Społeczno-ideologiczne konteksty edukacji (1)

Społeczno-ideologiczne konteksty edukacji (1) - skrót
EDUKACJA: (duco/ducere, exducere) – prowadzenie, przeprowadzanie
•
Edukacja a socjalizacja, internalizacja, propaganda, perswazja, manipulacja
•
Edukacja - to całość zamierzonych (intencjonalnych) oddziaływań na jednostkę prowadzących do jej
rozwoju. Świadome prowadzenie ku rozwojowi (moralnemu, intelektualnemu, estetycznemu,
fizycznemu, społecznemu itd.)
•
Czy jest rozwój? Jak przebiega? Jak go zapewnić? Jakie oddziaływania służą rozwojowi a które szkodzą?
Jakich użyć metod? - Różne modele edukacji
•
Indywidualizm (edukacja indywidualistyczna): rozwój osobowy osiągany przez uniezależnienie od
zbiorowości (jej przekazów), tożsamy z autonomią
•
Kolektywizm (edukacja kolektywistyczna): rozwój osobowy osiągany przez podporządkowanie
zbiorowości (państwu, narodowi, plemieniu), utożsamienie z jej interesem
•
Personalizm (edukacja personalistyczna): rozwój jednostki jako osoby zakorzenionej we wspólnocie
•
Natura (edukacja naturalistyczna): rozwój wewnętrzny, podporządkowany naturze wychowanka,
osiągany przez ekspresję. Przezwyciężanie kultury
•
Kultura (edukacja kulturalistyczna): rozwój zewnętrzny, podporządkowany kulturze, osiągany przez
wdrożenie do norm, wartości kulturowych. Przezwyciężanie natury
•
Swoboda (edukacja liberalna): swobodny rozwój. Wychowanek wie lepiej, co jest dla niego dobre.
Autokreacja. Permisywizm
•
Przymus (edukacja autorytarna): Prowadzenie do z góry ustalonego celu. Wychowawca wie lepiej, co
jest dobre dla dziecka. Formacja. Paternalizm
•
Emancypacja (edukacja emancypacyjna): wyzwolenie, uniezależnienie od obowiązujących norm.
Bunt, krytyka, zmiana.
•
Adaptacja (edukacja adaptacyjna): przystosowanie, internalizacja obowiązujących norm. Porządek,
bezpieczeństwo, trwanie.
•
Doskonałość (edukacja elitarna): nacisk na najzdolniejszych, duże wymagania, rywalizacja,
konkurencja. Edukacja selekcyjna, ekskluzyjna
•
Równość (edukacja egalitarna): troska o równe szanse, nacisk na mniej uzdolnionych, dostosowanie
wymagań do ucznia, współpraca. Edukacja inkluzyjna
•
Jednolitość (edukacja uniformizacyjna): przekaz treści (wiedzy, umiejętności, wartości) takich
samych dla wszystkich wychowanków
•
Różnorodność (edukacja pluralistyczna): przekaz treści dostosowanych do poszczególnych
wychowanków (ich potrzeb, zainteresowań, charakteru itd.)
•
Perspektywa bieżąca (edukacja pragmatyczna): rozwój przez dostosowanie do aktualnej sytuacji.
Nacisk na użyteczność, praktyczność kształcenia. Edukacja ma różne zadania w różnych okolicznościach.
Dopasowana do bieżących interesów. Np. dostosowanie do wymogów gospodarki rynkowej
•
Perspektywa daleka (edukacja perenialistyczna): prymatem ogólny rozwój. Nacisk na formację
moralną i intelektualną. Cele edukacji są stałe niezależnie od czasu i miejsca (bowiem natura człowieka
jest niezmienna). W pedagogice chrześcijańskiej - przygotowanie do wieczności.
