Co każdy dyrektor szkoły powinien wiedzieć o indywidualnym

Co każdy dyrektor szkoły powinien wiedzieć
o indywidualnym nauczaniu oraz indywidualnych
zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych?
Dyrektorzy szkół oraz nauczyciele bardzo często zwracają się do Kuratorium
Oświaty z pytaniami dotyczącymi organizacji nauczania indywidualnego. Wychodząc im naprzeciw postanowiliśmy odpowiedzieć na te zadawane
najczęściej.
Jakie przepisy prawne regulują kwestie związane z nauczaniem
indywidualnym?
Art. 71b ust. 1a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U.
z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zmianami) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2003 r. w sprawie sposobu i trybu
organizowania indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. Nr 23, poz.
193).
Dla jakich uczniów organizuje się nauczanie indywidualne?
Zgodnie z art. 71b ust. 1a ustawy o systemie oświaty „indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub
znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły".
Ta forma nauczania przeznaczona jest dla uczniów poważnie chorych, z ciężkimi urazami, po wypadkach, operacjach itp.
Upośledzenie umysłowe, wady wzroku, słuchu - nawet poważne, nie kwalifikują
dziecka
do
nauczania
indywidualnego.
Uczeń
dotknięty
niepełnosprawnością może być nauczany indywidualnie tylko ze względu na
chorobę.
Kto wydaje decyzję w sprawie nauczania indywidualnego?
Dyrektor szkoły, do której uczęszcza uczeń. Podstawą wydania decyzji jest
„orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania" wydane przez zespól orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej
publicznej poradni specjalistycznej oraz wniosek rodziców. Decyzja jest wydawana w porozumieniu z organem prowadzącym szkolę.
Czy organ prowadzący ma prawo nie zgodzić się na prowadzenie
nauczania indywidualnego, na przykład ze względu na brak środków
finansowych?
Nie. Każde dziecko w wieku do lat 18 musi być objęte jakąś formą realizacji
obowiązku szkolnego. Dla dziecka, któremu stan zdrowia uniemożliwia lub
znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, taką formą jest właśnie nauczanie
indywidualne. Natomiast uczeń pełnoletni ma zagwarantowane prawo do
nauki.
1
W jakim tygodniowym wymiarze godzin powinno być prowadzone
nauczanie indywidualne. Czy regulują to jakieś przepisy?
§3 ww. rozporządzenia stanowi, że tygodniowy wymiar godzin
indywidualnego nauczania wynosi:
1. Dla uczniów zerowego etapu edukacyjnego (klasy wstępnej) – od 4 do 6
godzin;
2. Dla uczniów klas I – III szkoły podstawowej – od 6 do 8 godzin;
3. Dla uczniów klas IV – VI szkoły podstawowej – od 8 do 10 godzin;
4. Dla uczniów gimnazjum – od 10 do 12 godzin;
5. Dla uczniów szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych – od 12
do 16 godzin.
Czy uczeń nauczany indywidualnie może być zwolniony z części
przedmiotów, np. plastyki, religii, języka obcego, informatyki?
Uczeń może być zwolniony wyłącznie z wychowania fizycznego (na ogólnych
zasadach) oraz z nauki drugiego obowiązkowego języka obcego (dotyczy
ucznia z wadą słuchu lub z głęboką dysleksją – §8 ust. 1 Rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie warunków
i sposobu oceniania klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych).
Pozostałe przedmioty ujęte w szkolnym planie nauczania dla danej klasy
muszą być realizowane, oczywiście proporcjonalnie do ogólnej liczby godzin
nauczania indywidualnego. Uczeń musi być z tych przedmiotów oceniony. Jest
to podstawa do klasyfikacji i uzyskania promocji.
Nie należy lekceważyć takich przedmiotów jak plastyka i muzyka. Dla dziecka
chorego mają one szczególne walory terapeutyczne.
