Prof. dr hab. Zbigniew Zimny, Rola korporacji transnarodowych w

Prof. dr hab. Zbigniew Zimny, Rola korporacji transnarodowych w

Zbigniew Zimny
Rola korporacji transnarodowych (KTN) w
rywalizacji i współpracy Unii Europejskiej
(UE) w świecie
Konferencja
„Unia Europejska w gospodarce światowej – nowe uwarunkowania”
Katedra Intergracji Europejskiej im. Jean Monneta
19 czerwca 2007
SGH
Jak radziła sobie gospodarka i
korporacje transnarodowe
(KTN) Unii przed globalizacją i
jak radzą sobie w globalizacji?
Osiągnięcia przedsiębiorstw i
krajów: kiedyś w harmonii...
Ricardo: „Nic tak nie przyczynia się do
prosperity i szczęścia kraju jak wysokie
zyski”
Teoria i praktyka ekonomii: Na długą metę
zyski rosną w takim samym tempie jak PKB
Potocznie: ”What’s good for General
Motors is good for America”
Globalizacja tę harmonię narusza
Produkcja międzynarodowa – produkcja dóbr i
usług za granicą – przez KTN, podejmujące
bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ)
osłabia związek między powodzeniem korporacji
i krajów, uniezaleŜniając KTN od polityki i
warunków ekonomicznych kraju macierzystego
Np. konkurencyjność eksportowa USA spadła w
drugiej połowie lat 1980. i pierwszej połowie lat
1990., a konkurencyjność KTN USA wzrosła
Np. w ostatnim oŜywieniu zyski korporacji
wzrosły duŜo, duŜo szybciej niŜ rósł PKB takich
krajów jak USA, Japonia, Francja i Niemcy
Produkcja międzynarodowa rośnie szybciej
niŜ handel i produkcja ...
Tempo wzrostu PKB, handlu i BIZ na swiecie, w %, 1981-2005
45
40
35
30
25
PKB
20
Eksport
15
Zasób BIZ >
10
Napływ BIZ
5
0
-5
1981-1985
1986-1990
1991-1995
1996-2000
2001-2005
-10
... i rola BIZ w gospodarce światowej
szybko rośnie
Stosunek zasobu BIZ do PKB wg. grup krajów przyjmujących, w %, 19802005
40
35
30
25
20
15
10
5
0
1980
1985
1990
1995
2000
2005
Świat
Kraje rozwinięte
UE-15
USA
Kraje rozwijające
się
Przed globalizacją gospodarka Unii radziła
sobie lepiej niŜ w globalizacji
POCZĄTKI INTEGRACJI
Niemcy: w trakcie „Wirtschaftswunder” szybki wzrost, niskie bezrobocie i szybko
rosnący poziom Ŝycia
Francja: „les trente glorieuses” 30 lat
powojennych, kiedy niemal wszystko szło dobrze
Włochy szybko doganiały swoich bogatszych
partnerów
Unia zmniejszała dystans do USA pod względem
PKB, wydajności pracy, poziomu Ŝycia i handlu
Chora gospodarka brytyjska
Wzrost PKB per head: Unia dogania USA
1980 Unia pozostaje w tyle
Wzrost PKB per capita, USA i UE-15, w %, 1960-2004
4
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
-0.5
1960-70 1970-80 1980-89 1990-94
19952000
USA
2001
UE-15
2002
2003
2004
PKB per head w $: dystans powiększa się po
1995
PKB per capita, UE-15 i USA, w $, 1992-2004
45000
40000
35000
30000
25000
USA
20000
UE-15
15000
10000
5000
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Udział Unii w eksporcie światowym:
pomyślne powojenne ćwierć wieku
1974 -1990 odzyskiwanie utraconego
udziału
Udział UE-15 w eksporcie światowym, 1948-1973, w %
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Udział UE-15 w eksporcie światowym, 1973-1993
44
42
40
38
36
34
19
7
19 3
7
19 4
7
19 5
7
19 6
7
19 7
7
19 8
7
19 9
8
19 0
8
19 1
8
19 2
8
19 3
8
19 4
8
19 5
8
19 6
8
19 7
8
19 8
8
19 9
9
19 0
9
19 1
92
1948
1949
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1971
1972
1973
32
1991-2004: globalizacja postępuje, udział Unii w
eksporcie światowym spada
Udział UE-15 w eksporcie światowym, w %, 1991-2004
44
42
40
38
36
34
32
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Wydajność pracy 1995: Unia dogania USA w
przemyśle przetwórczym (poza maszynami
elektrycznymi) i w usługach ludności, socjalnych i
publicznych
Wzrost wydajności pracy (WD na 1godz.) w USA i UE-15, %,
1970-1995
8
6
4
2
USA 1970-1995
UE-15 1970-1995
B
PU
U-
Pi
S
U-
U-
Fi
B
H
Di
U-
Z
PPO
E
.M
Pex
E,
P,
K
PM
TO
T
0
Wydajność pracy 1995-2004: Unia odstaje we
wszystkich usługach i przemyśle przetwórczym, z wyj.
