LIPIDOWE CZYNNIKI RYZYKA CHORÓB SERCOWO

LIPIDOWE CZYNNIKI RYZYKA CHORÓB SERCOWO-NACZYNIOWYCH
U SPORTOWCÓW WYCZYNOWYCH
Dariusz Turowski1, Paulina Barbara Górniak2, Konrad Witek1, Sylwia Lewandowska-Pachecka2, Jakub
Stokwiszewski3, Tomasz Zdrojewski4
1Instytut
Sportu w Warszawie, 2Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej,
Warszawski Uniwersytet Medyczny, 3Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład
Higieny, 4Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii, Gdański Uniwersytet Medyczny
Choroby sercowo-naczyniowe stanowią główną przyczynę zgonów na świecie oraz w Polsce.
Czynniki ryzyka CVD podzielić można na niemodyfikowalne (obciążenie genetyczne, wywiad rodzinny,
już obecna inna choroba z grupy CVD oraz wiek powyżej 55 i 65 roku życia, odpowiednio dla mężczyzn
i kobiet oraz płeć męska) a także modyfikowalne, które zależne są od prowadzonego stylu życia takie
jak palenie papierosów, brak aktywności fizycznej oraz złe nawyki żywieniowe i będące ich
następstwem dyslipidemie, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość i zespół metaboliczny a także
toczące się procesy zapalne. Mianem dyslipidemii określa się szerokie spektrum nieprawidłowości
lipidowych, takich jak podwyższenie stężeń cholesterolu całkowitego (TC), cholesterolu frakcji
lipoprotein o małej gęstości (LDL-C) i trójglicerydów czy też obniżenie stężenia cholesterolu frakcji
lipoprotein o dużej gęstości (HDL-C). Na wzrost ryzyka sercowo-naczyniowego wpływać może także
nieprawidłowy stosunek poszczególnych frakcji względem siebie.
Celem pracy było scharakteryzowanie lipidowych czynników ryzyka poprzez określenie
częstości występowania dyslipidemii u sportowców wyczynowych badanych w IS w zależności od płci,
wieku oraz nasilenia aktywności fizycznej mierzonej aktywnością CK oraz porównanie ich do
analogicznej wiekowo grupy pochodzącej z populacji ogólnej Polski objętej badaniem NATPOL 2011.
Wyniki badania NATPOL 2011 dotyczące składników profilu lipidowego zostały udostępnione dzięki
uprzejmości jego koordynatora, Pana prof. dra hab. Tomasza Zdrojewskiego z Katedry Nadciśnienia
Tętniczego
i Diabetologii Gdańskiego
Uniwersytetu
Medycznego oraz
Pana dra Jakuba
Stokwiszewskiego z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny.
W badaniu o charakterze retrospektywnym przeanalizowano wyniki składowych profilu
lipidowego pochodzące od 1097 zdrowych osób (291 kobiet i 806 mężczyzn) w wieku 18-35 lat,
uprawiających wyczynowo różne dyscypliny sportowe (tzw. szeroka kadra narodowa). Osoby te były
badane w różnych okresach cyklu treningowego w ramach okresowej ogólnej oceny stanu zdrowia.
Badanie zostało zaakceptowane przez Komisję Etyczną Instytutu Sportu w Warszawie.
Materiał do badań stanowiła surowica krwi żylnej. Stężenia TC, HDL-C i TG oznaczano na analizatorze
ABX Pentra 400 w Zakładzie Biochemii IS. Stężenie LDL-C wyliczano wg wzoru Friedewalda.
Określano zakresy wartości badań lipidowych oraz odsetki osób z wynikami przekraczającymi wartości
docelowe wg zaleceń ESC. Dodatkowo wyliczono wskaźniki: Castelli’ego (TC/HDL) oraz AIP
(atherogenic index of plasma - osoczowy wskaźnik aterogenności ) (log TG/HDL).