•
wychowanie naturalne (w rodzinie, środowisku społecznym)
wychowanie instytucjonalne (w instytucjach: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka)
samowychowanie
•
Edukacja jako produkt czasu i miejsca. Pochodna wartości charakterystycznych dla danego społeczeństwa
(ideologii), zależne od warunków społecznych (ekonomicznych, politycznych, kulturowych), podłoża
historycznego
Kontekst społeczny
•
System: całość składająca się z wielu elementów (osób, grup, instytucji) połączonych wzajemnymi
relacjami
•
System polityczny
•
Źródło władzy: autokracja (dyktatura), demokracja
•
Problem wolności osobistej: liberalizm, totalitaryzm
•
demokracja liberalna, Koniec historii? (F. Fukuyama)
•
Przełożenie na edukację: edukacja jako narzędzie sprawowania władzy? Przymus szkolny jako instrument
produkowania lojalnych obywateli (Prusy). Propaganda polityczna w szkołach.
•
System ekonomiczny
•
system centralnie planowany (nakazowo/rozdzielczy) - socjalizm
•
system rynkowy (podaż/popyt) – liberalizm ekonomiczny, kapitalizm
•
1989 szok przejścia, przygotowanie do życia w systemie
•
Edukacja sterowana czy rynkowa? Odgórne ustalanie zapotrzebowania na określone szkoły i typ
absolwenta czy oddanie decyzji obywatelom? Swoboda wyboru szkoły (idea bonu)? Kryterium zysku?
Komercjalizacja (relacje: sprzedawca-klient = podporządkowanie?)
•
System kulturowy
•
Kultura: całokształt wzorców, funkcji i społecznie akceptowanych sposobów zachowania w danej
społeczności (obyczaje, modele postaw i zachowań, normy, obrzędy, język, literatura, religia, tradycja,
pamięć itd.)
•
Premodernizm (kultura tradycyjna), modernizm, postmodernizm (ponowoczesność)
•
Edukacja nie jest tylko pochodną warunków społecznych (politycznych, ekonomicznych, kulturowych)–
może być źródłem zmiany społecznej
•
Poprzez edukację można kształtować wartości społeczeństwa, sposób interpretacji świata, wpłynąć na
warunki ekonomiczne, społeczne, polityczne itd.
•
Ideologia: zbiór idei, stanowiący podstawę działania politycznego (do zachowania, przekształcenia czy
obalenia istniejącego systemu). (za: A. Heywood)
•
Ideologie:
•
a) zawierają określoną interpretację przeszłości b) dostarczają obrazu istniejącego świata
•
c) lansują model pożądanej przyszłości oraz d) wyjaśniają w jaki sposób zmiana ma się dokonać
•
Mają charakter normatywny
•
Zawierają teoretyczne uzasadnienie poglądów, dążeń, programu i działań określonej zbiorowości
•
Często - narzędzie konstruktywizmu (budowa idealnego świata)
•
Marks - ideologia jako fałszywa świadomość. System zasad służących utrzymaniu władzy (politycznej i
duchowej)
•
Zamknięte systemy myślowe przyznające sobie monopol na prawdę (świeckie religie)?
•
Ideologia zawiera pożądany model obywatela
•
Ideologia (za: G. Gutek):
1) Kształtuje zasady polityki edukacyjnej, formułuje oczekiwania, wyznacza standardy osiągnięć i cele
kształcenia. 2) za pośrednictwem środowiska szkolnego przekazuje i utrwala pewne postawy i wartości. 3)
Za pośrednictwem programu nauczania (oficjalnego i ukrytego) promuje wybrane i pożądane umiejętności
oraz wiadomości.
•
Wykorzystanie edukacji jako narzędzia reprodukowania osób o preferowanych cechach (wg ideologicznie
poprawnego typu), wpajania określonych zapatrywań społecznych, politycznych i ekonomicznych,
kreowania poczucia wspólnego "my", solidarności grupowej, tożsamości narodowej i lojalności wobec
państwa/narodu/władzy (wspólna pamięć – spoiwo wspólnoty)