Sytuacja kobiet na lokalnych rynkach pracy

Transkrypt

Diagnoza sytuacji kobiet na lokalnych rynkach pracy
Francji, Grecji, Polski i Hiszpanii – analiza
porównawcza
Raport przygotowany w ramach partnerstwa ponadnarodowego „Life and Work”
projektu „Partnerstwo - Rodzina – Równość – Praca”
w ramach PIW EQUAL
Toruń, 2007
SPIS TREŚCI:
I. Wprowadzenie…….....................…………………………………………………...................…3
II. Część metodologiczna………………………………………………………………….............…4
1. Cel Badania…………………………………………………………………………………......... .4
2. Zespół realizujący badanie……………………………………………………………….............4
3. Metodologia części statystycznej…………………………………………………………...........4
III. Ogólna charakterystyka badanych krajów…………………………………………….......... ...5
IV. Wskaźniki szczegółowe……………………………………………………………….................8
1. Formy zatrudnienia……………………………………………………………………….......... ...8
1.1 Zatrudnienie na pełen etat……………………………………………………………................9
1.2 Zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzin ………………………....................................10
1.3 Samozatrudnienie ……………………………………………………….............................…11
1.4 Zatrudnienie na czas określony ……………………………................................................12
2. Sektory zatrudnienia ………………………………………………………………….............…14
3. Bezrobocie ……………………………………………………………………………........……..15
3.1 Średnia stopa bezrobocia ……………………………………………………………………...15
3.2 Bezrobocie wśród osób młodych…………………………………………………...............…16
3.3 Zmiany w stopie bezrobocia kobiet....… …………………………………………………… 17
4. Bezrobocie długotrwałe………………………………………………………………….............18
V. Wnioski…………………………………………………………………………………................20
VI. Źródła danych…………………………………………………………………………...............23
VII. Aneks…………………………………………………………………………………….............24
1. Komentarz do raportu – efekt spotkania na seminarium w Grecji
w czerwcu 2007.......................................................................................................................24
2. Sposób obliczania HDI (Human Development Index)………………………………..……….26
3. Skład Zespołu badawczego ...............................................................................................27
8
I. WPROWADZENIE
Kobiety przez długi czas stanowiły grupę dyskryminowaną w róŜnych dziedzinach Ŝycia
społecznego. Jednym z obszarów dyskryminacji jest rynek pracy. Kobiety częściej borykają się z
bezrobociem niŜ męŜczyźni, a za tę samą pracę dostają niŜszą płacę. Ich status na rynku pracy
jest bardziej niepewny. Muszą godzić obowiązki macierzyńskie z zarabianiem pieniędzy.
Jak wygląda sytuacja kobiet na rynku pracy na początku XXI wieku, kiedy Unia
Europejska otwiera swoje granice dla nowych państw, ruchy kobiece działają pręŜniej i są
bardziej widoczne, a hasło równouprawnienia kobiet we wszystkich sferach społecznych jest
bardzo nośne? Czy moŜliwości kobiet w krajach zachodnich są takie same jak obywatelek Polski
- państwa byłego Bloku Wschodniego?
Strategia Barcelońska zawiera postulat zwiększenia stopy zatrudnienia kobiet do 60% we
wszystkich krajach Unii Europejskiej. Zakładany cel to wyrównanie sytuacji kobiet i męŜczyzn na
rynku pracy. Jak wygląda realizacja tej strategii według statystyk rynku pracy w poszczególnych
krajach?
Jak w poszczególnych państwach wykorzystywane są elastyczne formy zatrudnienia,
takie jak praca w niepełnym wymiarze godzin, praca na czas określony czy samozatrudnienie?
Czy częściej dotyczą one męŜczyzn czy kobiet? Czy tendencje widoczne we Francji, Grecji,
Hiszpanii i Polsce są odzwierciedleniem trendów ogólnoeuropejskich? Jak rozszerzenie Unii
Europejskiej w 2004 roku wpłynęło na statystyki rynku pracy, szczególnie te dotyczące kobiet?
