dobre i złe praktyki (VI Forum PKD)

VI FORUM Polskiego Kongresu Drogowego
Warszawa, 22 Października 2012
Alokacja ryzyka w projektach drogowych:
dobre i złe praktyki
Przemysław Borkowski
Uniwersytet Gdański
Alokacji ryzyka w projektach
infrastrukturalnych

Ryzyko jest jednym z kluczowych czynników
determinujących powodzenie projektów
inwestycyjnych.

W projektach o dużej skali (a do takich należą
inwestycje w infrastrukturę transportu) ryzyko
dotyczy znacznych środków finansowych.

Właściwa alokacja ryzyka prowadzi do wzrostu
racjonalności inwestycji infrastrukturalnych i
redukcji nakładów.
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Zasady alokacji ryzyka (idealistyczne)



Ryzyko przejmuje strona, która może
oddziaływać na czynniki generujące ryzyko;
Ryzyko przejmuje strona, która może wpływać
na skutki ryzyka (ograniczać je);
Ryzyko przejmuje strona, która jest w stanie
ponieść skutki ryzyka.
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Optymalna alokacja ryzyka (praktyka)

Ograniczenia zleceniodawcy (projekt)






wykonalny (ze względu na ograniczenia fizyczne, prawne lub finansowe),
mieści się w wyznaczonym budżecie,
realizowany w wyznaczonych ramach czasowych,
zaspokaja potrzeby użytkowników końcowych,
spełnia kryteria techniczne i jakościowe.
Ograniczenia wykonawcy





zapłacono w terminie - za zrealizowane zadania,
wymóg realizacji projektu zgodnie z harmonogramem i w ramach planu
rzeczowo-finansowego,
konieczność właściwego administrowania kontraktem,
uniknięcie odpowiedzialności wobec stron trzecich (która może powstać w
trakcie realizacji projektu, np. na skutek wypadków),
unikniecie odpowiedzialności wobec zleceniodawcy wykraczającej poza
zapisy kontraktowe (np. na skutek nie zachowania jakości).
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Złe praktyki - wyniki badań, próba 32
inwestycji drogowych






ryzyko nie jest przejmowane przez stronę najlepiej przygotowana do
zarządzania nim (mniej niż 30% przypadków przejęcia ryzyka przez taką
stronę),
zapisy w odniesieniu do przejmowania ryzyka zazwyczaj są
niestandardowe i zmieniają wypracowane zwyczajowe reguły, dając
większe przywileje stronie o silniejszej pozycji przetargowej,
ryzyko często jest transferowane na podwykonawców a nawet
konsultantów w projektach – w zakresie, w którym nie mogą
realistycznie nim zarządzać,
koszty zarządzania ryzykiem nie są uwzględniane w przetargach,
nie uwzględnia się problemu zmienności skali ryzyka w trakcie
realizacji wieloletnich projektów inwestycyjnych i nie podejmuje się
zmiany jego alokacji,
jeśli podejmowane są takie próby, zazwyczaj wywołują długotrwałe
spory, często rozstrzygane dopiero na drodze sądowej.
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Dobre praktyki (1)
Faza projektu
Rodzaj ryzyka
Alokacja
Projektowanie
Nieefektywny projekt
Projektant
Specyfikacja przetargu
Władze publiczne
Warunki miejsca budowy
Wykonawca
Przygotowanie miejsca budowy
Wykonawca
Pozyskanie gruntów pod budowę
Władze publiczne
Przekroczenie kosztów
Wykonawca
Opóźnienie
Niewystarczająca jakość
Wspólnie
Wykonawca / Projektant
Niedogodność dla otoczenia
Wykonawca
Przedrealizacyjna
Budowa
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Dobre praktyki (2)
Faza projektu
Rodzaj ryzyka
Alokacja
Operacyjna
Wzrost kosztów operacyjnych
Operator infrastruktury / władze publiczne
Przerwy i opóźnienia w dostępie do Operator infrastruktury / władze publiczne
infrastruktury
W sposób ciągły
Generowane przez PPP
Niewystarczająca jakość
Operator infrastruktury / wykonawca/ inwestor
Niewystarczające przychody
Inwestor / operator infrastruktury
Siła wyższa
Ryzyko polityczne
Wspólnie
Władze publiczne, Ubezpieczyciel inwestycji
Zaprzestanie realizacji projektu
Dawcy kapitału
Spadek wartości infrastruktury
Operator / władze publiczne
Inflacja
Władze publiczne / inwestor
Niewłaściwa
koordynacja
organizacja
i Władze publiczne / wykonawca / społeczeństwo
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Wniosek


