06 Krzysztofek - Studia i Materiały "Miscellanea Oeconomicae"

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 15, Nr 1/2011
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Humanistyczno – Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach
Zarządzanie i bezpieczeństwo
Anna Krzysztofek1
FUNDUSZE PRZEDAKCESYJNE
POZYSKANE PRZEZ GMINĘ MORAWICA
Wprowadzenie
Polska przed wstąpieniem do Unii Europejskiej miała moŜliwość skorzystania
z funduszy przedakcesyjnych. Bezzwrotnych środków pomocy finansowej udzielanej krajom kandydującym do Unii Europejskiej. Ich najwaŜniejszym zadaniem
było przygotowanie Polski do członkostwa w UE oraz pomoc w wyrównaniu róŜnic gospodarczych. DąŜenie do pozyskania unijnych pieniędzy nie przychodziło
nam jednak łatwo, gdyŜ nie mieliśmy w tym zakresie doświadczenia. Przed beneficjentami stały róŜnego typu trudności i przeszkody. Jednym z waŜniejszych beneficjentów funduszy unijnych były samorządy lokalne, gdyŜ realizowane przez
nie projekty miały za zadanie przede wszystkim wyrównywanie cywilizacyjnych
opóźnień oraz wbudowanie w ramy tych społeczności takich mechanizmów, które
mogą uruchomić w przyszłości procesy rozwojowe zmierzające do poprawy sytuacji społeczeństwa.
Celem mojej pracy jest przedstawienie jak gmina Morawica wykorzystała fundusze przedakcesyjne. Z jakich programów korzystała i na jakie projekty zostały
pozyskane i przeznaczone środki z funduszy Unii Europejskiej.
1. Fundusze przedakcesyjne
Fundusze przedakcesyjne to jedna z najbardziej specyficznych grup środków
europejskich realizowanych poza granicami Unii Europejskiej. Ich specyfika opiera się na bardzo mocnym zbliŜeniu do środków dostępnych krajów członkowskich.
Ideą i myślą przewodnią ich stworzenia było przygotowanie państw kandydują-
1
Mgr Anna Krzysztofek, asystent, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach.
77
cych do warunków pełnego członkowstwa. Środki te mają pomóc zarówno w dostosowaniu się do warunków członkowstwa, jak równieŜ pomóc w rozwoju infrastruktury i działań szkoleniowych, doradczych związanych z rozwojem gospodarczym i społecznym2.
Programy przedakcesyjne funkcjonują w obecnym kształcie od 2000 roku.
Pierwotnie z tych środków korzystało dziesięć państw Europy Środkowej
i Wschodniej (Polski równieŜ). Po rozszerzeniu w 2004 roku z pieniędzy korzystały Bułgaria i Rumunia.
Wysokość pomocy jaka przypada na dany kraj Unia Europejska określa na
podstawie wskaźników ekonomicznych oraz statystycznych (tj. obszar, zaludnienie). Istotną rolę mają równieŜ postępy na drodze do członkostwa oraz dotychczasowy stopień wykorzystania środków pomocowych3.
Od 2000 roku Polska mogła korzystać z 3 instrumentów pomocy finansowej ze
strony Unii Europejskiej:
1. PHARE
2. ISPA
3. SAPARD.
Tabela 1. Podział funduszy przedakcesyjnych.
Źródło: Opracowanie własne.
Głównymi celami tej pomocy było:
− wzmocnienie struktur instytucjonalnych i administracyjnych w krajach
kandydujących do członkostwa, które nie są odpowiednio przygotowane do
wdroŜenia i stosowania procedur obowiązujących w Unii Europejskiej,
− dostosowanie przedsiębiorstw do standardów unijnych,
− przybliŜenie krajom niezrzeszonym skomplikowanych zasad i praktyk
obowiązujących w ramach polityki strukturalnej.
2
3
Fundusze i programy pomocowe UE, UKIE, Warszawa 2006, s. 11.
M. Janus Hibner, R. Pastusiak, Programy pomocowe w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2004, s. 30.
78
1.1. Program PHARE
Program Phare jest najstarszym z funkcjonujących programów przedakcesyjnych. Utworzony został w połowie 1989 r. pod nazwą Programu Pomocy na rzecz
Restrukturyzacji Gospodarki w Polsce i na Węgrzech przez Grupę 24, tj. najbardziej uprzemysłowione państwa świata, skupione w Organizacji Współpracy
i Rozwoju Gospodarczego (OECD).
