Więcej

Uwaga na fuzariozy w kukurydzy
W 2014 roku warunki pogodowe w znacznej mierze nie sprzyjały rozwojowi kukurydzy. Niekorzystny
przebieg temperaturowy i rozkład opadów w różnym stopniu wpłynął na ilość a przede wszystkim na jakość
zebranego plonu. Stosunkowo ciepła i wilgotna pogoda utrzymująca się od połowy lata spowodowała nasilenie
porażenia kukurydzy przez dwie najważniejsze choroby: fuzariozę kolb oraz zgniliznę korzeni i zgorzel
podstawy łodygi (fuzarioza łodyg), których sprawcami są grzyby z rodzaju Fusarium. Wzrost podatności roślin
na choroby fuzaryjne był również spowodowany żerowaniem gąsienic omacnicy prosowianki, która w tym
roku wystąpiła w dużym nasileniu.
Grzyby z rodzaju Fusarium nie bez powodu są jednym z najgroźniejszych sprawców chorób kukurydzy
występujących w Polsce. Posiadają zdolność do wytwarzania mikotoksyn czyli substancji o właściwościach
toksycznych dla ludzi i zwierząt. Największy problem skażenia mikotoksynami dotyczy przede wszystkim
uprawy kukurydzy na ziarno, gdyż rośliny przez dłuższy okres czasu pozostają na polu i są dłużej narażone na
oddziaływanie warunków pogodowych oraz szkodników.
Fuzarioza kolb – choroba ujawniająca się pod koniec wegetacji. Pierwotnym źródłem infekcji są zarodniki
grzyba znajdujące się w glebie oraz na resztkach pożniwnych. Pojaw choroby może być także wynikiem
wcześniejszego opanowania roślin przez fuzariozę łodyg kiedy grzybnia przerasta do kolb. Rozwojowi
fuzariozy kolb sprzyja stosunkowo wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza, gęsty siew i zbyt obfite
nawożenie azotem. Objawy chorobowe widoczne są na liściach okrywowych kolb i na ziarnie w okresie
dojrzałości mlecznej i woskowej – nalot grzybni patogenu koloru białego, różowego lub czerwonego. Ziarniaki
zainfekowane na początkowym etapie rozwoju zwykle zamierają, a porażone później są słabiej wykształcone,
drobne i podatne na porażenie przez inne patogeny-niekiedy pękają i zamierają.
Zgnilizna korzeni i zgorzel podstawy łodygi (fuzarioza łodyg) – pierwotnym źródłem infekcji są zarodniki
znajdujące się w glebie oraz na resztkach pożniwnych. Choroba często rozwija się w następstwie
wcześniejszego porażenia roślin przez zgorzel siewek lub też w wyniku niezależnych infekcji, którym sprzyjają
uszkodzenia powodowane przez szkodniki głównie omacnice prosowiankę. Pierwsze objawy chorobowe
można zaobserwować już w lipcu w postaci więdnących i zasychających ku górze blaszek liściowych.
Z czasem całe rośliny stają się chlorotyczne i osłabione we wzroście. Tkanki wewnątrz łodygi zaczynają gnić i
rośliny zaczynają się łamać w miejscach silnego porażenia. Zainfekowane tkanki wewnątrz łodyg zmieniają
barwę na charakterystyczny czerwonawy lub łososiowy odcień.
W celu ograniczenia zagrożenia ze strony fuzarioz wskazane jest rozdrobnienie resztek pożniwnych co
pozwoli zniszczyć mechanicznie część stadiów przetrwalnikowych patogenów. Zalecane jest również
wykonanie orki aby dokładnie przykryć resztki pożniwne zawierające zarodniki grzybów, przez co będą miały
utrudnioną migrację na powierzchnię gleby w kolejnym roku. Działania których można się podjąć w
przyszłym sezonie w celu ograniczenia porażenia roślin przez fuzariozy to odpowiednie zmianowanie,
właściwa agrotechnika, dobór odmian mniej podatnych na porażenie przez grzyby z rodzaju Fusarium oraz
szkodniki (głównie omacnicę prosowiankę), wysiew kwalifikowanego materiału siewnego zaprawionego
fungicydem (chroniącym przed zgorzelą siewek), oprysk roślin fungicydem skierowanym przeciwko fuzariozie
kolb a także o ile istnieje taka możliwość wykonanie zabiegów chemicznych lub biologicznych przeciwko
szkodnikom, szczególnie omacnicy prosowiance.
Kolby i łodygi uszkodzone wewnątrz przez omacnicę prosowiankę są bardziej podatne na porażenie
przez grzyby z rodzaju Fusarium.
Czym są mikotoksyny?
Mikotoksyny to metabolity grzybów (pleśni), wykazujące silne działanie toksyczne wobec organizmu
człowieka i organizmów zwierząt kręgowców. Są zazwyczaj odporne na działanie wysokich temperatur
(gotowanie, pasteryzacja) oraz na promieniowanie UV. Masowe śmiertelne zatrucia mikotoksynami zdarzają
się bardzo rzadko jednak długotrwałe spożywanie produktów zawierających te toksyny może być przyczyną
wielu chorób m.in. nowotworów wątroby i nerek. Ponadto obecność mikotoksyn w żywności pochodzenia
rolniczego eliminuje ją z obrotu handlowego zarówno w obrocie krajowym jak i międzynarodowym.
Główne grupy mikotoksyn:
Aflatoksyny (B1, B2, G1, G2, M1 – tzw. toksyna mleczna) – wywarzane przez grzyby z rodzaju Aspergillus.
Ochratoksyna A i Patulina – wytwarzane przez grzyby z rodzaju Aspergillus i Penicillium.
Fumonizyny, Deoksywalenon, Zearalenon – wytwarzane przez grzyby z rodzaju Fusarium.
W zależności od rodzaju rośliny mikotoksyny mogą występować już w okresie wegetacji lub wtórnie podczas
przechowywania. Zagrożenie związane z porażeniem ziarna przez te toksyny zależy od:
- odporności odmiany
- stosowanego płodozmianu, prowadzonej ochrony w trakcie wzrostu
- cech ziarna: temperatury i wilgotności, poziomu zanieczyszczeń, poziomu uszkodzeń mechanicznych
- temperatury i wilgotności powietrza w trakcie wegetacji roślin, rozwoju szkodników, warunków
przechowywania ziarna.
`
Edyta Baca