Karta Prepaid Millenium Bank

Karta Prepaid Millenium Bank
w świetle przepisów prawa
Stan prawny na dzień 20 listopada 2016 roku
1. Dla celów niniejszej analizy wyjść należy od pojęcia "majątku". Otóż wg art. 44
Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz.U.1964 nr 16 poz.93 z
późn.zm.) "Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe." Mienie jest pojęciem
zbiorczym obejmującym własność i inne prawa o charakterze majątkowym. Prawo
własności (i współwłasność) stanowi podstawowy składnik mienia, a ponadto jest to
najpełniejsze z praw podmiotowych. Poza prawem własności na mienie składają się
prawa majątkowe zarówno prawa rzeczowe, jak i wierzytelności.
Pojęcie "mienie" często bywa utożsamiane z pojęciem "majątek". Dla oceny
poprawności takiego zabiegu niezbędne jest wstępne określenie pojęcia "majątek".
Jest ono używane w dwojakim znaczeniu: po pierwsze, jako ogół praw i obowiązków
majątkowych danego podmiotu (majątek w szerokim rozumieniu) i po drugie, jako
ogół jedynie praw (majątek w rozumieniu wąskim). Majątek w rozumieniu wąskim
może być utożsamiany z mieniem, ponieważ w jednym i w drugim wypadku chodzi o
podmiotowe prawa majątkowe, a także o sytuacje, z którymi ustawa łączy określone
skutki prawne i które mają pewną wartość majątkową, np. posiadanie. [red. prof. dr
hab. Krzysztof Pietrzykowski Kodeks cywilny. Komentarz, C.H. Beck 2009, Wyd. V].
Zatem nawet w wąskim rozumieniu majątek jest ogółem praw posiadanych przez dany
podmiot (osobę fizyczną lub osobę prawną). Do majątku należą przypisane danemu
podmiotowi: prawo własności, prawa rzeczowe, wierzytelności.
2. Reasumując treść i skutki „rekomendacji” Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 10
lipca 2015r., sygn. DLB/DLB_WL1/703/1/1/2015, należy wskazać, iż KNF w ramach
monitorowania rynku usług płatniczych objął analizą prawną usługi banków
krajowych (wg art. 4 ust. 1 pkt 4 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe
[Dz.U. 1997 nr 140 poz. 939 z późn. zm.] „bank krajowy – bank mający siedzibę na
terenie Rzeczpospolitej Polskiej”) polegające na wydawaniu „kart przedpłaconych”.
Wg KNF działalność polegająca na wydawaniu tychże kart: nie jest wydawaniem
pieniądza elektronicznego z wszelkimi tego konsekwencjami. W wyniku płatności
inicjowanej kartą przedpłaconą dochodzi do obciążenia kwotą płatności przypisanego
do karty rachunku technicznego i uznania tą kwotą rachunku odbiorcy płatności.
Płatność ta jest zatem zwykłym transferem pieniądza bankowego, a więc transferem
roszczenia (wierzytelności – mój dopisek) o wypłatę znaków pieniężnych pomiędzy
płatnikiem a akceptantem, połączonym z transferem zobowiązania do wypłaty tych
znaków pieniężnych pomiędzy bankiem płatnika a bankiem akceptanta. Transfer
środków w przypadku płatności odbywa się bezpośrednio z prowadzonego przez bank
anonimowego rachunku technicznego niebędącego rachunkiem bankowym
[„rekomendacja s. 4]. Zatem bank nie zawierając umowy rachunku bankowego z
klientami, w przypadku przyjęcia środków pieniężnych w zamian za wydanie karty
przedpłaconej – narusza zdaniem KNF i Ustawę Prawo bankowe art. 5 ust.1 pkt 1 oraz
art. 49 i nast.), i Ustawę Kodeks cywilny (art. 726 i nast.). Nadto wydawanie takich
kart jest nie podlega wyłączeniu z obowiązkowej identyfikacji klienta (z uwagi na
konieczne środki bezpieczeństwa finansowego) przewidzianej Ustawą z dnia 16
listopada 2000r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
[Dz.U. 2000 nr 116 poz. 1216 z późn.zm.]).
