SŁOWNIK POJĘĆ DYDAKTYCZNYCH (J. Szpet. Dydaktyka
Transkrypt
SŁOWNIK POJĘĆ DYDAKTYCZNYCH (J. Szpet. Dydaktyka
SŁOWNIK POJĘĆ DYDAKTYCZNYCH (J. Szpet. Dydaktyka katechezy. Poznań 1999) AKTYWIZOWANIE UCZNIÓW - pobudzanie do działania, ożywianie, czynienie aktywnym w realizacji zadań dydaktycznych i wychowawczych. AKTYWNOŚĆ - stan pobudzenia, działanie, zdolność do podejmowania działań, czynne uczestnictwo. Wyróżnia się aktywność sensomotoryczna (związaną z poznaniem zmysłowym), intelektualną (myślenie), motoryczną (związaną z czynnościami ruchowymi), werbalną (wypowiadanie myśli). CEL - podstawowy składnik systemu dydaktyczno-wychowawczego; warunek skuteczności działania; świadomie założony skutek, który zamierza się osiągnąć; przyszły stan rzeczy, procesu, osobowości człowieka, do którego prowadzą określone działania CELE KSZTAŁCENIA - zamierzone właściwości uczniów wyrażające się opanowaniem określonych czynności; rozwój osobowości; wszechstronny rozwój intelektualny, wielostronnie powiązany z rozwojem emocjonalnym i wolicjonalnym. Triada celów uczniowskich: wiadomości-kompetencje. umiejętności-postawa, wartości. ĆWICZENIE -zajęcia, podczas których studenci analizują i rozwiązują problemy pod kierunkiem prowadzącego; wielokrotne wykonywanie jakiejś czynności dla nabycia wprawy i uzyskania sprawności DEDUKCJA - rodzaj rozumowania; na podstawie twierdzenia ogólnego wyprowadza się twierdzenia szczegółowe DYDAKTYKA - z jęz. greckiego: didaktikos - pouczający; didasco - uczę; jest jednym z podstawowych działów pedagogiki. Jako dyscyplina naukowa jest teorią nauczania = uczenia się. Należy do nauk teoretycznych i praktycznych, gdyż równolegle z ujęciami teoretycznymi przedstawia skuteczne normy postępowania w praktyce dydaktycznej nauczycieli. Jest nauką o kształceniu i samokształceniu. Początkowo oznaczała sztukę uczenia, a więc działalność praktyczną. Obecnie do zakresu zainteresowania, należy wszystko to, co związane jest z nauczaniem, uczeniem się, kształceniem, niezależnie od tego, czy odbywa się ono w szkole, poza szkołą, czy w codziennych sytuacjach życiowych. Zajmuje się celami, treścią, procesem, metodami, środkami i organizacją nauczania na wszystkich szczeblach szkoły DYDAKTYKA KATECHEZY - teoria nauczania = uczenia się związana z przekazem religijnym, treścią i postawą wiary. Do zakresu zainteresowań należy szczegółowa analiza podmiotów i zjawisk związanych z katechezą. Jako nauka o kształceniu, jego celach, treściach, metodach, środkach i organizacji zajmuje się takimi problemami, jak: formułowaniem celów i zadań katechezy, nauki religii; ustalaniem właściwych kryteriów doboru treści nauczania, określaniem form i metod nauczania oraz warunków właściwego realizowania procesu nauczania i uczenia, precyzowania sposobów wychowania i wtajemniczenia uczniów, opracowaniem środków dydaktycznych służących podnoszeniu efektywności procesu katechetycznego, opracowaniem systemu zajęć pozalekcyjnych oraz metod kształcenia i samokształcenia nauczycieli religii, tworzeniem modelu nauczyciela religii DYDAKTYKA SZCZEGÓŁOWA - dziedzina nauki wyodrębniona z dydaktyki ogólnej z uwagi na dostrzeganą specyfikę treści, celów, zadań, procesu, metod, środków i form organizacyjnych. Dotyczy określonego przedmiotu. Zwana jest też metodyką. Dydaktyka ogólna rozpatruje