Na mocy rozporządzenia Rady UE nr 3906 z 18 XII 1989 r. program ten został
od stycznia 1990 r. rozciągnięty na Bułgarię, Czechosłowację, NRD i Jugosławię,
a w 1991 r. na Albanię i Rumunię; zaś w 1992 r. takŜe na Litwę, Łotwę, Estonię
i Słowenię, tak Ŝe od 1994 r. obejmuje on 11 państw (w 1991 r. pomoc dla Jugosławii została zawieszona)4. Koniecznie jednak naleŜy podkreślić, Ŝe „charakter
przedakcesyjny” uzyskał on dopiero wraz z budŜetem na 1998 rok. Przed 1998
rokiem pomoc z tego programu miała charakter pomocy związanej z ogólnym
rozwojem gospodarczym w państwach Europy Środkowej i Wschodniej oraz budową instytucji demokratycznych5.
Pomoc miała przede wszystkim charakter dotacji, a nie poŜyczek. Jej zadaniem
było uzupełniać, zazwyczaj w 50%, a nie w całości finansować projekty narodowe. Pierwotnie program był adresowany jedynie do Polski i Węgier.
Chronologia funkcjonowania programu PHARE w Polsce:
− 1989-1991 – głównie pomoc doraźna (humanitarna),
− 1991-1994 – głównie pomoc doradcza i szkoleniowa (know-how),
− 1994-1997 – głównie wsparcie inwestycji,
− 1998 do momentu wstąpienia do UE - wsparcie działań w ramach rządowych strategii (Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w UE,
Wstępny Narodowy Plan Rozwoju)6.
Polska była beneficjantem tego programu do końca 2006 roku, lecz miało to
związek z realizowanymi jeszcze projektami w ramach jego ostatnich budŜetów
(Phare 2002, Phare 2003). Zgodnie z planem ostatnie projekty były realizowane
w Polsce do końca 2006 roku7.
Łączna suma pomocy udzielonej Polsce w ramach instrumentów przedakcesyjnych wynosiła 6 mld euro, w tym alokacja dla programu PHARE na lata
1990-2003 wynosiła 3,9 mld euro. W ramach kolejnych edycji programu PHARE
2000-2003 obejmujących lata 2000-2006, podejmowane były działania mające na
celu podniesienie zarówno jakości zasobów ludzkich jak i struktur krajowych, jak
równieŜ regionalnych odpowiedzialnych za zatrudnienie8.
Rocznie cały budŜet programu przed 2004 rokiem wynosił ponad 1,560 mld
euro. W ramach tych środków kaŜdy kraj miał wyznaczaną tzw. alokację krajową
4
5
6
7
8
Z. Doliwa-Klepacki, Integracja Europejska, Białystok 2005, s. 675.
M. Janus Hibner, Programy..., op.cit., s. 30.
Ibidem.
Z. Doliwa-Klepacki, Integracja…, op.cit., s. 680.
Program Operacyjny Kapitał ludzki 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Warszawa,
7 września 2007 r., s. 100.
79
– ilość środków, na którą państwo mogło przedłoŜyć gotowe do realizacji projekty. Polska alokacja wynosiła ok. 400 mln euro.
Program Phare od 2000 roku podzielony został na trzy główne komponenty:
− budowa instytucji – 30% środków,
− wsparcie inwestycji,
− spójność gospodarczo-społeczna.
Dwie pierwsze pozycje finansują działania w obszarach, które wymagają dostosowania do prawodawstwa europejskiego. W ramach ostatniego elementu programu finansowane są inwestycje i inne projekty związane z podniesieniem poziomu rozwoju gospodarczego. Najczęściej są to drogi, projekty z sektora ochrony
środowiska, inwestycje dla przedsiębiorstw.
Oprócz tego w ramach programu finansowane są programy współpracy przygranicznej (odpowiednik programu INTERREG III w państwach kandydujących).
Program Phare jest zarządzany przez Komisję Europejską – Dyrekcja Generalna
Rozszerzenie.
NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe większość działań poza tzw. programami wielonarodowymi jest realizowana przez instytucje w państwie kandydującym. Rolę
koordynatora programu Phare w Polsce pełni Urząd Komitetu Integracji Europejskiej.
1.2. Program ISPA
Program ISPA został utworzony z Rady Europejskiej, podjętej 15 grudnia 1997
roku, w drodze rozporządzenia Rady UE numer 1267/99 z dn. 25 czerwca 1999
roku.
