Edudu.pl - „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall

Ściąga eksperta
„Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall
Hanna Krall
Hanna Krall z zawodu jest dziennikarką - autorką znakomitych reportaży i powieści. W 1976 r. została wydana jej książka pt. „Zdążyć przed
Panem Bogiem”, która stanowi zapis rozmowy z przywódcą powstania w getcie warszawskim, Markiem Edelmanem. Tematyka losu Żydów w
czasie II wojny światowej i holocaust to główne tematy twórczości tej pisarki. Wydała także dwie powieści: „Okna” i „Sublokatorka”.
Literatura faktu
Doświadczenia ludzi w czasie wojny wpłynęły również na kształt powojennej literatury. Jej zadaniem było dokumentowanie tych „czasów
pogardy”. Najczęstszymi gatunkami wypowiedzi stają się: reportaż (często pozbawiony odautorskiego komentarza) oraz wywiad.
Specyficznym przykładem tak pojętej literatury były utwory Tadeusza Borowskiego (cykl opowiadań pt. „Pożegnanie z Marią”) i Gustawa
Herlinga Grudzińskiego (cykl opowiadań pt. „Inny świat”). Specyfika tych tekstów polega na tym, że oprócz niezaprzeczalnego autentyzmu
historycznego stanowią również konstrukcje fabularne. Natomiast „Medaliony” Z. Nałkowskiej to wywiady ze świadkami tamtych wydarzeń,
budujące fabułę każdego z opowiadań tego cyklu. Hanna Krall w „Zdążyć przed Panem Bogiem” stosuje podobną strategię pisarską. Różnica
polega na tym, że jej rozmówcą jest jedna osoba, Marek Edelman (zm. 2009 r. w Warszawie), przywódca powstania w getcie warszawskim.
Dlatego dzieło H. Krall nazywamy wywiadem – rzeką.
Interpretacja tytułu
Tytuł utworu H. Krall należy rozpatrywać, uwzględniając dwie perspektywy czasowe. Pierwsza z nich odnosi się do wydarzeń w getcie
warszawskim (wydzielonej dzielnicy, gdzie hitlerowcy zgromadzili ludność pochodzenia żydowskiego), druga dotyczy już czasów
powojennych.
Marek Edelman był zatrudniony w getcie warszawskim jako goniec w szpitalu. Kiedy Niemcy rozpoczęli akcję likwidacyjną getta stał w bramie
przy Umschalgplatzu (placu przeładunkowym). Było to jedno z najstraszniejszych miejsc w getcie. Z tego placu ludzie byli prowadzeni na
bocznicę kolejową, a następnie wywożeni w bydlęcych wagonach do obozu koncentracyjnego w Treblince. Zadaniem M. Edelmana było
ratowanie z tego tłumu idących na śmierć ludzi tych, którzy byli ważni dla Żydowskiej Organizacji Bojowej (kurierów, łączniczki). Bohater
wspomina, jak musiał odmówić ratunku pewnej kobiecie, bowiem akurat wtedy miał inne dyspozycje do wykonania. Mówił w wywiadzie, że
koło niego przeszło na śmierć 400000 ludzi. Wiosną 1943 roku wybuchło w getcie powstanie. Żydowscy bojownicy wybrali w ten sposób
godną śmierć, ponieważ walka z przeważającymi siłami niemieckimi była z góry skazana na klęskę. Po śmierci Mordechaja Danielewicza
(popełnił samobójstwo) M. Edelman przejął obowiązki dowódcy powstania. „Zdążyć przed Panem Bogiem” oznaczało zatem w tym kontekście
wybór godnej śmierci, z bronią w ręku. Edelman stwierdza, że była to o wiele godniejsza śmierć od tej w bydlęcym wagonie czy komorze
gazowej. Jedna z pielęgniarek w szpitalu podała dzieciom cyjanek potasu, aby uchronić je od transportu. Są to oczywiście zjawiska, które
bardzo trudno i zaakceptować człowiekowi żyjącemu w normalnym świecie. W rozmowie z autorką książki M. Edelman nie mówi o
bohaterstwie, ani tym bardziej siebie nie nazywa bohaterem. Zachowuje skromność, choć stwierdza, że czasem musiał podejmować bardzo
kontrowersyjne decyzje, getto było miejscem nieludzkim, uczyło twardości i odbierało empatię dla drugiego człowieka.
Po wojnie (Edelman jako jeden z nielicznych ocalał z getta) został lekarzem, choć trudno było mu odnaleźć się w powojennej rzeczywistości.
Specjalizował się w kardiologii. I tutaj właśnie mamy do czynienia z drugim znaczeniem tytułu wywiadu – rzeki H. Krall. W czasach
powojennych misja lekarza polega na tym, aby osłaniać każdy „płomień” ludzkiego życia. Każde istnienie bowiem to dla Edelmana całe 100
procent, zwłaszcza dla kogoś, kto widział nieprzebrane tłumy idące na śmierć. „Zdążyć przed Panem Bogiem” to trochę Go przechytrzyć,
przedłużyć życie człowieka nawet o kilka miesięcy a może lat.
W swoim utworze autorka nie chciała pisać pewnej skończonej historii. Był to raczej utwór o pamiętaniu. Pamiętał oczywiście Edelman, ale
każdy z nas powinien o tych tragicznych i heroicznych wydarzeniach pamiętać. Ważne jest również pytanie, które wyłania się z całego tekstu.
Brzmi ono: Dlaczego? Dlaczego doszło do takiej tragedii i klęski wartości humanistycznych w czasie drugiej wojny? (podobne pytania zadają
również w swoich tekstach inni twórcy nawiązujący do tego tematu). „Zdążyć przed Panem Bogiem” to obraza dramatu zwykłego człowieka
uwikłanego w wielką historię. Historia degraduje go, odbiera mu człowieczeństwo, ale zarazem prowokuje do przyjmowania postawy
heroicznej, do, można rzec, pokonywania samego siebie. Zapamiętaj ważne pojęcia, których powinno się użyć, mówiąc o książce H. Krall:
literatura faktu
wywiad – rzeka
reportaż
zdążyć prze Panem Bogiem (dwa konteksty znaczeniowe)
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 1/1