więcej - ekonomik.edu.pl

Alice Munro - literacki Nobel 2013 dla
piewczyni egzystencjalnej zwyczajności
Bożydar Brakoniecki
(© EPA/DEREK SHAPMAN)
18 akademików z Komitetu Noblowskiego ogłosiło, że Alice Munro będzie
trzynastą kobietą w historii nagrodzoną słynnym literackim laurem. Czy to
zaskoczenie? Dla rzeszy jej miłośników żadne W przedwyborczych rankingach
przodowali mężczyźni, przede wszystkim ci z etykietką "żelazny kandydat":
Haruki Murakami, Philip Roth, Umberto Eco i Amos Oz. W rywalizacji
zwyciężyła Alice Munro, kanadyjska mistrzyni opowiadań.
Co ciekawe, Nobla dostała niejako w ostatniej chwili, bo jeszcze niedawno - po
opublikowaniu 14. tomu opowiadań zatytułowanych "Dear Life" - ogłosiła
publicznie, że zamierza przejść na pisarską emeryturę. Jako powód podawała
wyczerpanie twórcze i zrealizowanie artystycznych celów.
Brytyjska firma Ladbrokes ogłosiła, że Munro stała wysoko na jej liście
faworytów, choć "mało kto dawał jej szanse na zwycięstwo". Okazuje się więc
po raz kolejny, że werdykty noblowskie są nieprzewidywalne.
To tym ciekawsze, że Munro od długiego czasu była nagradzana przez różne
literackie gremia. Wśród licznych laurów ma na przykład Międzynarodową
Nagrodę Bookera za całokształt twórczości, przyznaną cztery lata temu. Ona
sama skomentowała ją wtedy jako "najwyższy honor, jaki mógł ją spotkać na
pisarskiej drodze", nie przypuszczając zapewne, że kilka lat później przyćmi go
jeszcze bardziej prestiżowy laur. Ale prócz Bookera Munro ma na koncie
również mnóstwo innych wyróżnień, m.in. Canadian Booksellers Award,
National Book Critics Circle Award i Canada-Australian International Prize.
Gdy zatem sekretarz Szwedzkiej Akademii Peter Englund zapowiedział na
wstępie, że nagroda trafi w tym roku do kobiety, a potem podał nazwisko
Munro, zgromadzeni dziennikarze zareagowali na te słowa niezwykle
entuzjastycznie. "To Nobel dla mistrzyni krótkiej formy" - wyraźnie
podekscytowany powiedział Englund
Statystyka podaje, że w wyścigu do Nobla Alice Munro zdystansowała aż 195
autorów. Wśród nich blisko 50 wskazano po raz pierwszy. Prawo wskazania
potencjalnego noblisty oprócz członków Akademii Szwedzkiej mają bowiem
m.in. profesorowie literatury, stowarzyszenia pisarzy oraz laureaci Nagrody
Nobla z poprzednich lat.
Alice Munro urodziła się w 1931 roku w Kanadzie, w Ontario. Jej ojciec był
właścicielem lisiej fermy, matka zaś lokalną nauczycielką. Pisarka studiowała
na University of Western Ontario, równocześnie pracując m.in. jako kelnerka,
bibliotekarka, opiekunka do dzieci, a nawet zbieraczka tytoniu. Ostatecznie
porzuciła uniwersytet na początku lat 50., gdy poznała swego pierwszego męża,
i wraz z nim przeprowadziła się do Kolumbii Brytyjskiej. W latach 70., wraz
z drugim mężem, powróciła do Ontario, gdzie mieszka do dziś. Wykładała
gościnnie na wielu kanadyjskich uczelniach. Jak sama wspomina, zaczęła pisać
już jako nastolatka i początkowo publikowała głównie w Kanadzie,
a międzynarodowe uznanie zaczęła zdobywać dopiero na początku lat 70., gdy
jej pierwsze opowiadania ukazały się w prestiżowym magazynie "New Yorker".
Dziś uznana jest za jedną z najwybitniejszych (właściwie powinno się mówić
najwybitniejszą) autorek krótkich form prozatorskich.
Tematem jej twórczości są przede wszystkim zmagania z życiem, miłością
i przeciwnościami, jakie toczą kobiety w małym miasteczku w Kanadzie.
W najgłośniejszej biografii pisarki "Alice Munro. Biocritical Essays" autorstwa
Thomasa Tausky'ego można przeczytać znamienne zdanie: "Uznawana za
najlepszą kanadyjską autorkę krótkich nowelek i opowiadań, Alice Munro
tworzy dzieła, w których dokładny opis socjalnych relacji i głęboki rys
psychologiczny łączą się z bezbłędnym instynktem używania właściwej formy
ekspresji".
Psychologiczna dociekliwość Munro, jej bezgraniczna empatia wobec zwykłych
ludzi, wyraziście zarysowane, choć istotne tło społeczne, prostota języka i wiara
w obiektywny, uniwersalny wymiar literatury, mimo osadzenia historii
w konkretnym pejzażu geograficzno-kulturowym, przywodzą na myśl mistrzów
rosyjskiej prozy. To czyni Munro jednym z najciekawszych zjawisk
współczesnej literatury światowej. Skłania również do wniosku, że literatura
może być przydatna w zwykłym życiu, dając czytelnikom nadzieję i - czego
sama pisarka wcale nie ukrywa - także radość.
Jej książki przetłumaczono na ponad 20 języków, w tym również na polski,
bowiem cieszy się nad Wisłą coraz bardziej rosnącą popularnością. Niedawno,
26 września ukazała się tu jej książka "Przyjaciółka z młodości", a na 16
października planowana jest kolejna - "Dziewczęta i kobiety".
Taniec szczęśliwych cieni (1968),
Dziewczęta i kobiety (1971),
Za kogo ty się uważasz? (1978),
Widok z Castle Rock (2006),
Przyjaciółka z młodości(1990),
Zbyt wiele szczęścia (2009)