W celu sprawdzenia, jak wygląda sytuacja kobiet na rynku pracy poddano analizie dane
Eurostatu dotyczące czterech krajów europejskich: Francji, Grecji, Hiszpanii i Polski w latach
2000- 2005 oraz zbiorcze statystyki dla piętnastu oraz dwudziestu pięciu krajów UE.
Zespół Realizacji Badań Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika „Pryzmat”
ul. Fosa Staromiejska1
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
3
II. CZĘŚĆ METODOLOGICZNA
1. CEL BADANIA
Badanie „Analiza sytuacji kobiet na lokalnych rynkach pracy” zostało zlecone Zespołowi
Realizacji Badań „Pryzmat” przez Fundację PRO EUROPA z Torunia i jest częścią projektu
naukowo-badawczego „Partnerstwo - Rodzina - Równość - Praca” realizowanego w ramach
inicjatywy EQUAL. Badanie miało na celu porównanie sytuacji kobiet na rynkach pracy Francji,
Grecji, Hiszpanii i Polski w latach 2000-2005.
2. ZESPÓŁ REALIZUJĄCY BADANIE
Badanie zostało zrealizowane przez pięcioosobowy zespół studentów socjologii UMK, członków
ZRB „Pryzmat”, którego koordynatorami były Marta Lis i Katarzyna Gizińska. Nad prawidłowym
przebiegiem badania czuwała Rada Programowa ZRB „Pryzmat’ złoŜona z pracowników
naukowych Uniwersytetu: dr Moniki Kwiecińskiej-Zdrenki oraz mgr Aleksandry Bronk i mgr Elwiry
Piszczek.
3. METODOLOGIA CZĘŚCI STATYSTYCZNEJ
Badanie miało charakter diagnostyczny. Analizie poddano dane Eurostatu z lat 2000-2005 dla
Francji, Grecji, Hiszpanii, Polski oraz zbiorcze zestawienia danych dla UE złoŜonej z 15 i UE
złoŜonej z 25 państw. Zastosowana metodologia pozwoliła na porównanie poszczególnych
wskaźników. Obszarami zainteresowania badaczy były:
•
Bezrobocie
•
Bezrobocie długoterminowe
•
Bezrobocie wśród osób młodych
•
Sektory zatrudnienia kobiet
•
Formy zatrudnienia kobiet (pełen etat, samozatrudnienie, zatrudnienie na czas
określony).
Wszystkie wskaźniki zanalizowano z uwzględnieniem podziału na płeć, Ŝeby zobaczyć, jakie
rozbieŜności w analizowanych kwestiach występują między kobietami i męŜczyznami w
poszczególnych krajach. Dodatkowo, włączenie do analizy średnich wartości wskaźników dla UE
złoŜonej z 15 oraz z 25 państw członkowski pozwoliło na porównanie krajowych trendów
poszczególnych
wyznaczników
bezrobocia
w
konkretnych
krajach
z
trendami
ogólnoeuropejskimi.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
4
III. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA BADANYCH KRAJÓW
W celu dokonania ogólnej charakterystyki Francji, Grecji, Hiszpanii i Polski uŜyto Wskaźnika
Rozwoju Ludzkiego HDI1 (Human Development Index) oraz rankingu krajów budowanego
corocznie przez UNDP.
The Human Development Index (HDI)2 is a comparative measure of life expectancy, literacy,
education, and standard of living for countries worldwide. It is a standard means of measuring
well-being, especially child welfare. It is used to determine and indicate whether a country is a
developed, developing, or underdeveloped country and also to measure the impact of economic
policies on quality of life. The index was developed in 1990 by Indian Nobel prize winner Amartya
Sen, Pakistani economist Mahbub ul Haq, with help from Gustav Ranis of Yale University and
Lord Meghnad Desai of the London School of Economics and has been used since then by the
United Nations Development Programme in its annual Human Development Report. It focuses
attention on aspects of development more sensible and useful than the per capita income
measure it supplanted. GDP per capita only reflects average national income. It tells nothing of
how that income is distributed or how that income is spent - whether on universal health,
education or military expenditure. Comparing rankings on GDP per capita and the HDI can reveal
much about the results of national policy choices.
