szykujcie się do wielkiej przygody w kosmosie!

P r zyrod a
Jak czytać sprytniej
Przyjrzyj się, w jaki sposób
dobór słownictwa pozwala
przedstawić przebieg zdarzeń.
Szykujcie się do wielkiej
przygody w kosmosie!
Glen Phelan
20
NATIONAL GEOGRAPHIC Odkrywca
Listopad 2014
21
xxxx
Tak może wyglądać
start marsjańskiej
rakiety w 2035 roku
22
NATIONAL GEOGRAPHIC Odkrywca
W
yobraź sobie, że mamy dzisiaj
rok 2035. Siedzimy w rakiecie
kosmicznej. Jaskrawy błysk
rozdziera pomarańczowe niebo. Lecimy
na Marsa. Już prawie dotarliśmy do celu.
W kabinie jest miejsce dla ośmiorga
członków załogi. Siedzimy w fotelach w kabinie statku mocno przypięci pasami bezpieczeństwa. W kabinie panuje straszliwy
hałas. Słychać stłumiony odgłos wybuchu.
– Odrzuć osłonę cieplną! – rozkazuje
dowódca. – Przygotuj spadochrony!
Czasze spadochronów otworzyły się
i wypełniły marsjańską atmosferą. Czujemy,
że statek zwalnia.
– Odpal rakiety hamujące! – Sześć rakiet umieszczonych pod statkiem rozpoczyna pracę. Hamujemy coraz mocniej.
Przejęci wyglądamy przez okno na
marsjański pejzaż. Choć trudno w to uwierzyć, jesteśmy pierwszymi ludźmi, którzy
postawią stopę na Czerwonej Planecie!
1
2
...
3... ...
start!
Laboratorium dzisiaj
Zostawmy marzenia i wróćmy do teraźniejszości. Jesteśmy w laboratorium Amerykańskiej Agencji Kosmicznej NASA.
Płomienie i dym buchają z dyszy wielkiego
silnika rakietowego. Przed nami stoi tylko
fragment statku kosmicznego: ogromna,
wysoka jak dwupiętrowy budynek rakieta nośna. Cały statek jeszcze nie powstał.
Budowa trwa. Naukowcy mają nadzieję,
że w przyszłości ta właśnie rakieta zabierze
ludzi na Marsa.
Nad tym doniosłym przedsięwzięciem pracują naukowcy z całego świata.
Podróż międzyplanetarna to nie będzie
łatwe zadanie ani krótka wycieczka. Mars
w najkorzystniejszym dla astronautów
położeniu znajduje się aż 150 razy dalej
od Ziemi niż Księżyc. Rakieta nośna napędzana znanymi dziś paliwami musiałaby lecieć tam aż pół roku. Zapowiada się
wielka, fascynująca wyprawa.
Co teraz dzieje się na Marsie?
• Na orbicie planety krąży pięć statków.
• Po powierzchni Marsa jeżdżą dwa łaziki:
Opportunity oraz Curiosity.
Urządzenia te fotografują planetę
i badają jej klimat oraz skały.
Listopad 2014
23
Wyprawa na Marsa powiedzie się, jeśli powstanie odpowiednia rakieta nośna, która
zaniesie statek kosmiczny do celu. Niestety, jest z tym problem. Zwykłe rakiety kosmiczne są za słabe na taką podróż. Nie są
w stanie udźwignąć ogromnej ilości paliwa, która jest potrzebna, by statek z ludźmi wystartował z Ziemi i dotarł na Marsa.
Konstruktorzy chcą ominąć ten problem. Najwięcej paliwa zużywa się na start
statku kosmicznego z Ziemi. Dlatego powstają właśnie rakiety, które wyniosą na
orbitę Ziemi statek kosmiczny w częściach.
Następnie astronauci w przestrzeni kosmicznej zmontują z nich statek. Potem
wsiądą do niego i wyruszą w podróż.