problemy występujące w nauczaniu wszystkich przedmiotów, a dydaktyki szczegółowe czyli metodyki zajmują się zagadnieniami specyficznymi związanymi z nauczaniem poszczególnych przedmiotów. Metodyka nauczania jako dyscyplina praktyczna koncentruje się wokół metod przekazu wybranych treści. Sprowadza się do poszukiwania właściwych sposobów nauczania przez analizo treści przedmiotowych oraz rozpoznanie metod i środków umożliwiających opanowanie tych treści. DYREKTORIUM KATECHETYCZNE - narzędzie ukierunkowujące, oficjalna pomoc w przekazywaniu orędzia ewangelicznego i działalności katechetycznej Kościoła; przedstawia fundamentalne zasady teologiczno-duszpasterskie, zaczerpnięte z nauczania Urzędu Nauczycielskiego Kościoła EDUKACJA - ogół przedsięwzięć, których celem jest kształtowanie osobowości. Obejmuje kształcenie, wychowanic; system oświatowy EWANGELIZACJA - z jaz. greckiego: euangelidzein - głosić Ewangelie, Dobrą Nowino o zbawieniu; działalność, poprzez którą głosi sil Ewangelie zarówno wierzącym jak i niewierzącym celem wzbudzenia wiary, jej pogłębienia, umocnienia, rozwoju, nawrócenia FORMACJA KATECHETY - obejmuje różne wymiary, powinna przede wszystkim pomagać jemu w dojrzewaniu - jako osobie, jako wierzącemu i jako apostołowi, aby dobrze wypełniał zadanie. Wymienia się trzy wymiary chrystologicznej i eklezjalnej formacji katechety: być odnosi się do bytu katechety, jego duchowości, dojrzałość ludzką, chrześcijańską i świadomość apostolską; wiedzieć - odnosi się do znajomości i wierności orędziu i osobie ludzkiej oraz działać - odnosi się do umiejętności działania: wierności pedagogii wiary i dojrzałości zdolności wychowawczej, zmierza do uczynienia z katechety wychowawcy człowieka i życia ludzkiego w wierze, osiąga swój szczyt i centrum, gdy zdobywa się odpowiedzialność i zdolność do przekazywania ewangelicznego orędzia GRA DYDAKTYCZNA - gra będąca narzędziem kształcenia, podporządkowana jakiemuś celowi dydaktycznemu GRA SYMULACYJNA - rodzaj gry dydaktycznej, w której działanie skierowane jest na rozwiązanie problemu wziętego z życia, lecz przedstawione w jej modelu HIERARCHIZACJA - proces ustopniowienia rzeczy, celów, treści, pojęć HOSPITACJA - z jęz. greckiego: hospitari - przychodzenie w gościnę; rodzaj kontroli i oceny władz szkolnych, nadzoru pedagogicznego lub wizyta koleżeńska czy kandydatów do zawodu nauczycielskiego w celu zdobycia orientacji i doświadczenia. Winna służyć inspirowaniu nauczyciela do poszukiwań innowacyjnych. IDENTYFIKACJA - utożsamienie się osoby z prawdą, opiniami, przekonaniami, poglądami innych osób oparte na motywacji. Podstawę identyfikacji stanowią silne więzi uczuciowe, emocjonalne INDUKCJA - tutaj: rodzaj wnioskowania, które polega na formułowaniu wniosków ogólnych z poszczególnych przypadków, prawd INDUKCYJNE NAUCZANIE - proces polegający na przechodzeniu od szczegółów do ogółu, czyli wyciąganie wniosków ze szczegółowych przesłanek INTERAKCJA - z jęz. łacińskiego: inter - między, actio - czyn, działanie, wzajemne oddziaływanie na siebie osób, z których każda ma świadomość podmiotowości własnej i podmiotowości innych osób INTEGRALNOŚĆ - nienaruszalność w ramach całości, niepodzielność; integralność prawdy, treści, nauczania INTERDYSCYPLINARNOŚĆ-związanie z wieloma dyscyplinami naukowymi (nauczania); wykorzystywanie