The HDI measures the average achievements in a country in three basic dimensions of human
development:
•
A long and healthy life, as measured by life expectancy at birth.
•
Knowledge, as measured by the adult literacy rate (with two-thirds weight) and the
combined primary, secondary, and tertiary gross enrollment ratio (with one-third weight).
•
A decent standard of living, as measured by the log of gross domestic product (GDP) per
capita at purchasing power parity (PPP) in USD.
1
2
Metodologia obliczania HDI znajduje się w aneksie raportu
http://hdr.undp.org/reports/global/2003/faq.html#21
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
5
Figure 1. Human Development Index rank 2000- 2005 (UNDP )
50
45
44
40
38
37
37
35
35
36
Value
30
25
20
25
21
23
21
24
24
21
19
17
15
12
12
24
20
16
24
21
FRANCE
GREECE
POLAND
SPAIN
16
12
10
5
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Years
Wykres numer 1. pokazuje zmiany poszczególnych krajów w rankingu HDI. Badane kraje
znalazły się w grupie wysokorozwiniętych. NajwyŜszą lokatę uzyskała Francja, która od 2000
roku zdecydowanie wyprzedza Grecję, Hiszpanię i Polskę, nawet mimo lekkiego spadku notowań
począwszy od 2003 roku. Grecja w badanych latach utrzymuje się średnio na 24 miejscu,
natomiast Hiszpania na 21. W przypadku Polski od 2000 do 2003 roku zauwaŜono duŜy wzrost
HDI, co oznacza, Ŝe kraj ten się szybko rozwija i wzrasta poziom Ŝycia. Po gwałtownym wzroście,
od 2004 roku Polska utrzymuje się w okolicy 36 pozycji, co oznacza ustabilizowanie się sytuacji w
kraju.
Tabela numer 1. pokazuje dokładnie zmiany w wartości poszczególnych komponentów
wskaźnika HDI. We wszystkich krajach rokrocznie wydłuŜa się oczekiwana długość Ŝycia. Fakt
ten moŜna łączyć z poprawą jakości Ŝycia. Największy przyrost tego wskaźnika nastąpił w
Polsce. PKB per capita natomiast najbardziej wzrósł we Francji, a najmniej w Polsce.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
6
Table 1. Human Development Index components 2000- 2005 (UNDP)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
FRANCE
GREECE
POLAND
SPAIN
FRANCE
GREECE
POLAND
SPAIN
FRANCE
GREECE
POLAND
SPAIN
FRANCE
GREECE
POLAND
SPAIN
FRANCE
GREECE
POLAND
SPAIN
FRANCE
GREECE
POLAND
SPAIN
life
Adult
expectancy literacy rate
at birth
(% age 15
(years)
and above)
78,2
99
78,2
96,9
72,7
99,7
78,1
97,4
78,4
…
78,1
97,1
73,1
99,7
78,3
97,6
78,6
…
78,2
97,2
73,3
99,7
78,5
97,6
78,7
,,,
78,1
97,3
73,6
99,7
79,1
99,7
78,9
,,,
78,2
97,3
73,8
99,7
79,2
97,7
79,5
,,,
78,3
91
74,3
99,7
79,5
97,7
Combined
primary,
secondary GDP per
and tertiary
capita
enrolment
(PPS
ratio (%)
US$)
93
21,175
81
13,943
79
7,619
94 16, 212
94
22,897
81
15,414
84
8,45
95
18,079
94
24,223
81
16,501
84
9,051
95
19,472
91
23,99
81
17,44
88
9,45
92
20,15
91
26,92
86
18,72
90
10,56
92
21,46
92
27,677
92
19,954
90
11,379
94
22,391
Life
expectancy Education
index
Index
0,89
0,97
0,89
0,91
0,8
0,92
0,89
0,96
0,89
