dr Kazimierska-Jerzyk - Instytut Filozofii UŁ

Katedra Etyki, katalog proponowanych zajęć 2016-17, skrócone opisy
dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk
Moduły
Moduł 01 Etyka – estetyka – propozycja I
Moduł 01 Etyka/ Etyczne i estetyczne wyzwania dla sfery publicznej. Performans w sferze publicznej – projekt
Kod: 0200-MD0102AF
Prowadzący: dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk, dr Ewa Wyrębska
Koordynator przedmiotu: dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk
Typ zajęć: ćwiczenia projektowe
Semestr i rok studiów: semestr letni, dla studentów II roku studiów I stopnia
Liczba godzin w semestrze: 30
Proponowany termin, sala: wtorek, 10.15-11.45
Skrócony opis. Performacne studies wraz z centralnym pojęciem performansu oferują bardzo skuteczne
narzędzia analizy i interpretacji zdarzeń/ zjawisk kulturowo-społecznych. Sfera publiczna (o ile istnieje – o tym
będą się toczyć dyskusje na pozostałych przedmiotach tego modułu) dostarcza modelowych
przykładów/przedmiotów takich właśnie analiz i interpretacji Teoretyczną podstawą realizacji projektu
rozumianego jako działanie w sferze publicznej, będzie refleksja nad następującymi, podstawowymi elementami
teorii performansu:
1. Trzy główne konteksty teoretyczne performatywizmu.
1.1. Performatywna funkcja języka, czyli jak – według Johna Austina – działać słowami.
1.2. Gender jako performans – teoria płci performatywnej Judith Butler.
1.3. Sztuka jako działanie oraz „wytwarzanie materialności i cielesności” (Erika Fischer-Lichte) –
wybrane aspekty teoretyczne praktyk intermedialnych l. 60. i 70 XX wieku.
2. „Powrót ciała” i „wzrost performansu” (Dwight Conquergood) – czyli co można dostrzec, gdy
rozpatruje się rzeczy/zdarzenia/zjawiska jako performanse?
2.1. Polityka – „teatr życia publicznego” (Erving Goffman)
2.2. Performans jako rytuał (Victor Turner)
2.3. Performans społeczny, organizacyjny i technologiczny (Jon McKenzie).
Projekt. Ponieważ w roku akademickim 2016/17 znajdziemy się w nowej przestrzeni (nowym budynku), która –
w odróżnieniu od obecnej sytuacji – będzie dzielona z innymi kierunkami i innym wydziałem, proponuję
stworzenie wydarzenia o charakterze akcji lub serię wydarzeń o charakterze wizualnym, która wzmocni naszą –
filozofów – identyfikację zarówno w sensie obecności (zauważalności) fizycznej, jak i w sferze relacji
interpersonalnych.
Proponowana literatura:
•
Austin John, Wypowiedzi performatywne, w: tegoż, Mówienie i poznawanie, tłum. B. Chwedeńczuk, PWN, Warszawa 1993.
•
Butler Judith, Od „wnętrza” do performatywnej płci, w: tejże, Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości, tłum. K.
Krasuska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008, s. 9-53.
•
Fischer-Lichte Erika, Estetyka performatywności, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2008
(rozdziały III. i IV.).
•
Goffman Erving, Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. H. Datner-Śpiewak i P. Śpiewak, Wydawnictwo KR, Warszawa
2002, fragmenty w: Antropologia widowisk.., dz. cyt.,. s. 47-60.
•
McKenzie Jon, Performuj albo... Od dyscypliny do performansu, tłum. T. Kubikowski, Universitas, Kraków 2011 (fragmenty).
•
Turner Victor, Od rytuału do teatru, tłum. M. i J. Dziekanowie, Volumen Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2005; lub fragmenty
pt. Proces rytualny, tłum. I. Kurz, w: Antropologia widowisk. Zagadnienia i wybór tekstów, red. L. Kolankiewicz, WUW,
Warszawa 2005, s. 121-140.
