prawa człowieka - Joanna Wieczorek

PRAWA CZŁOWIEKA
Konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela
w Rzeczypospolitej Polskiej
Art.30. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw
człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona
jest obowiązkiem władz publicznych.
Konstytucja RP
Katalog konstytucyjnych wolności i praw
Zasady ogólne:
• nienaruszalność, poszanowanie i ochrona godności człowieka,
• prawo do wolności,
• równość wobec prawa,
• zakaz dyskryminacji,
• równość praw kobiet i mężczyzn,
• prawna ochrona mniejszości narodowych.
Wolności i prawa osobiste:
• prawna ochrona życia,
• zakaz poddawania kogokolwiek eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez
dobrowolnej zgody zainteresowanego,
• zakaz tortur, jak też okrutnego i poniżającego traktowania oraz karania,
• nietykalność i wolność osobista,
• prawo do odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności,
• prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania karnego,
• zakaz działania prawa wstecz,
• zasada domniemanej niewinności,
• prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez
właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd,
• prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do
decydowania o swoim życiu osobistym,
• prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami,
• wolność i ochrona tajemnicy komunikowania się,
• ochrona danych osobowych,
• wolność poruszania się po terytorium państwa oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu,
• wolność opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• zakaz wydalenia obywatela z kraju,
• zakaz ekstradycji,
• prawo powrotu obywatela do kraju,
• wolność sumienia i religii,
• wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
PRAWA CZŁOWIEKA
Konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela
w Rzeczypospolitej Polskiej
Wolności i prawa polityczne:
• wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich,
• wolność zrzeszania się w partiach politycznych, związkach zawodowych, organizacjach
pracodawców, stowarzyszeniach, fundacjach i innych dobrowolnych organizacjach,
• prawo dostępu obywateli do służby publicznej,
• prawo obywatela do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej
i dotyczących osób pełniących funkcje publiczne,
• prawo obywatela do wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do
organów samorządu terytorialnego,
• prawo obywatela do udziału w referendum,
• prawo składania petycji, skarg i wniosków w interesie publicznym, własnym lub osoby
trzeciej za jej zgodą.
Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne:
• prawo do własności oraz prawo dziedziczenia,
• wolność działalności gospodarczej,
• wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy,
• obowiązek państwa zwalczania bezrobocia,
• prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
• prawo pracownika do dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów,
• prawo obywatela do zabezpieczenia społecznego,
• prawo obywatela do ochrony zdrowia,
• prawo obywatela do nauki,
• prawo do autonomii szkół wyższych,
• obowiązek państwa pomocy rodzinie i ochrony macierzyństwa,
• obowiązek państwa ochrony praw dziecka,
• wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, nauczania,
• wolność korzystania z dóbr kultury,
• obowiązek państwa ochrony środowiska,
• obowiązek państwa zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli,
• obowiązek państwa ochrony konsumentów, użytkowników, najemców.
PRAWA CZŁOWIEKA
Konstytucyjne wolności i prawa człowieka i obywatela
w Rzeczypospolitej Polskiej
Ochrona konstytucyjnych praw i wolności człowieka i obywatela
Konstytucja gwarantuje następujące środki ochrony wolności i praw:
• prawo do wynagrodzenia za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie
organu władzy publicznej,
• prawo do dochodzenia swych roszczeń przed sądami,
• prawo do zaskarżenia orzeczenia lub decyzji wydanych w pierwszej instancji,
• prawo do wniesienia skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie
zgodności przepisu z Konstytucją, na podstawie którego wydano ostateczne orzeczenie,
• prawo wystąpienia do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Ograniczenia praw i wolności występujące w Konstytucji RP
• Art.31.3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być
ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym
państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony
środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.
Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
• Z powodu obywatelstwa – wszędzie tam, gdzie w Konstytucji użyto słowa obywatel, dane
prawo tylko jemu przysługuje.
• Ograniczenia praw politycznych dotyczą też osób ubezwłasnowolnionych i osób
pozbawionych praw publicznych albo wyborczych prawomocnym orzeczeniem sądowym.
• Z powodu wieku – dotyczy to przede wszystkim biernego prawa wyborczego.
• Z powodu wprowadzenia stanu wojennego, wyjątkowego oraz w czasie klęski żywiołowej.