Rzepak pod ostrzałem – ograniczanie chorób w okresie kwitnienia

uprawa
38
RZEPAK. Ograniczanie chorób w czasie kwitnienia
Rzepak pod ostrzałem
Rzepak ozimy jest atakowany przez cały okres wegetacji
przez choroby grzybowe. Dlatego musi być umiejętnie
chroniony od zasiewów aż do końca wegetacji. Czas
kwitnienia jest okresem krytycznym dla plonu nasion.
plantacji rzepaku, czy zaniechanie
ochrony fungicydowej we wcześniejszym okresie może zwiększyć
nasilenie choroby.
Przetrwalniki tej choroby (sklerocja)
przedostają się do gleby z porażonych
roślin podczas zbioru i mogą zachowywać zdolność do kiełkowania i infekcji roślin przez 7-10 lat. Im dłuższa przerwa w uprawie rzepaku, tym
mniejsza szkodliwość tej choroby.
Z kiełkujących przetrwalników wiosną uwalniają się zarodniki, które
z wiatrem przenoszą się na rozgałęzione łodygi i liście u nasady łodyg.
Przypada to na okres kwitnienia rzepaku, gdy opadające płatki kwiatowe i pyłek również się tam osadzają
i stanowią doskonałą pożywkę dla
kiełkujących zarodników i rozwoju choroby. Ten typ infekcji przez
zarodniki poraża wyższe odcinki
łodyg, ale może też dojść do infekcji roślin na skutek rozrostu grzybni
z przetrwalników leżących w ziemi.
Objawy chorobowe pojawiają się
wtedy u podstawy łodygi.
Deszcze niespokojne
Najgroźniejszymi chorobami dla
rzepaku w tym okresie są zgnilizna
twardzikowa, czerń krzyżowych
i szara pleśń. Choroby te, mimo
stosowania właściwej agrotechniki,
często musimy ograniczać poprzez
wykonanie chemicznych zabiegów pielęgnacyjnych z zastosowaniem fungicydów. Jest to potrzebne
szczególnie, kiedy rzepak przychodzi na to samo pole częściej, a ekonomiczne progi szkodliwości chorób są przekroczone.
Wystarczy rosa
Rozwojowi chorób sprzyja zwiększona wilgotność w łanie rzepaku, który w okresie kwitnienia jest
już wysoki i nawet, gdy nie pada
deszcze, wystarczy rosa, aby doszło
do porażenia. Rzepak jest coraz częściej wysiewany po sobie, nierzadko
tylko z roczną przerwą w uprawie
z rośliną przedplonową, którą najczęściej jest pszenica lub jęczmień.
Sytuacja, kiedy rzepak przychodzi
po sobie na to samo stanowisko
częściej, niż co 3-4 lata prowadzi
do zwiększonego zagrożenia chorobami grzybowymi.
Dekada przetrwalnika
W okresie kwitnienia najgroźniejsza jest zgnilizna twardzikowa. Także obecność samosiewów rzepaku
(osypane i niezaprawione nasiona)
i chwastów kapustowatych, brak
izolacji przestrzennej od innych
04/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK
Rozwój choroby jest początkowo
niewidoczny, pojawiają się białoszare plamy z białą puszystą grzybnią,
a wewnątrz porażonych łodyg zaobserwować można czarne sklerocja (przetrwalniki). Grzyb niszczy
wiązki przewodzące i dochodzi
do zahamowania transportu substancji pokarmowych oraz wody
do górnych partii łodyg z łuszczynami. Powoduje to zakłócenia
lub nawet zahamowanie procesu
formowania i dojrzewania nasion
w łuszczynach. Choroba nasila się,
jeśli występują intensywne opady.
Podczas suszy przebieg choroby jest
ograniczony.