§3 ust. 5
rozporządzenia stanowi, że„Dyrektor szkoły, na wniosek
nauczyciela prowadzącego zajęcia indywidualnego nauczania może zezwolić
na odstąpienie od realizacji niektórych treści nauczania objętych
obowiązkowymi
zajęciami
edukacyjnymi,
stosownie
do
możliwości
psychofizycznych ucznia i warunków organizacyjnych nauczania”.
Jakie kwalifikacje powinni posiadać nauczyciele uczący dziecko
zakwalifikowane do indywidualnego nauczania?
W zakresie przygotowania do nauczania przedmiotowego takie samo jak do
pracy w szkole.
W pracy z dziećmi ze starszych klas, gdzie liczba przedmiotów jest duża.
wskazane jest łączenie treści przedmiotów humanistycznych i matematycznoprzyrodniczych, tak aby ograniczyć liczbę nauczycieli pracujących z dzieckiem.
Takich ograniczeń wymaga organizacja nauczania oraz specyficzne potrzeby
dziecka chorego.
Z powyższych względów organizujący nauczanie dyrektor szkoły musi
przydzielić nauczanie odpowiednim nauczycielom. Byłoby wskazane i bardzo
pomocne, gdyby prowadzący nauczanie posiadali przygotowanie z zakresu
pedagogiki leczniczej (terapeutycznej).
Nauczanie dziecka chorego a równocześnie niepełnosprawnego prowadzić
powinien nauczyciel z przygotowaniem z zakresu właściwego działu
pedagogiki specjalnej (oligofrenopedagogiki, surdopedagogiki, tyflopedagogiki).
Jak postąpić w sytuacji, gdy w szkole brak odpowiednio przygotowanego
2
nauczyciela z zakresu pedagogiki specjalnej, który poprowadziłby
nauczanie indywidualne dziecka zakwalifikowanego jednocześnie do
kształcenia specjalnego?
Należy wyczerpać wszystkie możliwości pozyskania takiego nauczyciela.
Dobrym sposobem jest zwrócenie się do najbliższej szkoły specjalnej, która ma
wiedzę na temat pedagogów specjalnych, poszukujących pracy. Wyjściem jest
także zawarcie umowy z nauczycielem ze szkoły specjalnej.
Zatrudnienie nauczyciela specjalisty jest bezwzględnie konieczne w przypadku
organizowania nauczania indywidualnego dla ucznia upośledzonego w lekkim
oraz w stopniu umiarkowanym lub znacznym albo indywidualnych zajęć
rewalidacyjno-wychowawczych dla dziecka upośledzonego w stopniu
głębokim.
Nawiasem mówiąc byłoby wskazane, aby w każdej szkole był co najmniej
jeden nauczyciel z przygotowaniem z zakresu pedagogiki specjalnej.
Jaki program należy realizować z dzieckiem nauczanym indywidualnie?
W nauczaniu indywidualnym nauczyciel ma swoisty komfort. Może bowiem
realizować program w pełni dostosowany do indywidualnych możliwości
ucznia. Musi uwzględnić poziom rozwoju intelektualnego oraz właściwą podstawę programową. Uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim oraz
dzieci z normą intelektualną obowiązuje ta sama podstawa („Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkól podstawowych i gimnazjów"), natomiast
dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym
„Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem
umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym w szkołach podstawowych,
gimnazjach i oddziałach przysposabiających do pracy w zasadniczych
szkołach zawodowych” (Dz.U. z 2002 r. Nr 51. poz. 458). Nauczyciel uczący
dziecko chore musi także uwzględnić wpływ choroby na funkcjonowanie w
sterze społecznej i emocjonalnej oraz warunki organizacyjne.
Gdzie powinno się odbywać nauczanie indywidualne, w domu czy
w szkole?
Zgodnie z §2 ust.4 ww. rozporządzenia „Zajęcia w ramach indywidualnego
nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia, w szczególności w domu
rodzinnym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub w placówce
opiekuńczo-wychowawczej”. Jednakże „W celu pełnego osobowego rozwoju
uczniów objętych indywidualnym nauczaniem oraz ich integracji ze
środowiskiem rówieśników, dyrektor szkoły w miarę posiadanych możliwości,
uwzględniając stan zdrowia dzieci, organizuje im uczestniczenie w życiu
szkoły, np. w uroczystościach okolicznościowych”.
Niedopuszczalna jest natomiast sytuacja, gdy dziecko regularnie uczęszcza na
lekcje oraz jest „douczane indywidualnie" w ramach przyznanego mu
nauczania indywidualnego.
Co robić, gdy rodzice dziecka nie życzą sobie wizyt nauczycieli
w domu?
Nauczanie indywidualne odbywa się na życzenie rodziców. To oni występują z
3
wnioskiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej o wydanie orzeczenia o
potrzebie indywidualnego nauczania, przedkładają zaświadczenie lekarza –
specjalisty o chorobie dziecka. Na ich wniosek dyrektor szkoły organizuje
indywidualne nauczanie w oparciu o obowiązujące przepisy. Jeżeli rodzice nie
życzą sobie by nauczyciele przychodzili do domu aby uczyć chore dziecko, to
należy domniemywać, że nie zdają sobie sprawy z tego czym jest
indywidualne nauczanie. Rodzice powinni być informowani o sposobie
organizacji indywidualnego nauczania – przez poradnię psychologicznopedagogiczna i przez szkołę, wówczas ich decyzje będą w pełni świadome.
W jaki sposób należy dokumentować zajęcia z dzieckiem nauczanym
indywidualnie?
Zgodnie z §11 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne
przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności
wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji
(Dz. U. Nr 23
poz. 225 oraz z 2003 r. Nr 107, poz. 1003) w przypadku ucznia nauczanego
indywidualnie szkoła/przedszkole prowadzą odrębny dla każdego
ucznia/wychowanka dziennik indywidualnego nauczania”.
Dziecko nauczane indywidualnie pozostaje uczniem konkretnej klasy –
powinno więc być wpisane do dziennika lekcyjnego (z odpowiednią adnotacją).
Do tego dziennika należy wpisać ustalone dla ucznia oceny końcoworoczne
(semestralne) oraz ocenę z zachowania.
Pozostała dokumentacja prowadzona jest analogicznie jak w stosunku do
innych uczniów. Dotyczy to również wydawania świadectw.
Co
to
są
indywidualne
zajęcia
rewalidacyjno-wychowawcze?
Czy organizuje się je na tych samych zasadach jak indywidualne
nauczanie?
Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze są formą realizacji obowiązku szkolnego
przez dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim.
Mogą one być prowadzone w formie indywidualnej lub zespołowej.
Organizację tych zajęć regulują odrębne przepisy: Rozporządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 1997 r. w sprawie zasad
organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży
upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz. U. Nr 14, poz. 76).
Określony w §9 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia wymiar godzin (2 godzin
dziennie na zajęciach indywidualnych) jest obligatoryjny.
Zajęcia te może prowadzić wyłącznie nauczyciel posiadający kwalifikacje
z zakresu oligofrenopedagogiki.
Sposób organizowania tych zajęć jest analogiczny jak w przypadku nauczania
indywidualnego..
Jaka jest przyczyna wzrostu przypadków indywidualnego nauczania
w szkołach?
Trudno odpowiedzieć na to pytanie bez przeprowadzenia odpowiednich badań.
Niemniej można zauważyć wzrost liczby dzieci niepełnosprawnych (w tym
4
szczególnie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym lub znacznym) realizujących w tej formie obowiązek szkolny. Uczniowie ci najczęściej przez cały
okres nauki pozostają w domu. Powodem tego stanu rzeczy jest brak, ze
strony rodziców, chęci umieszczenia dziecka w szkole specjalnej. Jest to
zjawisko bardzo niepokojące. Dziecko jest bowiem skazane na izolację
społeczną, ograniczony zakres oddziaływań rewalidacyjnych (które
gwarantuje szkoła specjalna).
Opracowanie: Maria Rusin
5