Podwyższone stęż. TC (>190 mg/dl) stwierdzono u 28,9% kobiet i 23,3% mężczyzn. Obniżone
stęż. HDL-C stwierdzono u 4,8% kobiet (<45 mg/dl) i 7,6% mężczyzn (<40 mg/dl). Podwyższone stęż.
TG (>150 mg/dl) stwierdzono u 7,7% mężczyzn i 2,1% kobiet. LDL-C w stężeniu >115 mg/dl
występowało u 19,2% kobiet i 22,6% mężczyzn. Wykazano istotnie wyższe stęż. HDL-C oraz istotnie
niższe stęż. TG u kobiet w porównaniu do mężczyzn. Stężenia TC i LDL-C nie różniły się u obu płci.
Nieprawidłowe wyniki wskaźników lipidowych obserwowano u pojedynczych sportowców. Stwierdzono
dodatnią korelację stężenia HDL z wiekiem u sportowców obu płci oraz stęż. TC i LDL-C z wiekiem u
mężczyzn. Aktywność CK wykazywała dodatnią korelację ze stęż. LDL-C u mężczyzn oraz ujemną
korelację ze stęż. TG u obu płci.
W porównaniu do populacji ogólnej z badania NATPOL stwierdzono istotnie wyższe stężenia TC w
grupie sportowców u mężczyzn oraz istotnie wyższe stęż. HDL w populacji sportowców u kobiet i
mężczyzn. Stężenie LDL-C oraz TG były istotnie niższe w grupie sportowców u obu płci względem
populacji z badania NATPOL 2011.
Wnioski
1.
Zaburzenia pojedynczych parametrów profilu lipidowego występują dość powszechnie w populacji
osób intensywnie uprawiających sport.
2.
Zaburzenia wzajemnych proporcji poszczególnych frakcji profilu lipidowego, oceniane za pomocą
wskaźników Castelli’ego (TC/HDL) oraz AIP (log TG/HDL mol) występują u bardzo nielicznej grupy
sportowców wyczynowych.
3.
Stwierdzono występowanie istotnych różnic w stężeniach niektórych frakcji profilu lipidowego u obu
płci. Zmiany obserwowane u kobiet wskazują na bardziej korzystny obraz profilu lipidowego w
porównaniu do grupy mężczyzn
4.
Wykazane dodatnie korelacje niektórych parametrów lipidowych z wiekiem u mężczyzn mogą
świadczyć o stopniowym nasilaniu się zaburzeń lipidowych w tej grupie wraz z wiekiem, u kobiet
natomiast brak wyraźnej korelacji tych parametrów z wiekiem może wskazywać na obecność pewnych
mechanizmów protekcyjnych przed postępowaniem zaburzeń lipidowych u tej płci.
5.
Stwierdzona dodatnia korelacja stężenia cholesterolu frakcji HDL z wiekiem u obu płci może
wskazywać na korzystny wpływ długotrwałego uprawiania sportu na wartość tego parametru, a co za
tym idzie – na obniżanie się ryzyka sercowego.
6.
Stwierdzona korelacja wartości badanych parametrów profilu lipidowego z aktywnością CK może
sygnalizować korzystny wpływ intensywności wysiłku fizycznego na frakcję HDL-C u kobiet i TG u obu
płci oraz niekorzystny wpływ intensywności wysiłku na frakcję LDL u mężczyzn. Istotność owych
korelacji może przemawiać za związkiem między rodzajem wysiłku i uprawianą dyscypliną sportową a
obrazem profilu lipidowego.
7.
Różnice w profilu lipidowym sportowców wyczynowych w porównaniu do populacji ogólnej z
badania NATPOL 2011 wskazują na korzystny wpływ długotrwałego, regularnego wysiłku fizycznego na
lipidowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
8.
Wobec faktu, iż dyslipidemie pozostają jednym z ważniejszych czynników ryzyka sercowo-
naczyniowego, wskazane jest dalsze monitorowanie zaburzeń lipidowych u sportowców.