Czasopismo dla nauczycieli styczeƒ luty 2003 WYDAWNICTWA

Czasopismo dla nauczycieli
1
nak∏ad 5 640
280 (LVI)
Cena z∏ 8,00
Indeks 352659
styczeƒ
luty
2003
WYDAWNICTWA SZKOLNE I PEDAGOGICZNE
Spó∏ka Akcyjna
Komitet redakcyjny:
Andrzej Jerzmanowski (przewodniczàcy), Ma∏gorzata Grodziƒska-Jurczak,
Urszula Grygier, Halina H∏uszyk, Micha∏ Jasieƒski, Bogus∏aw Paw∏owski,
Anna Plater-Zyberk, Jaros∏aw Pytlak, Karol Sabath, El˝bieta Tyralska-Wojtycza,
Anna Maria Wójcik, Ilona ˚eber-Dzikowska
Redakcja:
Krzysztof Spalik (redaktor naczelny), Jan Krzemiƒski (z-ca redaktora naczelnego),
Maria Podstolska (sekretarz redakcji), [email protected]
Urszula ChróÊcikowska (redaktor), Iwona Mrozek (redaktor techniczny)
Opracowanie
graficzne:
Jacek Staszewski, ok∏adka – Zespó∏ Grafików WSiP SA
Adres redakcji:
00–965 Warszawa, Al. Jerozolimskie 136. P. poczt. nr 9 576–27–23
Reklama::
Magdalena Zgierska, tel. (0–22) 576–27–21
[email protected]
Sk∏ad i ∏amanie:
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spó∏ka Akcyjna
Druk i oprawa:
Pabianickie Zak∏ady Graficzne SA, 95–200 Pabianice, ul. Piotra Skargi 40/42
Na I stronie ok∏adki:
Zimorodek (Alcedo atthis). Fot. Artur Tabor
Inne informacje:
Redakcja nie zwraca nades∏anych materia∏ów i zastrzega sobie prawo dokonywania
formalnych zmian w tekstach artyku∏ów oraz nie odpowiada za treÊç zamieszczonych reklam
Spis treÊci
Z zagadnieƒ wspó∏czesnej biologii
4
Piotr Borsuk
Nagroda Nobla 2002 z zakresu fizjologii
i medycyny
7
Andrzej M. Kr´˝el
Nobel z chemii 2002 dla nietypowych
chemików
Koncepcje i innowacje dydaktyczne
10
El˝bieta Tyralska–Wojtycza
20
Marzena Gàsior
Egzamin gimnazjalny –
pierwsze doÊwiadczenia i refleksje
Jak uczyç genetyki w gimnazjum?
Z praktyki szkolnej
Uczymy przyrody
22
Ma∏gorzata Kokocka
Ârodowisko wodne – zaj´cia terenowe
25
Ma∏gorzata Góêdê
Tropem bobra
28
Urszula Grygier
Ciekawe zabawy z wodà
Biologia w gimnazjum
30
Marzena Gàsior
Chromosomowa teoria dziedzicznoÊci
33
Ewa Chwe∏atiuk, Alina Stankiewicz
Czy wiesz, ˝e to, co nas ró˝ni, to zapis
informacji w DNA?
