Sprawozdanie z III Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej

Sprawozdanie z III Interdyscyplinarnej Konferencji
Naukowej „Autopromocja, autoprezentacja,
wizerunek w mediach masowych. Teoria
i praktyka”, Katowice, 2 marca 2016
Alicja Bronder, Magdalena Wojtyka
Z
agadnienia z krĊgu autopromocji ponownie staáy siĊ przedmiotem reßeksji podczas
trzeciej ogólnopolskiej konferencji naukowej,
która odbyáa siĊ w Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej1. Wydarzenie zostaáo zorganizowane przez Zakáad Lingwistyki
Tekstu i Dyskursu Instytutu JĊzyka Polskiego
im. Ireny Bajerowej Uniwersytetu ĝląskiego
w Katowicach oraz Oddziaá Katowicki Towarzystwa MiáoĞników JĊzyka Polskiego. Do
udziaáu w konferencji zaproszono uczestników
z wielu krajowych oĞrodków akademickich
reprezentujących róĪne dyscypliny naukowe,
dziĊki czemu zagadnienia autopromocji i kreacji wizerunku medialnego zostaáy zinterpretowane wszechstronnie.
Na początku gáos zabraáy mgr Ewelina Tyc
i mgr Aleksandra Kalisz. Organizatorki przywitaáy zgromadzonych prelegentów i goĞci,
a takĪe przypomniaáy historiĊ dotychczasowych
konferencji z tego cyklu. Dr Ewa Biáas-Pleszak
z ramienia Oddziaáu Katowickiego Towarzystwa MiáoĞników JĊzyka Polskiego równieĪ
przywitaáa zebranych uczestników i goĞci, zaĞ
1
kierująca Zakáadem Lingwistyki Tekstu i Dyskursu prof. zw. dr hab. BoĪena Witosz krótkim
wstĊpem wprowadziáa sáuchaczy w problematykĊ konferencji.
Pierwszą sekcjĊ naukową otworzyáa dr hab.
Iwona Loewe, która wraz z mgr Tyc moderowaáa dyskusjĊ i przebieg konferencji. Obrady rozpocząá prof. zw. dr hab. Michael Fleischer (Uniwersytet Wrocáawski), który wygáosiá referat pt.
Konstruktywny charakter image’u osobowoĞci.
Autor w swojej analizie odwoáaá siĊ do zaáoĪeĔ
paradygmatu konstruktywistycznego, wedáug
którego kognitywne obiekty stanowią konstrukty kulturowe, zatem wyobraĪenia czy schematy w ludzkim umyĞle podlegają nieustannym
przeobraĪeniom wynikającym z otaczającego
je kontekstu kulturowego. W referacie podjĊto
próbĊ rekonstrukcji image’u i autoimage’u indywidualnej osobowoĞci w jej Ğrodowisku socjalnym. Badacz zauwaĪyá, Īe ksztaát projektowanych wizerunków jest zaleĪny od osób, które
je tworzą. W rezultacie jeden czáowiek posiada
wiele wizerunków – kaĪdy jest prawdziwy (wedle czynnoĞci poznawczych obserwatorów),
Zob. sprawozdania z dwóch poprzednich konferencji z tego cyklu: E. Tyc, Dyskurs autopromocyjny i jego
wspóáczesne odmiany, „Studia Medioznawcze” 2014, nr 2, s. 235, http://sm.id.uw.edu.pl/Numery/2014_2_57/tyc.
pdf [dostĊp: 19.03.2016]; B. Pukalska, Dyskurs autopromocyjny dawniej i dziĞ, „Studia Medioznawcze” 2015,
nr 4, s. 123, http://sm.id.uw.edu.pl/Numery/2015_4_63/pelny.pdf [dostĊp: 19.03.2016].
114
lecz Īaden nie jest realny (nie jest odbiciem rzeczywistej osoby).
Jako druga wystąpiáa dr Annette Siemes
(Uniwersytet Wrocáawski), która przedstawiáa
referat pt. Powstanie (auto)wizerunku w kontekĞcie biograÞi medialnej i rozwoju technologii.