P-POZ (górnictwo, energia, budownictwo i rolnictwo)
USA 1995-2004
B
UPU
B
Fi
Pi
S
U-
U-
U-
Di
H
Z
PPO
E
.M
Pex
E,
P,
K
PM
TO
12
10
8
6
4
2
0
-2
T
Wzrost wydajności pracy (WD na 1godz.) w USA i UE-15, %,
1995-2004
UE-15 1995-2004
Liderzy (Skandynawia, Irlandia i Wlk. Brytania) i
maruderzy (Francja, Niemcy, Hiszpania i Włochy) w
zmaganiach Unii z globalizacją
Poziom wydajności pracy w duŜyck krajach Unii w %, UE-15=100,
1995-2004
Poziom wydajności pracy w mniejszych krajach Unii i Wlk. Bryt. w %, UE-15=100,
1995-2004
140
140
120
120
Irlandia
100
Dania
80
Finlandia
80
60
Szwecja
60
40
Wlk. Bryt.
40
20
UE-!5
20
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Francja
100
Niemcy
Hiszpania
Włochy
UE-!5
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
KTN w początkach integracji: inwazja USA
DuŜy napływ kapitału amerykańskiego do przemysłu
przetwórczego Unii
Próby wykupienia sreber rodowych (Simca, Machines
Bull) rodzą sprzeciw Francji
Servan-Schreiber The American Challenge,1967:
Ameryka wykupuje nas za nasze własne pieniądze!
Połączenia i przejęcia przedsiębiorstw (PiPP) odbywają
się głównie wewnątrz krajów Unii
Komisja lamentuje, Ŝe wiodące firmy Unii są małe, a
międzynarodowe PiPP w Unii b. trudne
Proponuje statut Spółki Europejskiej, który ma ułatwić
PPP
1957-1977: inwazja BIZ USA w Unii. 1982 początek inwazji Unii w USA?
Zasób BIZ USA w UE-6 i UE-6 w USA, w mln $, 1950-1982
50000
45000
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
USA w EU-6
EU-6 w USA
1950
1957
1966
1977
1982
Zasób BIZ EU-15<>USA, 1985-2005: dwie
inwazje KTN Unii w USA: 1985-1991 i 2000-2002
Wzajemny zasób BIZ UE-15 i USA, w mln $, 1996-2005
Wzajemny zasób BIZ UE-15 i USA, mln $, 1985-1995
350,000
1,200,000
300,000
1,000,000
250,000
800,000
200,000
EU-15 w USA
150,000
USA w EU-15
EU-15 w USA
600,000
USA w EU-15
400,000
100,000
200,000
50,000
-
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995
W globalizacji rośnie rola Unii w światowym BIZ…
Composition of global outward FDI stock, 1960, 1967,
1975 and 1980-2002
100%
80%
Developing countries
60%
Other DMEs
Japan
40%
United States
European Union
20%
2001
1999
1997
1995
1993
1991
1989
1987
1985
1983
1981
1975
1960
0%
.... i rola KTN Unii wśród 100 top KTN
100 największych KTN wg. krajów pochodzenia, ilość, 1976, 1990 i
2004
60
50
USA
40
UE-15
30
Japonia
20
POZ
10
0
1976
1990
2004
Ponad połowa działalności największych KTN
Unii odbywa się za granicą
Stopień transnacjonalizacji top 100 KTN, w %, 1990 i 2004
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Aktywa
SprzedaŜ
Zatrudn.