Celem ISPA jest udzielanie pomocy finansowej państwom kandydujących do
UE na realizację projektów inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska
i transportu w imię dostosowania tych dziedzin do wymogów obowiązujących
w UE9. Priorytety inwestycyjne są ustalone w Partnerstwie dla Członkostwa i Narodowych Programach przygotowania do członkostwa w UE. Dokumenty te bezpośrednio wiąŜą realizację ustalonych przez Komisje Europejską priorytetów dostosowawczych ze świadczoną przez Unię pomoc finansową ze środków programów PHARE, SAPARD, oraz ISPA10. W ramach programu ISPA mają być realizowane projekty, których celem jest zapobieganie i usuwanie zanieczyszczenia
wód i powietrza, budowa zakładów utylizacji odpadów. Natomiast w zakresie
transportu modernizacja i budowa dróg i kolej. Wszystkie projekty ubiegające się
o dofinansowanie ISPA muszą być efektywne ekonomicznie. Nie oznacza to, Ŝe
muszą być one opłacalne finansowo, natomiast muszą przynosić korzyści netto dla
społeczeństwa. Środki z programu ISPA przeznaczane są równieŜ na sfinansowanie wstępnych studiów, co do celowości ich podjęcia. Badania ekonomicznej finansowej wykonalności przewidywanego przedsięwzięcia. Przygotowanie kosztorysu jak i równieŜ projektu inwestycji, czy teŜ przygotowanie dokumentów prze9
10
Z. Doliwa-Klepacki, Integracja …, op.cit., s. 680.
A. Blair, Nowy przewodnik po Unii Europejskiej, wyd. KsiąŜka i Wiedza, 2002, s. 245.
80
targowych. Są one wypłacane inwestorom po zakończeniu realizacji projektu jednak dopuszczalne jest wypłacanie im zaliczki.
Ze środków ISPA mogą być dofinansowane takie przedsięwzięcia, których
koszt realizacji wynosi, co najmniej 5 mln euro. Dofinansowanie takich środków
przez ISPA nie moŜe przekroczyć 75% powyŜszych kosztów, chociaŜ dopuszcza
się w drodze wyjątku dofinansowanie w wysokości 85% kosztów11.
Środków ISPA nie moŜna łączyć z innymi instrumentami przedakcesyjnymi.
Ze środków ISPA moŜna równieŜ finansować analizy wstępne oraz pomoc techniczną. Środki na tego typu działania mogą w wyjątkowych przypadkach pokryć
100% wszystkich kosztów. Całość wydatków na studia wstępne i pomoc techniczną nie moŜe jednak przekroczyć 2% całości alokacji środków Wspólnoty dla
ISPA.
Wysokość wspólnotowej pomocy w ramach ISPA będzie ustalana w taki sposób, aby wzmacniać wywoływany przez pomocowe środki efekt dźwigni, promować współfinansowanie przedsięwzięć oraz wykorzystywanie prywatnych źródeł
finansowania, jak równieŜ uwzględniać moŜliwości projektowanych przedsięwzięć w zakresie generowania znaczących dochodów netto12.
O środki finansowe z programu przedakcesyjnego ISPA mogą się starać przedsiębiorstwa państwowe, gminy oraz zakłady komunalne, mające formę spółek, ale
nie stanowiące własności gminy.
Funkcjonowanie ISPA nadzoruje Komisja Europejska. W latach 2000-2006
Unia Europejska przeznaczyła ponad 1 miliard euro rocznie na pomoc w formie
funduszu ISPA – dla wszystkich dziesięciu państw. W ramach tej kwoty Polska
otrzymywała rocznie dofinansowanie od 156 do 192,4 mln euro na zadania w sektorze ochrony środowiska13.
W latach 2000-2003 Komisja Europejska zaakceptowała realizacje 69 projektów z zakresu środowiska i transportu finansowanych w ramach funduszu ISPA.
Na realizacje projektów przyznano Polsce 2585,7 mln euro. Na obszarze pięciu
województw Polski Wschodniej zrealizowano jedynie 11 projektów infrastrukturalnych na kwotę 263 mln euro, co stanowiło zaledwie 6,4% środków wydatkowanych w całym kraju14.
1.3. Program SAPARD
Zadaniem tego programu jest finansowanie modernizacji rolnictwa i obszarów
wiejskich, wspieranie przemysłu rolniczo-spoŜywczego, jak równieŜ promocja
przedsiębiorczości na wsi15. Celem Programu było przygotowanie Polski do
Z. Doliwa-Klepacki, Integracja…, op.cit., s. 680.
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Ogólne zasady funkcjonowania programu ISPA, grudzień
2001, s. 3.
