Zabawy i gry ruchowe

akademia pomysłów
Zabawy
i gry ruchowe
– w rozwoju zdolności rytmizacji ruchów
Rytm jest jedną z cech opisujących przebieg ruchu w czasie i przestrzeni.
Rozumiany jako charakterystyczny porządek czasowy aktu ruchowego,
odzwierciedla się w dynamice przebiegu siły, a ponadto w jego
przestrzenno-czasowym obrazie1. U podłoża tak interpretowanego rytmu
leży zdolność rytmizacji ruchów, która pozwala na uchwycenie,
zapamiętanie, odtworzenie i realizowanie określonej czasowo-dynamicznej
struktury ruchów cyklicznych i acyklicznych.
n ANNA MALSKA-ŚMIAŁOWSKA, ANNA CZECZKOWSKA
Zdolność rytmizacji ruchów przejawia się w dostosowaniu ruchów do podanego rytmu zewnętrznego
lub przyjęciu celowego rytmu własnego (wewnętrzne2
go) . Cecha ta ma doniosłe znaczenie we wszystkich
aspektach związanych z aktywnością ruchową człowieka, a zachowanie rytmiczności sprawia, że ruch
jest płynny, miękki, harmoniczny, skuteczny i ekonomiczny. Dlatego też, opanowanie rytmu stanowi fundament powodzenia w nauce zadania ruchowego.
Schmidt i wsp. stwierdzają, że uchwycenie i opanowanie podstawowego rytmu ruchu jest sprawą najwa3
żniejszą i zadaniem najtrudniejszym . Po jego opanowaniu zmienne stosowanie różnych wskaźników
wykonania jest znacznie łatwiejsze. Dotyczy to zarówno ruchów podstawowych (chodu, biegu), jak i ruchów złożonych. Rola rytmu jest, więc niepodważalna,
a znaczenie zdolności rytmizacji ruchów powoduje, że
należy ją rozwijać już w okresie przedszkolnym.
Wczesne stymulowanie rozwoju tej zdolności jest
szczególnie ważne, ponieważ po 11 roku życia
u dziewcząt i po 13 u chłopców tempo jej przyrostu
wyraźnie słabnie, a następnie stabilizuje się aż do wie4
ku młodzieńczego .
1
2
3
4
Zastosowanie zabaw i gier pozwoli na atrakcyjne
i przyjemne rozwijanie zdolności rytmizacji ruchów
u dzieci. Tego typu zajęcia oprócz zaspokajania naturalnej potrzeby ruchu wyrabiają również wiele dyspo-
K. Meinel, G. Schnabel, Bewegungslehre – Sportmotorik, Berlin 1987.
J. Raczek, W. Mynarski, W. Ljach, Kształtowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych, Katowice 2002.
R. A. Schmidt, P. J. Treffner, B. K. Shaw, M. T. Turvey, Dynamical aspects of learning an interlimb rhythmic movement pattern, Journal of
Motor Behavior, 1992, 13, s. 33-47.
P. Hirtz, Koordinative Fähigkeiten Im Schulsport. Volk und Wissen, Berlin, 1985.
36
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne
zycji psychofizycznych: pamięć, spostrzegawczość,
umiejętność koncentracji, uporządkowanie (rytm =
porządek), konsekwencję w działaniach, wyobraźnię
oraz kształcą cechy osobowości dzieci: integrują je
z rówieśnikami, eliminują cechy egocentryczne, uczą
współdziałania w zespole.
„Szalone wycieraczki”
P r z e b i e g: Uczestnicy siedzą w siadzie skrzyżnym na obwodzie koła twarzą do środka. Odległość
pomiędzy siedzącymi powinna zapewniać swobodę
ruchów. Każdy powinien bez trudu dotknąć dłońmi
barku sąsiada po lewej i prawej stronie. Zabawa odbywa się przy nagraniu o wyraźnym rytmie i jednolitym tempie (2/4 lub 4/4). Wszyscy równocześnie wykonują następujące czynności: na raz uderzają
dłońmi w swoje kolana, na dwa dotykają dłońmi barku sąsiada po prawej stronie, na trzy uderzają ponownie w swoje kolana, a na cztery dotykają dłońmi barku sąsiada po lewej stronie. Czynność powtarzamy
dwukrotnie. Następnie osoba, która prowadzi zabawę pokazuje wymyślony przez siebie ruch wycieraczek samochodowych. Pozostali uczestnicy wykonują ten sam ruch, co rozpoczynający zabawę.
Pokazywany ruch musi być cykliczny (tak jak pracujących wycieraczek) i może być wykonywany dowolnymi częściami ciała w pozycji siedzącej (np.: stopami, rękami, głową, palcami, nogą itp.). Po wykonaniu
ośmiu „cykli” wycieraczki przestają pracować i ponownie powtarzamy uderzenia w kolana i dotykamy
barków sąsiadów. W dalszej kolejności ruch wycieraczek pokazuje następna osoba. Zabawa kończy się,
gdy wszyscy pokazali wymyślony przez siebie ruch
pracujących wycieraczek.
„Magnesy”
P r z e b i e g: Uczestnicy dobierają się parami
i ustawiają się parami w rozsypce. Odległość pomiędzy parami powinna zapewniać swobodę ruchów.
5
Jedna osoba z pary jest plusem, druga minusem (plus
i minus przyciągają się). Osoba będąca plusem wykonuje zwroty i obroty w różnych kierunkach, druga osoba stara się cały czas ustawić obok niej bark w bark.
Po ustalonym czasie następuje zmiana.