Czerwona
Planeta
Co wypada wiedzieć o Marsie:
• Mars ma średnicę o połowę mniejszą
od średnicy Ziemi.
• Rok na Marsie trwa 687 dni ziemskich.
• Doba marsjańska liczy 24 godziny
i 37 minut.
• Na Czerwonej Planecie panują
temperatury od –153°C w obszarach
podbiegunowych do 20°C
w okolicach równika.
• Marsjańska atmosfera składa się prawie
wyłącznie z dwutlenku węgla. Tlenu
nie ma tam prawie wcale.
24
NATIONAL GEOGRAPHIC Odkrywca
Wielkie próby
Wynalezienie i zbudowanie nowej rakiety długo trwa. Pracują nad tym naukowcy
z NASA. Pierwszy próbny lot rakiety ma się
odbyć w 2017 roku. Jak to będzie wyglądało? Nowa rakieta wcale jeszcze nie poleci na
Marsa. Będzie to lot na orbicie wokół Ziemi, i w dodatku bez ludzi na pokładzie.
Lot próbny ma być sprawdzianem,
czy rakieta jest bezpieczna. Pierwszy lot
statku kosmicznego z ludźmi na orbicie
okołoziemskiej ma się odbyć w 2021 roku.
Jeśli wszystko pójdzie dobrze, załogowy
lot na Marsa rozpocznie się w 2035 roku.
Próbne loty pojazdów kosmicznych to
ważna rzecz. Dzięki nim naukowcy zyskują
pewność, że astronauci przeżyją podróż.
(rozkładówka otwarciowa) NASA/HAUGHTON-MARS PROJECT/PASCAL LEE; (poprzednia rozkładówka) NASA; (obecna rozkładówka)
(zdjęcie z lewej) NASA/ESA/THE HUBBLE HERITAGE TEAM (STSCL/AURA)/J. BELL (CORNELL UNIVERSITY), AND M. WOLFF (SPACE
Nowe konstrukcje
Bezpieczeństwo
W kosmosie czyha wiele niebezpieczeństw.
Jedno z nich to promieniowanie kosmiczne. Jest szkodliwe dla człowieka. Może powodować nowotwory, a duża dawka promieniowania może być śmiertelna.
Na szczęście ściany statku kosmicznego częściowo zatrzymują to promieniowanie. Astronautów w pewnym stopniu
chronią też skafandry. Inżynierowie szukają jednak jeszcze skuteczniejszej ochrony
przed promieniowaniem kosmicznym.
Mocne kości
Długie przebywanie w przestrzeni kosmicznej osłabia też kości. Na Ziemi nasze
kości pozostają zdrowe i mocne, ponieważ
mięśnie, które są do nich przyczepione,
utrzymują się w ruchu. Muszą pracować
i przeciwstawiać się grawitacji.
Gdy idziesz, musisz unosić nogi. Nawet gdy siedzisz, utrzymujesz tułów w pionie. W kosmosie natomiast panuje stan nieważkości. Nie ma grawitacji, której trzeba
się przeciwstawiać. Dlatego kości astronautów słabną, odwapniają się.
Trwają już testy nowego urządzenia do
ćwiczeń. Naśladuje ono działanie siły grawitacji. Naukowcy pracują też nad lekiem, który zapobiegnie odwapnieniu kości.
Wybór załogi
Niezwykle ważne jest dobre samopoczucie członków załogi. Astronauci zamknięci
w niewielkim statku muszą się lubić i dobrze
się czuć w swoim towarzystwie. Z tego powodu każdy członek załogi przechodzi testy psychologiczne. Mają one sprawdzić, jak
kandydat na astronautę radzi sobie w trudnych sytuacjach i czy umie opanować stres.
Załoga statku będzie skazana na przebywanie razem przez wiele miesięcy, więc
może dochodzić do drobnych sprzeczek.
Nikt jednak nie może się na siebie obrażać.
