wprowadzenie do prezentacji - Polska Izba Gospodarcza Rusztowań

Rusztowania w przepisach - potrzeba nowelizacji prawa w obszarze budowy i
eksploatacji rusztowań. Opis i uzasadnienie proponowanych zmian
1. Wstęp
Rusztowania, jako tymczasowe konstrukcje budowlane, stanowią ważne i odpowiedzialne ogniwo w całym
procesie budowlanym. Nieprawidłowo montowane, jak i eksploatowane mogą być przyczyną upadku z
wysokości, niejednokrotnie ze skutkiem śmiertelnym W 2011v roku na rusztowaniach zginęło 35 osób a 53
uległo ciężkim obrażeniom. Za prawidłowy przebieg poszczególnych etapów związanych z montażem,
użytkowaniem i demontażem są odpowiedzialni: monterzy, pracownicy nadzoru montażu i eksploatacji
oraz użytkownicy. Wszyscy ww. wymienieni w swojej działalności opierają się na zapisach prawa.
Obszar budowy i eksploatacji rusztowań w obowiązujących na dzień dzisiejszy przepisach i normach
budzi ciągle wiele dyskusji i sporów. Codziennie PIGR proszona jest o interpretacje zapisów rozporządzeń
przez osoby nadzorujące i kontrolujące prace rusztowaniowe. Zarówno pracodawcy jak i służby kontrolne
mają ogromne problemy w właściwym rozumieniu i stosowaniu przepisów. Sytuację tą pogłębia dodatkowo
fakt, że na tą nieprecyzyjność, rozdrobnienie i chaotyczność przepisów nakłada się ogólny brak wiedzy w
zakresie prawidłowej budowy i eksploatacji rusztowań, bo wiedza ta nie jest przekazywana ani w szkołach
zawodowych i technikach ani na studiach – po prostu w większości ten zakres zagadnień nie jest
umieszczany w programach zajęć.
2. Opis przepisów
Analizując dokumenty prawne takie jak ustawy i rozporządzenia, szukając w nich informacji związanych z
budową czy eksploatacją rusztowań, co rusz natykamy się na nowe akty prawne. Na dzień dzisiejszy
możemy powiedzieć, że obowiązujących dokumentów takich jest 21. Z tych 21 dokumentów najbardziej
istotne dla branży zapisy zawiera 7. Z uwagi na fakt, że rusztowania najczęściej wykorzystuje się w pracach
montażowo - remontowo – konserwatorskich a w większości przypadków miejscem wykorzystywania
rusztowań jest teren budowy to z tego względu jak i również z uwagi na zawartość największej ilości
regulacji – największą rangę ma:
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas wykonywania robót budowlanych ( Dz. U. z 2003r. nr 47 poz.401)
Dokument ten zawiera wiele regulacji dotyczących budowy i eksploatacji rusztowań w rozdziałach: 1 Przepisy ogólne, 2 -Warunki przygotowania i prowadzenia robót budowlanych, 3 -Zagospodarowanie
terenu budowy, 6 -Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne, 8 -Rusztowania i podesty robocze, 9 - Prace
na wysokości.
Niestety zdecydowana większość zapisów rozporządzenia budzi kontrowersje z powodu swojej
nieprzejrzystości, braków czy błędów. Ta sytuacja była powodem podjęcia się przez Polską Izbę
Gospodarczą Rusztowań wraz z Instytutem Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego opracowania
projektu nowelizacji rozporządzenia i wprowadzenia zapisów, korzystnych z punktu widzenia interesu
społecznego oraz całego środowiska branżowego. Celem nadrzędnym wspólnych prac, szeroko
konsultowanych w środowisku na specjalnie w tym celu organizowanych warsztatach było, aby zapisy:
 ograniczały występujące patologie w zakresie przestrzegania zasad BHP i bezpieczeństwa
eksploatacji rusztowań, przez co istotnie wpływały na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa osób
pracujących na rusztowaniach lub pracujących na wysokości
 uprościły procedury techniczno-organizacyjne, mając na względzie przede wszystkim wymagania
bezpieczeństwa
 promowały bezpieczne techniki montażu rusztowań
 sprzyjały podnoszeniu kwalifikacji osób montujących, nadzorujących montaż i użytkujących
rusztowania
 sprzyjały podnoszeniu, jakości produkcji elementów systemów rusztowaniowych
 uprościły procedury techniczno-organizacyjne, mając na względzie przede wszystkim wymagania
bezpieczeństwa
Jaki kierunek zmian?