3. Rozważając moc prawną owej „rekomendacji” należy podkreślić, że doktryna
podkreśla uprawnienie KNF zawarte w art. 137 pkt 5 Prawa bankowego do
„wydawania rekomendacji dotyczących dobrych praktyk ostrożnego i stabilnego
zarządzania bankami.” Jednakowoż rekomendacje Komisji nie mieszczą się w
katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego w rozumieniu art. 87 Konstytucji
RP, który jest zamknięty przedmiotowo i podmiotowo. KNF nie jest w jakimkolwiek
przypadku organem uprawnionym konstytucyjnie do stanowienia przepisów o walorze
powszechnie obowiązującym. W świetle postanowień Konstytucji RP Komisja nie
została bowiem wyposażona w uprawnienie do stanowienia takich przepisów: jest
oczywiste, że kwestionowanych aktów w postaci zarządzenia Prezesa Narodowego
Banku Polskiego, czy też uchwały Komisji Nadzoru Bankowego nie można zaliczyć do
prawa powszechnie obowiązującego (Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba
Cywilna z 7 grudnia 1999 r., sygnatura: I CKN 796/99, OSNC 6/2000, poz. 114.)
Niektórzy przedstawiciele nauki wskazują, iż rekomendacje są wyłącznie niewiążącymi
zaleceniami KNF (T. Czech), inni zaś, iż rekomendacje mają jak najbardziej moc
wiążącą dla podmiotów, do których są kierowane. Rekomendacje wskazują bowiem –
w obrębie sektora bankowego – to, w jaki sposób powinna być rozumiana przez banki
przesłanka ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem (K. Kohutek). Jakkolwiek
rekomendacje nie są ani aktem prawa powszechnie obowiązującego, ani też aktem
prawa porządku wewnętrznego, to informują uczestników rynku o tym, w jaki sposób –
w obrębie de lege lata rynku bankowego – organ nadzoru rozumie takie
niedookreślone pojęcia jak ostrożne i stabilne zarządzanie bankiem. Rekomendacje
stanowią zatem przyjęty przez organ nadzoru standard rozumienia zwrotu: „ostrożne i
stabilne zarządzanie bankiem”. KNF w drodze rekomendacji dokonuje dookreślenia
treści tych pojęć, ich wypełnienia i wyboru standardu ich rozumienia, a tym samym
sposobu wykładni przepisów – co wymaga podkreślenia – prawa powszechnie
obowiązującego. Rekomendacje pozwalają nadzorowanym instytucjom finansowym,
które są ich adresatami, uzyskać dostęp do wiedzy odnośnie podejścia organu nadzoru
do rozumienia pojęć niedookreślonych, wykorzystywanych w treści przepisów prawa
powszechnie obowiązującego, stanowiących podstawę prawną dla regulacji
poszczególnych segmentów rynku finansowego. Rekomendacje KNF mają charakter
wyłącznie pośrednio wiążący. Banki krajowe są bowiem związani wyłącznie
przepisami prawa powszechnie obowiązującego nakazującymi im zapewnić ostrożne i
stabilne zarządzanie bankiem, nie są natomiast związani bezpośrednio treścią
rekomendacji, która wskazuje na sposób dokonywania wykładni tych przepisów przez
KNF. Jednakowoż w pełni trzeba odrzucić możliwość, zgodnie z którą rekomendacje
KNF mogłyby być przez nią wykorzystywane do nakładania na nadzorowane
instytucje finansowe dodatkowych, niewynikających bezpośrednio i wprost z
przepisów prawa powszechnie obowiązującego, obowiązków lub ograniczeń w
zakresie możliwości swobodnego działania w obszarze systemu finansowego. KNF nie
będzie wymagać zatem i bynajmniej oczekiwać automatycznie, iż podmioty, do których
skierowane zostaną rekomendacje, będą w pełni i w każdym przypadku respektować
ich treść. KNF wymaga tego, by cel regulacyjny rekomendacji był przez ich adresatów
w dowolny sposób wypracowywany. W praktyce doświadczenia płynące z
wykorzystywania przez KNF rekomendacji w obrębie sektora bankowego prowadzą do
sformułowania ogólnej konkluzji, iż cel regulacyjny rekomendacji jest najczęściej
wypracowywany przez nadzorowane banki krajowe w rezultacie restrykcyjnego
respektowania treści postanowień rekomendacji.
