Czym jest kultura?

Marian Golka
Czym jest kultura?
Na samym wstępie można stwierdzić, iż kulturą jest układ wzorów zachowań,
samych zachowań i ich wytworów, które są tworzone, nabywane, stosowane i
przekształcane w procesie życia społecznego.
Uwzględniając rozważania bardzo wielu autorów (w tym m.in. Tylora,
Murdocka, Kroebera, Lintona, Herskovitsa, Czarnowskiego, Kłoskowskiej i
wielu innych), przyjmując zadanie przedstawienia zintegrowanej propozycji,
można uznać, że najistotniejsze cechy socjologicznego pojmowania kultury
wyrażają się w następujących stwierdzeniach:
● kultura jest pojęciem nader abstrakcyjnym (obejmuje wiele zjawisk, choć
sama realnie nie istnieje);
● kultura „składa się” z wzorów zachowań (idei, wartości, zasad), samych
zachowań i wytworów zachowań;
● kultura nie jest naturą, choć jest zbudowana na naturze, wykorzystuje naturę,
zmienia naturę itd.;
● kultura posiada zdolność oderwania się od swego bezpośredniego wytwórcy,
wynalazcy, pomysłodawcy, i przyjęcia przez innych ludzi i inne zbiorowości;
● kultura jest nabywana od innych ludzi w procesie wychowywania i
współdziałania;
● kultura opiera się na społecznym dziedziczeniu;
● kultura jest sferą otaczającą człowieka ze wszystkim stron i niemal każde jego
zachowanie jest wyznaczone albo współwyznaczone przez wzory kulturowe,
które są obecne w danej zbiorowości i jej kulturze;
● kultura jest zawsze wspólna pewnej liczbie ludzi, pewnej zbiorowości, w
której funkcjonuje, wiążąc się z jej cechami społecznymi;
1
● kultura obowiązuje w danej zbiorowości (choć nader różne są ich wielkości i
charakter i stopień jej obowiązywania), jest przy tym zazwyczaj uznawana za
cenną, pożądaną;
● kultura posiada zdolność trwania w czasie (choć niejednoznaczny jest zakres
tego trwania) a jednocześnie posiada względną zdolność przystosowywania do
zmieniających się uwarunkowań, doświadczeń, potrzeb, pokoleń.
● kultura tworzy względnie zintegrowaną całość, która jest jednak zazwyczaj
naruszana i przekształcana.
To jest szerokie ujęcie kultury.
W
wąskim
ujęciu
kultury
podkreśla
się
sferę
symbolicznego
komunikowania (niezależnie od form i sposobów i przejawów – np. poprzez
dźwięki mowy, pismo, muzykę, obrazy, filmy, ale też ubiór czy, szerzej, wygląd
zewnętrzny). W tym ujęciu kulturą są także zachowania i ich wytwory, jednak
tylko takie, których podstawowym aspektem jest obecność intersubiektywnie
rozumianych znaczeń posiadających społeczną wartość i akceptację. Różny
oczywiście może być społeczny i przestrzenny zasięg tego wszystkiego, co w
kulturowych procesach symbolicznego komunikowania jest zrozumiałe,
czytelne, uznawane za swoje czy za właściwe i obowiązujące. Tak czy inaczej,
do kultury w wąskim rozumieniu zaliczamy takie dziedziny, jak język, sztukę,
religię, obyczaje itp.
(Więcej zobacz w:
Marian Golka, Socjologia kultury, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
2007)
2