Badaczka objĊáa obserwacjami dwie biograÞe
medialne naukowców, których dzieliáa znacząca
róĪnica wieku. Istotnym spostrzeĪeniem okazaáo siĊ wskazanie zaleĪnoĞci miĊdzy biograÞami
medialnymi a relacją czáowieka i spoáeczeĔstwa
z mediami – wspóáczeĞnie znacznie wiĊkszą
rolĊ w jej konstrukcji odgrywają, obok prac
i dokonaĔ naukowych, takie elementy jak zamieszczane w mediach masowych zdjĊcia, materiaáy multimedialne, wywiady itp. Prelegentka
uwydatniáa swoistą ewolucjĊ w tworzeniu wizerunków medialnych naukowców, ukazując tym
samym ich wyrazistą obecnoĞü w mediach.
Wizerunek twórcy pomiĊdzy paradygmatem
romantycznym a nowymi mediami. Przykáad
Charlotte Roche i Michaáa Witkowskiego, autorstwa dr Agnieszki Jeziorskiej-WiĞniewskiej
(Uniwersytet Warszawski), to kolejny referat
wygáoszony podczas pierwszej sesji konferencji. Badaczka poĞwiĊciáa swoje wystąpienie
analizie wizerunku medialnego dwóch wspóáczesnych pisarzy-skandalistów: Charlotte Roche
i Michaáa Witkowskiego. Prelegentka omówiáa
obrane przez nich strategie autopromocyjne,
odwoáujące siĊ do paradygmatu romantycznego. Dodatkowym uzupeánieniem takiej kreacji
wizerunku jest estetyka geniuszu – w jej Ğwietle
pisarz staje siĊ dla odbiorców swoistym przewodnikiem, wskazuje odmienny, innowacyjny
sposób postrzegania Ğwiata.
Temat wizerunku uniwersytetu w Polsce
podjąá dr Michaá Grech (Uniwersytet Wrocáawski). Autor w referacie pt. Autoprezentacja
a wizerunek uniwersytetów w Polsce przedstawiá wyniki swoich badaĔ dotyczących odbioru
wizerunku uczelni. Z wystąpienia prelegenta
uczestnicy konferencji mogli siĊ dowiedzieü, Īe
stereotyp uczelni okazuje siĊ bardzo zbliĪony
w róĪnych grupach spoáecznych i zostaje oparty
Alicja Bronder, Magdalena Wojtyka
na takich kategoriach, jak nauka, wyksztaácenie,
tradycja itp. Badacz wskazaá równieĪ cechy,
które róĪnicują odbiór poszczególnych uniwersytetów w Polsce, jednak podkreĞliá obecnoĞü
wielu elementów wspólnych, wspóátworzących
wizerunek uczelni wyĪszej w potocznej ĞwiadomoĞci wspólnoty komunikacyjnej.
Ostatni referat w pierwszej sesji konferencji
wygáosiáa dr Ewa Ficek (Uniwersytet ĝląski).
Prelegentka w wystąpieniu zatytuáowanym Medialne kreacje doradców (przypadek dyskursu
kulinarnego) poddaáa rozwaĪaniom strategie
autoprezentacyjne przyjmowane przez gospodarzy programów kulinarnych. Autorka wyróĪniáa istotne elementy wizerunku, takie jak wyrazista podmiotowoĞü, indywidualny styl bycia
i wypowiedzi, w tym specyÞczny jĊzyk i dobór
leksyki, prezencjĊ postaci czy dobór odpowiedniego otoczenia i scenograÞi. RozwaĪania zostaáy zilustrowane przykáadami pochodzącymi
z róĪnych tekstów polskiego dyskursu kulinarnego, co pozwoliáo przedstawiü wszechstronnie
realizowany wizerunek medialnych doradców.
Pierwszą czĊĞü konferencji zamknĊáa inspirująca dyskusja na temat wygáoszonych referatów.
Gáos zabrali m.in. prof. Witosz oraz dr hab. Jacek Warchala. Prelegenci odnieĞli siĊ do zadanych im pytaĔ, przybliĪając sáuchaczom poruszone w debacie kwestie.
