tunel

cz. 29
TUNEL
Australopitek i Homo habilis – cz³owiek pierwotny.
Homo sapiens – cz³owiek rozumny.
Pierwsze wyraŸne przejawy tzw. kultury rolnej – uprawy, co poci¹ga za sob¹ pocz¹tki osiad³ego trybu ¿ycia (Mezopotamia, Azja
Wschodnia, Meksyk, Peru).
Piotr Kawalerowicz
Król Hiskia nakazuje zbudowaæ kana³ wodny, który
umo¿liwi doprowadzenie do Jerozolimy wody ze Ÿród³a Gibon. Powstaje tunel w kszta³cie litery „S” o d³uJedn¹ z najbardziej
Ÿród³o Gihon
goœci 530 m, szerokoœci 60–80 cm. Wysokoœæ tunelu
ludzkich, spoœród wiewynosi przy wlotach odpowiednio 180 cm i 300 cm,
lu charakterystyczspadek zaledwie 30 cm.
nych dla cz³owieka
W Alpach, na szlaku Gotharda, zostaje przebity piercech, jest ciekawoϾ.
punkt spotkania
wszy tunel drogowy. Umo¿liwia on sprawn¹ wymianê
W po³¹czeniu z upotowarow¹ przez Alpy Œrodkowe. Dot¹d wysokogórskie
rem, pracowitoœci¹
fa³szywe
tunele
prze³êcze by³y w okresie zimowym niedostêpne.
i dociekliwoœci¹ czêsto
W Anglii po 5 latach prac
by³a Ÿród³em odkryæ –
powstaje tunel Sapperton,
zarówno tych popynajd³u¿szy angielski tunel
chaj¹cych cywilizacjê
wykonany na kanale ¿egdo przodu, jak i tych,
sadzawka Siloam
lownym.
które na lata pogr¹¿a³y
Pod nadzorem francuskiej¹ w mrokach.
go in¿yniera Gayanta wyJaka jest historia wyna- Plan tunelu. Niezwykłym osiągnięciem
budowano pierwszy tunel o du¿ym przekroju, który
lazków i odkryæ, sk¹d
technicznym było to, że pomimo iż prace
wydr¹¿ono przez piaszczyste pasmo górskie. Tunel
siê bra³y, kto i gdzie ich rozpoczęto z przeciwległych stron, obie
by³ fragmentem kana³u wodnego St. Quentin, nowadokonywa³, jaki by³ ich ekipy spotkały się na tym samym poziomie.
torskim rozwi¹zaniem podczas jego budowy by³o prodalszy los i wp³yw na
wadzenie prac wed³ug harmonogramu i przemyœlane równowa¿ecywilizacje?
nie ciœnienia górotworu.
TUNEL
Angielski in¿ynier Marc Isambard Brunel skonstruowa³ maszynê do
budowy tuneli. Jej tarcza œwidrowa z dŸwignikiem œrubowym mogPowstanie tuneli zwi¹zane jest z rozwo³a pracowaæ w miêkkim pod³o¿u. Bezpoœrednio za tarcz¹ tunel objem pierwszych budowli in¿ynierskich, akwemurowywano ceg³ami.
duktów doprowadzaj¹cych wodê, póŸniej sieci
George Stephenson po 4 latach budowy ukoñczy³ pierwszy tunel
kana³ów ¿eglownych i wreszcie dróg l¹dokolejowy na trasie Liverpool–Manchester.
wych, w tym szczególnie linii kolei. Istotnym
Ukoñczono budowê 1100-metrowej d³ugoœci tunelu pod Tamiz¹ (AnbodŸcem do podjêcia wysi³ku budowy tuneli
glia). Pracami kierowa³ Marc Isambard Brunel, do budowy u¿yto
by³ silny rozwój handlu i przemys³u oraz zwi¹wynalezionej przez niego maszyny z tarcz¹ dr¹¿¹c¹. Powa¿n¹ trudzana z nim potrzeba usprawnienia wymiany
noœæ podczas budowy stanowi³y przecieki wody.
towarowej pomiêdzy ró¿nymi regionami. Tunel
Londyñskie koleje Metropolitan uruchamiaokaza³ siê byæ
j¹ pierwsze na œwiecie metro.