Moduł 01 Etyka – estetyka – propozycja II
Moduł 01 Etyka / Między rozumem a wyobraźnią – filozoficzne konteksty doświadczenia wzniosłości. Aktualność
doświadczenia wzniosłości – projekt.
Kod: 0200-MD0102AF
Prowadzący: dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk, dr Agnieszka Rejniak-Majewska
Koordynator przedmiotu: dr Agnieszka Rejniak-Majewska
Typ zajęć: ćwiczenia projektowe
Semestr i rok studiów: semestr zimowy, dla studentów II roku studiów I stopnia
Proponowany termin, sala: wtorek, 10.15-11.45
1
Katedra Etyki, katalog proponowanych zajęć 2016-17, skrócone opisy
dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk
Skrócony opis. Wzniosłość jest kategorią odnoszącą się zarówno do jakości fizycznych, moralnych,
intelektualnych, metafizycznych, estetycznych, religijnych i artystycznych. Proponowane zadanie projektowe
miałoby polegać na stworzeniu wystawy, której eksponaty lub zdarzenia ilustrowałyby lub tworzyłyby warunki
doświadczenia wzniosłości definiowanej przez określonych autorów (m.in. Pseudo Longinus, Boileau, Baillie,
Burke, Kant, Schiller, William Wordsworth, Samuel Taylor Coleridge, Lyotard). Nie zawsze jest to możliwe
wprost, choćby dlatego, że nie wszystkie koncepcje określają przedmiotowe warunki wzniosłości. Tym bardziej
jednak, zadanie to jest wyzwaniem. Pozwoli – jak sądzę – stworzyć przestrzeń dla konkurujących ze sobą ujęć
filozoficznych, lepiej je zrozumieć (przeżyć/odczuć) i zarazem skonstruować rodzaj zagadki dla odbiorców. Ich
recepcja będzie weryfikacją wysiłku filozofów/kuratorów.
Proponowana literatura:
•
Burke Edmund, Dociekania o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna, tłum. P. Graff, Warszawa 1968,
•
Coleridge Samuel Taylor, Rime of the Ancient Mariner (fragmenty), http://www.gutenberg.org/files/151/151-h/151-h.htm
•
Kant Immanuel, Krytyka władzy sądzenia, tłum. J. Gałecki, Warszawa 2004.
•
Lyotard Jean-Francois, Wzniosłość i awangarda, tłum. M. Bieńczyk, „Teksty drugie”, 1996, nr 2-3.
•
Newman Barnett, The Sublime is Now, w: idem, Selected Writings, ed. John P. O'Neil, University of California Press, Berkeley,
http://cargocollective.com/kutr/Barnett-Newman-The-Sublime-is-Now
•
Schiller Friedrich, O wzniosłości, w: tegoż, Listy o estetycznym wychowaniu człowieka i inne rozprawy, tłum. I. Krońska, J.
Prokopiuk, Warszawa 1972.
•
Wordsworth William, Lines Composed a Few Miles above Tintern Abbey (fragmenty), http://www.gutenberg.org/files/9622/9622h/9622-h.htm
ĆWICZENIA W J. POLSKIM
Estetyzm a procesy estetyzacji. zjawiska i rozróżnienia
Kod: trzeba nadać
Koordynator przedmiotu: dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk
Typ zajęć: ćwiczenia konwersatoryjne
Semestr i rok studiów: semestr zimowy, dla studentów II i III roku studiów I stopnia
Liczba godzin w semestrze: 30
Proponowany termin, sala: wtorek, 10.15-11.45
Skrócony opis. Zajęcia rozpoczynają wykłady: 1. dotyczący stanu badań nad proponowanym tematem oraz
podstawowej terminologii, rodzajów i specyfiki lektury do przedmiotu oraz sposobu stawiania problemów wokół
tytułowych zjawisk. 2. Dotyczący tez Luca Ferryego o egzemplarycznej w nowoczesności roli estetyki (Homo
aestheticus, „Sztuka i filozofia” 1994, nr 9). W dalszej części zostaną rozdzielone między studentów według
dokładnego harmonogramu (zawierającego datę, lekturę i szczegółowe zagadnienia) określone tematy, które
należy przygotować pisemnie w formie szczegółowego konspektu (ok. dwie strony, czcionka Times New Roman
12, odstępy 1,5, marginesy 2,5) do dyskusji na każde kolejne zajęcia. Konspekt należy wysłać wykładowcy i
uczestnikom zajęć na 3 dni przed wyznaczonym w harmonogramie terminie. Na poszczególnych zajęciach
realizujemy dyskusję uporządkowaną według tych konspektów i kierowaną przez konkretnych studentów.