13
T. Hoffmann, Wykorzystanie programów pomocowych i przedakcesyjnych wspólnoty Europejskiej
w Polsce w latach 1990-2001, Toruń 2006, s. 220.
14
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,
Warszawa 2 październik 2007 r. s. 47.
15
T. Kaczmarek, J. Parysek, Nasza Europa, Wyd. eMPi2. Poznań 2002, s. 139.
11
12
81
członkostwa, wzmacniania integracji sektora rolnego z Unią Europejską poprzez
pomoc w przejmowaniu dorobku prawnego Wspólnoty, jak równieŜ wspieranie
rozwoju obszarów wiejskich. Istotnym elementem programu jest tworzenie pozarolniczych miejsc pracy na wsi. Krąg beneficjantów pomocy unijnej jest w tym
przypadku dość szeroki, poniewaŜ obejmuje samorządy, organizacje pozarządowe,
przedsiębiorstwa, instytucje rozwoju lokalnego oraz osoby fizyczne. Program
SAPARD nakłada na państwa kandydujące, obok obowiązku współfinansowania
projektów ze środków publicznych, cały szereg obowiązków związanych z programowaniem, tworzeniem szczegółowych planów finansowych oraz powoływaniem instytucji odpowiedzialnych za jego zarządzanie, monitorowanie, prowadzenie konsultacji społecznych oraz podejmowanie działań informacyjnych16. Unia
Europejska przeznaczyła w perspektywie finansowej 2000-2006 ok. 520 mln. Euro
rocznie dla 10 krajów kandydujących. Przyjęto, Ŝe projekty przyjęte SAPARD
będą finansowane w 75% z budŜetu Unii Europejskiej, a w 25% ze środków budŜetu danego państwa. W odniesieniu do konkretnych działań przyjęto zasadę
wkładu finansowego sięgającego do 50% ogólnych kosztów projektu. Uznano
równieŜ, Ŝe w chwili przystąpienia do Unii Europejskiej dane państwo traci moŜliwość dalszego otrzymania środków pomocowych z funduszu SAPARD.
Program jest oparty na dwóch priorytetowych osiach, do realizacji, których
musiały przyczyniać się w jakimś stopniu wszystkie przedsięwzięcia realizowane
w ramach SAPARDu. Są to następujące priorytetowe cele:
− poprawa efektywności sektora rolno-spoŜywczego,
− poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenie
miejsc pracy.
Zamierzeniem jest osiągniecie równowagi między tymi priorytetami, zarówno
w zakresie celów jak i podziału środków finansowych SAPARD17. Jednak kaŜda
z części programu (tzw. działań) określała odrębne cele, jakim miały słuŜyć poszczególne projekty.
Wsparcie dla rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich zgodnie z Rozporządzeniem Rady 1268/1999/EC Art. 2 moŜe dotyczyć jednego lub więcej następujących
działań:
− inwestowania w gospodarstwa rolne,
− modernizacji przetwórstwa i zbytu (produktów rolnych i rybołówstwa),
− modernizacji struktur pod kontem jakości, kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej,
− metod produkcji rolnej, które mają na celu ochronę środowiska i krajobrazu ZróŜnicowanie działalności gospodarczej zapewniającej alternatywne
źródło dochodu,
− tworzenie grup producenckich.
M. Guz-Vetter, Przygotowanie polskiej administracji do efektów wykorzystania pomocy przedakcesyjnej oraz funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, Warszawa 1999, s. 4.
17
Program SAPARD, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa 2000, s. 5.
16
82
2. Gmina Morawica
Gmina Morawica połoŜona jest w centralnej części województwa świętokrzyskiego. Jest jedną z 19 gmin powiatu kieleckiego18. Swoimi osiągnięciami przewyŜsza inne gminy, nie tylko w województwie, ale i w całym kraju. Świadczą
o tym zarówno liczne nagrody i wyróŜnienia między innymi tytuł „Gmina Roku”,
czy „Gmina Fair Play”, jak równieŜ odwiedziny samorządowców z całej Polski
w Urzędzie Gminy w Morawicy.