idealnym rozwi¹Po 13 latach prac ukoñczono budowê tunelu
zaniem zarówno
pod Mont Cenis. Tunel mia³ pocz¹tkowo
w celu pokonania
d³ugoœæ 12 000 m, z uwagi na osuwaj¹ce
przeszkód natusiê ska³y zosta³ wyd³u¿ony do 13 623 m.
ralnych, jak
Prace nadzorowali: Germain Sommeiller, Sei skrócenia drogi.
bastiano Grandis, Severino Grattoni. Postêp
Potrzeba takich
prac znacznie przyspieszy³o u¿ycie œwidrów
przepraw w spopneumatycznych specjalnie do tego celu
sób szczególny
opracowanych przez Sommeillera.
widoczna by³a
Otwarto jeden z najstarszych tuneli drogow Alpach, które
Affusto – maszyna używana w XIX w. do drążenia tuneli w Alpach.
wych Col de Tende o d³ugoœci 3186 m, który
rozdzielaj¹ uprzepo³¹czy³ Francjê i W³ochy.
mys³owione pañstwa po³o¿one
W Londynie uruchomiono pierwsz¹ liniê metra g³êbow centrum rozwijaj¹cej siê Europy.
kiego, którego tunele wykonano metodami górniczymi
W tych wysokich górach szczyty
z zastosowaniem tarcz. Po raz pierwszy zastosowano
i prze³êcze czêsto nawiedzaj¹ obfitam w kolejce trakcjê elektryczn¹.
te opady œniegu, które uniemo¿liZakoñczono budowê tunelu na trasie kolei transsyberyjwiaj¹ transport w miesi¹cach ziskiej w miejscowoœci Poloviny (Rosja).
mowych, czyni¹c szlaki nieprze-
DROGA W SKALE
44
Drewniane bale podpierające ściany podczas budowy.
3 000 000 lat p.n.e.
2 000 000–1 500 000 lat p.n.e.
350 000-250 000 lat p.n.e.
ok. 10 000 lat p.n.e.
ok. 8 000 p.n.e.
w IV tysi¹cleciu p.n.e.
ok. 2600 r. p.n.e.
ok. 710 r. p.n.e.
p.n.e. /n.e.
V 1519 r.
1666 r.
1707 r.
1789 r.
1802 r.
1803 r.
1825 r.
1827 r.
1830 r.
1842 r.
1856 r.
1863 r.
1870 r.
1871 r.
1882 r.
1884 r.
1890 r.
1904 r.
jezdnymi nawet przez 6 do 9 miesiêcy w roku.
Do powstania tuneli przyczyHomo erectus – cz³owiek wyprostowany.
ni³ siê te¿ rozwój górnictwa, dziêki
któremu zdobywano doœwiadczenie,
Cz³owiek z Cromagnon.
jak dr¹¿yæ tunele i zabezpieczaæ korytarze przed zawaleniem. To w³aœPojawia siê: pismo, ko³o, ¿agiel, wytop metali z rud.
nie na bazie górniczych doœwiadW miastach Mezopotamii powstaj¹ pierwsze sieci kaczeñ zaczêto, do wykuwania tuneli
na³ów s³u¿¹cych do odprowadzania œcieków.
w litej skale, u¿ywaæ materia³ów
wybuchowych. W po³owie XIX w.
Umiera Leonardo da Vinci, pozostawiaj¹c po sobie ok.
Marc Isambard Brunel
7000 stron notatek zawieraskonstruowa³ mechaj¹cych pomys³y i wynalazki.
niczn¹ tarczê wiertniWe Francji in¿ynier Francis
cz¹ – specjalne narzêAndréossy buduje, na szladzie do dr¹¿enia
ku kana³u ³¹cz¹cego Ocean
w skale, co wydatnie
Atlantycki z Morzem Œrówp³ynê³o na tempo
dziemnym (Canal du Midi),
prac.
tunel Malpas. Ma on szeroW 1863 roku
koϾ 6,9 m, wysokoϾ
powstaje pierwsza na
8,4 m i d³ugoœæ 157 m.
Tunel ten wykonano za pomocą materiałów wybuœwiecie kolej podziemFrancuski in¿ynier, Albert
chowych – wysadzając skałę, zamiast ją drążyć.
na (metro) w Londynie.
