Święty Paisjusz Wieliczkowski, O modlitwie umysłu albo modlitwie

Święty Paisjusz Wieliczkowski, O modlitwie umysłu albo modlitwie wewnętrznej, Przełożył i
wstępem opatrzył J. Kuffel, wyd. Orthdruk, Białystok 1995.
Z noty na okładce: o. Serafim Rose: „Dla prawosławnych chrześcijan dwudziestego
wieku nie ma bardziej znaczącego Świętego Ojca ostatnich czasów niż św. Paisjusz
Wieliczkowski. I to nie jedynie z powodu wielkiej świętości życia starca, […] i nie dlatego,
że – poprzez liczne rzesze swoich uczniów – zainspirował wielkie XIX-wieczne odrodzenie
monastycyzmu […]. Najważniejszą bowiem zasługą św. Paisjusza jest skierowanie uwagi
prawosławnych chrześcijan ku źródłom Świętego Prawosławia […]. Owe życiodajne źródła
to jest Pismo Święte oraz dzieła Świętych Ojców […].”
Minie wkrótce dziesięć lat od wydania przez białostocki Orthdruk wyboru pism
Paisjusza Wieliczkowskiego w polskim przekładzie Józefa Kuffla. Należy koniecznie
przypomnieć tę książkę, bowiem to pierwsza, i jak dotąd jedyna, taka publikacja w Polsce.
Jest polskim akcentem, obok szeregu wydawniczych inicjatyw, jakimi uczczono w Rumunii,
Rosji i Bułgarii dwusetną rocznicę śmierci Paisjusza Wieliczkowskiego. Książkę recenzował
Aleksander Naumow, który skreślił też wprowadzenie do wydania.
Życie i dzieło Świętego zostały opowiedziane ze znawstwem przez J. Kuffla w
przedmowie, która jest faktycznie syntezą obecnej wiedzy o Wieliczkowskim i znaczeniu
jego działalności dla prawosławnego monastycyzmu, ale przede wszystkim daje wyobrażenie
o realizowanym przez niego powołaniu i ludzkim wymiarze tej drogi.
Spuścizna starca Paisjusza obejmuje w większości przekłady dzieł literatury
monastycznej, znanych jest też wiele z jego listów. Prezentowany wybór obejmuje najbardziej
interesujący rozdział jego twórczości - pisma oryginalne. Z dzisiejszej perspektywy doskonale
widać, jak blisko z tradycją monastyczną związany był Paisjusz i wszystkie podejmowane
przezeń dzieła. W jego czasach nie była to prawda oczywista, kilkakrotnie niezrozumienie dla
dążeń Paisjusza zmuszało go do występowania w obronie modlitwy Jezusowej i
hesychastycznej duchowości swej wspólnoty. W odwołaniu do słów Ojców Kościoła i pisarzy
ascetyczno-mistycznych, wyjaśniał tradycję modlitwy umysłu w swym dziele pt. O modlitwie
umysłu albo modlitwie wewnętrznej, które otwiera polskie wydanie. Modlitwy Jezusowej oraz
osiągania pożądanych cnót dotyczy tekst Lilie polne albo kwiaty prześliczne, pouczenie
kierowane do mnichów, ale wydawane później, w XIX i na początku XX stulecia, również dla
świeckich. Zbiór zamyka tzw. Reguła św. Paisjusza - reguła życia wspólnotowego, w postaci,
jaka została przedstawiona metropolicie mołdawskiemu po osiedleniu się Paisjusza wraz ze
swymi uczniami w Mołdawii. Zatwierdzenie reguły miało doniosłe znaczenie dla wspólnoty
jako znak pozyskania aprobaty władzy zwierzchniej.
Warsztat naukowy oraz głębokie zrozumienie i szacunek tłumacza dla dzieła św.
Paisjusza przyniosły wspaniały efekt. Znakomitą koncepcję dopełnia wyczucie, z jakim
Kuffel pisze o Świętym oraz z jakim tłumaczy jego pisma. Tekstom towarzyszy współczesna
ikonografia oraz fotografie miejsc związanych z życiem i kultem Świętego.
B. Kotyk