6 Analiza i ocena zagroz Urbanski

Wojciech Urbański
ANALIZA I OCENA ZAGROŻEŃ-METROLOGIA
Metody zwalczania zagrożeń – energia elektryczna w środowisku pracy
1. DZIAŁANIE PRĄDU ELEKTRYCZNEGO NA ORGANIZM LUDZKI
Pomiary doświadczalne przeprowadzone na organizmach ludzkich wykazały, że impedancja ciała
ma charakter czynny (rezystancyjny). Na wypadkową rezystancję ciała człowieka składają się:
rezystancja skóry i rezystancja wewnętrzna. Rezystancja wewnętrzna jest niewielka z uwagi na
znaczną zawartość jonów w przestrzeniach wewnątrz - i zewnątrzkomórkowych. Najlepszym
przewodnikiem prądu elektrycznego w organizmie ludzkim są arterie, żyły i mięśnie. Znacznie
wyższą rezystancję stanowi tkanka tłuszczowa, a największą - ścięgna, chrząstki i kości.
Po usunięciu naskórka rezystancja ciała wynosi ok. 500 - 1000 Ω. Rezystancja skóry zmienia się
w szerokich granicach i zależy od różnych czynników. Zmniejsza się przy:
- wzroście napięcia dotykowego;
- przedłużaniu się czasu rażenia;
- zwiększeniu wilgotności naskórka.
Zwiększenie siły docisku powierzchni ciała człowieka do elementu znajdującego się pod napięciem
powoduje zmniejszenie tzw. rezystancji przejścia od przedmiotu do naskórka, a tym samym
wpływa również na zmniejszenie całkowitej rezystancji obwodu rażeniowego.
Największy wpływ na zmniejszenie rezystancji naskórka ma wilgoć.
Czas przepływu prądu rażeniowego przez ciało ludzkie ma istotny wpływ na skutki rażenia
prądem elektrycznym. Jeżeli czas przepływu nie przekracza 0,1 - 0,5 s, to następstwa rażenia są
znacznie złagodzone, chociaż w pewnych warunkach mogą być także bardzo groźne.
Skutki rażenia prądem elektrycznym przy tej samej wartości napięcia dotykowego mogą być różne,
w zależności od drogi, która prąd przepływa przez ciało człowieka. Najbardziej niebezpieczne są
rażenia, przy których prąd przepływa na drodze plecy - prawa dłoń oraz na drodze ręka - ręka lub
ręka-nogi.
Rys. 1. Wybrane drogi przepływu prądu rażeniowego przez ciało ludzkie:
a) porażenia bardziej niebezpieczne; b) porażenia mniej niebezpieczne.
Przeprowadzone w tych samych warunkach pomiary rezystancji wykazały różne wartości
w zależności od drogi przepływu prądu.
Rezystancje na drodze przepływu ręka - ręka lub ręka - stopa są sobie równe.
Do uproszczonych obliczeń rezystancję wewnętrzną ciała człowieka przyjmuje się, że jest równa
ok. 1000 Ω.
Skutki rażenia zależą również od rodzaju prądu. W wyniku przeprowadzonych analiz okazało się,
że prąd o częstotliwości 50 Hz jest najbardziej niebezpieczny dla człowieka. Prądy o większej
częstotliwości są dla człowieka mniej niebezpieczne.
Badania wykazały, ze ludzie są mniej wrażliwi na działanie prądu stałego niż prądu przemiennego,
o takiej samej wartości. Prąd stały nie powoduje skurczu mięsni przy małych natężeniach wartości
prądu (ok. 20 mA).
87
Jako wartość graniczną długotrwałego bezpiecznego prądu rażeniowego przyjęto 70 mA, przy
prądzie stałym.
Rys. 2. Przykładowe wartości prądu rażeniowego.
Tabela 1. Objawy działania prądu przemiennego o częstotliwości 50 – 60 Hz.