Drugi panel sesji naukowej otworzyá dr hab.
prof. UWM Maciej Kledzik (Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski) referatem JĊzyk publicznych
wystąpieĔ Marka Edelmana, Jerzego Urbana
i Daniela Passenta (w ramach obszaru badawczego: Ewolucja jĊzyka osobniczego postaci
medialnych). Autor przedstawiá biograÞĊ trzech
tytularnych postaci, podkreĞlając istotne wydarzenia z ich Īycia, które mogáy mieü wpáyw na
kreacjĊ ich przyszáych wystąpieĔ publicznych.
KwestiĊ róĪnorodnych przekazów wojennych
w dyskursie publicznym poruszyá dr Zbigniew
Bednarek (Uniwersytet àódzki) w wystąpieniu
pt. Narracje wojenne i obrazy konßiktów kulturowo-politycznych: istota funkcjonowania w mediach a wpáyw na funkcjonowanie spoáeczeĔstw.
Sprawozdanie z III Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej „Autopromocja…
Autor poddaá analizie sposób przedstawiania
w mediach czterech wybranych konßiktów:
wojny w BoĞni i Hercegowinie, wojny w Zatoce Perskiej, wojny na Ukrainie oraz zamachów
terrorystycznych w Turcji. Badacz podkreĞliá, Īe
narracje wojenne stosowane w przekazach medialnych mają duĪy wpáyw na odbiór oraz sposób rozumienia i oceniania konßiktu przez spoáeczeĔstwo, co mogáoby zostaü wykorzystane do
prób manipulacji wspólnotą komunikacyjną.
W toku obrad nie pominiĊto takĪe problemu
dyskursu religijnego w Polsce. Dr Adam Warzecha (Uniwersytet ĝląski) wygáosiá referat zatytuáowany Indywidualizacja, deinstytucjonalizacja
i mediatyzacja religijnoĞci i dyskursu religijnego
w Polsce. Prelegent, wykorzystując zaáoĪenia
teorii krytycznej analizy dyskursu, zadaá istotne
pytania badawcze dotyczące tego, w co i w jaki
sposób Polacy wierzą oraz jak ta wiara przekáada
siĊ na ich Īycie codzienne. Badacz opará swoje
analizy na danych statystycznych GUS, CBOS
i innych instytucji przeprowadzających badania
ankietowe. W referacie podkreĞlono zaleĪnoĞü
miĊdzy religijnoĞcią Polaków (jej wzrostem lub
spadkiem) a znaczącymi wydarzeniami z Īycia
koĞcioáa. Warzecha zauwaĪyá, Īe choü potencjaá
komunikacyjny KoĞcioáa jest bardzo wysoki, to
liczba wiernych praktykujących maleje, co wiąĪe siĊ z potrzebą zmiany strategii sposobu mówienia o wierze i jej aspektach.
NastĊpnie dr Beata Duda oraz dr Wioletta
Wilczek (Uniwersytet ĝląski) poddaáy analizie
róĪne aspekty wydĨwiĊku medialnego coming
outu ks. Krzysztofa Charamsy. W wystąpieniu pt. RóĪne oblicza ks. Charamsy. OddĨwiĊk
medialny po coming oucie duchownego autorki zaprezentowaáy strategie autoprezentacyjne przyjĊte przez ksiĊdza w jego aktywnoĞci
w mediach publicznych. Badaczki objĊáy obserwacją zarówno teksty publikowane w prasie,
jak i wywiady internetowe i telewizyjne. Prelegentki zauwaĪyáy, Īe Ğwiadoma kreacja wizerunku ks. Charamsy odwoáuje siĊ do strategii
retorycznych, jak równieĪ do prób manipulowania sáuchaczem, oraz zawiera elementy ka-
115
zania – poczynione rozwaĪania zawieraáy przykáady obrazujące wysnute w toku wywodu tezy.
WaĪną czĊĞcią referatu byáo przeanalizowanie
reakcji odbiorców na coming out ks. Charamsy,
a takĪe podkreĞlenie, Īe po upáywie czasu zainteresowanie duchownym w mediach zmalaáo,
co w poáączeniu z obraną strategią autopromocyjną potwierdza, Īe omówione wystąpienie
ksiĊdza nosiáo znamiona skandalu.
Popoáudniową sesjĊ obrad zamknąá referat
mgr. Mateusza Flonta (Uniwersytet JagielloĔski)
pt. Autokreacja buntownika w artykuáach wstĊpnych w polskich fanzinach subkultur punków
i metalowców. Badacz rozpocząá swoją analizĊ
od przybliĪenia, czym są fanziny oraz jaką rolĊ
odgrywają w nich artykuáy wstĊpne. W poczynionych rozwaĪaniach istotny okazaá siĊ kontekst kulturowy: specyÞka subkultur punków
oraz metalowców. Prelegent, poddając analizie
artykuáy wstĊpne z fanzinów, zaprezentowaá widoczne w tekstach aspekty rzeczywistoĞci, przeciwko którym buntują siĊ autorzy tej grupy spoáecznej. Autor zwróciá równieĪ uwagĊ na fakt, Īe
tematyka poruszona w rozwaĪaniach wymaga
szerokich badaĔ interdyscyplinarnych.
Po ostatnim wystąpieniu drugiej sesji rozpoczĊáa siĊ oĪywiona dyskusja, w której gáos zabrali
m.in. prof. Witosz, dr hab. Loewe, prof. Fleischer
i dr hab. Warchala. Odpowiedzi prelegentów
przyniosáy wiele istotnych spostrzeĪeĔ, co z pewnoĞcią zainspiruje ich do dalszych badaĔ.
Po przerwie obiadowej rozpoczĊáa siĊ trzecia, ostatnia sesja konferencji. Jako pierwszy
zabraá gáos dr Mariusz Wszoáek (Uniwersytet
Wrocáawski), prezentując referat pt. Typologia
reklamy wiodącej. Autor przedstawiá przyjĊte
w medioznawstwie ustalenia związane z teorią
reklamy, m.in. wskazaá na peánione przez nią
funkcje oraz jej powiązanie z wizerunkiem i komunikacją. Kontekstem rozwaĪaĔ byáy równieĪ
tradycyjne kategoryzacje reklamy stanowiące
ujĊcia wewnątrzsystemowe. Po przybliĪeniu zaáoĪeĔ badawczych prelegent wskazaá istotne elementy reklamy wiodącej oraz zaprezentowaá wáasną propozycjĊ jej typologii, wyróĪniając reklamĊ
116
image’ową, subwersywną, storytelling, reklamĊ
typu reality show, reklamĊ lustrzaną oraz reklamĊ ukrytą. RozwaĪania autora byáy zilustrowane
wieloma przykáadami, co dodatkowo podkreĞliáo
omawiany aspekt reklamy.
Zagadnieniem crowdfundingu zajĊáa siĊ dr
Barbara Orzeá (Uniwersytet ĝląski). Badaczka wygáosiáa referat „WyróĪnij siĊ lub zgiĔ”.
Crowdfunding a kontekst autopromocji, w którym przedstawiáa analizĊ form internetowych
zbiórek pieniĊdzy, uwydatniając ich charakterystyczne cechy. Prelegentka na wybranych
przykáadach zaczerpniĊtych z polskich portali
crowdfundingowych przedstawiáa aspekty poszczególnych projektów, zwracając szczególną
uwagĊ na elementy, które miaáy wpáyw na zakoĔczenie zbiórki sukcesem. Swoje wystąpienie
badaczka zakoĔczyáa wytypowaniem gáównych
elementów, które decydują o powodzeniu akcji
crowdfundingowej, takich jak przekonująco
opisana historia, innowacyjnoĞü projektu, wiarygodnoĞü i rozpoznawalnoĞü autora, a takĪe
interesujące opracowanie graÞczne.
NastĊpna prelegentka – mgr Karolina àapiĔska (Uniwersytet ĝląski) – wygáosiáa referat pt.
Medialne oblicza skandalu. Skandal jako strategia kreowania wizerunku. Badaczka przedstawiáa obszerne ustalenia dotyczące teorii skandalu,
podaáa proponowane deÞnicje oraz podkreĞliáa
jego subiektywny wymiar. Autorka skupiáa siĊ na
istotnych pytaniach dotyczących funkcjonowania
skandalu w mediach. W wystąpieniu uwydatniono fakt, Īe skandal odgrywa waĪną rolĊ w mediach oraz moĪe staü siĊ jednym ze sposobów
kreowania wáasnego wizerunku, co czyni z niego
specyÞczną formĊ autoprezentacji.
W podobnym krĊgu tematycznym byá ulokowany kolejny referat, autorstwa mgr Anny Wójciuk
(Uniwersytet ĝląski). W wystąpieniu zatytuáowanym Agresywna autoprezentacja – medialny wizerunek Magdaleny Gessler i Wojciecha Modesta
Amaro badaczka wyróĪniáa formy agresji stosowanej przez gospodarzy programów kulinarnych. Prelegentka wskazaáa, Īe w zachowaniu przywoáanych
postaci dominuje agresja sáowna, która przejawia
Alicja Bronder, Magdalena Wojtyka
siĊ m.in. w wulgaryzmach, tonie rozkazującym,
krzyku czy ironii. W referacie badaczka wydzieliáa równieĪ dwie formy autoprezentacji – Magdy
Gessler, która za pomocą rad i empatii równowaĪy
swój wizerunek, oraz Wojciecha Modesta Amaro,
który nie podejmuje tego typu dziaáaĔ, co w istotny sposób wpáywa na koĔcowy, agresywny image
postaci. Prelegentka zasugerowaáa takĪe moĪliwoĞü
wáączenia kontekstu páci w interpretacjĊ tych autoprezentacyjnych strategii.
Trzecią sesjĊ obrad i zarazem czĊĞü merytoryczną konferencji zamknĊáa mgr Alicja Bronder
(Uniwersytet ĝląski), która wygáosiáa referat pt.
Homo erectus – o sposobach kreowania wizerunku w serialu paradokumentalnym. WypowiedĨ
poĞwiĊcono prezentacji wybranej strategii kreacji
wizerunku postaci w przywoáanym tekĞcie telewizyjnym, oscylującej wokóá cechy determinującej caáoĞü wzorca osobowoĞciowego – seksualnoĞci. Tak nacechowany wizerunek zostaá osiągniĊty przez zastosowanie szeregu elementów
konstrukcji gatunku w kaĪdym jego aspekcie,
co zostaáo przez autorkĊ zobrazowane licznymi
przykáadami. Tytuáowa metafora homo erectus
oddaje specyÞkĊ sposobu prezentacji czáowieka
w obrĊbie przedstawionego komunikatu zyskującego w Polsce coraz wiĊkszą popularnoĞü.
Po ostatnim wystąpieniu rozpoczĊáa siĊ dyskusja, podczas której gáos zabrali m.in. dr hab.
Loewe, prof. Fleischer oraz dr Warzecha. Prelegenci podjĊli dyskusjĊ, której efektem byáo
wiele interesujących spostrzeĪeĔ. Na zakoĔczenie gáos zabraáy organizatorki konferencji, a caáoĞü wydarzenia podsumowaáa dr hab. Loewe,
dziĊkując referentom i sáuchaczom za aktywne
uczestnictwo oraz równoczeĞnie zapraszając do
wziĊcia udziaáu w kolejnych edycjach konferencji z cyklu „Autopromocja…”. Omówione
wydarzenie okazaáo siĊ inspirującym spotkaniem naukowym zrzeszającym reprezentantów
róĪnych dziedzin badawczych, co zaowocowaáo
mnogoĞcią róĪnorodnych interpretacji i ujĊü zjawiska autoprezentacji i wizerunku medialnego,
bĊdących przyczynkiem i równoczeĞnie zachĊtą
do podjĊcia dalszych obserwacji.