4. Przechodząc już do analizowanej karty przedpłaconej w Banku Millenium S.A. (z
siedzibą w Warszawie, czyli na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, zatem nadzór KNF)
– faktem jest, iż zgodnie z Regulaminem (kart przedpłaconych) z dnia 15 lutego
2016r.:
a) karta owa jest własnością Banku, czyli prawo własności karty przysługuje
Bankowi Millenium S.A.(§3 ust.1 Regulaminu), jednak posiadacz takiej karty ma
do niej prawo posiadania (prawo rzeczowe); we wskazanym zakresie karta jest
moim zdaniem majątkiem posiadacza;
b) karta nie ma charakteru w pełni anonimowego, ponieważ zgodnie z §3 ust.2 pkt 1
Regulaminu „warunkiem koniecznym wydania Klientowi karty jest posiadanie
przez niego w Banku: rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w PLN”, co
oznacza, iż osoba, której karta jest wydawana przekazuje do Banku Millenium
dane osobowe w postaci przynajmniej: imienia i nazwiska, adresu zamieszkania,
nr PESEL w zawartej już umowie „rachunku bieżącego” (§2 pkt 14 Regulaminu);
c) prawdą jest, że „rachunek karty” jest powiązanym z kartą rachunkiem w
PLN o charakterze technicznym, który nie jest przypisany do aktualnego
posiadacza karty, a do osoby posiadającej wspomniany powyżej „rachunek
bieżący”. Rachunek techniczny nie jest widoczny w systemie OGNIVO.
Jednak w kręgu podmiotów uprawnionych do uzyskania informacji o rachunkach
znajduje się również komornik (art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. ł Prawa bankowego).
Oznacza to, że dla celów prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego
(lub zabezpieczającego) może on wystąpić do dowolnego banku o udzielenie
zbiorczej informacji o rachunkach (bankowych i tych prowadzonych przez
SKOKi) wskazanej osoby. Wierzyciel może obecnie złożyć do komornika
odpowiedni wniosek o zwrócenie się do banku lub SKOK celem uzyskania
zbiorczej informacji, o której mowa w art. 92ba ust. 1 Prawa bankowego, a
dotyczącej rachunków dłużnika, acz nie otrzyma informacji o rachunku
technicznym, choć w przypadku karty Millenium S.A. otrzyma o rachunku
bieżącym i osobie do niego przypisanej.
5. Postępowanie egzekucyjne prowadzi się w RP przede wszystkim wg aktualnych
przepisów Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.
1964 nr 43 poz. 296 z późn. zm.). Zgodnie z art. 761 Kpc Organ egzekucyjny [z
reguły: komornik] może żądać od uczestników postępowania złożenia wyjaśnień oraz
zasięgać od organów administracji publicznej, organów wykonujących zadania z
zakresu administracji publicznej, organów podatkowych, organów rentowych,
banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, przedsiębiorstw
maklerskich, organów spółdzielni mieszkaniowych, zarządów wspólnot
mieszkaniowych oraz innych podmiotów zarządzających mieszkaniami i lokalami
użytkowymi, jak również innych instytucji i osób nieuczestniczących w postępowaniu
informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji. Nadto, po noweli z września
2016r., wg art. 799 §1 Kpc Wniosek o wszczęcie egzekucji lub żądanie
przeprowadzenia egzekucji z urzędu umożliwia prowadzenie egzekucji według
wszystkich dopuszczalnych sposobów, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości.
Skierowanie egzekucji do nieruchomości dłużnika oraz składników jego majątku, do
których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio, jest możliwe
tylko na wniosek wierzyciela. Wierzyciel może wskazać wybrane przez siebie sposób
albo sposoby egzekucji. Organ egzekucyjny stosuje sposób egzekucji najmniej
uciążliwy dla dłużnika.