Z danych zawartych w tablicy wynika że im większa jest wartość prądu rdzeniowego, tym
groźniejsze są skutki porażenia. Prąd o wartości powyżej 10 mA powoduje skurcze mięsni, głównie
zginających, co utrudnia lub uniemożliwia samodzielne wypuszczenie z rak uchwyconych
przedmiotów (np. przewodu, rękojeści narzędzia, rury). Porażony nie może samodzielnie przerwać
przepływu prądu i jeśli nie otrzyma w porę pomocy, to stan taki może zakończyć się tragicznie.
Przy prądzie powyżej15 mA następują trudności w oddychaniu i bezwład kończyn. Natomiast przy
88
prądzie rażeniowym około 50 mA i większym, może wystąpić stan szczególnie niebezpieczny, tj.
migotanie komór serca.
U człowieka zdrowego poszczególne włókna mięśnia sercowego wykonują skurcze w określonym
rytmie, co powoduje miarowe skurcze przedsionków i komór serca, oraz zapewnia krążenie krwi
w organizmie. Prawidłowa liczba skurczów serca u dorosłego człowieka wynosi około 70 na
minutę, a jeden cykl pracy serca trwa ok. 0,75 s, z czego ok. 0,3 s przypada na okres skurczu, czyli
pracy serca.
Wskutek porażenia prądem może nastąpić zakłócenie pracy włókien mięśnia sercowego - włókna
drgają chaotycznie, nie następują skurcze przedsionków i komór - krew przestaje krążyć.
Zatrzymanie oddychania albo zatrzymanie krążenia krwi, albo wystąpienie obydwu tych stanów
jednocześnie powoduje utratę przytomności i oznacza bezpośrednie zagrożenie życia. Jest to tzw.
śmierć kliniczna. Porażonego można jeszcze uratować pod warunkiem, ze udzieli mu się skutecznej
pomocy przed upływem 4 - 6 minut, zanim rozpocznie się obumieranie niedotlenionej kory
mózgowej.
Rys. 3. Szanse uratowania życia porażonego w funkcji czasu rozpoczęcia akcji ratowniczej.
Prąd elektryczny oprócz wpływu na układ krążenia krwi i oddychania, przepływając przez ciało
człowieka, powoduje urazy w wyniku działania cieplnego. Przy dużych wartościach prądu jego
działanie jest widoczne na skórze w miejscach wpływu i wypływu prądu. W skrajnym wypadku
powstają oparzenia trzeciego stopnia, charakterystyczne martwice skóry i głębokie rany.
Przepływ prądu przez organizm ludzki może wywołać także oparzenia wewnętrzne i zewnętrzne.
Zależą one od wartości prądu, czasu jego przepływu i odporności ciała ludzkiego.
Oparzenia zewnętrzne występują w miejscu zetknięcia ciała z przewodnikiem.
Oparzenia wewnętrzne, występujące na całej drodze przepływu prądu przez ciało człowieka,
są groźniejsze od oparzeń zewnętrznych, ponieważ są niewidoczne.
Prąd o dużych wartościach przepływając przez ciało człowieka powoduje uszkodzenie mięśni
i przechodzenie do krwi barwnika mięśniowego, tzw. miogloiny. Miogloina jest substancja
szkodliwa dla pracy nerek, ponieważ hamuje wydzielanie moczu. Większe ilości miogloiny
powodują śmiertelne zatrucie porażonego dopiero po kilku dniach od porażenia.
Działanie prądu na organizm człowieka może być nie tylko bezpośrednie, lecz także pośrednie najczęściej w przypadku powstania łuku elektrycznego - w wyniku zwarcia w urządzeniach
89
elektrycznych. W miejscu zwarcia temperatura łuku nierzadko przekracza 2500°C (prąd zwarciowy
może osiągnąć kilka tysięcy amperów).
Przebywanie w strefie działania łuku elektrycznego może spowodować:
- mechaniczne uszkodzenie ciała, mające wygląd ran ciętych, potłuczeń itp.;
- oparzenie do trzeciego stopnia włącznie;
- zapalenie odzieży;
- osadzanie par metali na skórze wywołujące niebolesne obrzęki o barwie żółtej, brązowej lub
czarnej;
- ostre światło łuku może spowodować światłowstręt, łzawienie oczu, zapalenie spojówek,
obrzęk powiek itp. skutki.
