pobierz

Agnieszka Nowakowska
Nauczyciel w swojej
pracy pełni wobec
ucznia funkcję
dydaktyczną wraz z
wychowawczą, co
powoduje, że spełnia
w życiu dziecka
istotną rolę o
charakterze
socjalizacyjnym.
Aby dobrze spełnić swoje zadanie,
nauczyciel powinien być
świadomy i odpowiednio
przygotowany do kontaktu i pracy
z uczniem. Aby komunikacja z
uczniem-dzieckiem była właściwa,
musi uwzględniać zachodzące
zmiany o charakterze
psychologicznym (emocjonalnym,
poznawczym-umysłowym).
OBSZARY ZMIAN W WIEKU SZKOLNYM
Jean Piaget (1896-1980) przedstawił strukturę
funkcjonowania naszego umysłu w kategoriach schemató
schematów i
operacji:
Schemat jest wewnętrzną reprezentacją określonych
czynności fizycznych lub umysłowych. Dziecko na drodze
doświadczania świata zewnętrznego nabywa kolejne
schematy przedmiotów lub zachowań, np. schemat krzesła
jako obiektu służącego do siedzenia
Operacja jest strukturą umysłową wyższego rzędu, która
nie jest dana od urodzenia. Operacje pozwalają rozumieć
bardziej złożone struktury funkcjonowania otoczenia.
ELEMENTY AKTYWNOŚCI POZNAWCZEJ
Model rozwoju umysłowego opiera się na dwóch zasadach
(inteligencja odzwierciedla zarówno):
organizacji, gdy wiedza jest integrowana w struktury
poznawcze dziecka (inteligencja to forma struktur
poznawczych budowanych przez dziecko);
adaptacji, gdy dziecko przystosowuje się, aby sprostać
wyzwaniom ze strony otoczenia (inteligencja to narzędzie,
którym posługują się dzieci dla przystosowania się do
wyzwań stawianych przez środowisko).
4 główne stadia rozwoju
wg Piageta
1. Okres SensorycznoSensoryczno-motoryczny
Wiek: 0 – 2 lata
Niemowlęta rozumieją świat poprzez zewnętrzne oddziaływanie na niego. Te
działania odzwierciedlają schematy sensoryczno-motoryczne. W miarę
rozwoju schematy stają się stopniowo bardziej złożone i powiązane. Dziecko
dochodzi do zrozumienia stałości przedmiotu - Przedmiot istnieje, mimo, że
znika z oczu.
2. Okres Przedoperacyjny
Wiek: 2 – 6 lat
Dziecko może już posługiwać się przy rozwiązywaniu problemów
reprezentacjami umysłowymi (posiada w umyśle schematy różnych obiektów)
a nie tylko zewnętrznymi działaniami. Myślenie jest więc szybsze,
skuteczniejsze, bardziej mobilne i możliwe do społecznej wymiany.
Początkowe funkcjonowanie na poziomie reprezentacyjnym ma także
ograniczenia, do których należą egocentryzm i centracja.
3. Okres operacji konkretnych
Wiek: 6 – 12 lat
Pojawienie się operacji pozwala dziecku przezwyciężyć
ograniczenia myślenia przedoperacyjnego. Operacje to system
wewnętrznych działań umysłowych, który stanowi podłoże
logicznego rozwiązywania problemów. Dziecko dochodzi do
rozumienia różnych postaci pojęcia stałości cech przedmiotu
oraz do klasyfikacji i rozumowania relacyjnego.
4. Okres operacji formalnych
Wiek: 12 lat - dorosł
dorosłość
Dalszy rozwój operacji doprowadza do powstania umiejętności
rozumowania hipotetyczno-dedukcyjnego W myśleniu punktem
wyjścia stają się możliwości, po czym przechodzi ono
systematycznie i logicznie z powrotem do rzeczywistości.
Prototypem tego rodzaju logicznego rozumowania jest
rozwiązywanie problemów naukowych.
3. Okres operacji konkretnych
Wiek: 6 – 12 lat
Kształ
Kształtowanie się
się ogó
ogólnego systemu logicznego
(stosowanie odwracalności w myśleniu).
Kształ
Kształtowanie się
się pojęć
pojęć:
ęć:
- sta
stałłości cech przedmiotu – wiedza, że przedmioty istnieją stale,
niezależnie od naszego kontaktu percepcyjnego z nimi i nie
zmieniają się ich cechy fizyczne, mimo pozornych zmian
percepcyjnych.