„Powtarzanie rytmu”
P r z e b i e g: Uczestnicy siedzą w siadzie skrzyżnym na obwodzie koła twarzą do środka. Odległość
pomiędzy siedzącymi powinna zapewniać swobodę ruchów. Prowadzący wybiera prosty wzór rytmiczny (np.
dwa klaśnięcia w dłonie, trzy klepnięcia o podłogę lub
5
o udo). Każde dziecko po kolei powtarza zadany rytm .
„Wyklaskiwanie imion”
P r z e b i e g: Dzieci siedzą na obwodzie koła. Prowadzący kolejno wyklaskuje sylaby imion wszystkich
dzieci (jedno klaśnięcie na każdą sylabę). Grupa jak
echo powtarza kolejno rytm.
„Skaczące piłeczki”
P r z e b i e g: Dzieci dobierają się parami i ustawiają się w parach, w rozsypce na sali. Odległości pomiędzy parami powinny zapewniać swobodę ruchów.
Każda para posiada piłeczkę. Jedna osoba z pary podrzuca piłeczkę w ten sposób, aby odbiła się ona
od podłoża kilka razy. Druga osoba z pary podskakuje naśladując piłeczkę. Po określonym czasie następuje zmiana ról.
„Zmień miejsce”
P r z e b i e g: Dzieci ustawiają się na brzegach
prostokąta (np. brzegi dywanu w sali) twarzą do środka. Zadaniem każdego uczestnika zabawy jest zmienić miejsce, czyli ustawić się na innym, niż w czasie
rozpoczęcia zabawy boku prostokąta. Dziecko przemieszcza się według określonego rytmu (grającej muzyki lub rytmu wystukiwanego przez prowadzącego).
W czasie wędrówki musi minimum dwa razy zmienić
R. A. Schmidt i wsp., Dynamical…, dz. cyt.
nr 11 grudzień 2010
37
kierunek. Porusza się po liniach prostych i łamanych
pod kątem dziewięćdziesięciu stopni. Po dotarciu
na wybrane miejsce czeka maszerując w miejscu, aż
wszyscy uczestnicy zabawy skończą zadanie. Następnie dzieci wracają tą sama drogą w tym samym rytmie. Rozglądają się czy w tych samych miejscach mijają się z tymi samymi osobami.
„Grająca piłeczka”
P r z e b i e g: Dzieci siedzą na obwodzie koła.
Na dźwięki muzyki podają sobie z rąk do rąk piłeczkę,
zgodnie z tempem granej melodii. Kiedy nastąpi przerwa w muzyce unoszą ręce do góry. Dziecko, które
trzyma piłkę proponuje zadanie muzyczne, np. wyklaskać rytm, wyśpiewać rytm, zaśpiewać piosenkę, rozpoznać jakąś piosenkę, itd. Uczestnicy zabawy wykonują zadanie zaproponowane przez kolegę. Czynność
tę powtarzamy.
cie lewego – skręt w lewo. Robot porusza się w liniach
prostych i łamanych pod kątem dziewięćdziesięciu
stopni. Krok robota można przyspieszyć lub zwolnić
„przekręcając gałkę” na plecach. Zatrzymać robota
można kładąc mu ponownie dłoń na głowie. Sterownik idąc z tyłu za robotem, kieruje go tak, aby uchronić go przed zniszczeniem, gdyż robot dochodząc
do przeszkody nie zatrzymuje się i wchodzi na nią.
Po pewnym czasie następuje zamiana ról.
Utrudnienie: Uczestnicy dobierają się w trójki. Tym
razem jeden sterownik obsługuje dwa roboty. Roboty
stoją, stykając się plecami. Mechanik uruchamia je,
rozdzielając pionowym ruchem ręki z góry na dół, pomiędzy ich plecami. Roboty ruszają w dwóch przeciwnych kierunkach. Zmianę kierunku sterownik powoduje przekręcając głowę robota w lewo lub prawo.
Roboty zatrzymują się tylko wtedy, gdy zetkną się
brzuchami. Ten rodzaj robotów nie psuje się tak łatwo, a przed przeszkodą zatrzymuje się i maszeruje
w miejscu.
„Polecenia przy muzyce”
P r z e b i e g: Uczestnicy rozstawieni są w rozsypce na określonym terenie. W czasie kiedy gra muzyka
tańczą, poruszają się w różnych kierunkach w jej rytmie. Gdy muzyka milknie padają polecenia wykonania krótkich działań w ruchu np.: uścisnąć jak najwięcej rąk, uścisnąć jak najwięcej kostek u nóg, spojrzeć
jak największej liczbie osób głęboko w oczy itd.
dr Anna Malska-Śmiałowska
dr Anna Czeczkowska
Akademia Wychowania Fizycznego
we Wrocławiu
„Z kółeczka do kółeczka”
P r z e b i e g: Na sali rozłożone są kółeczka. Rozmieszczone one są w różnych odległościach. Dzieci
przemieszczają się z kółeczka do kółeczka wykonując
po drodze określoną przez prowadzącego ilość
kroków. Ilość kroków do wykonania jest często zmieniana.
„Przewodnik”
P r z e b i e g: Dzieci stoją w parach jedna osoba
za drugą. Dziecko stojące z tyłu jest przewodnikiem.
Wyklaskuje ono rytm, w którym dziecko będące
przed nim musi się poruszać. O kierunku poruszania
decyduje osoba będąca z przodu. Po określonym czasie następuje zmiana ról.
„Roboty”
P r z e b i e g: Uczestnicy stoją w parach – jedna
osoba jest „robotem”, druga jest „sterownikiem”. Robota uruchamia się przyciskiem kładąc mu rękę
na głowie. Robot rusza do przodu. Dotknięcie jego
prawego ramienia powoduje skręt w prawo, dotknię-
38
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne