Kiedy kobieta pije
Transkrypt
Kiedy kobieta pije
KIEDY KOBIETA PIJE Ilość zgłoszeń na oddziałach odwykowych potwierdza fakt, iż problem alkoholizmu wśród kobiet narasta. Nawet jeśli weźmiemy pod uwagę to, że dziś więcej kobiet niż dawniej zgłasza się na leczenie, to niewątpliwie coraz większa ilość kobiet pije nałogowo i w sposób ryzykowny. Powody, którymi tłumaczy się to, że problem nadużywania alkoholu przez kobiety narasta, to m.in.: - mylne pojmowanie równouprawnienia, w imię którego kobiety chcą dorównać mężczyznom także w korzystaniu z napojów alkoholowych, - zmiany kulturowe w zakresie: okazji do picia (coraz więcej sytuacji), rodzaju trunku (coraz mocniejsze alkohole), miejsca spożywania (w sposób bardziej widoczny). Sposób spożywania alkoholu przez kobiety zmienił się z okazjonalnego w większym gronie na rzecz wypijania dużych ilości mocnych trunków, często jako stały element wpisany w spotkania towarzyskie w kobiecym gronie. Specjaliści zwracają uwagę na okresy w życiu kobiety, które niosą ze sobą zwiększone ryzyko uzależnienia. Chodzi tutaj o czas dojrzewania oraz późnej dorosłości związany z odejściem na emeryturę, któremu niejednokrotnie towarzyszy syndrom pustego gniazda. Wyróżnić można czynniki różnicujące mężczyzn i kobiety w zakresie reakcji na alkohol, przebieg procesu uzależnienia oraz leczenie. Wśród czynników biologicznych pojawiają się różnice w zakresie biochemicznego funkcjonowania organizmu, zawartości wody, tkanki tłuszczowej, gospodarki hormonalnej. Momenty huśtawek emocjonalnych wynikające z funkcjonowania układu hormonalnego kobiety sprzyjają sięganiu po alkohol w celu poprawienia nastroju. Dodatkowo układ hormonalny kobiety spowalnia metabolizm alkoholu, co może skutkować szybszym upijaniem się w danym okresie cyklu miesiączkowego. Po spożyciu tej samej dawki alkoholu, w porównaniu z mężczyzną, w organizmie kobiety jego stężenie będzie wyższe, a dłuższy czas, w którym jest w nim obecny powoduje szybsze pojawienie się poważniejszych konsekwencji zdrowotnych. Czynniki psychologiczne, na które zwraca się uwagę w kontekście kobiecego uzależnienia to odczuwane przez kobiety częściej niż przez mężczyzn poczucie winy, ale także większy krytycyzm wobec własnego uzależnienia. Zakłada się, że u mężczyzn mechanizmy uzależnienia powstają raczej w odpowiedzi na potrzebę stymulacji. U kobiet redukowanie nieprzyjemnych stanów emocjonalnych za pomocą alkoholu występuje przeważnie w przypadkach stanów lekowych, obniżonego nastroju. Uzależnienie kobiet pojawia się częściej w związku z początkiem nadużywania alkoholu w okresie dorastania, objawami nerwicowymi, depresyjnymi, samotnością, trudnościami ze snem, wydarzeniami traumatycznymi, wahaniami nastroju, zaburzeniami seksualnymi, problemami rodzinnymi, przebywaniem w nieformalnym związku z partnerem nadużywającym alkoholu. Uzależnieniu od alkoholu w przypadku kobiet towarzyszyć mogą dodatkowo: bulimia, obniżona samoocena, poczucie samotności, przyjmowane leków i innych substancji psychoaktywnych. Warto zaakcentować niebezpieczeństwo uzależnienia krzyżowego, tj. łączenia leków nasennych i uspakajających z alkoholem. Leki służą tu przeważnie łagodzeniu objawów abstynencyjnych, a objawy po odstawieniu ww. środków mogą zostać zdiagnozowane jako objawy depresji czy nerwicy. Czynnikiem zwiększającym ryzyko uzależnienia kobiet od alkoholu jest alkoholizm ich partnerów. Przyjmuje się, iż ponad połowa mężów alkoholiczek to niezdiagnozowani alkoholicy. Kobiety często dotrzymują towarzystwa swoim pijącym partnerom, co niejednokrotnie bywa początkiem uzależnienia ich samych. Picie wspólnie z partnerem może być spowodowane chęcią kontrolowania jego picia, postawą uległości kobiety, będącą odpowiedzią na zachowania przemocowe. Więcej spraw rozwodowych toczy się w związku z uzależnieniem kobiety niż mężczyzny, co tłumaczy się m.in. tym, że kobiety są bardziej skłonne trwać przy boku swych uzależnionych mężów, wspierać ich i namawiać do leczenia. Czynniki socjokulturowe związane z szybszym tempem rozwoju uzależnienia u kobiet i trudnością w zwracaniu się o pomoc w tym problemie dotyczą ich odpowiedzialności za życie rodzinne, oczekiwań społecznych względem postawy moralnej oraz przestrzegania zasad. Okazuje się, że mniej problemów z alkoholem mogą doświadczać kobiety zaangażowane w pełnienie większej ilości ról. Większe zagrożenie uzależnieniem od alkoholu dotyczy kobiet, które nie wyszły za maż, pozostają w separacji lub są rozwiedzione. Dla „męskiego uzależnienia” 1 obserwować można więcej zrozumienia, a mniej potępienia i napiętnowania. Zaniedbania, którymi skutkuje picie kobiet są bardziej widoczne i szybciej niż u mężczyzn powodują problemy w pełnieniu ważnych ról. Kobiety uzależnione posiadają trudność w proszeniu o pomoc wynikającą z silnej obawy, że ujawnienie problemu pociągnie za sobą krytyczną ocenę ich osoby, uogólnione przekonania na ich temat oraz restrykcyjne postawy wobec nich. Tendencja taka stanowi jedną z przyczyn skrzętnego ukrywania problemu, co utrudnia otoczeniu reagowanie i napędza mechanizm błędnego koła skomplikowanych zależności w myśleniu o swojej chorobie i podjęciu leczenia. Jeśli wziąć pod uwagę czynniki dziedziczne wpływające na powstawanie uzależnienia od alkoholu, to u kobiet odgrywają one mniejszą rolę niż u mężczyzn, ponadto pozostawanie w związku małżeńskim lub związku nieformalnym zmniejsza wpływ dziedzicznych skłonności do uzależnienia od alkoholu. Jednakże w rodzinach uzależnionych kobiet częściej stwierdza się przypadki zaburzeń psychicznych, samobójstw, zaburzeń osobowości. Mimo, iż kobiety wolniej „wchodzą w uzależnienie” (ze względu na mniejsze dawki wypijane początkowo i jednorazowo), to szybciej powoduje ono u nich szkody somatyczne, psychiczne i społeczne. Kobiety szybciej wchodzą w kolejne stadia uzależnienia i więcej z nich umiera z powodu alkoholizmu. Większy procent kobiet niż mężczyzn traci życie na skutek samobójstwa, związanych z alkoholem wypadków, chorób układu krążenia, marskości wątroby. Wiadomo, że nadużywanie alkoholu prowadzi do szeregu schorzeń w obrębie wszystkich układów całego organizmu oraz należących do nich narządów. Obok najczęściej wymienianych poważnych problemów zdrowotnych tj. chorób wątroby i trzustki, uszkodzenia układu nerwowego, chorób dermatologicznych i chorób serca, picie alkoholu przez kobiety wiąże się z podwyższonym ryzkiem wystąpienia raka piersi, zaburzeń w funkcjonowaniu układu rozrodczego. Warto zwrócić uwagę na niektóre kwestie związane z leczeniem uzależnionych kobiet. Na leczenie zgłaszają się częściej z powodu trudności rodzinnych, mobilizowane przez rodziców i/lub dzieci w odróżnieniu od mężczyzn, których najczęściej do terapii zachęcają żony. Panie rzadziej niż panowie kierowane są na leczenie z nakazu sądowego. Z chwilą podjęcia leczenia w porównaniu z mężczyznami zgłaszają więcej różnorodnych problemów (związanych z życiem rodzinnym, osobistym, sytuacją materialną, pracą zawodową, zdrowiem). Zazwyczaj kobiety otacza mniejsza grupa wsparcia niż mężczyzn, co związane jest m.in. z przekonaniem, że są samodzielne w rozwiazywaniu problemów. W przypadku niektórych kobiet otoczenie czerpie korzyści z ich uzależnienia, gdyż łatwiej nimi manipulować. W takich sytuacjach leczenie mogłoby pociągać za sobą zmiany „niewygodne” dla innych, którzy przyzwyczajeni są do określonego funkcjonowania kobiety, często bez zaspakajania przez nią własnych potrzeb, zajmowania się swymi emocjami. Bywa, że otoczenie zyskuje w kontakcie z uzależnioną kobietą to, że w poczuciu winy bywa milsza, bardziej hojna, wspaniałomyślna i wyręczająca. Podjęcie leczenia wiązałoby się ze zmianami w zakresie np. hierarchii wartości, odpowiedzialności, pełnionych obowiązków, realizacji potrzeb. Udzielnie konstruktywnej pomocy uzależnionej kobiecie wymaga jasnego nazwania problemu, co jest trudne, a nawet niemożliwe, gdy osoby bliskie unikają tego próbując chronić swój wizerunek, broniąc się przed kojarzeniem z patrologią, konfrontowaniem się z własną bezradnością. Przeszkodą w podjęciu leczenia, często dla kobiety nie do pokonania jest konieczność zapewnienia na czas jego trwania opieki dzieciom, co może wymagać pomocy ze strony innych członków rodziny aniżeli tylko mąż. Brak wsparcia ze strony partnera w zakresie podjęcia leczenia może wynikać z obawy przed możliwością zawarcia przez kobietę nowych znajomości z innymi mężczyznami uczestniczącymi razem z nią w terapii. U wielu kobiet niechęć do podjęcia leczenia wynika z poczucia, iż nie zostaną zrozumiane w gronie mężczyzn, którzy często stanowią większość w grupie pacjentów. Przyjmuje się, że kobiety w celu uniknięcia stygmatyzacji wykazują większe zainteresowanie terapią indywidualną. Z uwagi na fakt, że część z nich byłą i/lub jest ofiarą zachowań przemocowych ze strony mężczyzny, unikają ich w roli swych terapeutów. Z drugiej strony, kobiety przekonane o możliwości łatwego poddawania mężczyzn manipulacji, mogą celowo zgłaszać się do nich na terapię. 2 Model picia, który preferują uzależnione kobiety, to spożywanie alkoholu w ukryciu (w samotności, w domu), po wykonaniu obowiązków, rzadziej niż mężczyźni podczas libacji alkoholowych, przez cały dzień czy rano. Krótsze są u nich ciągi alkoholowe. Rzadko tracą pracę z powodu swego nałogu, a ich picie przez dłuższy czas nie odbija się negatywnie na terminowości i jakości realizowanych obowiązków rodzinnych, domowych i zawodowych. Część z nich traktuje alkohol jako środek dopingujący w działaniu. Pamiętając o tym, iż wielokrotnie uzależnione kobiety nie odpowiadają wizerunkowi osoby zaniedbanej, awanturującej się, zdemoralizowanej, bez pełnego kontaktu z rzeczywistością i adekwatnych reakcji na nią – należy być czujnym na pojawiające się sygnały nadużywania alkoholu przez panie, by zapobiec sytuacji, kiedy ich trudności niezauważone przez otoczenie będą się pogłębiały i picie stanie się poważnym problemem. Joanna Staniszewska psycholog 3