W przeciągu ostatnich kilkunastu lat wizerunek gminy Morawica bardzo się
zmienił. Tego powodem są między innymi fundusze przedakcesyjne, które gmina
Morawica wykorzystała w celu przyspieszenia rozwoju społecznego jak równieŜ
gospodarczego. Morawica bardzo umiejętnie wykorzystuje swe walory. Gmina
leŜy w rejonie „białego zagłębia”, które jest wielkim ośrodkiem eksploatacji
i przetwórstwa kopalin skalnych. Graniczy bezpośrednio z miastem wojewódzkim
Kielce, co równieŜ jest jej wielkim atutem. Korzystne połoŜenie, dobra infrastruktura techniczna, gospodarcza oraz promocja gminy, przynoszą efekty w dziedzinie
lokalizacji na jej terenie licznego kapitału zarówno krajowego jak i zagranicznego.
3. Fundusze Przedakcesyjne w Gminie Morawica
Corocznie na inwestycje przeznacza się co najmniej 30% budŜetu gminy Morawica. Oprócz wydatkowanych dochodów własnych środki na inwestycje pochodzą z dotacji, głównie z funduszy przedakcesyjnych (PHARE, PHAREOdbudowa, INRED, SAPARD), ale takŜe wielu innych źródeł – Bank Światowy,
Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów,
Wojewódzki, Powiatowy i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej, Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu. W przypadku inwestycji
kanalizacyjnych i związanych z rozbudową oczyszczalni ścieków, inwestycje
współfinansowano takŜe za pomocą preferencyjnych kredytów z WFOŚiGW,
częściowo umarzalnych19.
Gmina Morawica koncentruje się przede wszystkim na takich inwestycjach,
które znacząco wpływają na ochronę środowiska naturalnego, przyczyniają się do
poprawy jakości Ŝycia mieszkańców gminy. Stąd realizacja szeregu inwestycji
kanalizacyjnych i drogowych. Środki są takŜe wydatkowane na poprawę bazy
dydaktycznej (remonty szkół, budowa sal gimnastycznych) i infrastrukturę turystyczną (np. Gminny Stadion Sportowy, plac turystyczny), a takŜe infrastrukturę
techniczną nowo tworzonych osiedli mieszkaniowych.
18
19
C. Jastrzębski, G. Szczęsny, Przewodnik turystyczny Morawica, Morawica 2008, s. 4.
Referat Rolnictwa Gospodarki Gruntami i Geodezji Urzędu Gminy w Morawicy, Działania Gminy
Morawica na rzecz ochrony środowiska, http://www.morawica.pl/UserFiles/File/pdf/edukacja
/Dzialania.pdf, (24.01.2011).
83
3.1. Program PHARE-INRED
PHARE-INRED Zintegrowany Rozwój Regionalny – we wrześniu 1996 r. Zespół Zadaniowy ds. Rozwoju Regionalnego w Polsce zarekomendował rządowi
uruchomienie kilku zintegrowanych regionalnych programów pilotaŜowych. Co
doprowadziło (przy wsparciu Komisji Europejskiej) do podjęcia prac nad czterema
programami pilotaŜowymi:
− Małopolskim Programem Rozwoju Wsi i Rolnictwa (województwa: bielskie, krakowskie, kieleckie, krośnieńskie, nowosądeckie, przemyskie, rzeszowskie, tarnobrzeskie i tarnowskie);
− Regionalnym Programem Restrukturyzacji Gospodarki i Przeciwdziałania
Bezrobociu w Województwach Polski Północnej (województwa: elbląskie,
koszalińskie, olsztyńskie, pilskie, słupskie, suwalskie i toruńskie);
− Program Restrukturyzacji Rozwoju Gospodarki Województwa Katowickiego;
− Program Ekorozwoju w Euroregionie "Sprewa-Nysa-Bóbr".
W marcu 1998 r. funkcje wykonawcze w programie Phare-INRED powierzone
zostały PARR. Głównymi celami programu, którego budŜet wynosi 30.000.000
ECU (15 mln ECU stanowią środki wspierające z programu Phare, druga połowa
budŜetu to komplementarne względem nich środki finansowe pochodzące z krajowych źródeł publicznych) było przygotowanie Polski do członkostwa w Unii
i korzystania z zasobów funduszy strukturalnych oraz wspieranie procesów restrukturyzacyjnych w wybranych regionach.
Wykorzystując nadarzającą się okazję gmina Morawica uzyskała środki
z PHARE - INRED realizując następujące przedsięwzięcia:
− w roku 1999 wybudowano kanalizację sanitarną w miejscowości Bilcza,
wartość inwestycji: 1.648.600 zł, z czego dofinansowanie z PHARE - INRED wyniosło 371.055 zł,
− w roku 2000 wybudowano kanalizację sanitarną w miejscowości Bilcza Podsukowie, wartość inwestycji: 2.760.662 zł, z czego dofinansowanie
z PHARE – INRED było rzędu 786.212 zł20.