Mathieu, zaprojektowa³
Pocz¹tkowo by³a ona
pierwszy tunel pod
zbudowana p³ytko pod
kana³em La Manche,
ziemi¹ metod¹ odprzez który mia³y
krywkow¹, mia³a pierprzeje¿d¿aæ doro¿ki.
wotnie 6 km d³ugoœci
Zleceniodawc¹ i inic³¹cz¹c trzy dworce kojatorem tego przedlejowe: Paddington,
siêwziêcia by³ pierEaston i King’s Cross.
wszy konsul Francji
Metro mia³o przyczyniæ
Napoleon Bonaparte.
siê do usprawnienia
Po 2 latach ukoñczono
komunikacji w tym
budowê Union Canal
gêsto zaludnionym
Tunnel o d³ugoœci
mieœcie. Z czasem roz222 m. Jest to najstarwi¹zanie to zostaje
szy zachowany tunel
zastosowane równie¿
na terenie USA.
w innych wielkich agFrancuz Thome de Galomeracjach miejskich.
mond zaproponowa³
Wraz ze wzrostem mo¿liwoœci techprzebicie tunelu pod kana³em La Manche i stworzenie
nicznych in¿ynierowie planuj¹ coraz
po³¹czenia kolejowego z Francj¹. Zaproponowa³ m.in.
œmielsze rozwi¹zausypanie 13 sztucznych wysp –
nia. Powstaj¹ coraz
przyczó³ków, umo¿liwiaj¹cych prod³u¿sze tunele, które
wadzenie prac pod dnem morza.
przechodz¹ nie tylko
Rozpoczêto, pod nadzorem szwajprzez góry, ale rówcarskiego in¿yniera Louisa Favre’a,
nie¿ budowane s¹
budowê tunelu kolejowego Gottharda. Budowê tego licz¹cego
15 km d³ugoœci tunelu zakoñczono
Lokomotywa powietrzna
po 10 latach. Podczas prac w wyniużywana podczas budoku licznych wypadków zginê³o powy tunelu.
nad 200 robotników.
pod dnem morza. Zapewnia to nieNa terenie nale¿¹cym dziœ do województwa ma³opolskiezak³ócony transport równie¿ przy
go otwarto tunel kolejowy o d³ugoœci 764 m. Do dziœ u jewzburzonym morzu i z³ej pogodzie.
go wylotu istnieje stacja Tunel, zaœ miejscowoœæ o tej naSzczególne osi¹gniêcia w budowie
zwie zosta³a w³¹czona do wsi Uniejów-Rêdziny. Przez
tuneli podmorskich ma Japonia –
stacjê Tunel przebiegaj¹ dwie wa¿ne linie kolejowe: Kragêsto zaludniony kraj rozrzucony na
ków–Kielce–Radom–Warszawa i Tunel–Sosnowiec G³ókilku s¹siaduj¹cych ze sob¹ wyswny. Obecnie na stacji zatrzymuj¹ siê poci¹gi w kierunpach. To tam, pomimo du¿ego w tym
ku Katowic, Krakowa, Zakopanego, Sêdziszowa i Kielc.
45
46
Inauguracja tunelu Simplon (I) o d³ugoœci 19 803 m, który po³¹rejonie zagro¿enia
czy³ W³ochy i Szwajcariê. Szef in¿ynierów Brandt zaproponowa³
trzêsieniami ziemi,
nowatorskie rozwi¹zanie, którym by³o wykucie 2 otworów do kopowstaj¹ tunele
munikacji w przeciwnych
wielokilometrowej
kierunkach, co uczyni³o tud³ugoœci.
nel bezpieczniejszym.
Po etapie poW Alpach zostaje oddany
konywania trudtunel kolejowy Lötschberg
noœci technicznych
o d³ugoœci 14 612 m.
zwi¹zanych z buW³adze Warszawy podjê³y
dow¹ oraz zapewuchwa³ê o opracowaniu pronieniem bezpiejektu kolei podziemnej.
czeñstwa, zwrócoDo budowy tunelu używano mano siê ku psycholo- szyn, ale nadal część prac odbywagicznym aspektom
Otwarto tunel pod najła się ręcznie.