Jedną z ważnych zmian z ww. noweli jest art. 8011 Kpc, w świetle którego Jeżeli
wierzyciel albo sąd zarządzający z urzędu przeprowadzenie egzekucji albo
uprawniony organ żądający przeprowadzenia egzekucji nie wskaże majątku
pozwalającego na zaspokojenie świadczenia, komornik wzywa dłużnika do złożenia
wykazu majątku lub innych wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia egzekucji. I w
konsekwencji: Dłużnik składa wykaz majątku przed komornikiem pod rygorem
odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Wzywając dłużnika do
złożenia wykazu majątku, komornik uprzedza go o odpowiedzialności karnej za
złożenie fałszywego oświadczenia oraz poucza, że w razie niezłożenia wykazu majątku
wierzyciel może zlecić komornikowi poszukiwanie majątku dłużnika.
6. Zakres wykazu majątku zawiera art. 913 Kpc: z wymienieniem rzeczy i miejsca, gdzie
się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych oraz do
złożenia przyrzeczenia. W praktyce komorniczej formularz wykazu majątku zawiera:
źródła utrzymania/dochodu, informacje o zeznaniu majątkowym, wysokości dochodu,
zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, poprzednich postępowaniach egzekucyjnych,
rozporządzeniach istotnymi składnikami majątku, prawach do nieruchomości,
środkach finansowych, wierzytelnościach w tym „inne prawa majątkowe”, prawach do
ruchomościach, w tym inne rodzaje majątku.
7. Czyli moim zdaniem, na podstawie powyższych rozważań, dłużnik objęty
postępowaniem egzekucyjnym powinien mieć świadomość, że dotyczy ono jego
całego majątku, z wyjątkiem zamkniętego katalogu wyłączeń określonego w art. 829,
831-833, 836 Kpc oraz w przepisach szczególnych. Składnikami majątku dłużnika są:
własność/współwłasność (nieruchomości i ruchomości), prawa rzeczowe i
wierzytelności. W przypadku wezwania dłużnika do złożenia wykazu majątku – pod
rygorem odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań (z art. 233 Ustawy z dnia
6 czerwca 1997 r. Kodeks karny [Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553 z późn. zm.]) - powinien
on, jako posiadacz karty, przyznać się do posiadania karty przedpłaconej, jako
wierzytelności wobec akceptanta. Tym bardziej, jeżeli kwota wierzytelności jest
większa od 0 zł.
8. Zgodnie z wymienionym przepisem, dopuszcza się fałszywych zeznań ten, kto
składając zeznania mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym
postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja
prawdę. Zabronione zachowanie może więc mieć formę działania polegającego na
świadomym składaniu zeznań nieprawdziwych albo zaniechania, które polega na
powstrzymaniu się od podania znanych zeznającemu okoliczności stwierdzających
prawdę. Nie należy tego mylić z bezpodstawnym uchyleniem się od złożenia zeznań,
które nie jest równoznaczne z zatajeniem prawdy ( uchw. 7 sędziów SN z 22 I 2003 r.,
I KZP 39/02, OSNKW 2003, nr 1-2; też M. Kulik, Czy bezpodstawne uchylanie się od
złożenia zeznań jest zatajeniem prawdy, WPP 2003, nr 3). Treści zawarte w
fałszywych zeznaniach muszą być obiektywnie niezgodne z prawdą, jak również
subiektywnie nieprawdziwe. Jest to więc przestępstwo, które można popełnić jedynie
umyślnie - w formie zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego, tzn. że sprawca musi
chcieć zeznać nieprawdę lub zataić prawdę albo przewidywać taką możliwość i z tym
się godzić. Nieświadome mówienie nieprawdy, chociażby sprawca mógł błędu
uniknąć, jak też działanie lekkomyślne nie wypełniają podmiotowych znamion
przestępstwa (por. wyr. SN z 15 I 1999 r., II KKN 129/97, Orz. Prok. i Pr. 1999, nr 9).
Zgodnie z art. 233 § 6, przepisy o fałszywych zeznaniach stosuje się odpowiednio do
fałszywych oświadczeń złożonych w postępowaniu prowadzonym na podstawie
ustawy, jeżeli przepis ustawowy dotyczący tego postępowania wyraźnie przewiduje
odebranie oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej – źródło: Marek
Andrzej Komentarz do ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny
(Dz.U.97.88.553), [w:] A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC,
2006, wyd. III.
Autor: Marcin Matusewicz, IustitiaLex