Spostrzeganie siebie w okresie adolescencji. Samoocena i jej

Spostrzeganie siebie w okresie adolescencji.
Samoocena i jej wybrane społeczne źródła
Iwona Sikorska, Marta Białecka-Pikul i Anna Kołodziejczyk
Sympozjum VIII podczas XXV OKPR, 16-18 czerwca 2016 Kraków
Dorastanie i wczesna dorosłość czasem poznawania siebie i innych ludzi jako
podmiotów mentalnych
Przesłanki
• Teoria umysłu w okresie adolescencji wiąże się ze
spostrzeganiem siebie (Bosacki, 2014; Bosacki 2015) i jest
refleksją nad umysłem innych ludzi oraz nad
własnymi stanami i cechami (Piaget, 1972, 1981)
• Samowiedza ma aspekt poznawczy i ewaluatywny
(Kozielecki, 1982; Damon i Hart, 1988; Harter, 1987, 1999, 2012)
• Samoocena, czyli ewaluatywny aspekt
spostrzegania siebie zmienia się w okresie
adolescencji pod wpływem samoobserwacji oraz
ocen i opinii innych osób (Kossowska i Śmieja, 2009; Dymkowski,
1993; Łaguna, Lachowicz-Tabaczek, Dzwonkowska, 2007 )
Samoocena (Harter, 1987,1999, 2012)
• Globalna samoocena
• Samoocena w obszarze:
–
–
–
–
–
–
–
osiągnięć szkolnych
akceptacji społecznej
osiągnięć sportowych
związków romantycznych
poprawności zachowania
relacje przyjaźni
umiejętności zarobkowania
Pytania badawcze
1. Jakie są związki samooceny globalnej z
poszczególnymi obszarami samooceny w okresie
wczesnej i średniej adolescencji?
2. Jak samoocena w okresie adolescencji wiąże się z
ocenami szkolnymi?
Samoocena a oceny szkolne
• wraz z wiekiem zanika istotny statystycznie związek
samooceny z wynikami szkolnymi (Alves-Martins, Peixoto,
Gouveia-Pereira, Amaral i Pedro, 2002)
• badania 7-klasistów wykazały, iż wczesna samoocena
jest istotnym predyktorem późniejszych osiągnięć
szkolnych oraz wczesne osiągnięcia są istotnym
predyktorem samooceny w zakresie matematyki
(Trautwein,Lüdtke, Köller i Baumer, 2006)
• uczniowie nie mogący sprostać wymogom szkolnym
znacznie gorzej oceniają siebie całościowo, a dla
uczniów osiągających bardzo dobre wyniki w nauce
charakterystyczna jest wysoka samoocena (Tucholska, 1998)
Metoda
Grupa badana: N = 219 osób
• 13 latkowie: n=108: 53 dziewcząt; 55 chłopców
• 16 latkowie : n=111: 78 dziewcząt, 33 chłopców
Narzędzia/techniki:
• Dane na temat ocen szkolnych: wyniki z języka
polskiego i obcego, matematyki, przedmiotów
kierunkowych oraz WF i zachowania uzyskano na
koniec pierwszej klasy (czerwiec 2015) od n=145
Metoda: narzędzie
• „Moja Charakterystyka” Susan Harter,
Self Perception Profile for Adolescents (SPP-A)
adaptacja: Jan Cieciuch i Dominika Rusjan
• Badanie w październiku 2014
1. Jakie są związki samooceny
globalnej z poszczególnymi
obszarami samooceny w okresie
wczesnej i średniej adolescencji?
Związki samooceny globalnej z samoceną w
poszczególnych obszarach
Samoocena globalna
Samoocena-obszary:
Cała grupa
13 latkowie
16 latkowie
osiągnięcia szkolne
,433
,504
,333
akceptacja społeczna
,478
,494
,449
osiągnięcia sportowe
,460
,330
,514
wygląd zewnętrzny
,655
,568
,697
związki romantyczne
,396
,289
,488
poprawność zachowania
,088
,108
,009
relacje przyjaźni
,171
,128
,259
Jakie obszary samooceny są predyktorami
samooceny globalnej?
