Domino, gry planszowe

z naszych lekcji
Domino, gry planszowe
Małgorzata Rucińska-Wrzesińska
Umiejętność rozwiązywania zadań zarówno z matematyki, fizyki,
jak i z chemii jest niezwykle ważną
umiejętnością, ale równocześnie
bardzo trudną do opanowania dla
wielu uczniów. Dlatego warto szukać sposobów, aby uczniowie mogli
przyswajać te umiejętności w formie bardziej przyjaznej. W „Matematyce” ukazuje się cykl artykułów
mojego autorstwa pod wspólnym
tytułem Ciekawe pomysły na nud-
ne przykłady. Sądzę, że i zadania
z fizyki nie zawsze muszą być rozwiązywane w tradycyjny sposób.
Czasem wypadałoby uatrakcyjnić
lekcje różnymi grami i zabawami.
Moje propozycje odnoszą się do nauczania fizyki na poziomie gimnazjum, chociaż z całą pewnością
spodobałyby się i uczniom szkół
ponadgimnazjalnych.
Proponuję dwie różne formy
uatrakcyjnienia zajęć, które stosuję na lekcjach matematyki
– pierwsza to domino, a druga to
gra planszowa. W obydwu pro-
pozycjach wykorzystałam zadania
z energii potencjalnej ciężkości
i energii kinetycznej.
Propozycja pierwsza – domino
Zasada gry w domino jest prosta
i znana prawie wszystkim uczniom.
W grze w domino fizyczne chodzi
o jak najszybsze i prawidłowe ułożenie łańcucha kostek według zasady – sąsiadują ze sobą ścianki
kostek z takimi samymi wynikami.
Grę można prowadzić w zespołach
dwuosobowych lub w grupach liczących więcej uczniów.
Kamienie do gry w domino
START
Przyrost energii potencjalnej pewnego ciała wyrzuconego pionowo do góry na wysokość 5 m wyniósł
25 J. Jaką masę miało to ciało?
0,5 kg
Kulkę rzucono pionowo do góry z prędkością początkową 10 m/s. Na jaką maksymalną wysokość
wzniesie się kulka?
5 m
Ciało rzucone pionowo do góry wzniosło się na wysokość 32 dm. Z jaką początkową prędkością wyrzucono to ciało?
8 m/s
Jaką energię ma ciało o masie 3 kg w momencie
wyrzutu, które rzucono z prędkością 20 m/s?
Oblicz energię potencjalną ciężkości doniczki o masie 50 dag znajdującej się na balkonie na wysokości 10 m nad ziemią.
1 kg
2
Fizyka w Szkole 1/2013
0,6 kJ
50 J
Przyrost energii ciała rzuconego z prędkością
6 m/s wyniósł 18 J. Oblicz masę tego ciała.
Na jakiej wysokości umieszczono kulkę drewnianą
o masie 40 dag, jeżeli jej energia potencjalna ciężkości wyniosła 0,016 kJ?
z naszych lekcji
4 m
Z jaką prędkością rzucono pionowo do góry ciało o masie 0,4 kg, jeżeli w momencie wyrzutu jego
energia kinetyczna wyniosła 180 J?
30 m/s
Przyrost energii potencjalnej ciężkości ciała
podniesionego na wysokość 3 m wyniósł 90 J.
Jaką masę ma to ciało?
3 kg
Na jaką maksymalną wysokość mogło wznieść
się ciało o masie 1,5 kg rzucone pionowo do góry,
jeżeli w momencie wyrzutu jego energia wynosiła 210 J?
Jaką masę ma wózek, któremu nadano prędkość 10 m/s i energię 80 J?
14 m
160 dag
Jaką prędkość początkową uzyskała kopnięta
piłka o masie 1,5 kg, która w momencie uderzenia uzyskała energię kinetyczną 192 J?
16 m/s
Oblicz energię kinetyczną ciała o masie 2 kg,
któremu nadano prędkość początkową 15 m/s.
225 J
Piłkę rzucono pionowo do góry, nadając jej prędkość początkową 16 m/s. Na jaką maksymalną wysokość mogła wznieść się piłka?
128 dm
Z jaką prędkością uderzył w ziemię przedmiot wyrzucony z balkonu znajdującego się na wysokości 20 m?
72 km/h
Jaką energię kinetyczną uzyska ciało o masie 0,5 kg,
któremu nadano prędkość początkową 36 km/h?
25 J
Jaką energię potencjalną ciężkości ma przedmiot o masie 30 dag znajdujący się na wysokości 2 m nad ziemią?
6J
Przedmiot o masie 0,5 kg spada z wysokości 10 m.
Oblicz, jaką prędkość uzyska ten przedmiot
na wysokości 5 m nad ziemią.
10 m/s
Dwa ciała mają jednakowe energie kinetyczne.
Masa pierwszego ciała jest równa 1 kg, a prędkość 6 m/s. Jaka jest prędkość drugiego ciała
o masie 4 kg?
3 m/s
META
Fizyka w Szkole 1/2013
3
z naszych lekcji
Propozycja druga
– gra planszowa
Gra jest przeznaczona dla
dwóch, trzech lub czterech osób.
