Czym jest myślenie obrazami? - Projekty finansowane przez NCN

Nr rejestracyjny: 2015/19/D/HS1/02426; Kierownik projektu: dr Piotr Kozak
Czym jest myślenie obrazami?
Myślenie obrazami jest rozumiane tu jako zdolność umysłu myślenia poprzez lub przy pomocy
obrazów. Do tych ostatnich zaliczają się obrazy zewnętrzne, najczęściej reprezentacje wizualne (np.
diagramy, mapy, rysunki, modele wizualne) oraz/lub obrazy wewnętrzne (obrazy mentalne).
Myślenie obrazami jest jedną z uznanych form myślenia niewerbalnego we współczesnej
psychologii poznawczej. Dodatkowo przyjmuje się niekiedy, że myślenie obrazami jest
konstytutywne dla praktyki artystycznej oraz towarzyszy nam w codziennych rozumowaniach
praktycznych typu: „jeżeli stanę na krześle w ten sposób (obraz), wówczas będę mógł sięgnąć po
narzędzia w ten sposób (obraz)”. Jednakże wciąż nie jest jasne, czym jest myślenie obrazami i jaką
rolę pełni ono w naszym systemie poznawczym.
Problematyka myślenia obrazami jest również podejmowana wielokrotnie implicite w
dziedzinach takich jak nauki o komunikacji, czy retoryka wizualna. W ostatnich latach daje się
zresztą zauważyć gwałtowny wzrost zainteresowania obrazami i komunikacją wizualną,
spowodowany rozwojem nowych mediów i komunikatorów. Jednak wciąż brakuje wyczerpujących
studiów dotyczących tego, czym są obrazy, jak funkcjonują i w jaki sposób poszerzają naszą
wiedzę.
W ramach projektu zamierzam odpowiedzieć na pytanie: czym jest myślenie obrazami? W
tym celu poruszę dwa problemy myślenia obrazami: (A) problem epistemologicznej natury
myślenia obrazami oraz tego, czy i w jaki sposób myślenie obrazami może poszerzać naszą wiedzę;
oraz (B) problem z zakresu filozofii umysłu – czy i w jaki sposób obrazy mogą stanowić formę
myślenia.
W ramach projektu twierdzę, że:
Hipoteza 1 (H1): Myślenie obrazami posiada samodzielną wartość epistemologiczną.
Hipoteza 2 (H2): aby móc odpowiedzieć na pytanie o epistemologiczną rolę obrazów, należy
odpowiedzieć na pytanie: Co czyni obraz obrazem?
Hipoteza 3 (H3): myślenie obrazami umożliwia wiedzę modalną dotyczącą możliwości
epistemicznych.
Hipoteza 4 (H4): myślenie obrazami nie odnosi się bezpośrednio do faktów, ale prezentuje formalne
sposoby spostrzegania rzeczywistości (ew. sposoby konstruowania przedstawień).
Hipoteza 5 (H5): wątpliwości dotyczące przypisywania obrazom statusu odrębnej formy myślenia
wynikają z braków rozumienia, czym są pojęcia oraz obrazy.