• Analiza regresji
• zmienne: wiek, płeć, obszary samooceny
• F (9, 166)=24,76, p<0,001; skor. R²=0, 563
• Istotnymi predyktorami są samoocena w
obszarze:
• wyglądu zewnętrznego: β=0,469***
• akceptacji społecznej: β=0,265***
• osiągnięć szkolnych: β=0,141*
Samoocena globalna: wiek x płeć
Samoocena w obszarze wyglądu
zewnętrznego: wiek x płeć
Dziewczęta < Chłopcy
Gimnazjalistki < Licealistki
Gimnazjaliści podobnie jak Licealiści
2. Jak samoocena w okresie
adolescencji wiąże się z ocenami
szkolnymi?
Związki samooceny z ocenami szkolnymi: 13-latki
OCENY Z
OBSZARY SAMOOCENY
ZACHOWANIA
WF
PRZEDMIOTY
GŁÓWNE
osiągnięcia szkolne
0,280
0,099
0,611
akceptacja społeczna
-0,019
0,008
-0,235
osiągnięcia sportowe
0,130
0,304
0,074
wygląd zewnętrzny
0,023
0,104
0,173
związki romantyczne
-0,127
-0,002
-0,052
poprawność zachowania
0,281
-0,146
0,179
relacje przyjaźni
-0,123
-0,155
-0,175
SAMOOCENA GLOBALNA
0,122
-0,095
0,208
Związki samooceny z ocenami szkolnymi: 16-latki
OCENY Z
OBSZARY SAMOOCENY
ZACHOWANIA
WF
PRZEDMIOTY
GŁÓWNE
osiągnięcia szkolne
-0,053
-0,033
0,173
akceptacja społeczna
-0,099
0,069
-0,202
osiągnięcia sportowe
-0,232
0,490
-0,225
wygląd zewnętrzny
-0,465
0,018
-0,266
związki romantyczne
-0,339
-0,053
-0,372
poprawność zachowania
0,443
-0,026
0,196
relacje przyjaźni
-0,087
-0,151
-0,091
SAMOOCENA GLOBALNA
-0,241
0,201
-0,205
Dyskusja- samoocena w okresie
adolescencji
• Wyższą globalną samoocenę przejawiali młodsi niż
starsi badani
• Dla globalnej samooceny dorastających największe
znaczenie ma WYGLĄD ZEWNĘTRZNY
• Samoocena osiągnięć szkolnych wiązała się z
samooceną globalną w większym stopniu u
badanych gimnazjalistów
• W obszarze samooceny wyglądu zewnętrznego
stwierdziliśmy największe różnice indywidualne:
gorsza samoocena dziewcząt niż chłopców, w tym
niższa w grupie licealistek niż gimnazjalistek,
podczas gdy samoocena chłopców nie różniła się w
grupach wiekowych
Dyskusja - Samoocena a oceny szkolne
• Samoocena osiągnięć szkolnych i poprawności
zachowania, to główne obszary pozytywnych
związków samooceny i osiągnięć szkolnych
uczniów
• Pozytywny związek osiągnięć szkolnych i
globalnej samooceny wystąpił tylko u
gimnazjalistów, był natomiast negatywny dla
licealistów
Podziękowania
• Dziękujemy młodzieży, która wzięła udział w
badaniach oraz dyrektorom szkół, wychowawcom
klas i pedagogom, który wspierali nasze badania i
wyrazili zgodę na ich prowadzenie w szkołach
• Badania prowadzono w ramach grantu NCN (UMO2013/10/M/HS6/00544) pt. Psychologiczne Ja w
świecie społecznym: Przywiązanie, teoria umysłu i
pojęcie Ja w okresie adolescencji
• www.socialself.psychologia.uj.edu.pl