Do urazów wywołanych pośrednio przez prąd elektryczny zalicza się również złamania i
inne obrażenia wynikłe wskutek upadku z wysokości przy utracie równowagi lub odruchowej
reakcji
na porażenie.
2. WYTYCZNE POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU PORAŻENIA
PRĄDEM ELEKTRYCZNYM
Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV
1. Porażonego należy natychmiast uwolnić spod działania prądu elektrycznego.
2. Uwolnienia należy dokonać jedną z następujących metod:
a) przez wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,
b) przez odciągnięcie porażanego od urządzeń będących pod napięciem,
c) przez odizolowanie porażonego, uniemożliwiając przepływ prądu przez jego ciało.
Rys. 4. Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV
przez otwarcie łącznika z uchwytem izolowanym.
Rys. 5. - jw. przez otwarcie łącznika z uchwytem nieizolowanym.
3. Wyłączenie napięcia należy dokonać jednym z następujących sposobów:
a) przez otwarcie właściwych łączników, od strony zasilania (rys. 4),
przy czym w przypadku, gdy uchwyt łącznika nie jest izolowany, wyłączenia należy dokonać przy
użyciu dostępnego w danej chwili materiału izolacyjnego z jednoczesnym odizolowaniem się od
podłoża i przedmiotów przewodzących (rys. 5),
b) przez usunięcie wkładek topikowych z obwodu zasilania (rys. 6), przy czym w przypadku
uszkodzenia główki bezpiecznikowej wyłączenia należy dokonać przy zachowaniu środków
90
ostrożności. Wyjmowanie bezpieczników mocy powinno odbywać się za pomocą przeznaczonych
do tego celu uchwytów;
c) przez przecięcie przewodów od strony zasilania za pomocą narzędzi z izolowanymi rękojeściami
i przy zastosowaniu środków ochraniających przed skutkami luku elektrycznego (rys. 7). Nie wolno
stosować tego sposobu w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem.
d) przez zwarcie przewodów od strony zasilania. Sposób ten należy stosować tylko w liniach
napowietrznych. Zwarcia dokonuje się za pomocą odpowiedniej zarzutki metalowej (rys. 8).
Zwarcie musi być wykonane w sposób trwały.
Rys. 6. Uwolnienie porażonego
spod działania prądu elektrycznego
o napięciu do 1 kV przez usuniecie wkładek
topikowych.
Rys. 7. – jw. Przez przecięcie przewodów od
strony zasilania.
Rys. 8. – jw. Przez zwarcie przewodów zarzutką
metalową.
4. Odciągnięcia porażonego od urządzeń będących w stanie załączenia należy dokonywać
w przypadku, gdy wyłączenie napięcia trwałoby zbyt długo albo byłoby trudniejsze i bardziej
niebezpieczne do wykonania.
5. Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego przez odizolowanie dokonuje się
w sposób następujący:
a) przy przepływie prądu przez ciało porażonego od ręki do nóg, przy jednoczesnym zaciśnięciu
dłoni na urządzeniu będącym pod napięciem - odizolowania należy dokonać przez podsunięcie pod
nogi porażonego materiału izolacyjnego,
b) przy przepływie prądu od jednej ręki drugiej (podłoże izolowane) - należy przerwać obwód
prądu za pomocą podkładania materiału izolacyjnego pod kolejno odginane palce jednej dłoni
(rys. 9).
6. Przy uwalnianiu porażonych spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV jako
podstawowy materiał izolacyjny należy stosować sprzęt ochronny zasadniczy i dodatkowy, jak:
91
rękawice gumowe, półbuty, dywaniki, drążki itp. W razie braku sprzętu ochronnego można
stosować jako materiał izolacyjny zastępczy: suche drzewo, tworzywa sztuczne, suche materiały
tekstylne.