Kooperacyjna


Alokacja ryzyka powinna być:
Niestety często jest:
Konkurencyjna
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Jakie możliwości daje FIDIC? (I)
Walutowe
Właściciel ryzyka (ZMożliwość zgłaszania roszczeń Klauzula decydująca (FIDIC
zamawiający, W – wykonawca) w przypadku nadmiernego
wersja 2005)
ryzyka (T- tak występuje, N –
brak możliwości, jeśli wspólnie
oznacza to możliwość jedynie
częściowego roszczenia)
Z
T
8.4. Przedłużenie czasu na
ukończenie
Z
(w
wersji
czerwonej T
13.7. Korekty wynikające ze
wykonawca nie może domagać
zmian stanu prawnego
się zmian jeśli już zgłosił
roszczenia co do kosztów)
Z
T
14.15 Waluty
Cenowe
wspólnie
T
Konieczności przeprowadzenia Z
prac archeologicznych
Środowiskowe
wspólnie
Protestów grup nacisku
Z
T
13.8. Korekty wynikające ze
zmian kosztu
4.24. Wykopaliska
wspólnie
T
4.18. Ochrona środowiska
4.18. Ochrona środowiska
Zapewnienia miejsca budowy
T
2.1. Prawo dostępu do placu
budowy
Ryzyko
Terminowość
Prawne
Z
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Jakie możliwości daje FIDIC? (II)
Ryzyko
Właściciel
ryzyka (Zzamawiający,
W–
wykonawca)
Siła wyższa
Z
Wojna
Z
Strajk
Z
Niejasności w dokumentacji wspólnie
Opóźnienia dokumentacji
Z/W
technicznej
Jakość dokumentacji
Z/W
Dodatkowe prace
Z/W
Możliwość zgłaszania roszczeń w Klauzula decydująca (FIDIC wersja 2005)
przypadku nadmiernego ryzyka
(T- tak występuje, N – brak
możliwości, jeśli wspólnie oznacza
to możliwość jedynie częściowego
roszczenia)
T
19.4. Następstwa Siły Wyższej
19.6. Odstąpienie według uznania, płatność i
zwolnienie
T
17.3.
Zagrożenia
stanowiące
ryzyko
Zamawiającego
T
17.3.
Zagrożenia
stanowiące
ryzyko
Zamawiającego
wspólnie
1.5. Kolejność pierwszeństwa dokumentów
T
1.9. Opóźnienie rysunków lub instrukcji
T
4.1. Ogólne zobowiązania Wykonawcy
T
13.3. Procedura zmiany
13.7. Korekty wynikające ze zmian stanu
prawnego
13.7. Korekty wynikające ze zmian stanu
prawnego
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Jakie możliwości daje FIDIC? (III)
Ryzyko
Właściciel
ryzyka (Zzamawiają
cy, W –
wykonawc
a)
Możliwość zgłaszania roszczeń Klauzula decydująca (FIDIC wersja 2005)
w przypadku nadmiernego
ryzyka (T- tak występuje, N –
brak możliwości, jeśli wspólnie
oznacza to możliwość jedynie
częściowego roszczenia)
Opóźnienia płatności
Z
T
14.4. Wykaz płatności
16.1. Uprawnienie Wykonawcy do zawieszenia pracy
16.2. Odstąpienie przez Wykonawcę
16.1. Uprawnienie Wykonawcy do zawieszenia pracy
16.2. Odstąpienie przez Wykonawcę
Upadłości zamawiającego
Niewystarczającej jakości
Strat stron trzecich
Z
W
W
Wypadki
W
Finansowanie
W
Upadłość wykonawcy
Z
Upadłość podwykonawców
W
Patenty
i
inne
własności wspólnie
niematerialne i prawne
T
N
wspólnie
wspólnie
N
N
N
T
16.2. Odstąpienie przez Wykonawcę
11. Odpowiedzialność za wady
4.16. Transport dóbr
4.8. Procedury bezpieczeństwa
4.13. Prawa przejazdu i urządzenia
4.14. Unikanie zakłócania
6.7. Zdrowie i bezpieczeństwo
2.4. Organizacja finansowania przez Zamawiającego
15.2. Odstąpienie przez Zamawiającego
4.4. Podwykonawcy
2.2. Pozwolenia, licencje lub zatwierdzenia
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
FIDIC
żółty
Koszt realizacji projektu
Ryzyko ponosi
zleceniodawca
wykonawca
Wpływ FIDIC na alokację ryzyka
FIDIC
srebrny
FIDIC
czerwony
Kontrola nad projektem
wykonawca
zleceniodawca
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Dlaczego partner publiczny unika
posługiwania się FIDIC w alokacji
ryzyka?


Gwarancje
Decyzja Eurostatu w sprawie długu publicznego
Czy ryzyko budowy ponosi partner prywatny?
Jest wpływ na dług publiczny
Nie
Tak
Czy ryzyko dostępności ponosi partner prywatny?
Nie
Tak
Czy ryzyko popytu ponosi partner prywatny?
Nie
Tak
Tak
Czy zastosowany został inny mechanizm przenoszący ryzyko na podmiot publiczny?
Nie
Bez wpływu na dług publiczny
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Inni interesariusze przejmujący ryzyko
Podmiot
Rola w projekcie
Inwestor zastępczy
Podmiot rządowy lub samorządowy
-dyrekcja, oddział agencji odpowiedzialny za realizację
projektu w inwestycjach publicznych, agent właściciela w inwestycjach prywatnych (np. zarząd
projektu).
Instytucje wspomagające
Instytucje zapewniające płatność środków na realizację zlecenia, wydające pozwolenia i opinie
Sektor finansowy
Podmioty obsługujące kontrakt, kredytodawcy na rzecz zleceniodawcy
Podwykonawcy oraz ich kooperanci
Realizatorzy projektu technicznego, dostarczyciele materiałów i sprzętu
Zarządcy, operatorzy infrastruktury
Zarządzający infrastrukturą po oddaniu inwestycji
Personel
Fizyczni wykonawcy, operatorzy sprzętu, pracownicy obsługi technicznej i administracyjnej
Instytucje kontrolne
Organy rządowe powołane do kontroli inwestycji
Społeczności
Lokalna – bezpośredni beneficjenci, pośredni beneficjenci, mieszkańcy miejsca otoczenia
realizowanego projektu.
Użytkownicy
Ostateczni użytkownicy infrastruktury
Media
Kontrolujące realizację inwestycji
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki
Dziękuję za uwagę
Dr Przemysław Borkowski
Alokacja ryzyka w projektach drogowych: dobre i złe praktyki