Efekty kształcenia. Wiedza i jej rozumienie: student rekonstruuje pojęcia estetyzmu i estetyzacji według
wskazanych koncepcji; definiuje pojęcia estetyzmu i estetyzacji podając ich aspekty wspólne i odmienne;
rozróżnia dawne i współczesne ujęcia tych zjawisk; wiąże te zjawiska z innymi pojęciami dawnej i współczesnej
refleksji estetycznej („sztuka dla sztuki”, dandyzm, symulacrum), określa kompetencje figury homo aestheticus.
Umiejętności: wyodrębnia aspekty zjawisk estetyzmu i estetyzacji stawiane w teoriach estetycznych i praktykach
artystycznych; przygotowuje zestaw aspektów definicyjnych estetyzmu i estetyzacji w wybranych stanowiskach
i tworzy uogólnione definicje tych zjawisk; określa rolę tych zjawisk w szerszych dyskursach humanistycznych
(kryzys estetyki, procesy modernizacyjne kultury, atrofia wartości we współczesności), projektuje własne
definicje tych zjawisk. Postawy: docenia rolę zjawiska estetyzmu w kształtowaniu nowoczesnego pojęcia sztuki;
szacuje negatywne i pozytywne skutki procesów estetyzacji; akceptuje konieczność krytycznego podejścia do
swoistego „etosu przeżycia”; korzysta z obronnych mechanizmów procesów anestetycznych; wyciąga wnioski z
popularyzacji i trywializacji zagadnień estetyzmu i estetyzacji.
Proponowana literatura:
•
Baudelaire Charles, Malarz życia współczesnego, w: tegoż, O sztuce. Szkice krytyczne, Ossolineum, Wrocław 1961
•
Baudrillard Jean, Precesja symulakrów, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, dz. cyt.
2
Katedra Etyki, katalog proponowanych zajęć 2016-17, skrócone opisy
dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Bubner Rüdgier, Estetyzacja świata życia, w: tegoż, Doświadczenie estetyczne, tłum. K. Krzemień, Oficyna Naukowa, Warszawa
2005.
Dziemidok Bohdan, Deestetyzacja sztuki i estetyzacja życia codziennego. Kwestia zaspokajania podstawowych potrzeb
estetycznych w kulturze postmodernistycznej, w: tegoż, Główne kontrowersje wokół estetyki współczesnej, PWN, Warszawa
2002.
Gautier Theophile, Ze «Wstępu» do «Panny de Maupin», w: Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 1700-1870, red. E. Grabska, M.
Poprzęcka, PWN, Warszawa 1974.
Jameson Frederick, Postmodernizm i społeczeństwo konsumpcyjne, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz,
Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1997.
Lüthe Rudolf, Dyktatura piękna i sztuki. Przemyślenia na temat logiki estetyzmu, „Studia Estetyczne” 1983 84, vol. XX/XXI.
Marquard Odo, Aesthetica i anaesthetica. Też jako wprowadzenie, w: tegoż, Aesthetica i anaesthetica. Rozważania filozoficzne,
Oficyna Naukowa, Warszawa 2007.
Simmel Georg, L’art pour l’art, „Sztuka i filozofia” 1994, nr 9.
Sontag Susan, Notatki o kampie, „Literatura na świecie” 1979, nr 9.
Walter Pater, Konkluzya, w: tegoż, Wybór pism, Księgarnia Polska B. Połanieckiego, Lwów 1909.