36
Zyta Sendecka
Powtórzenie wiadomoÊci z genetyki
39
El˝bieta Âlipek
Parki – ostojà ˝ycia w mieÊcie
Ekologiczna Êcie˝ka edukacyjna
43
Katarzyna Kudela
Prezentacja hodowli szkolnych
Biologia w liceum
45
Ewa Kurek
Test z genetyki
48
Danuta Màdroszkiewicz
Mitoza i mejoza. Symulacje
z wykorzystaniem klocków Lego
Informacje, kronika, recenzje
51
Wawrzyniec Kofta
Biologia molekularna w szkole
53
Piotr B´bas
XIII Mi´dzynarodowa Olimpiada
Biologiczna
54
Ilona ˚eber-Dzikowska
El˝bieta Buchcic
XIII Ogólnopolskie Seminarium
Dydaktyki Biologii
57
Ewa Zbonikowska
˚aneta Antosiewicz
Jubileusz warszawskiego zoo
61
Katarzyna Kudela
Zoo na zapleczu
Konferencja EMBO w Heidelbergu
62
@
2
Wyniki konkursu
Zapraszamy do odwiedzenia naszej strony w Internecie
http: //www.wsip.com.pl/serwisy/czasbiol/index.html
BIOLOGIA W SZKOLE
1/2003
Od redakcji
Szanowni Czytelnicy
B
iologia molekularna zajmuje coraz wi´cej miejsca w programach szkolnych. Nie ma w tym nic dziwnego, albowiem jej rola jest coraz bardziej
znaczàca, nie tylko w samej biologii. Praktyczne zastosowanie jej wyników z jednej strony budzi du˝e nadzieje na polepszenie jakoÊci ˝ycia cz∏owieka,
z drugiej zaÊ – silne l´ki, niekiedy uzasadnione, niekiedy jednak wyolbrzymione
lub wynikajàce z ignorancji. Te fobie sà groêne, powodujà bowiem spadek zaufania do nauki. Dlatego uczenie zagadnieƒ molekularnych w szkole, np. podstaw
genetyki molekularnej, ma równie˝ wymiar spo∏eczny. Jego wag´ doceniajà równie˝ sami naukowcy. European Molecular Biology Organization zorganizowa∏o
konferencj´ poÊwi´conà edukacji biologicznej w szko∏ach Êrednich, a instytucje
zaanga˝owane w warszawski Festiwal Nauki powo∏a∏y ca∏orocznà Szko∏´ Festiwalu Nauki, poÊwi´conà w ca∏oÊci zagadnieniom biologii molekularnej (str. 51).
Trzeba przyznaç, ˝e uczenie biologii molekularnej jest trudnym zadaniem.
Szko∏y nie dysponujà przecie˝ specjalistycznymi laboratoriami. W obecnej sytuacji
finansowej oÊwiaty trudno si´ spodziewaç, aby upowszechni∏y si´ u nas gotowe zestawy do çwiczeƒ, jakie sà ju˝ dost´pne w wielu krajach zachodnich. Na zaj´ciach
szkolnych uczniowie przeprowadzajà elektroforez´ bia∏ek albo izolujà DNA z tkanek. U nas takie mo˝liwoÊci dajà raczej tylko oÊrodki akademickie, dlatego polecamy zaj´cia Szko∏y Festiwalu Nauki (19). JeÊli tylko inne oÊrodki wystàpià z podobnymi inicjatywami, nie omieszkamy powiadomiç naszych Czytelników. Na razie
proponujemy inne metody ciekawego uczenia trudnych zagadnieƒ. Na przyk∏ad
mitoz´ i mejoz´ mo˝na t∏umaczyç, pos∏ugujàc si´ klockami Lego (str. 48).
Jak co roku omawiamy osiàgni´cia laureatów Nagrody Nobla (str. 4 i 7). Tegoroczna Nagroda Nobla z medycyny i fizjologii dotyczy∏a apoptozy, której poÊwi´ciliÊmy niedawno artyku∏ na naszych ∏amach (nr 2/2002). Tym razem jednak nie ograniczamy si´ do nagrody z fizjologii i medycyny, ale przedstawiamy tak˝e laureatów
z chemii, ich badania bowiem dotyczy∏y metod powszechnie u˝ywanych w biologii molekularnej do badaƒ struktury makromoleku∏.
Dla chwili oddechu od zagadnieƒ molekularnych, proponujemy historyczny
spacer po warszawskim zoo (str. 57) z okazji jubileuszu tej zas∏u˝onej placówki.
Mo˝e kogoÊ to zach´ci do za∏o˝enia w∏asnego zoo albo przynajmniej szkolnej hodowli (str. 61)?
Prosimy zwróciç uwag´, ˝e zmienia si´ adres redakcji. Nowy adres to:
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Spólka Akcyjna
Al. Jerozolimskie 136
P. poczt. nr 9
00-965 WARSZAWA
Serdecznie dzi´kujemy za ˝yczenia Êwiàteczne i ˝yczymy naszym Czytelnikom
wszystkiego najlepszego w Nowym Roku.
1/2003
BIOLOGIA W SZKOLE
3