dorobku tych dyscyplin INTERNALIZACJA - z jęz. łacińskiego: internus - wewnętrzny, proces uznawania pochodzących z zewnątrz norm, wartości, poglądów za własne KATECHIZM - z jęz. łacińskiego: catechismus - początkowo oznaczało katechezę, później podręcznik zawierający podstawowe prawdy wiary i moralności chrześcijańskiej. Katechizm Kościoła Katolickiego - wykłada wiarę Kościoła i naukę katolicką, poświadczone przez Pismo święte, Tradycję apostolską i Urząd Nauczycielski Kościoła KATECHEZA - z jęz. greckiego: katecheo. Pierwotnie oznaczało: wołać z góry (ex alto), również: wywołać echo (kata - z góry, echeo - brzmieć, wypowiadać). Późniejsze znaczenie: pouczać (gdy głos nauczyciela jest świadomym niejako echem pytania ucznia, a odpowiedź ucznia - echem nauczyciela) - wskazuje na to, że pouczenie, jakim jest katecheza, dokonuje się nie tylko w sposób jednostronny jako wykład, ale w drodze rozmowy poprzez pytania i odpowiedzi; winna dokonywać się w procesie wzajemnej komunikacji. "Bardzo wcześnie nazwano katechezą całość wysiłków podejmowanych w Kościele, by formować uczniów i pomagać ludziom wierzyć, że Jezus jest Synem Bożym, ażeby przez wiarę mieli życie w Jego imię, by wychowywać ich i kształtować w tym życiu i w ten sposób budować Ciało Chrystusa" (KKK4). Od początku była rozumiana jako działanie w ramach ewangelizacyjnej misji Kościoła mające na celu niesienie pomocy i pobudzanie do nawrócenia oraz wiary w Jezusa Chrystusa Syna Bożego. formowanie, wychowanic i kształtowanie człowieka celem budowania wspólnoty Kościoła. Jest aktem eklezjalnym. Podejmuje równocześnie zadania wtajemniczenia, kształcenia i wychowania. (DCG 31). "Katecheza jest wychowywaniem w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych; obejmuje przede wszystkim wyjaśnianie nauki chrześcijańskiej, podawane na ogół w sposób systematyczny i całościowy w celu wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego" (KKK 5) KATECHETYKA – refleksja naukowa nad katechezą; nauka o aktualizowaniu zbawczego spotkania człowieka z Bugiem KERYGMAT - z jęz. greckiego: kerygma - proklamacja, przepowiadanie, zwiastowanie, ogłoszenie; uroczysta i publiczna proklamacja zbawienia dokonanego w Jezusie ukrzyżowanym i zmartwychwstałym, połączona z wezwaniem do nawrócenia, wiary i chrztu KOMPETENCJE - odpowiedni zakres opanowanej wiedzy i umiejętności, ukształtowanych postaw, w które winien wyposażyć ucznia określony cykl kształcenia; fachowość, zdolność, sprawność i umiejętność wykonania tego, co jest potrzebne; cel operacyjny KONSPEKT - z jęz. łacińskiego: conspectus - rzut oka, szkic, przegląd; jest szczegółowym rozwinięciem planu lekcji KONTROLA - rozpoznanie polegające na gromadzeniu i scalaniu informacji przez nauczyciela o uczniu. Można je zdobyć sposobami nieformalnymi, dzięki obserwacji lub rozmowom i formalnymi przez odpytywanie, prace domowe lub testy. KONTROLA WYNIKÓW NAUCZANIA - ogół zabiegów nauczyciela mający na celu: obserwację, analizę i ocenę postępów w nauce i zachowaniu zarówno pojedynczych uczniów, jak klas i szkół oraz wykorzystanie danych do dalszej optymalizacji pracy dydaktycznowychowawczej; obserwacja i ocena czynności samokontrolnych uczniów i całych klas; informacje uczniów, rodziców lub innych osób odpowiedzialnych za wychowanie o postępach uczniów poprzez