3.2. Program PHARE Odbudowa 2001
Po powodzi w lipcu i sierpniu 2001 r. Komisja Europejska podjęła decyzję
o przekazaniu środków w wysokości około 25 mln EUR w ramach programu Phare Odbudowa 2001 na usuwanie jej skutków. Program realizowany był na terenie
dotkniętych klęską województw: małopolskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. Ze środków pomocowych zakontraktowanych zostało 210 projektów infrastrukturalnych. Pomoc z programu Phare 2001 Odbudowa realizowanego
w dwóch edycjach (15 mln EUR dla I edycji i około 10 mln EUR dla edycji II)
przeznaczona była dla dwóch kategorii projektów:
− odbudowę zniszczonej infrastruktury publicznej;
20
Dane Zakładu Gospodarki Komunalnej w Morawicy.
84
działania, które mają zapobiec zagroŜeniom powodziowym w przyszłości
(infrastruktura przeciwpowodziowa).
Dzięki pozyskanym środkom PHARE Odbudowa 2001 gmina Morawica pokryła ponad 90% kosztów odbudowy drogi w Bilczy (ul. Marmurowa). Wartość
zrealizowanej inwestycji wyniosła 520.473 zł, z czego dofinansowanie z PHARE
Odbudowa 2001 – 473.110 zł21.
−
3.3. Program SAPARD
Program Operacyjny SAPARD został przygotowany w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dokument przedstawiał sposób wykorzystania środków przedakcesyjnych na rzecz rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich przyznanych Polsce przez UE na lata 2000-2006. Program SAPARD został uruchomiony na początku lipca 2002 r. i objął następujące działania:
− Działanie 1. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych.
− Działanie 2. Inwestycje w gospodarstwach rolnych.
− Działanie 3. Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich.
− Działanie 4. RóŜnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich (Działanie uruchomione 3 grudnia 2003 r.).
− Działanie 6. Szkolenia zawodowe.
− Działanie 7. Pomoc techniczna.
Gmina Morawica uzyskała środki z SAPARD realizując w latach 2002-2003
następujące przedsięwzięcia:
− budowa kanalizacji sanitarnej w Woli Morawickiej – etap II, wartość inwestycji – 2.513.597 zł, z czego dofinansowanie SAPARD – 1.433.504 zł,
− budowa drogi gminnej w Brzezinach ul. Wrzosowa, wartość inwestycji –
758.467 zł, w tym dofinansowanie SAPARD – 568.850 zł22.
Rysunek 1. Efekty wykorzystania przez gminę środków programu SAPARD.
Źródło: www.morawica.pl, www.paiz.gov.pl.
21
22
Dane z Referatu Księgowości Urzędu Gminy w Morawicy.
Dane z Referatu Księgowości Urzędu Gminy w Morawicy, Dane Zakładu Gospodarki Komunalnej w Morawicy.
85
W roku 2004 realizowane było kilka inwestycji z programu SAPARD. Były to
m.in.: budowa placu pod zaplecze turystyczne w Morawicy (obok Młyna) (wartość 250 000 zł, pomoc z SAPARD 50%), budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: Łabędziów, Radomice I, Piaseczna Górka (wartość inwestycji w/g
kosztorysu inwestorskiego 2.400.000 zł, wnioskowana pomoc z SAPARD –
1.700.000 zł), Radomice I, Radomice II (wartość inwestycji i wnioskowana pomoc
analogiczna jak w inwestycji wcześniejszej), Nida, Bilcza (wartość inwestycji wg
kosztorysu inwestorskiego 2.266.700 zł, wnioskowana pomoc z SAPARD
– 1.700.000 zł), odbudowa: drogi gminnej Lisów – Pagóry (wartość inwestycji wg
kosztorysu inwestorskiego – 838.394 zł, wnioskowana pomoc z SAPARD
– 628.796 zł), ul. Bukowej w Bilczy (wartość inwestycji wg kosztorysu inwestorskiego 429.971 zł, wnioskowana pomoc z SAPARD – 300.980 zł)23.
Rysunek 2. Wybrane inwestycje z PAOW w gminie Morawica.
Źródło: opracowania własne.