Przede wszystkim, w Rozdziale 8, został zaproponowany zasadniczy podział pomiędzy obszarem rusztowań
a ruchomych pomostów z uwagi na to, że różnice konstrukcyjne i eksploatacyjne rusztowań oraz podestów
ruchomych są na tyle duże, że uzasadniają takie rozdzielenie wymagań. Podesty ruchome są często mylone
1
z rusztowaniami jezdnymi kolumnowymi, wprowadzono, więc w związku z tym definicję „podestu
ruchomego”.
Generalnie za fundament projektowanych zmian przyjęto poszerzenie katalogu podstawowych definicji z 3
na 12. Konieczność precyzyjnego zdefiniowania podstawowych pojęć wynika z wieloletniego
doświadczenia, bowiem jasne kryteria odniesienia pozwalają jednoznacznie określać zakres obowiązywania
przepisów. Dlatego wprowadzono wiele nowych definicji poczynając od podstawowej, – czym jest w ogóle
„rusztowanie” poprzez definicje rusztowania „podporowego”, „przestawnego” czy „jezdnego” i „typu
dziennego” popularnego nie tylko na budowach, ale i poza budownictwem. Wprowadzono definicję
„nadzoru technicznego” oraz definicję „osoby kompetentnej” Ma to uporządkować obszar kompetencji
nadzoru i dopuszczania do eksploatacji rusztowań oraz je zróżnicować w zależności od stopnia
skomplikowania konstrukcji, miejsca jej ustawienia oraz potencjalnych zagrożeń. Za konieczne uznano
zdefiniowanie pojęcia „projektu rusztowania”, aby ułatwić wyegzekwowanie przez służby kontrolne
dokumentów potwierdzających bezpieczeństwo konstrukcji rusztowania.
W projekcie dobitnie podkreśla się rangę certyfikatu bezpieczeństwa rusztowania nadając mu większą niż
do tej pory moc prawną. Wprowadzono obowiązek stosowania rusztowań ochronnych. Przy formułowaniu
wymagań w tym zakresie skorzystano z uregulowań obowiązujących w innych krajach. Warto przypomnieć,
że takie wymagania były ujęte już w rozporządzeniu dotyczącym bezpieczeństwa wykonywania robot
budowlanych z 1935r. W 1972 z niewiadomych przyczyn zostały jednak usunięte a przecież stosowanie
rusztowań ochronnych często jest jedynym skutecznym sposobem zabezpieczenia pracowników przed
upadkiem.
Projekt nowelizacji rozporządzenia proponuje zmianę zapisów w taki sposób, aby dały one możliwość ich
spełnienia w każdej sytuacji, uwzględniały stosowane technologie robót i były logiczne przez to powszechnie stosowane. Dotyczy to np. zwiększenia max. odległości rusztowania od obiektu z 20 na 30 cm
bez konieczności stosowania barier wewnętrznych. W sytuacji, kiedy ociepla się budynki warstwą 15-20 cm
odległość dziś prawem wymagana jest nie logiczna i w związku z tym przepis ten jest łamany. Podobnie
sytuacja przedstawia się w przypadku wygradzania strefy niebezpiecznej. Proponuje się, pozostawić
swobodę w wyborze sposobu wygrodzenia oraz wymiarów strefy niebezpiecznej. Ważnym jest uzyskanie
efektu usunięcia wszelkich zagrożeń. Podobnie ma się rzecz z daszkami ochronnymi czy minimalnej
odległości od linii elektroenergetycznych, przy których można ustawiać rusztowania. W projekcie
proponuje się rozszerzenie zakresu możliwych wymiarów daszka ochronnego i dopuszczeniu do stosowania
daszków ochronnych składających się z części poziomej i pochylonej. Pozwoli to na łatwe wykonywanie
daszków ochronnych z wykorzystaniem ram przejściowych. Z kolei w przypadku linii elektroenergetycznych
projekt zmian przewiduje możliwość istotnego zmniejszenia minimalnych odległości z uwagi na to, że i tak
obecne wymagania nie gwarantują bezpieczeństwa przy ustawianiu rusztowań przy liniach o napięciu do 15
kV, a dla linii o napięciach wyższych odległości bezpieczeństwa są bezzasadnie duże. Projekt zmian zakłada
przyjęcie rozwiązań przyjętych w Niemczech.