Zabieg w pełni kwitnienia
Podczas zbioru przetrwalniki znowu dostają się do gleby i rośnie za-
uprawa
39
Tabela 1. Progi szkodliwości chorób rzepaku wiosną
Choroba
Faza rozwojowa
i termin zwalczania
zgnilizna twardzikowa
RG]ZDUWHJRSÆNDGRSHêQLNZLWQLHQLD
þURGNLVWRVRZDÈSRGF]DVSLHUZV]\FK
R]QDNFKRURE\
UHJHQHUDFMDUR]HW\LSRF]ÆWHN
IRUPRZDQLDêRG\JLGRZ\UDVWDQLD
ZSÔGNZLDWRZ\
F]HUì
NU]\ēRZ\FK
:DUXQNLVSU]\MDMÆFH
WHPSHUDWXUDJOHE\LSRZLHWU]D
SRZ\ēHM0&JOHEDZLOJRWQD
1
20-30
RGSRF]ÆWNXGRSHêQLNZLWQLHQLD
10-15
NRQLHFNZLWQLHQLDLSRF]ÆWHN
]DZLÆ]\ZDQLDêXV]F]\Q
10-15
UHJHQHUDFMDUR]HW\LSRF]ÆWHN
IRUPRZDQLDêRG\JLGRZ\UDVWDQLD
ZSÔGNZLDWRZ\
V]DUDSOHþì
Progi*
%
20-30
RGSRF]ÆWNXGRSHêQLNZLWQLHQLD
10-15
NRQLHFNZLWQLHQLDLSRF]ÆWHN
]DZLÆ]\ZDQLDêXV]F]\Q
10-15
FLHSêDZLOJRWQDSRJRGD
WHPSHUDWXUD0C,
GXēDZLOJRWQRþÈ
ZLOJRWQDSRJRGDWHPSHUDWXUD
0&XV]NRG]HQLDLRVêDELHQLH
URþOLQ
GXēDZLOJRWQRþÈXV]NRG]HQLD
URþOLQXPLDUNRZDQDWHPSHUDWXUD
* procent porażonych roślin
grożenie chorobą, szczególnie jeżeli
rzepak jest zbyt często siany na tym
samym polu. Z badań Instytutu
Ochrony Roślin-PIB, w Poznaniu wynika, że największą skuteczność fungicydów do ograniczania
zgnilizny twardzikowej osiągamy,
gdy stosujemy zabieg w fazie opadania pierwszych płatków kwiatowych ‒ w pełni kwitnienia. Zabiegi
wykonane wcześniej ‒ np. w fazie
żółtego pąka dawały słabsze efekty
ochronne, choć niekiedy łatwiej je
było wykonać, bo rośliny były niższe.
Zabiegi ochronne wykonane w pełni
kwitnienia chronią także łuszczyny przed chorobami powodującymi
czerń krzyżowych i szarą pleśń.
czyli na początku formowania się
łuszczyn i nasion.
Choroby atakujące łuszczyny są
szczególnie niebezpieczne, bowiem
wskutek ich rozwoju dochodzi
do ubytku ilościowego plonu. To
skutek pękania łuszczyn i osypywania się nasion, ale też często wniknięcia choroby w głąb łuszczyny
i nasion oraz pogorszenia parametrów jakościowych (mniejsza masa
nasion, deformacje, gorszy skład
jakościowy).
Odporne odmiany
Wśród wielu odmian rzepaku znajdują się też takie, które wykazują
większą odporność na porażenie
chorobami.
Do odmian o podwyższonej odporności na zgniliznę twardzikową
należą ‒ Arot, DK Exquisite, ES
Scarlett, Gloria, Juliana, NK Music,
Pamela i Primus.
Odmiany wykazujące większą
odporność na czerń krzyżowych
to Adam, Adriana, Bellevue, DK
Exquisite, DK Impression, ES
Progi szkodliwości
Progi szkodliwości chorób rzepaku
wiosną podano w tabeli 1. Przykładowe fungicydy do ograniczania
chorób w tym okresie zostały wymienione w tabeli 2.