7. Osoba ratująca musi dokonać wyboru metody i sposobu uwolnienia porażonego spod działania
prądu elektrycznego w zależności od warunków, w jakich nastąpiło porażenie, mając na uwadze
własne bezpieczeństwo oraz potrzebę natychmiastowego uwolnienia porażonego.
8. Gdy porażenie nastąpiło na wysokości, a wyłączenie napięcia może spowodować groźny upadek
porażonego - należy przed wyłączeniem napięcia zabezpieczyć porażonego przed skutkami upadku.
Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kV
9. Uwolnienia należy dokonać jedną z następujących metod:
a) przez wyłączenie napięć właściwego obwodu elektrycznego,
b) przez odciągniecie porażonego od urządzeń będących pod napięciem.
10. Wyłączenia napięcia należy dokonać przez otwarcie właściwych wyłączników (rys. 10).
Rys. 9.
Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV
przez odizolowanie dłoni porażonego.
Rys. 10. Uwolnienie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kV
przez wyłączenie prądu wyłącznikiem.
Przed zdjęciem porażonego z urządzenia, które zostało wyłączone, należy upewnić się o braku
napięcia za pomocą wskaźnika napięcia, a następnie rozładować urządzenie, zachowując wymagane
dla tych czynności środki ostrożności. Można też, dla zyskania na czasie, odciągnąć porażonego
od urządzeń za pomocą sprzętu ochronnego i dodatkowego.
Odciągnięcia porażanego od urządzeń będących w stanie załączenia w przypadku braku możliwości
wyłączenia napięcia należy dokonać posługując się sprzętem ochronnym zasadniczym
i pomocniczym z wykluczeniem możliwości bezpośredniego dotknięcia porażonego oraz dotknięcia
urządzeń znajdujących się pod napięciem.
Wytyczne udzielania pomocy przedlekarskiej osobom porażonym prądem elektrycznym
W czasie ratowania należy działać:
SZYBKO – nie trącić czasu na przyglądanie się porażonemu, poszukiwanie osób mogących pomóc
i na inne zbędne czynności;
SPRAWNIE – wykonać tylko czynności zamierzone i celowe;
SPOKOJNIE - nie wpadać w panikę.
92
Jeżeli w pobliżu są inne osoby powinny one wezwać lekarza (pogotowie ratunkowe). Jeżeli poza
udzielającym pomocy nie ma przy porażonym innej osoby, nie należy odstępować porażonego.
Nie wolno przerywać akcji ratowniczej - pomocy wzywać krzykiem.
Czynności wstępne
Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia należy wykonać następujące czynności:
a) jeżeli porażony krwawi, zatrzymać krwawienie,
b) sprawdzić czy nie ma cala obcych w jamie ustnej,
c) zadecydować, jaki ma być zakres doraźnej pomocy i sposób jej udzielenia.
11. Sposób ratowania zależy od stanu porażonego. Porażony może być przytomny lub
nieprzytomny. Człowiek nieprzytomny może oddychać, krążenie krwi może zaś trwać lub może
być wstrzymane.
12. Porażony przytomny
Należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha oraz ułożyć wygodnie
porażonego. Zaleca się przewiezienie lub przeniesienie porażonego na noszach do lekarza. Jeżeli
transport jest niemożliwy, należy wezwać lekarza na miejsce wypadku. Porażony musi być zbadany
przez lekarza. Do chwili badania powinien pozostawać w pozycji leżącej.
13. Porażony nieprzytomny – oddycha
Nie wolno nieprzytomnego pozostawić ani chwili w pozycja na wznak. Należy ułożyć porażonego
na boku, rozluźnić ubranie. Nie wolno odstępować od porażonego. Porażonego należy stale
obserwować, albowiem oddech może się zatrzymać. Transport do lekarza w tej samej pozycji.
14. Porażony nieprzytomny - nie oddycha – krążenie krwi trwa
Tlen nie dochodzi do płuc. Serce tłoczy krew z resztkami tlenu do narządów ciała. Stopniowo
wzrasta niedotlenienie mózgu. Tętno na szyi jest wyczuwane. Źrenice niewielkie. Objawy
bezdechu:
- papierek, (nitka, włos) położony wzdłuż nosa nie porusza się,
- klatka piersiowa nie porusza się,
- lśniący przedmiot zbliżony do nosa i ust nie pokrywa się para,
- uchem zbliżonym do nosa i ust nie słyszy się szmeru wydechu,
- stopniowo narasta sinica twarzy i paznokci.