Do gry potrzebna jest plansza
(proponuję, aby pola układały się
w kształcie litery E, jak energia,
ale kształt planszy jest oczywiście
dowolny i zależy od pomysłowości
Plansza do gry
4
Fizyka w Szkole 1/2013
nasze i naszych uczniów), po dwa
jednakowe pionki dla każdego zawodnika, kostka do gry i kartoniki
z zapisanymi zadaniami.
O kolejności graczy może zadecydować liczba wyrzuconych oczek
na kostce. Uczeń, który wyrzuci
największą liczbę oczek rozpoczyna
grę. Gracz może postawić swój pio-
nek na planszy na polu S pod warunkiem, że wyrzuci trzy oczka (dlaczego ma to być zawsze szóstka?). Gdy
pionek jest już na planszy, uczeń
może przesuwać go o tyle pól, ile
wynosi liczba oczek wyrzuconych
na kostce. Jeśli pionek znajdzie się
na polu oznaczonym x, gracz losuje kartonik z zadaniem za 1 punkt.
z naszych lekcji
Jeżeli rozwiąże je poprawnie, pozostawia swój pionek na tym polu
i otrzymuje 1 punkt. W przypadku
błędnej odpowiedzi musi wycofać
swój pionek z planszy i otrzymuje 1
punkt ujemny. Gdy pionek znajdzie się na polu oznaczonym xx,
gracz losuje kartonik z zadaniem
za 2 punkty. Jeżeli je rozwiąże po-
prawnie, porusza się o jedno pole
do przodu i otrzymuje 2 punkty. Jeżeli poda niewłaściwą odpowiedź,
cofa swój pionek na pole startowe i otrzymuje 2 punkty ujemne.
W grze nie przewiduje się zbijania
pionków należących do innych graczy, chociaż można oczywiście te
zasady zmienić.
Celem gry jest jak najszybsze
przejście planszy (aby znaleźć się
na ostatnim polu, gracz musi wyrzucić dokładnie tyle oczek, ile do tego po
la brakuje) i zdobycie jak największej
ilości punktów dodatnich. Wygrywa
oczywiście uczeń, który doprowadzi
swój pionek na pole M i zdobędzie
najwięcej punktów dodatnich.
Kartoniki z zadaniami (za 1 punkt)
Jaką energię ma ciało o masie 3 kg w momencie wyrzutu, które rzucono z prędkością
20 m/s?
Oblicz energię potencjalną ciężkości doniczki
o masie 50 dag znajdującej się na balkonie na wysokości 10 m nad ziemią.
Przyrost energii potencjalnej ciężkości ciała podniesionego na wysokość 3 m wyniósł
90 J. Jaką masę ma to ciało?
Jaką energię potencjalną ciężkości ma przedmiot o masie 30 dag znajdujący się na wysokości
2 m nad ziemią?
Jaką energię kinetyczną uzyska ciało o masie
0,5 kg, któremu nadano prędkość początkową
10 m/s?
Oblicz energię kinetyczną ciała o masie 2 kg,
któremu nadano prędkość początkową 15 m/s.
Na jaką maksymalną wysokość mogło wznieść
się ciało o masie 1,5 kg rzucone pionowo do góry,
jeżeli w momencie wyrzutu jego energia wynosiła 210 J?
Jaką masę ma wózek, któremu nadano prędkość
10 m/s i energię 80 J?
Kartoniki z zadaniami (za 2 punkty)
Kulkę rzucono pionowo do góry z prędkością
początkową 10 m/s. Na jaką maksymalną
wysokość wzniesie się kulka?
Ciało rzucone pionowo do góry wzniosło się na
wysokość 32 dm. Z jaką początkową prędkością
wyrzucono to ciało?
Z jaką prędkością rzucono pionowo do góry ciało o masie 0,4 kg, jeżeli w momencie wyrzutu je
go energia kinetyczna wyniosła 180 J?
Jaką prędkość początkową uzyskała kopnięta
piłka o masie 1,5 kg, która w momencie uderzenia uzyskała energię kinetyczną 192 J?
Piłkę rzucono pionowo do góry, nadając jej prędkość początkową 16 m/s. Na jaką maksymalną
wysokość mogła wznieść się piłka?
Z jaką prędkością uderzył w ziemię przedmiot
wyrzucony z balkonu znajdującego się na wysokości 20 m?
Przedmiot o masie 0,5 kg spada z wysokości
10 m. Oblicz, jaką prędkość uzyska ten przedmiot na wysokości 5 m nad ziemią.
Dwa ciała mają jednakowe energie kinetyczne.
Masa pierwszego ciała jest równa 1 kg, a prędkość 6 m/s. Jaka jest prędkość drugiego ciała
o masie 4 kg?
Z całą pewnością przygotowanie
takich pomocy jest pracochłonne,
ale na pewno się opłaci. Uczniowie
dużo chętniej rozwiązują zadania
i rozwiązują ich znacznie więcej
niż na typowej lekcji, a poza tym
wszyscy świetnie się bawią i uczą
bawiąc. Jeśli nie przygotujemy
takich plansz dla poszczególnych
grup, można narysować planszę
na tablicy, pionkami mogą być kolorowe magnesy, a w przypadku
braku zadań na kartach do losowania można wykorzystać zadania ze
zbioru zadań. Proszę mi wierzyć,
taka lekcja też będzie ciekawsza
od tradycyjnej.
Fizyka w Szkole 1/2013
5