Welsch Wolfgang, Procesy estetyzacji. Zjawiska, rozróżnienia, perspektywy, w: tegoż, Estetyka poza estetyką. O nową postać
estetyki, tłum. Katarzyna Guczalska, Universitas, Kraków, 2005.
Kicz a wartość estetyczna
Kod: trzeba nadać
Koordynator przedmiotu: dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk
Typ zajęć: ćwiczenia konwersatoryjne
Semestr i rok studiów: semestr zimowy, dla studentów III roku studiów I stopnia
Liczba godzin w semestrze: 30
Proponowany termin, sala: wtorek, 12.00-13.30
Skrócony opis. Treść zajęć:
1. Kicz jako estetyczne zło.
1.1. „Kicz jako zło w systemie wartości sztuki” – trywializacja wartości estetycznych.
1.2. Kicz a brzydota (brzydota jako negatywne piękno i estetyczne zło).
1.3. Etyczne aspekty kiczu.
2. Kicz a piękno.
2.1. Psychologiczno-społeczne uwarunkowania piękna.
2.2. „Bogini piękna w sztuce jest boginią kiczu”- dylematy procesów estetyzacji i akademickiego ujęcia
piękna.
2.3. Kicz czyli sztuka szczęścia – kicz jako estetyczny manifest społeczności mieszczańskiej. Wzniosłe i
tandetne aspekty kiczu.
2.4. Camp – współczesne piękno, brzydota czy kicz?
3. Kicz a sztuka.
3.1. Kicz jako zjawisko implicite zawierające się w pojęciu sztuki.
3.2. Kicz jako sztuka użytkowa.
Efekty kształcenia:
Wiedza i jej rozumienie: student podaje etymologię terminu „kicz”; definiuje kicz według ujęcia estetycznego,
aksjologicznego, psychologicznego i socjologicznego.
Umiejętności: odróżnia kicz od wartości kanonicznych w estetyce – piękna, wzniosłości i brzydoty; odróżnia
kicz od kategorii mniej popularnych w ujęciach naukowych – śliczność, cute, tandeta; odróżnia kicz od kategorii
współczesnych – camp, glamour; wskazuje na wzajemne implikacje tych zjawisk.
Postawy: dostrzega aspekty pozornego diagnozowania kiczu w ujęciu estetycznym, kształtuje postawę
pluralistyczną, która upatruje w pojęciu kiczu narzędzia interpretacyjnego ułatwiającego analizę zjawisk
zarówno popkulturowych jak i stanowiących kanon dzieł sztuki.
Proponowana literatura:
•
Adorno Theodor W., Teoria estetyczna, tłum. K. Krzemień, PWN, Warszawa 1994.
•
Banach Andrzej, O kiczu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968.
•
Benjamin Walter, Pasaże, tłum. I. Kania, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006.
•
Beylin Paweł, Autentyczność i kicze. Artykuły i felietony, PIW, Warszawa 1975.
•
Bielik-Robson Agata, Dialektyka kiczu, w: tejże, „Na pustyni”. Kryptologie późnej nowoczesności, Universitas, Kraków 2008.
•
Broch Hermann, Kilka uwag o kiczu i inne eseje, Czytelnik, Warszawa 1998.
•
Hofmann Werner, Kicz i sztuka trywialna jako sztuki użytkowe, w: Pojęcia, problemy i metody współczesnej nauki o sztuce, red. J.
Białostocki, PWN, Warszawa 1976.
3
Katedra Etyki, katalog proponowanych zajęć 2016-17, skrócone opisy
dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk
•
•
•
•
Moles Abraham, Kicz, czyli sztuka szczęścia. Studium o psychologii kiczu, Warszawa 1978.
Pawłowski Tadeusz, Wartość estetyczna a kicz, w: tegoż, Wartości estetyczne, Warszawa 1987.
Schönle Andreas, „Sklepy cynamonowe” Brunona Schulza: apologia tandety, tłum. J. Szpyra, w: Bruno Schulz in Memorial 18921942, red. M. Kitowska-Łysiak, Lublin 1994.