rzeczowe oceny, stopnie i świadectwa szkolne; porównanie wykonania z odpowiednim wzorem, założonym stanem rzeczy i wyciągnięcie z tego porównania wniosków na przyszłość. KORELACJA W NAUCZANIU - łączenie treści należących do różnych przedmiotów nauczania; merytoryczne wiązanie treści i tworzenie układów integrujących w sobie treści tych przedmiotów KRYTYCZNA REFLEKSJA KATECHETYCZNA - czynnik warunkujący postęp katechetyczny. Jej celem jest diagnoza stanu oraz programowanie przyszłościowe KSZTAŁCENIE - proces obejmujący nauczanie i uczenie się oraz zabiegi wychowawcze podejmowane przez nauczyciela. W wyniku kształcenia uczeń zdobywa wiadomości, umiejętności, kompetencje, osiąga zamierzone zachowania, pożyteczne postawy i zainteresowania. LEKCJA - z jęz. łacińskiego: lectio - czytanie, wykład; organizacyjna forma nauczania oparta na realizacji określonego zadania dydaktycznego w ciągu określonego czasu; stanowi proces nauczania - uczenia się jako ograniczona w czasie i uporządkowana całość kolejnych czynności nauczycieli i uczniów, ukierunkowanych na osiągnięcie celów LITURGIA - z jęz. greckiego: leitourgia - praca społeczna, służba publiczna; wspólne spotkania ochrzczonych z Bogiem; wspólne działanie Chrystusa i zgromadzonego ludu: czynne, świadome i pełne uczestnictwo; obecny w nich jest Chrystus, który przez Ducha Świętego i poprzez widzialne znaki uświęca człowieka i daje jemu możliwość wyrażenia wdzięczności Bogu; centralnym wydarzeniem liturgicznym są Eucharystia i sakramenty MATERIAŁY DYDAKTYCZNE - materiały przygotowane do wykorzystania dzięki urządzeniom technicznym. Pojęcie stosowane zamiennie z terminem środki dydaktyczne METODA - z jęz. greckiego: methodos - droga oraz sposób dochodzenia do prawdy, osiągnięcie zamierzonego celu; systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiągnięcie celów kształcenia; wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowościach uczniów METODYKA NAUCZANIA - por. dydaktyka szczegółowa MOTYWACJA - zachęta do działania wywołana pragnieniami lub oddziaływaniem zewnętrznym MOTYWOWANIE - wpływanie na zachowanie się podmiotu działającego za pośrednictwem bodźców, które mają szansę przekształcenia się w motywy; zaszczepienie ziaren wielkich pragnień NAUCZANIE - planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych; proces dydaktyczny kierowany, inspirowany, prowadzony, kontrolowany przez nauczyciela, przy czym proces ten wpływa też na postępowanie nauczyciela poprzez tzw. sprzężenie zwrotne. NAUCZANIE EGZEMPLARYCZNE - nauczanie oparte na odpowiednio wybranych przykładach, problemach NAUKA RELIGII - oryginalna forma posługi słowa w szkole uobecniająca Ewangelię w systematycznym i krytycznym osobistym procesie przyswajania kultury; szczególną cechą jest fakt, że jest ono wezwane do przeniknięcia na obszar kultury oraz wejścia w relacje z innymi dziedzinami wiedzy OCENA - porównanie wykonania zadania z odpowiednim wzorem, założonym stanem rzeczy i wyciągnięcie z tego porównania wniosków na przyszłość OCENA OPISOWA - przedstawia uczniowi jego osiągnięcia, a jednocześnie wskazuje na niedociągnięcia i podpowiada sposoby ich uzupełniania, wyrównywania. Konstrukcja tej oceny opiera się na opisie. Forma wypowiedzi może być dowolna OCENA SZKOLNA - ustosunkowanie się nauczyciela do osiągnięć ucznia