W przypadku małego zagrożenia
ze strony zgnilizny twardzikowej,
a większego ze strony chorób łuszczyn ‒ czerni krzyżowych (alternariozy), możemy zabieg fungicydowy
opóźnić o kilkanaście dni i wykonać
go pod koniec okresu kwitnienia,
04/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK
uprawa
40
7DEHOD3U]\NáDGRZHIXQJLF\G\LGDZNLZONJKDGRRFKURQ\U]HSDNXZRNUHVLHNZLWQLHQLD
Fungicyd
Substancja aktywna
$FDQWR(&*DOLOHR6&
2UDQLV6&
SLNRNV\VWURELQD
Zgnilizna
twardzikowa
&]HUì
NU]\ēRZ\FK
Szara
SOHþì
–
$OHUW6(
ņXVLOD]RONDUEHQGD]\Q
–
–
$PLVWDU6&$UDVWDU6&
D]RNV\VWURELQD
$PLVWDU;WUD6&
D]RNV\VWURELQDF\SURNRQD]RO
–
–
$WDN(&0RQGDWDN(&
SURFKORUD]
&OD\WRQ 7HEXFRQ (: 'ÆE WHEXNRQD]RO
(:
(ŅORU6&
PHWNRQD]ROERVNDOLG
(PLQHQW6WDU6(
FKORURWDORQLOWHWUDNRQD]RO
%UDVLIXQ (& (UDVPXV (:+HOLFXU(+RUL]RQ
(: -HWNXU (: .DVLU (: 0\VWLF (: 2ULDQ (:2ULXV([WUD(:6\ULXV WHEXNRQD]RO
(: 7HEX (: 7ROHGR
(:7\EHULXV(:
*ULVX6&
LSURGLRQ
,PSDFW(&
ņXWULDIRO
/HUDN(&
D]RNV\VWURELQDWHEXNRQD]RO
–
–
0DWDGRU6(
0RGHUDWRU6(
WLRIDQDWPHW\ORZ\WHWUDNRQD]RO
<DPDWR6(
3DUROL6&
,SURGLRQWLRIDQDWPHW\ORZ\
3LFWRU6&
GLPRNV\VWURELQDERVNDOLG
3URNDUE(&
SURFKORUD]NDUEHQGD]\Q
3URSXOVH6(
ņXRS\UDPSURWLRNRQD]RO
7HQRUH(:
SURFKORUD]WHEXNRQD]RO
7RSVLQ06&
WLRIDQDWPHW\ORZ\
7UDSHU(&
SURWLRNRQD]ROWHEXNRQD]RO
=DŅU(:
SURFKORUD]WHEXNRQD]RO
Zestawiono na podstawie programu Doradca komputerowy Flamingo wg stanu na 20.02.2014 r.
Mercure, NK Morse, Remy, NK
Octans i Rumba. Większa odporność odmian ma szczególne znaczenie w latach o dużym nasileniu
chorób. Odmiany te są zazwyczaj
słabiej porażane przez choroby
i reagują w mniejszym stopniu
spadkiem plonowania.
Odporność ta może ulec przełamaniu po kilku latach uprawiania
danej odmiany.
Z różnych grup
chemicznych
Jeżeli w długim okresie uprawy rzepaku stosujemy fungicydy dwu- lub
trzykrotnie w czasie sezonu wegetacyjnego, ważne jest abyśmy stosowali środki grzybobójcze przemiennie,
z różnych grup chemicznych ‒ triazole, benzymidazole, strobiluryny,
imidazole i inne. Przemienne stosowanie fungicydów z różnych grup
04/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK
chemicznych oraz różnych substancji aktywnych, jest dobrą strategią
przeciwdziałania wytworzenia się
odporności wśród grzybów i obniżenia skuteczności zabiegów.
źródła : Metodyka integrowanej ochrony rzepaku ozimego i jarego
Nowoczesne Rolnictwo, Doradca Komputerowy Flamingo
Marian Karasek
DODR we Wrocławiu