0,97
0,89
0,92
0,8
0,94
0,89
0,97
0,89
0,97
0,89
0,92
0,81
0,94
0,89
0,97
0,9
0,96
0,89
0,93
0,81
0,95
0,9
0,97
0,9
0,96
0,89
0,95
0,81
0,96
0,9
0,97
0,91
0,97
0,89
0,97
0,82
0,96
0,91
0,97
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
GDP
Index
0,89
0,82
0,72
0,85
0,91
0,94
0,74
0,87
0,92
0,85
0,75
0,88
0,91
0,86
0,76
0,89
0,93
0,87
0,78
0,9
0,94
0,88
0,79
0,9
HDI
index
value
HDI rank
0,935
12
0,897
25
0,848
44
0,927
21
0,925
12
0,892
23
0,841
38
0,918
21
0,932
12
0,902
24
0,85
37
0,922
21
0,938
17
0,912
24
0,858
35
0,928
19
0,942
16
0,921
24
0,862
37
0,922
20
…
16
…
24
…
36
…
21
7
IV. WSKAŹNIKI SZCZEGÓŁOWE:
1. FORMY ZATRUDNIENIA
Analizie poddano elastyczne formy zatrudnienia takie jak samozatrudnienie, zatrudnienie w
niepełnym wymiarze godzin oraz zatrudnienie na czas określony. Wykres numer 2. pokazuje
udział poszczególnych form zatrudnienia kobiet w całości zatrudnienia w badanych krajach.
Figure 2. The average type of female employment as share of total employment by countries
(Eurostat 2000-2005)
40
37,97
34,87
34,17
35
30,18
29,77
Share of total employment (%)
30
25
20
15
18,27
11,75
15,02
14,52
14,00 14,00
15,70
14,50
self-employment
part-time employment
employed on fixed term contracts
13,50
12,15
10,70
10
8,08
6,33
5
0
EU of 25 Member EU of 15 Member
States
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
Dominującą formą elastycznego zatrudnienia kobiet w UE złoŜonej z 15 państw była praca w
niepełnym wymiarze godzin. W rozszerzonej UE liczba osób zatrudnionych na czas określony
zbliŜona jest do liczby osób pracujących w niepełnym wymiarze godzin. W Grecji i Polsce
samozatrudnienie kobiet w latach 2000–2005 było dominującą formą elastycznego zatrudnienia i
znacząco przewyŜszało inne formy. Hiszpania wyróŜnia się spośród innych badanych krajów tym,
Ŝe udział osób pracujących na czas określony w całości zatrudnienia zdecydowanie przewyŜsza
udział samozatrudnienia i pracy w niepełnym wymiarze godzin. We Francji natomiast stopa
samozatrudnienia kobiet jest najniŜsza wśród badanych państw.
8
1. 1 Zatrudnienie na pełen etat
Figure 3. The average FTE employment rate as share of population aged 15-64 by countries and sex
FTE employment rate (% population aged 15-64)
80
70
73,2
70,9
69,4
72,2
68,7
60
57,3
50,3
50
47,18
46,7
45
42,37
41,2
40
Male
Female
30
20
10
0
EU of 25 Member
States
EU of 15 Member
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
Pełnoetatowe zatrudnienie jest częstsze wśród męŜczyzn niŜ wśród kobiet we wszystkich
analizowanych
krajach.
Jest
to
równieŜ
bardzo
widoczny
trend
ogólnoeuropejski
(charakterystyczny zarówno dla 15 jak i 25 państw UE). Stopa zatrudnienia męŜczyzn na pełen
etat jest najniŜsza w Polsce (57,3%). W pozostałych krajach osiąga ona poziom około 70%.
Stopa zatrudnienia na pełen etat kobiet jest najniŜsza w Hiszpanii (41,2%), a najwyŜsza we
Francji (50,3%), gdzie jest nawet wyŜsza niŜ średnia dla całej UE.