wyrażone stopniem lub w formie opisowej. OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ - wartościowanie osiągnięć według kryterium wymagań OGNIWO DYDAKTYCZNE - etap procesu dydaktycznego występujący w określonym porządku ORGANIZACJA PROCESU KATECHETYCZNEGO - instytucjonalne ramy jego przebiegu OSIĄGNIĘCIA SZKOLNE-wynik procesu dydaktyczne-wychowawczego, który uczniowie zawdzięczają szkole, a więc stopień opanowania przez nich wiedzy i sprawności, rozwinięcie zdolności, zainteresowań i motywacji, ukształtowania przekonań i postaw Zwykle zamiast mówić o sprawdzaniu osiągnięć szkolnych mówi się o kontroli wiadomości uczniów. Osiągnięte wyniki - zarówno wiadomości zdobyte przez uczniów, jak i wypracowane w nich umiejętności i nawyki, zdolności twórcze oraz opartą na nich umiejętność rozwiązywania problemów i wykonywania zadań praktycznych; rozwój zainteresowań i motywacji do uczenia się bądź kształtowanie określonych cech charakteru. OSOBOWOŚĆ-zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych odróżniających daną jednostkę od innych i wpływający na organizację jej zachowania PEDAGOGIKA - z jęz. greckiego: paidagogike, gdzie: pais - dziecko, ago - prowadzę; nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa - a przede wszystkim młode pokolenie - w wiedz, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój PLANOWANIE DYDAKTYCZNE - jeden z głównych warunków skuteczności wszelkiego świadomego i celowego kierowania procesem, a zwłaszcza długotrwałego i złożonego. Polega na gruntownie przemyślanym przewidywaniu przebiegu i rezultatów określonych procesów zgodnie z przygotowanym zarysem czynności (projektem). Jest warunkiem koniecznym podyktowanym potrzebą jasnej, klarownej koncepcji nauczania, ułatwiającym codzienną pracę nauczyciela oraz kontrolę nadzoru pedagogicznego. Chroni katechetę przed chaotycznością i przypadkowością jego pracy oraz pozwala właściwie ją oceniać. Efektem finalnym jest dobro ucznia. Dla uczniów jest czynnikiem mobilizującym wpływającym na końcowe efekty pozwalając dostrzec sens procesu dydaktycznego oraz zrozumieć celowość poszczególnych zadań i strategii nauczania. Wymienia się planowanie: kierunkowe, wynikowe i metodyczne. PLANOWANIE PRACY - gruntowne przemyślenie oraz przewidywanie przebiegu i rezultatów określonych procesów zgodnie z przygotowanym zarysem czynności (projektem, konspektem). PODRĘCZNIK DO NAUKI RELIGII - ukierunkowany układ materiałów dydaktycznowychowawczo-inicjacyjnych odpowiadający zasadniczym założeniom tematycznym rocznego programu kształcenia, prezentujący najnowsze jasno sformułowane i uporządkowane treści przedstawione za pomocą słów i sposobów graficznych (fotografii, rycin, map, diagramów, wykresów), problemy do rozwiązania, inspiracje motywacji i postaw, ćwiczenia i zadania praktyczne zgodnie z wyznaczonymi celami kształcenia i z zasadami dydaktycznymi, formami i metodami nauczania, przy zapewnieniu kontroli i oceny wyników PODSTAWA PROGRAMOWA - część konkretnego programu oraz baza wyjściowa do skomponowania programu nauczania; źródło określenia wymagań oraz ustalenia kryteriów ocen szkolnych; zawiera cele edukacyjne i kanon podstawowych treści nauczania; precyzuje, jakie sprawności i umiejętności powinien opanować uczeń w toku kształcenia; wskazuje jakim postawom powinno sprzyjać