Współczesny pociąg w nowym tunelu.
podró¿y w tunelu.
wy¿sz¹ w Europie gór¹
G³ównie zaœ zmniejszeniu uczucia napiêcia
Mont Blanc (4807
czy wrêcz lêku podró¿nych, wynikaj¹cego
m.n.p.m.), pomiêdzy
z przebywania w ograniczonej przestrzeni.
Francj¹ a W³ochami
Badania wykaza³y, ¿e bardzo istotnym czynnio d³ugoœci 11 660 m.
kiem jest np. zapewnienie podró¿uj¹cym
Oddano do u¿ytku gór(w dowolnym momencie) odpowiedzi na podsk¹ kolejkê szynowo-listawowe pytania: „gdzie jestem” i „jak dalenow¹ wwo¿¹c¹ turysko mam do wyjœcia?”. Nad wzmocnieniem
tów i narciarzy na lodopoczucia bezpieczeñstwa podró¿nych pracuj¹
wiec w rejonie ausspecjalne ekipy sk³adaj¹ce siê z psychologów,
triackiego szczytu Kitarchitektów i techników oœwietlenia. Zajmuj¹
zsteinhorn. Od chwili
siê one m.in. odpowiednim doborem kolorów
uruchomienia wwioz³a
Wjazd od strony Włoch.
œcian, oœwietlenia czy kszta³towaniem przesna lodowiec w Alpach
trzeni. Aby
bez ¿adnej awarii
osi¹gn¹æ zaponad 17 mln pasaW 1957 r. została utworzona specjalna grupa zajmująca
mierzony efekt,
¿erów.
się projektowaniem tunelu pod kanałem La Manche.
wykorzystywaW 1973 roku przedstawiono cztery projekty:
ne s¹ œrodki
Europont – był to most zawieszony na kevlarowych liPonad dwie trzecie trasy
techniczne, ale
nach, jednak szybko ten projekt został zarzucony, gdyż
przebiega w tunelu – kote¿ z³udzenia
koszt wynosił 6 miliardów funtów.
lejka ta bywa nazywana
optyczne, jak
Euroroute – było to połączenie mostu i tunelu pod mo„alpejskim metrem”.
np. specjalne
rzem.
iluminowane
Channel Expressway – połączenie podziemne drogi
pionowe kolum- oraz kolei.
W Alpach oddano do u¿ytku
ny (pasy), poznowy tunel œw. Gotarda.
Eurotunnel – ten projekt został opracowany w latach
walaj¹ce opW Szwajcarii oddano do
1972–75; założeniem były dwa tunele kolejowe oraz trzetycznie „posze- ci dla serwisu i długość ich miała wynosić 50 km.
u¿ytku najd³u¿szy tunel korzyæ” tunel. !
lejki w¹skotorowej – Furka.
D³ugoœæ: 15 442 m.
Otwarcie najd³u¿szego nieCzy wiesz, ¿e...
mieckiego tunelu Landbrücken pod Fuld¹ o d³ugoœWybór metody dr¹¿enia jest uzale¿ci 10 748 m.
niony od warunków hydrogeologicznych
W Norwegii otwarto Gudvangatunnelen o d³ugoœci 11 428 m.
i g³êbokoœci zalegania tunelu. Generalnie
Otwarty w Norwegii najg³êbszy podwodny tunel Hitra ma d³ugoœæ
stosowane s¹ trzy metody:
5645 m i znajduje siê na g³êbokoœci 264 m.
• odkrywkowa,
W Warszawie zostaje oddany do eksploatacji I odcinek metra d³u• podziemna z zastosowaniem techniki
goœci 11 km, od stacji Kabaty do stacji Politechnika.
strzelniczej,
W Norwegii po 5 latach budowy oddano 24 510 m d³ugoœci tunel
• podziemna przy u¿yciu tarczy.
Laerdal. Wybudowano go kosztem 125 milionów USD.
W Rosji na trasie kolei transsyberyjskiej oddano tunel Severomuiskij
Do przygotowania kalendarium
o d³ugoœci 15 300 m
wykorzystano materia³y Ÿród³owe:
Otwarcie tunelu pod masywem Qinling (Chiny) o d³ugoœci 18 500 m.