1990
2004
KTN USA
1990
2004
KTN UE
1990
2004
KTN Jap.
1990
2004
POZ. KTN
1990
2004
Top 100
Wśród krajów Unii największy zasób BIZ za granicą
ma Wlk. Bryt., Francja i Niemcy trzymają się dobrze i
zwraca uwagę ekspansja KTN Hiszpanii
EU outward FDI stock by countries, %, 1980-2005
100%
90%
Other
80%
Sweden
70%
Italy
60%
Spain
50%
Bel.& Lux.
40%
Netherlands
30%
France
20%
Germany
10%
UK
20
04
02
00
20
20
98
96
19
94
19
19
90
92
19
19
19
88
86
84
19
82
19
19
19
80
0%
Firmy Europy są dobrze reprezentowane w
branŜach tradycyjnych, a słabo w high-tech...
Firmy Europy wśród czołowych 2200 firm świata, 2000, % w
branŜach
100%
80%
60%
POZOS.
USA
40%
20%
0%
s.
g.
Co
n
En
na
nc
e
e
Fi
ot
iv
to
m
Au
Tr
an
s.
Lo
g.
.g
.T
R
h.
Ut
Co
ns
En
ie
n
sc
.C
ce
ch
-te
Li
fe
Hi
gh
To
ta
l
Europa
... i dogoniły firmy USA pod względem zyskowności w
rezultacie konsolidacji i restrukturyzacji
Zyskowność (return on equity) firm europejskich i USA, w %,
1998-2005
25
20
15
10
5
0
-5
-10
1998
1999
2000
2001
S&P 500
2002
2003
2004
2005
2006
Euro STOXX
WNIOSKI (1)
KTN UE radzą sobie lepiej w globalizacji niŜ
gospodarki Unii
RóŜnica między skutecznością KTN a gospodarek jest
zwłaszcza wyraźna we Francji, Włoszech, Hiszpanii i
Niemczech
W krajach tych światowej klasy przedsiębiorstwa
kontrastują ze sklerotycznymi gospodarkami
KTN Unii odstają najbardziej w przemysłach high-tech
Jeśli Unia i kraje-maruderzy nie dokonają reform,
róŜnica ta będzie się pogłębiać
Mimo prób, nie da się zatrzymać globalizacji: lepiej się
do niej przyłączyć i z niej korzystać, jak np. Irlandia i
Szwecja
Wnioski (2)
Jest wiele sygnałów, Ŝe KTN Unii inwestują mniej niŜ
by chciały i mogły w krajach macierzystych i w innych
krajach Unii z powodu deficytu wykwalifikowanej siły
roboczej, uciąŜliwych regulacji i sztywności rynku pracy
(np. moŜna utrudniać zwolnienia, ale nie moŜna zmusić
firm do naboru nowych pracowników)
Przeszkody unijne, m.in. w restrukturyzacji i
konsolidacji przedsiębiorstw w skali międzynarodowej a
takŜe słabsza konkurencja w wielu branŜach powodują,
Ŝe najbardziej produktywne przedsiębiorstwa nie
rozwijają się i nie zwiększają zatrudnienia, w
odróŜnieniu od najmniej produktywnych
Wnioski (3)
Np. w latach 1995-2000, najgorsze firmy Unii
zwiększały rocznie zatrudnienie o 2.2%, a najlepsze
tylko w tempie 0.3%, w duŜym kontraście do USA,
gdzie odpowiednie cyfry wyniosły 6.2% i -1.6%
Dyrektywy Unii mające ułatwić konsolidację
międzynarodową firm – kompania europejska i fuzje
międzynarodowe – nie przyniosły Ŝadnych znaczących
rezultatów, a ta druga pogorszyła sytuację w niektórych
krajach
Przyszłość Unii zaleŜy od rozwoju nowoczesnych
usług o wysokiej wartości dodanej. W wielu usługach
Unia wygenerowała w ostatniej dekadzie KTN o klasie
światowej. Aby z nich korzystać, Unia musi nie bać się
realizacji rynku wewnętrznego w usługach