Oprócz funduszy przedakcesyjnych gmina w okresie do 2004 roku korzystała
z wielu środków pomocowych wśród których duŜe znaczenie miał PAOW, czyli
Program Banku Światowego „Aktywizacja Obszarów Wiejskich”. Miał on na celu:
− zwiększenie pozarolniczego zatrudnienia na obszarach wiejskich;
− wsparcie procesów decentralizacji samorządów i rozwoju regionalnego;
− zapewnienie pomocy w budowaniu potencjału instytucjonalnego niezbędnego do uzyskania funduszy przedakcesyjnych i strukturalnych Unii Europejskiej.
Dzięki pozyskanym środkom w gminie Morawica rozbudowano oczyszczalnię
ścieków w Brzezinach (wartość inwestycji – 1.850.963 zł, dofinansowanie
z PAOW – 851.443 zł), wybudowano drogi: gminną Obice-Pastwiska (wartość
inwestycji – 519.855 zł, dofinansowanie z PAOW – 259.927 zł), gminną Brudzów
– Załawie (wartość inwestycji – 337.174 zł, dofinansowanie z PAOW – 165.215
zł), wyremontowano Zespół Placówek Oświatowych w Morawicy (wartość inwe23
Dane z Referatu Księgowości, Referatu Kultury, Promocji, Sportu i Ochrony Środowiska Urzędu
Gminy w Morawicy, dane Zakładu Gospodarki Komunalnej w Morawicy.
86
stycji – 105.532 zł, dofinansowanie z PAOW – 31.660 zł), wyposaŜono świetlicę
w Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Morawicy i Woli Morawickiej (wartość
zamówienia – 23.692 zł, dofinansowanie z PAOW – 10.290 zł).
Tabela 2. Wykaz inwestycji zrealizowanych w gminie Morawica.
Inicjatywa / projekt
Budowa kanalizacji sanitarnej
w m. Bilcza
Budowa kanalizacji sanitarnej
w m. Bilcza-Podsukowie
Budowa kanalizacji sanitarnej
w Woli Morawickiej – etap II
Budowa drogi gminnej
w Brzezinach ul. Wrzosowa
Odbudowa drogi w Bilczy
ul. Marmurowa
Rozbudowa oczyszczalni ścieków
w Brzezinach
Budowa drogi gminnej ObicePastwiska
Budowa drogi gminnej Brudzów
– Zastawie
Remont w Zespole Placówek
Oświatowych w Morawicy
WyposaŜenie świetlicy w Szkole
Podstawowej i Gimnazjum
w Morawicy i Woli Morawickiej
Budowa placu pod zaplecze
turystyczne w Morawicy
(obok Młyna)
Budowa kanalizacji sanitarnej
w m. Łabędziów, Radomice I,
Piaseczna Górka
Budowa kanalizacji sanitarnej
w m. Radomice I, Radomice II
Budowa kanalizacji sanitarnej
w m. Nida, Bilcza
Odbudowa drogi gminnej Lisów Pagóry
Odbudowa ul. Bukowej
w Bilczy
Źródło: opracowania własne.
Charakterystyka
(wartość, źródło finansowania, opis)
wartość inwestycji – 1.648.600 zł;
dofinansowanie z PHARE – INRED – 371.055 zł
wartość inwestycji – 2.760.662 zł;
dofinansowanie z PHARE - INRED – 786.2120 zł
wartość inwestycji – 2.513.597 zł;
dofinansowanie SAPARD – 1.433.504 zł
wartość inwestycji – 758.467 zł;
dofinansowanie SAPARD – 568.850 zł
wartość inwestycji – 520.473 zł;
dofinansowanie z PHARE Odbudowa 2001 – 473.110 zł
wartość inwestycji – 1.850.963 zł;
dofinansowanie z PAOW – 851.443 zł
wartość inwestycji – 519.855 zł;
dofinansowanie z PAOW – 259.927 zł
wartość inwestycji – 337.174 zł;
dofinansowanie z PAOW – 165.215 zł
wartość inwestycji – 105.532 zł;
dofinansowanie z PAOW – 31.660 zł
wartość zamówienia – 23.692 zł;
dofinansowanie z PAOW – 10.290 zł
wartość projektu – 250 000;
pomoc z SAPARD 50%
wartość inwestycji – 2.400.000 zł;
wnioskowana pomoc z SAPARD –1.700.000 zł
wartość inwestycji – 2.400.000 zł;
wnioskowana pomoc z SAPARD – 1.700.000 zł
wartość inwestycji – 2.266.700 zł;
wnioskowana pomoc z SAPARD – 1.700.000 zł
wartość inwestycji – 838.394 zł;
wnioskowana pomoc z SAPARD – 628.796 zł
wartość inwestycji – 429.971 zł;
wnioskowana pomoc z SAPARD – 300.980 zł
Podsumowanie
Gmina Morawica to gmina, która potrafi rozwijać się bardzo dynamicznie. Potrafi teŜ sięgać po pieniądze z róŜnych programów unijnych. Przykładem tego są
środki, które pozyskała z programów przedakcesyjnych, które w znaczący sposób
87
przyczyniły się do rozwoju gminy. Bardzo często stawiana jest jako wzór do naśladowania dla innych samorządów.
