Zobacz

Spis treści
Wykaz skrótów ..................................................................................................................... 7
Wstęp ................................................................................................................................. 11
ROZDZIAŁ I
Historyczne, statystyczne i socjologiczne uwarunkowania procesu polskiego
odrodzenia. Analiza determinantów systemowych i pozasystemowych ................... 23
1. Polska obecność na ziemiach białoruskich przed 1987 r. – rys historyczny ........... 23
2. Rozmieszczenie przestrzenne mniejszości polskiej – kontrowersje wokół
liczebności ............................................................................................................... 31
3. Status społeczny. Problem wynarodowienia – białorutenizacja, rusyfikacja
i sowietyzacja. Wyznanie jako główny wyznacznik tożsamości narodowej ............ 40
4. Formalnoprawne uwarunkowania funkcjonowania polskich organizacji w
systemach politycznych ZSRR i Białorusi ............................................................... 43
a) Mniejszości narodowe i ich stowarzyszenia w świetle ustawodawstwa
związkowego ZSRR i republikańskiego BSRR .......................................... 43
b) Pryncypia ustrojowe niepodległej republiki. Kontynuacja procesu
liberalizacji prawa regulującego status mniejszości narodowych .............. 48
c) Ewolucja systemu politycznego po referendum konstytucyjnym z 1996 r.
Polityka narodowościowa reżimu Aleksandra Łukaszenki ......................... 55
5. Uwarunkowania pozasystemowe. Polityka państwa polskiego wobec Polaków
na Białorusi ............................................................................................................. 61
a) Problem Polaków w BSRR w stosunkach polsko-radzieckich. Wsparcie
dyplomatyczne w warunkach polityki „dwutorowej” ................................... 61
b) Problem Polaków w RB w stosunkach bilateralnych polsko-białoruskich.
Rozwiązania traktatowe z lat 1991-1996 ................................................... 64
c) Strategia „krytycznego dialogu”. Konflikt dyplomatyczny z 2005 r. Karta
Polaka ........................................................................................................ 68
Rozdział II
Początki odrodzenia. Powstanie i działalność pierwszych polskich stowarzyszeń . 77
1. Klub Miłośników Kultury Polskiej w Lidzie ................................................................ 77
2. Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. Adama Mickiewicza
w Grodnie ................................................................................................................ 81
a) Od sekcji do stowarzyszenia. Okoliczności powstania polskiej organizacji
w „Grodzie Batorego” ................................................................................. 81
b) Działalność oświatowa – główny cel statutowy .......................................... 88
c) Działalność kulturalna. Opieka nad kombatantami. Troska o miejsca
związane z polskim dziedzictwem narodowym .......................................... 91
1
d) Rola w procesie tworzenia pierwszych polskich mass mediów ................. 92
e) Relacje z białoruskim ruchem niepodległościowym. Działalność
polityczna – wybory do rad w 1990 r. ......................................................... 96
3. Klub Miłośników Polskiej Mowy i Kultury „Rota”
w Baranowiczach .................................................................................................... 98
4. Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. Romualda Traugutta
w Brześciu ............................................................................................................. 101
5. Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Polonia” w Mińsku ................................. 105
6. Podsumowanie ....................................................................................................... 108
Rozdział III
Apogeum odrodzenia. Polskie organizacje w latach 1990-2000 ............................... 113
1. Konsolidacja środowisk polskich. Pierwsze rysy na monolicie (1990-1993) ......... 113
a) Zjazd Założycielski Związku Polaków na Białorusi. Główne kierunki
działalności w pierwszych latach funkcjonowania nowego
stowarzyszenia ......................................................................................... 113
b) Rozłam w lidzkim oddziale ZPB. Powstanie Towarzystwa Kultury
Polskiej Ziemi Lidzkiej .............................................................................. 133
2. Działalność polskich organizacji w latach 1993-1995 (ewolucja istniejących
priorytetów) ........................................................................................................... 137
a) ZPB wobec problemów polskiego odrodzenia po II Zjeździe ................. 137
b) Polacy w życiu politycznym republiki. Polskie Zjednoczenie
Demokratyczne ....................................................................................... 154
3. Polski ruch społeczno-kulturalny w latach 1995-1997. Przyczyny, przebieg i skutki
pogłębiających się podziałów ................................................................................ 160
a) Związek Polaków po III Zjeździe (apogeum działalności politycznej) .... 160
b) Rozłam w Zarządzie Głównym ZP. Powstanie Polskiej Macierzy Szkolnej.
Początki ruchu harcerskiego (Społeczne Zjednoczenie „Harcerstwo
Polskie”). Kongres Polaków na Białorusi ................................................ 176
4. Stowarzyszenia mniejszości polskiej w latach 1997-2000 (pierwsze symptomy
zbliżającego się kryzysu) ...................................................................................... 186
a) Postanowienia IV Zjazdu ZPB. Ostatnia kadencja prezesa Gawina ...... 186
b) Organizacje młodzieżowe w procesie odrodzenia narodowego:
Związek Harcerstwa Polskiego na Białorusi, Republikańskie
Społeczne Zjednoczenie „Harcerstwo” ................................................... 207
5. Podsumowanie ....................................................................................................... 211
2
Rozdział IV
„Regres polskości – stagnacja odrodzenia”. Polacy w trudnych latach
dyktatury (2000-2008) .................................................................................................... 215
1. ZPB za prezesury Tadeusza Kruczkowskiego oraz inne polskie organizacje
(2000-2005) ........................................................................................................... 215
2. VI Zjazd i kryzys wokół ZPB. Rozbicie polskiego ruchu odrodzeniowego
(2005-2008) ........................................................................................................... 232
3. Wizje przyszłości – w jakim kierunku zmierza polskość na Białorusi? ................. 252
Zakończenie ..................................................................................................................... 255
Bibliografia........................................................................................................................ 261
3
4