„Kronika Techniki” – Praca zbiorowa,
Uroczyste otwarcie tzw. Zag³êbienia Wis³ostrady – najd³u¿szego tuwyd. WEP PWN,
nelu drogowego w Polsce (930 m w kierunku po³udniowym
www.budowle.pl/najdluzsze/najdluzsze_tui 889 m w kierunku pó³nocnym). W przeciwieñstwie do innych tunenele.php.
li nie biegnie on ani pod gór¹, ani pod rzek¹, ale wzd³u¿ Wis³y.
1934 r.
1965 r.
1971 r.
1974 r.
1975 r.
1977 r.
15 XI 1982 r.
17 XII 1982 r.
1991 r.
1994 r.
6 V 1994 r.
1995 r.
2000 r.
2001 r.
2002 r.
30 VIII 2003 r.
Tunel – budowla komunikacyjna
w postaci d³ugiego
korytarza – podziemna lub podwodna,
wykonana metod¹
odkrywkow¹ lub dr¹¿enia. S³u¿y do omijania przeszkód terenowych. Najczêœciej s¹
Środkowa część tunelu Simplon znajduje
to budowle geotechsię ok. 2100 m pod powierzchnią.
niczne maj¹ce swoje
wyloty na powierzchni ziemi, ale mog¹ to
byæ równie¿ budowle hydrotechniczne –
sztolnie wodne.
Na wyspie Honsiu (Japonia) otwarto tunel
Shimizu (d³. 9702 m)
Otwarto tunel Appennino na drodze z Bolonii do Florencji (W³ochy): 18 507 m.
Rozpoczêto budowê tunelu Seikan ³¹cz¹cego
wyspê Hondo z Hokkaido (Japonia). Podczas
budowy tunelu natrafiono na wyj¹tkowo
trudne warunki geologiczne, co opóŸni³o prace i podnios³o koszty. Dr¹¿enie ukoñczono w 1983 r.,
koszt wykonania to
7 miliardów dolarów. Tunel otwarto
w 1988 r.
Otwarcie podmorskiego tunelu Kanmon ³¹cz¹cego japoñskie wyspy
Tunel ma długość 53 850 m z czego część
Hondo i Kiusiu mie- podmorska liczy 23 350 m. Tunel wykonano
rz¹cego 18 560 m.
z zastosowaniem techniki strzelniczej. Do jePodczas budowy
go budowy zużyto 2800 ton materiałów wytunelu do kruszenia buchowych i 168 tysięcy ton stali.
ska³ u¿yto specjalnych urz¹dzeñ górniczych. Zastosowano specjalne dysze wyrzucaj¹ce
z ponaddŸwiêkow¹
prêdkoœci¹ wodê
sprê¿on¹ do 700
barów.
Otwarto Daishimizu – najd³u¿szy
(w tym czasie) tunel œwiata, mierz¹cy 22 228 m,
1,067 m
1,435 m
pomiêdzy Omiya
9,70 m
a Niigata w Japonii.
Tunel Seikan w przekroju
Nast¹pi³o oficjalne
otwarcie przez królow¹ El¿bietê II oraz francuskiego
prezydenta François Mitterranda tunelu pod kana³em
La Manche, który po³¹czy³
Angliê i Francjê. Eurotunnel
zbudowany jest z 3 osobnych tuneli (2 przewozowych i 1 awaryjnego), œrednica tunelu przewozowego
wynosi 7,60 m, d³ugoœæ ka¿dej nitki tunelu to 50 km.
Z przymru¿eniem oka
7,85 m
25 VI 1982 r.
Tunel
Euro-tunnel
1925 r.
1932 r.
Warto poznaæ
Tu_Nell
1914 r.
1922 r.
W Hamburgu (Niemcy) zostaje oddany do u¿ytku tunel
pod rzek¹ £ab¹, o d³ugoœci 448,5 m. Jest to pierwszy na
kontynencie europejskim tunel pod rzek¹. Nietypowo
rozwi¹zano komunikacjê w tunelu – do wjazdu s³u¿¹
specjalne windy dla samochodów oraz klatki
schodowe.
Ukoñczono drug¹ ga³¹Ÿ tunelu Simplon
o d³ugoœci 19 823 m.
Tune_L
1906 r.
1911 r.
47