Po wstąpieniu do Unii Europejskiej w 2004 roku Polska, a takŜe gmina Morawica straciła prawo do korzystania z funduszy przedakcesyjnych. Zyskała jednak
dostęp do środków strukturalnych, działających na terenie państw członkowskich.
Dzięki nim gmina dalej pręŜnie się rozwija. Powstają w niej nowoczesne szkoły,
obiekty rekreacyjne, osiedla mieszkaniowe, nowe firmy, przybywa mieszkańców,
aktywna jest teŜ działalność kulturalna oraz duŜe znaczenie odgrywa ochrona środowiska.
Jest to zasługą dobrze działającego samorządu lokalnego, który pod kierunkiem
wójta gminy podejmuje się wielu nowych wyzwań, inicjatyw, tworzy projekty
i realizuje róŜne programy zmierzające do wszechstronnego rozwoju gminy.
Bibliografia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Blair A., Nowy przewodnik po Unii Europejskiej, wyd. KsiąŜka i Wiedza, 2002.
Doliwa-Klepacki Z., Integracja Europejska, Białystok 2005.
Fundusze i programy pomocowe UE, UKIE, Warszawa 2006.
Guz-Vetter M., Przygotowanie polskiej administracji do efektów wykorzystania pomocy
przedakcesyjnej oraz funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, Warszawa 1999.
Hoffmann T., Wykorzystanie programów pomocowych i przedakcesyjnych wspólnoty
Europejskiej w Polsce w latach 1990-2001, Toruń 2006.
Janus Hibner M., Pastusiak R., Programy pomocowe w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2004.
Jastrzębski C., Szczęsny G., Przewodnik turystyczny Morawica, Morawica 2008.
Kaczmarek T., Parysek J., „Nasza Europa” Wyd. eMPi2. Poznań 2002.
Program Operacyjny Kapitał ludzki 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Warszawa, 7 września 2007.
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Ogólne zasady funkcjonowania programu ISPA,
grudzień 2001.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2 październik 2007.
Program SAPARD, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa 2000.
Referat Rolnictwa Gospodarki Gruntami i Geodezji Urzędu Gminy w Morawicy, Działania Gminy Morawica na rzecz ochrony środowiska, http://www.morawica.pl/UserFiles
/File/pdf/edukacja/Dzialania.pdf.
Dane Zakładu Gospodarki Komunalnej w Morawicy.
Dane z Referatu Księgowości Urzędu Gminy w Morawicy.
Abstrakt
Artykuł prezentuje środki pomocy finansowej udzielane krajom kandydującym
do Unii Europejskiej. Fundusze przedakcesyjne to jedna z najbardziej specyficznych grup środków europejskich realizowanych poza granicami UE. Ideą i myślą
przewodnią stworzenia ich było przygotowanie państw kandydujących do warunków pełnego członkostwa. Od 2000 roku Polska mogła korzystać z 3 instrumentów pomocy finansowej ze strony Unii Europejskiej: PHARE, ISPA oraz SA88
PARD. Omówione zostanie równieŜ wykorzystanie funduszy przedakcesyjnych,
przez gminę Morawica. Z jakich programów gmina korzystała i na jakie projekty
zostały pozyskane i przeznaczone środki z funduszy Unii Europejskiej.
Pre-Accession Funds Gained by the Commune of Morawica
Financial assistance resources granted to candidate countries for accession to
the European Union. Pre-accession funds are one of the specific groups of European resources used outside the EU. They were meant to prepare the candidate countries for the conditions of full membership. Since 2000 Poland has been able to use
three instruments of financial assistance offered by the EU: PHARE, ISPA and
SAPARD. Such issues as how pre-accession funds were used, what programmes
were undertaken, and which projects were supported by the financial resources of
the European Union in the commune of Morawica are also discussed.
MBA Anna Krzysztofek, junior lecturer, The Jan Kochanowski University of Humanities And Natural Sciences in Kielce.
89