- klasy – inkluzja klas (wiedza, że podklasa nie może zawierać więcej
elementów niż klasa nadrzędna, która ją zawiera),
- relacji
*seriacji
seriacji – umiejętność porządkowania bodźców na danym wymiarze
ilościowym, np. od najmniejszego do największego przedmiotu;
*przechodnio
przechodnioś
przechodniości relacji iloś
ilościowych - umiejętność logicznego
łączenia relacji w celu wydedukowania koniecznych wniosków ,
*zdolno
zdolność
zdolność do przyjmowania perspektywy innych ludzi (decentracja)
Najważ
Najważniejsze osią
osiągnię
gnięcia rozwojowe stadium operacji
konkretnych to:
Szeregowanie (Seriacja)-zdolność umysłowego
porządkowania przedmiotów pod względem pewnej
wielkości np. wysokości , ciężaru, na podstawie
wykrywania różnic miedzy nimi.
Dziecko w stadium operacji konkretnych potrafi
szeregować w sposób systematyczny ,czyli przyjmując
określoną strategię ,wybierając przykładowo zawsze
największy element z danego zbioru.
Potrafi też wprowadzić zmiany do szeregu, by
uwzględnić nowe elementy. To z kolei prowadzi do
zdolności wyciągania wniosków.
KlasyfikowanieKlasyfikowanie- czyli zdolność do grupowania
przedmiotów pod względem określonego kryterium na
podstawie podobieństwa tylko między dwoma
przedmiotami.
Dzieci na etapie operacji konkretnych potrafią
dostrzec relację pomiędzy częścią a całością .Potrafią
wyzbyć się pewnych uwarunkowań percepcyjnych i
zrozumieć, że chodzi tu o dwie cechy, z czego jedna
zawiera się w drugiej.
W wieku ok. 7-8 lat można zauważyć posługiwanie
się przez dzieci zasadą pojemności kategorii, co oznacza,
że podkategorie mieszczą się w jednej większej, głównej
kategorii /np. jamniki w kategorii psów, a psy w większej
kategorii zwierząt/.
Zasada zachowania stał
stałości
Uzmysłowienie sobie, że podstawowe cechy przedmiotu
nie zmieniają się, mimo że pozornie zmienia się ich
wygląd.
Odkrycie, że jedna cecha nie ulega zmianie przy
modyfikacji innych cech, wymaga :
1/ decentracji spostrzeżeń, czyli uwzględnienia
wszystkich aspektów danego bodźca, a nie tylko
koncentrowania się na tym, co narzuca się
percepcyjnie;
2/ zdolność ujmowania przekształceń;
3/ zdolność odwracania operacji umysłowych.
4. Okres operacji formalnych
Wiek: 12 lat – dorosł
dorosłość
1. Odwracalność operacji umysłowych;
2. Zdolność do decentracji (rozumowania i patrzenia
na świat z własnej perspektywy, ale i możliwość
przyjęcia perspektywy innych ludzi);
3. Opanowanie zasady zachowania stałości
(niezmienniki);
4. Przełamanie egocentryzmu w mowie i myśleniu;
5. Rozwój myś
myślenia formalnego,
formalnego czyli hipotetycznodedukcyjnego.
Zmiany w sferze emocjonalnej
u dziecka w okresie wczesnoszkolnym
1.Rozwija się zachowanie stałości uczuć i wartości w
odniesieniu do siebie samego, jak i innych;
2.Rozwija się zdolność koordynowania myślenia
efektywniejszego w ramach ciągu zdarzeń;
3.Dziecko zaczyna obejmować refleksją swoje przeżycia, po
analizie podejmuje określone zachowanie;
4.Zamiast impulsywnych zachowań dziecko potrafi najpierw
pomyśleć, zanim zacznie działać;
5.Udział w procesie nauczania szkolnego wymaga nowego
sposobu organizacji własnych działań;
6. Dzieci zaczynają być coraz bardziej świadome własnych
stanów emocjonalnych i ich wpływów na zachowanie,
potrafią coraz lepiej wyrażać swoje emocje w sposób
dostosowany do wymagań społecznych;
7. Wzrasta również początkowo niska tolerancja na stres
(dopiero się stopniowo kształtuje);
8. Następuje dalszy postęp w kształtowaniu się kontroli
emocjonalnej,
emocjonalnej wiedzą, jak zachowywać się adekwatnie do
sytuacji i jak wyrażać swoje emocje w sposób akceptowany
społecznie.