nauczanie i wychowanie POSTAWA gotowość człowieka (intelektualna, emocjonalna, motywacyjna) do zachowania się wobec określonych przedmiotów, pojęć, sytuacji w z góry określony sposób. Może być pozytywna lub negatywna. PRACA DOMOWA-bardzo często przedłużenie pracy lekcyjnej, co umożliwia pogłębienie i utrwalenie oraz przysposabia do operowania nabytymi wiadomościami i umiejętnościami. Poprzez zebranie materiału lub refleksję może być przygotowaniem do lekcji następnej. Celem jest: opanowanie nowo poznanego materiału, utrwalenie materiału przyswojonego, kształtowanie umiejętności i nawyków, przygotowanie materiałów do kolejnej lekcji, rozwijani samodzielności i twórczości. Pełni rolę wychowawczą kształtując wolę i charakter ucznia, uczy systematyczności i dokładności. PROBLEM - trudność praktyczna lub teoretyczna; przed którą staje uczeń; nowa, zawierająca niepewność PROCES DYDAKTYCZNY - spójny układ czynności podejmowanych podczas lekcji lub w innej formie kształcenia. Wymaga on uświadomienia sobie przez nauczyciela celów i etapów działań oraz wyznaczenie zadań PROCES KSZTAŁCENIA - świadome, planowe, systematyczne oddziaływanie dydaktycznowychowawcze zapewniające wykształcenie i wdrożenie do samokształcenia PROGRAM NAUCZANIA - przedstawienie celów, treści oraz metod nauczania i uczenia się danego przedmiotu, niekiedy również wyników, które powinny być osiągnięte przez uczniów; nowoczesny program: program czynności uczniów i założonych wyników tych czynności; pełna ilustracja drogi wypełniania przez szkołę jej zadań i osiągania wskazanych celów. PRZYGOTOWANIE LEKCJI RELIGII - najbardziej twórcze czynności katechety. Jest to proces polegający na jasnym określeniu celu lekcji, analizie jej treści, planowaniu organizacji i zastosowanych metod, gromadzeniu materiałów i pomocy oraz zaplanowaniu zadań domowych. REKOLEKCJE SZKOLNE - nadzwyczajna forma głoszenia Słowa Bożego, akcja ewangelizacyjna Kościoła, podejmowana względem dzieci i młodzieży katechizowanej w ramach jednej szkoły przez grono osób do tego upoważnionych i przygotowanych, w celu pogłębienia jakiegoś aspektu życia chrześcijańskiego ROZKŁAD MATERIAŁU - podział materiału. Może być długoterminowy (podział materiału na działy i przeznaczenie odpowiedniej ilości godzin), bieżący - szczegółowy (szczegółowe rozplanowanie materiału na kolejne jednostki z podaniem tematu zaplanowanych pojęć, umiejętności i środków dydaktycznych) SPRAWNOŚĆ - zazwyczaj dobrze opanowana umiejętność lub nawyk wykonywania jakiejś czynności i zadań teoretycznych lub praktycznych. Osiąga człowiek pod wpływem ćwiczenia, w którym wdraża się do praktycznego stosowania określonych norm np. umysłowych lub ruchowych SPRAWDZANIE OSIĄGNIĘĆ - upewnienie się czy zostały opanowane określone treści kształcenia STANDARD OSIĄGNIĘĆ I WYMAGAŃ - typowy, przeciętny model, wzorzec, norma, stopień jakości uważany za właściwy do przyjęcia STRATEGIA - sposób prowadzenia działań edukacyjnych; perspektywiczny plan działań SYSTEM MULTIMEDIALNY - swoisty układ audiowizualnych środków dydaktycznych umożliwiający - w połączeniu z układem tradycyjnych środków - optymalizację procesu uczenia się określonych treści oraz uzyskiwanie wyższych efektów. System ten obejmuje m. in. film, przezrocza, telewizję, radio, nauczanie programowane (podręczniki i