Duże zamieszanie i kontrowersje budzą aktualne zapisy dotyczące uziemiania rusztowań. Wiele jest takich
obiektów, dla których stosowanie ochrony odgromowej nie jest technicznie i ekonomicznie uzasadnione, a
ponieważ wykonanie instalacji odgromowej na rusztowaniu pociąga za sobą dodatkowe koszty w projekcie
proponuje wykonywać ją wyłącznie w uzasadnionych przypadkach.
Jeśli chodzi o kwalifikacje w obszarze budowy i eksploatacji rusztowań to oprócz argumentów
przytoczonych wyżej przy wprowadzaniu definicji, w projekcie zwraca się uwagę na konieczność
nadzorowania robót rusztowaniowych przez osoby posiadające odpowiednie kompetencje, oraz, co
uzasadniają statystyki wypadkowości, wprowadzenie obowiązku szkoleń osób użytkujących rusztowanie.
Ponadto, co bardzo ważne rozszerza się listę osób uprawnionych do odbiorów technicznych rusztowań i
uzależnia się ich kompetencje od rodzaju rusztowania i stopnia jego skomplikowania. Aktualnie zapisy
ograniczają się tylko do przypadku, kiedy mamy pozwolenie na budowę, bo wtedy jest obowiązek
ustanowienie kierownika budowy. Jednak rusztowania stawia się a następnie użytkuje w procesach
budowlano - montażowo – remontowo – konserwacyjnych w oparciu nie tylko o pozwolenie na budowę,
ale także zgłoszenia, zawiadomienie a także bez ww. dokumentów. Aktualne zapisy rodzą, więc patologię –
brak odbiorów lub fikcyjne odbiory, odbiory dokonywane przez osoby niekompetentne itp.) Proponowane
zmiany w sposób szczególny odnoszą się do protokołu odbioru rusztowania i jego zawartości. Dane
zamieszczone w protokole powinny w sposób wyraźny identyfikować zmontowane rusztowanie tak, aby
2
możliwe było jednoznaczne rozgraniczenie odpowiedzialności wykonawcy i użytkownika rusztowania.
Proponowane zapisy przewidują również dopuszczenie do praktyki eksploatacyjnej, odbiorów
uproszczonych stosowanych w przypadku odbioru rusztowań typu dziennego lub innych niskich konstrukcji.
Projekt wiele z istniejących przepisów doprecyzowuje. Przykładem może być zapisy odnoszące się do
pionów komunikacyjnych. Piony komunikacyjne potrzebne są w przypadku rusztowań roboczych i
ochronnych tak, więc czy pion komunikacyjny jest potrzebny czy nie zależy to od przeznaczenia rusztowania
a nie od jego konstrukcji. Podobnie sprawa ma się, jeżeli chodzi o posadowienie rusztowania. Zapisy nie
mogą się ograniczać tylko do podłoża gruntowego, bowiem często konstrukcje rusztowania stawia się na
podłożach konstrukcyjnych. Zapis w tym przypadku musi mieć charakter uniwersalny i narzucać obowiązek
oceny nośności danego podłoża.
Projekt nowelizacji najważniejszego dla branży rozporządzenia jest pierwszym i bardzo znaczącym krokiem
na drodze poprawy bezpieczeństwa pracy przy budowie i eksploatacji rusztowań. Ostateczny kształt
zapisów jaki został zaproponowanych w projekcie został wypracowany przez środowisko rusztowaniowe
zrzeszone w PIGR oraz przedstawicieli IMBiGS i PIP i jest wynikiem wspólnych uzgodnień. Mamy nadzieję,
i liczymy na to że zaproponowane przez nas zmiany znajdą poparcie zarówno MI jak i wszelkich instytucji i
organizacji związanych z tematem.
Danuta Gawęcka
Polska Izba Gospodarcza Rusztowań
3