SAMOOCENA
to uogólniona postawa w stosunku do samego siebie, która
wpływa na nastrój oraz wywiera silny wpływ na pewien zakres
zachowań osobistych i społecznych.
Podstawą samooceny jest samowiedza, czyli zespół sądów i
opinii, które jednostka odnosi do własnej osoby. Te sądy i opinie
dotyczą właściwości fizycznych, psychicznych i społecznych.
W okresie szkolnym następuje bowiem wzbogacenie wiedzy
o sobie i utrwalenie przekonań na swój temat.
Jeśli dziecko ma szanse częstego doznawania radości z
osiągniętego sukcesu oraz otrzymuje pozytywne informacje
zwrotne na swój temat, to te doświadczenia przyczyniają się do
uformowania wysokiej ,realistycznej samooceny, która prosto
można wyrazić słowami: „Jestem dobrym uczniem”.
SAMOOCENA
wiąże się z:
Stopniem rozbież
rozbieżnoś
ności mię
między tym,
jakie dziecko chciał
chciałoby być
być, a tym, jakie
myś
myśli, że jest .
Cał
Całkowitym poczuciem wsparcia,
któ
którego dziecko doś
doświadcza ze strony
waż
ważnych dla niego osó
osób.
Jakość
samooceny
Niska
samoocena
Symptomy psychiczne
- Negatywna, nieakceptująca
postawa do siebie samego
-Nadwrażliwość, lęk, napięcie
emocjonalne
-Poczucie beznadziejności i
nieszczęścia
-Marzycielstwo
-Brak lub niska motywacja do
działania
-Poczucie bezwartościowości
-W wypadku niepowodzeniaprzygnębienie i zakłopotanie
-Brak stanowczości i pewności
siebie
-Introwertyzm, nadmierna
autoanaliza
Symptomy społeczne
-Na ogół niska pozycja
społeczna w grupie
-Trudności w relacjach
interpersonalnych
-Dystans w stosunku do
innych
-Dość częste konflikty z
otoczeniem
-Tendencja do uległości
-Submisja, zahamowanie
społeczne (zachowania
unikające i wycofujące)
-Krytyka innych i brak
zaufania do ludzi
Jakość samooceny
Umiarkowanie
wysoka samoocena
Symptomy psychiczne
-Akceptacja siebie,
wiara we własne siły,
traktowanie siebie jako
osoby wartościowej
-Równowaga
emocjonalna
- Przyjmowanie
odpowiedzialności za
swoje działania
-Życzliwość i zaufanie
do innych
-Silna motywacja do
działania
Symptomy społeczne
-Poprawne stosunki
z otoczeniem
-Ponadprzeciętna
lub wysoka pozycja
w grupie
-Duża efektywność
społeczna
Jakość samooceny
Bardzo wysoka
samoocena
Symptomy psychiczne
-Częste
doświadczanie
frustracji i rezygnacji
z podjętych działań
-Zmniejszona
odporność w sytuacji
zagrożenia
-Nadmierna
samokontrola i brak
szczerości
-Stosowanie
mechanizmów
obronnych
Symptomy społeczne
-Konflikty z
otoczeniem
-Brak popularności w
grupie
Jak można zaobserwować, dzieci i młodzież o
umiarkowanie wysokiej samoocenie,
samoocenie najlepiej sobie radzi
w kontaktach interpersonalnych.
------------------------------------------------Należy zwrócić uwagę, że w okresie wczesnoszkolnym
źródłem kształtowania samooceny są opinie wydawane na
temat dziecka przez rodziców i nauczycieli (tzw. znaczący
inni), w mniejszym stopniu inne dzieci.
------------------------------------------------W okresie adolescencji, od ok. 11-12 roku życia
największe znaczenie dla samooceny ma zdanie grupy
rówieśniczej na temat dziecka.
W tym okresie kształtuje się również tożsamość grupowa i
wzrasta chęć przebywania i odgrywania określonych ról w
grupie.
PODSUMOWANIE lekcji
Dowiedziałeś/-łaś się, jakim zmianom
rozwojowym, w aspekcie poznawczym i
emocjonalnym podlega dziecko w wieku
szkolnym.
Wiesz, jakie czynniki mogą kształtować
samoocenę i jak samoocena wpływa na życie
dziecka.
W pracy nauczyciela ważne jest, by dostosowywać wymagania i
oczekiwania do możliwości rozwojowych swoich uczniów.