapy for thermal burns. Cochrane Database Syst. Rev.
2004 (3): CD004727.
www.pneumonologia.viamedica.pl