Astronauci muszą ze sobą sprawnie współpracować. Gdyby doszło do jakiejś awarii,
muszą ją wspólnie usunąć. Nie mogą liczyć
na pomoc z Ziemi. Będą zdani na siebie.
Grawitacja
jest na Marsie o dwie trzecie słabsza
niż na Ziemi. Dlatego ludzie ważą
tam o dwie trzecie mniej.
Powierzchnia Marsa
widziana z łazika Spirit
Listopad2014
25
Gdy rakiety i załoga będą gotowe, nadejdzie kolej na następne działania. Niektórzy przewidują, że będzie to założenie bazy
na Księżycu. Tam astronauci mieliby się
uczyć, jak przetrwać na Marsie.
Nie wszyscy naukowcy uważają, że
to rozsądny pomysł. Przeciwnicy pobierania nauk surwiwalu na Księżycu podkreślają, że Księżyc bardzo się różni od
Marsa. Jako przykład podają, że Księżyc
nie ma atmosfery, a Mars ją posiada.
Atmosfera to warstwa gazów otaczająca ciało niebieskie. Lądowanie i start rakiety odbywają się zupełnie inaczej w zależności od tego, czy atmosfera występuje,
czy nie. Dlatego Księżyc wcale może nie
być dobrym miejscem do treningu umiejętności, które są niezbędne do bezpiecznego podróżowania i życia na Marsie.
Być może następnym krokiem powinien być od razu lot na Marsa. Ludzie
mogliby złożyć na planecie krótką wizytę
i wrócić na Ziemię. Niektórzy natomiast
uważają, że kosmiczna wyprawa będzie
w jedną stronę. Ich zdaniem w ciągu 10 lat
na Marsie powstanie stała osada ludzka.
Przetrwanie
Do życia ludziom jest potrzebna woda, powietrze i żywność. Na szczęście część tych
substancji na Marsie można znaleźć. Marsjański lód po roztopieniu może posłużyć
do picia i mycia. Z tej wody można też wytworzyć tlen, który jest nam niezbędny do
oddychania. Astronauci będą mogli uprawiać w szklarniach rośliny do jedzenia.
Może się też okazać, że jedzenia nie
trzeba będzie uprawiać, ale że zostanie
ono wytworzone za pomocą drukarek 3D!
Już dzisiaj da się w ten sposób wydrukować niektóre pokarmy. Astronauci dzięki
takim drukarkom mogliby w kilka minut
zrobić sobie cały pożywny posiłek.
Nowy dom
Naukowcy wciąż muszą zdobywać nowe
informacje o Marsie i poszerzać swoją
wiedzę o podróżach kosmicznych. Jest to
niezbędne astronautom i konstruktorom
do podejmowania właściwych decyzji.
Pewnego dnia dzięki współpracy ludzi na
całym świecie człowiek stanie na Marsie.
A potem znajdą się ludzie, którzy zechcą
Czerwoną Planetę nazwać swoim domem.
Słowniczek
◗ atmosfera – warstwa gazów otaczająca ciało niebieskie, na przykład planetę
◗ o
rbita – okrężny tor, po którym porusza się planeta, inne ciało niebieskie
albo sztuczny satelita
◗ p
romieniowanie kosmiczne – promieniowanie obecne w kosmosie; pochodzi
◗ rakieta nośna – rakieta, która służy do wynoszenia statków bądź innych ładunków
w przestrzeń kosmiczną
między innymi z gwiazd wybuchających w kosmosie
26
NATIONAL GEOGRAPHIC Odkrywca
(tło) DETLEV VAN RAVENSWAAY/SCIENCE SOURCE; (zdjęcie z prawej na górze) © HO/REUTERS/CORBIS;
(zdjęcie z prawej na dole) STEVEN HOBBS/STOCKTREK IMAGES/GETTY IMAGES
Lot z przesiadką?
Naukowiec na pustyni
testuje skafander
Tak artysta wyobraża sobie
osadę ludzką na Marsie
Listopad 2014
27