15. Porażony nieprzytomny - nie oddycha – krążenie krwi zatrzymane
Brak tlenu. Nawet resztki tlenu zawartego we krwi nie docierają do mózgu. Mózg pozbawiony tlenu
szybko zamiera. Życie jest bezpośrednio zagrożone.
Występują objawy bezdechu i prawie jednocześnie:
- źrenice oczu powiększają się i stają się ogromne,
- na tętnicy szyjnej brak tętna.
Należy stosować natychmiast sztuczne oddychanie i pośredni masaż serca. Ratujący powinien
swoim oddechem doprowadzić tlen do płuc, a przez uciskanie serca doprowadzić krew z tlenem do
mózgu.
16. Podczas przywracania samoistnych, głębokich oddechów aż do chwili odzyskania przy przez
porażonego przytomności należy zapewnić mu dostateczną ilość ciepła (okryć starannie całe jego
ciało). Nie wlewać do ust nieprzytomnego żadnych płynów. Nie odstępować porażonego.
Po odzyskaniu przytomności ułożyć porażonego wygodnie, nie pozwalać wstawać i nadal
utrzymywać w cieple. Można podać do picia łyżeczkę ciepłego, słodkiego płynu (kawa, herbata).
Należy wezwać i oczekiwać na pomoc medyczną.
3. POSTĘPOWANIE POWYPADKOWE
Dla każdego wypadku przy pracy muszą być ustalone okoliczności i przyczyny wypadku przez
powołaną komisję oraz sporządzony na tę okoliczność protokół.
Ustalenie przyczyn oraz okoliczności zaistniałego wypadku przy pracy ustala macierzysty zakład
z udziałem przedstawicieli zakładu, na którego terenie miał miejsce wypadek.
Zakład pracy, na terenie którego zaistniał wypadek jest zobowiązany do:
93
1) zorganizowania pomocy i ratunku poszkodowanym oraz osobom,
którym zagraża niebezpieczeństwo,
2) zabezpieczenia miejsca wypadku,
3) w razie potrzeby zawiadomienia macierzystego zakładu o zaistniałym wypadku.
Każdy pracownik, który zauważył wypadek zobowiązany jest udzielić pomocy poszkodowanemu
i zawiadomić kierownictwo zakładu pracy.
Pracownik, który uległ wypadkowi, a stan jego zdrowia na to pozwala, winien bezzwłocznie
zawiadomić kierownictwo zakładu.
Miejsce wypadku, do czasu zakończenia działań komisji powypadkowej, winno być zabezpieczone
przez:
1) niedopuszczenie do miejsca osób postronnych,
2) niedopuszczenie do zmiany położenia tych przedmiotów, które spowodowały wypadek,
3) niedopuszczenie do uruchomienia maszyn i urządzeń, które w związku z wypadkiem
zostały zatrzymane.
Pozwolenie na uruchomienie maszyn i urządzeń i innych zmian w miejscu wypadku wydaje
kierownik zakładu po uzgodnieniu z organizacjami prowadzącymi dochodzenie i ze społecznym
inspektorem pracy.
Okoliczności i przyczyny wypadku ustala się:
1) dla wypadków śmiertelnych lub powodujących ciężkie uszkodzenie ciała
oraz wypadków zbiorczych, przez zespół w składzie:
a) kierownik zakładowej służby bhp - przewodniczący,
b) społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel zakładowej organizacji związkowej,
c) pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) dla wypadków innych niż podano w skład komisji mogą wejść:
a) przedstawiciel zakładowej służby bhp - przewodniczący,
b) oddziałowy społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel związku zawodowego,
c) pracownik służby BHP.
Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o zaistniałym wypadku, zespół prowadzący
ustalenie przyczyn powinien:
1) przesłuchać poszkodowanego, jeżeli ze względu na stan jego zdrowia jest to możliwe,
2) dokonać oględzin miejsca wypadku i zbadać inne okoliczności, które mogły mieć wpływ
na powstanie wypadku,
3) zasięgnąć opinii specjalistów i lekarzy,
4) przesłuchać świadków,
5) wykorzystać inne dostępne materiały dowodowe.
Po ustaleniu przyczyn wypadku powołany zespół sporządza (najpóźniej w ciągu 5 dni od
zawiadomienia o wypadku) "protokół powypadkowy", stwierdzając w nim, że wypadek ma bądź
nie ma związku przyczynowego z pracą, oraz wskazując okoliczności mogące mieć wpływ na
prawo do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy.
Zespół winien zapoznać się z treścią protokołu poszkodowanego, który ma prawo do zgłaszania
uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole.
Zatwierdzony protokół powypadkowy należy doręczyć:
1) poszkodowanemu,
2) społecznemu inspektorowi pracy,
3) związkom zawodowym.
Opierając się na dokonanych ustaleniach po wypadkach kierownictwo zakładu pracy powinno:
1) zarządzić stosowanie odpowiednich środków profilaktycznych zapewniających poprawę
warunków BHP,
2) omówić z zainteresowanym okoliczności i przyczyny wypadku.
Poszkodowany ma prawo do wglądu do całości akt sprawy dochodzenia powypadkowego oraz
może wnosić uwagi i zastrzeżenia.
W przypadku wniesienia zastrzeżeń sprawę związana z wypadkiem rozpatruje komisja rozjemcza.
94
Koszty związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadku pokrywa zakład pracy.
Zakład pracy jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić prokuratora, inspektora pracy oraz
jednostkę nadrzędną o każdym zaistniałym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy.
PIŚMIENNICTWO
[1]. Laskowski J.: Poradnik elektroenergetyka przemysłowego. Centralny Ośrodek Szkolenia
i Wydawnictw SEP. Warszawa, 2005.
[2]. Lenartowicz R., Zdunek W.: Sieci, urządzenia i instalacje elektryczne. Egzamin kwalifikacyjny.
Grupa I. Dom Wydawniczy MEDIUM. Warszawa, 2003.
[3]. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych w zakładach
przemysłowych i innych jednostkach gospodarczych. Centralny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw
SEP. Warszawa, 2000.
[4]. Uczciwek T.: Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciwpożarowa w
elektroenergetyce. Centralny Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw SEP. Warszawa, 1998.
[5]. PN-IEC 364-4-481:1994. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona
zapewniająca bezpieczeństwo. Dobór środków ochrony w zależności od wpływów zewnętrznych.
Wybór środków ochrony przeciwporażeniowej w zależności od wpływów zewnętrznych. Polski
Komitet Normalizacyjny. Warszawa, grudzień 1994.
[6]. PN-IEC 60364-441:1999. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporażeniowa. Polski Komitet Normalizacyjny.
Warszawa, luty 2000.
[7]. PN-IEC 60364-443:1999. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed prądem przetężeniowym. Polski Komitet
Normalizacyjny. Warszawa, wrzesień 1999.
[8]. PN-IEC 60364-4-47:2001. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa. Stosowanie środków ochrony zapewniających bezpieczeństwo.
Postanowienia ogólne. Środki ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. Polski Komitet
Normalizacyjny. Warszawa, 2001.
[9]. PN-IEC 60364-5-54:1999. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż
wyposażenia elektrycznego. Uziemienia i przewody ochronne. Polski Komitet Normalizacyjny.
Warszawa, listopad 1999.
[10]. PN-IEC 60364-7-701:1999. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania
dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Pomieszczenia wyposażone w wannę lub/i basen
kąpielowy. Polski Komitet Normalizacyjny. Warszawa, wrzesień 1999.
[11]. PN-IEC 60364-7-702:1999 + Ap1:2002. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych.
Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Baseny pływackie i inne. Polski
Komitet Normalizacyjny. Warszawa, wrzesień 1999.
95