ew. maszyny dydaktyczne), przedmioty demonstrowane, mapy i obrazy. Media przekazując odbiorcom informacje (komunikaty) umożliwiają wykonywanie określonych czynności intelektualnych i manualnych SYTUACJA PROBLEMOWA - sytuacja, która wywołuje uczucie trudności połączone z ciekawością oraz budzi chęć poszukiwania rozwiązania ŚRODKI DYDAKTYCZNE - przedmioty materialne umożliwiające usprawnienie procesu nauczania - uczenia się i uzyskanie optymalnych osiągnięć szkolnych; przedmioty, które dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk itp., ułatwiają bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości. Pełnią funkcję poznawczą, kształcącą, motywacyjną. W nauczaniu religii pełnią dodatkowo funkcje: reprezentatywno-przedstawiającą oraz pośrednicząco-wychowawczą. TAKSONOMIA CELÓW - hierarchiczna klasyfikacja celów TEST OSLĄGNIĘĆ SZKOLNYCH - narzędzie pomiaru stopnia opanowania wiadomości, sprawności, umiejętności rozwiązywania zagadnień, dokonywania ocen i stosowania zdobytej wiedzy w nowych sytuacjach TREŚĆ KSZTAŁCENIA - uporządkowany zasób wiadomości, czynności, który ma umożliwić lub ukształtować postawę TYPOLOGIA - uporządkowanie zbioru według kategorii klasyfikacyjnych UCZENIE SIĘ - zalicza się obok pracy, działalności społecznej do podstawowych działań ludzkich. Jest procesem, w toku którego na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte; zamierzone nabywanie wiadomości i umiejętności w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania; prowadzi do powstania nowych form zachowania i działania UMIEJĘTNOŚĆ - sprawność posługiwania się zdobytymi doświadczeniami (wiedzą i operacjami) przy wykonywaniu określonych zadań; gotowość wykonania określonych czynności WYCHOWANIE - świadomie organizowana działalność, której celem jest wywołanie zamierzonych cech w osobowości wychowanka; obejmuje sferę poznawczo-instrumentalną i emocjonalno-motywacyjną WYMAGANIA PROGRAMOWE - ustalone w programie wiadomości, umiejętności, wytwory, postawy i nawyki, jakie powinni prezentować uczniowie po realizowaniu programu; stanowią oczekiwane osiągnięcia uczniów ZADANIA KATECHEZY - cele szczegółowe katechezy; odpowiadają wychowaniu różnych wymiarów wiary, ponieważ katecheza jest integralną formacją chrześcijańską. Należą: rozwijanie poznania wiary, wychowanie liturgiczne, formacja moralna, nauczanie modlitwy, wychowanie do życia wspólnotowego, wprowadzenie do misji ZADANIE KATECHETY - spowodowanie osiągnięcia przez ucznia zamierzonych stanów osobowości, które zostały sformułowane w podstawie programowej jako zadania szkoły lub nauczyciela religii. Zadanie to dla nauczyciela religii staje się celem. Wykonanie zadań zmierza do uzyskania przez uczniów kompetencji przedmiotowych partycypujących w kompetencjach ogólnych, zwanych kluczowymi. ZASADA DYDAKTYCZNA - wyeksponowana reguła zachowań nauczyciela i uczniów, które w procesie kształcenia spełniają funkcję instruktażową i decyzyjną ułatwiając osiągnięcie celu kształcenia. Tworzone są na podstawie doświadczenia i pedagogicznej refleksji. ZESZYT PRZEDMIOTOWY - pewnego rodzaju dokument obrazujący aktywność i pracę ucznia. Pełni wiele istotnych funkcji. Sprzyja kształtowaniu w uczniach systematyczności, samodzielności i obowiązkowości. Dla rodziców jest źródłem informacji o realizacji programu nauczania.