Sontag Susan, Notatki o kampie, „Literatura na świecie” 1979, nr 9.
SEMINARIUM LICENCJACKIE
Estetyka w doświadczeniu potocznym
Kod: trzeba nadać
Prowadzący: dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk (zima), Agnieszka Rejniak-Majewska (lato)
Koordynator przedmiotu: dr Wioletta Kazimierska-Jerzyk
Typ zajęć: seminarium licencjackie
Semestr i rok studiów: semestr zimowy i letni, dla studentów III roku studiów I stopnia
Liczba godzin w semestrze: 30
Proponowany termin, sala: piątek, 10.15-11.45
Skrócony opis. Estetyka rozumiana jako „estetyka poza estetyką” (Wolfgang Welsch) daje asumpt do
dowartościowania przeżyć niezwiązanych z recepcją sztuki, ale drobnymi, codziennymi, nawet rutynowymi
czynnościami. Na ogół jednak nie zdajemy sobie sprawy z tego, ile na co dzień podejmujemy decyzji o
charakterze estetycznym. Przedmiot ten ma uświadomić i wzmocnić te doświadczenia, dzięki omówieniu
różnych aktywności człowieka, takich jak: jedzenie, bierny i aktywny wypoczynek, moda, architektura, kultura
popularna, gry, kontakt z przyrodą itp. Ma także zwrócić uwagę na polisensoryczny charakter doświadczenia
estetycznego i jego niedowartościowanie. Watek ten jaskrawie uświadomi, jak bardzo doświadczenie
zmysłowe/percepcja są formowane/limitowane kulturowo.
Lekturę częściowo dobierzemy zgodnie z preferencjami studentów (wszak mowa o doświadczeniu potocznym,
które warto rozpatrzeć na własnych przykładach). Proponowana literatura jest następująca:
Proponowana literatura:
•
Adorno Theodor W., Czy sztuka jest zabawą, w: tegoż, Sztuka i sztuki. Wybór esejów, tłum. M. Łukasiewicz, PIW, Warszawa
1990.
•
Benjamin Walter, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, w: tegoż, Twórca jako wytwórca, Poznań 1975 (lub w: tegoż,
Anioł historii, tłum. J. Sikorski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1996).
•
Berleant Arnold, Negatywna estetyka codzienności, w: tegoż, Wrażliwość i zmysły. Estetyczna przemiana świata człowieka, tłum.
Sebastian Stankiewicz, Universitas, Kraków 2011.
•
Böhme Gernot, Filozofia i estetyka przyrody w dobie kryzysu środowiska naturalnego, tłum. J. Merecki, Oficyna Wydawnicza,
Warszawa 2002.
•
Eco Umberto, Komunikat estetyczny; [oraz] Komunikat reklamowy, w: tegoż, Nieobecna struktura, tłum. Adam Weinsberg i
Paweł Bravo, Wydawnictwo KR, Warszawa 1998.
•
Juhani Pallasmaa, Oczy skóry. Architektura i zmysły, Fundacja Instytut Architektury, Warszawa 2014.
•
Korsmeyer Carolyn, Głęboka struktura rodzaju-zmysł smaku i jedzenie, w: tejże, Gender w estetyce. Wprowadzenie, tłum. A.
Nacher, Kraków 2008.
•
Maurice Merleau-Ponty, Fenomenologia percepcji, tłum. Małgorzata Kowalska i Jacek Migasiński, Aletheia, Warszawa 2001.
•
Shusterman Richard, Zwrot ku cielesności: troska o ciało w kulturze współczesnej, w: tegoż, O sztuce i życiu. Od poetyki hip-hopu
do filozofii somatycznej, tłum. W. Małecki, Atla 2, Wrocław 2007.
•
Sontag Susan, Widok cudzego cierpienia, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2010.
•
Wolfgang Welsch, Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, przeł. Katarzyna Guczalska, Universitas, Kraków 2005.
4