Wahania w poziomie zatrudnionych w pełnym wymiarze kobiet we Francji oraz w całej UE były
bardzo małe (Wykres 4). Hiszpania i Grecja odnotowały w latach 2000-2005 znaczący wzrost
liczby kobiet zatrudnionych na pełen etat. Natomiast Polska począwszy od roku 2001 notuje
spadek takiego zatrudnienia. W 2005 roku Polska, Hiszpania i Grecja osiągnęły podobny poziom
pełnoetatowego zatrudnienia kobiet.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
9
Figure 4. Changes in female FTE employment by countries
60
Share of population aged 15-64 (%)
50
40
EU of 25 Member States
EU of 15 Member States
France
Greece
Poland
Spain
30
20
10
0
2001
2002
2003
2004
2005
Years
1. 2 Zatrudnienie w niepełnym wymiarze godzin
Figure 5. The average number of part- time employed as share of total employment by
countries and sex (Eurostat 2000-2005)
40
34,17
35
30,47
30,18
30
25
20
18,27
15
Male
Female
13,50
10
8,08
8,23
6,75
6,63
5,32
5
3,02
2,30
0
EU of 25 Member
States
EU of 15 Member
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
Kobiety częściej niŜ męŜczyźni zatrudniane są w niepełnym wymiarze godzin. Jest to takŜe
tendencja właściwa dla całej Unii Europejskiej. Największe dysproporcje pomiędzy liczbą kobiet,
a liczbą męŜczyzn zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin obserwujemy we Francji,
natomiast najmniejszą w Grecji.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
10
Jak pokazuje wykres numer 6. w Hiszpanii począwszy od 2004 roku obserwujemy gwałtowny
wzrost liczby kobiet zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin. W pozostałych krajach
zanotowano jedynie minimalne wahania tego wskaźnika.
Figure 6. Changes in female part-time employment as share of total employment by
countries (Eurostat 2000- 2005)
40
35
30
EU 25 of Member States
France
Greece
Poland
Spain
25
20
15
10
5
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
29,5
29,6
29,7
30,3
31,4
32,3
33,2
33,3
33,3
33,9
35,1
36,2
France
30,8
30,1
29,8
29,7
30
30,7
Greece
7,8
7,2
8
7,7
8,5
9,3
Poland
13,4
12,7
13,4
13,2
14
14,3
Spain
16,8
16,8
16,8
17,1
17,9
24,2
Years
1.3 Samozatrudnienie
Figure 7. The average number of self-employed as share of total employment by
countries and sex (Eurostat 2000 - 2005)
50
44,57
45
37,97
40
35,58
35
29,77
30
Male
Female
25
18,68
17,67
20
15
16,88
11,75
10,70
12,15
11,05
10
6,33
5
0
EU of 25 Member
States
EU of 15 Member
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
11
We wszystkich badanych krajach męŜczyźni częściej niŜ kobiety samozatrudniają się. Ta
tendencja jest teŜ charakterystyczna dla całej Unii Europejskiej. W Grecji występuje najwyŜsze
samozatrudnienie kobiet wśród badanych krajów.
Figure 8. Changes in female self-employment as share of total employment by
countries (Eurostat 2000-2005)
45
40
35
France
Greece
Poland
Spain
30
25
20
15
10
5
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
12,1
11,8
11,6
11,7
11,7
11,6
10,9
10,7
10,5
10,7
10,7
10,7
France
6,7
6,4
6,3
6,3
6,2
6,1
Greece
40,1
38,2
39,2
38,8
35,5
36
Poland
34,1
33,6
33,4
25,8
25,9
25,8
Spain
13,1
12,8
12,1
11,8
11,6
11,5
Years
Zaobserwowano gwałtowne zmiany w stopie samozatrudnienia kobiet w Polsce (szczególnie na
przełomie 2002 i 2003 roku) oraz w Grecji. We Francji oraz Hiszpanii stopa samozatrudnienia
kobiet utrzymuje się na raczej stałym poziomie. W UE złoŜonej z 25 państw od kilku lat wskaźnik
ten nieznacznie spada.
1.4 Zatrudnienie na czas określony
Figure 9. The average number of employed on fixed-term contracts as share of total
employment by countries and sex (Eurostat 2000-2005)
40
34,87
35
Share of employment (%)
30,60
30
25
20
15,02
15
12,70
15,70
14,50
14,00
12,63
Male
Female
17,72
14,52
12,52
10,70
10
5
0
EU of 25 Member
States
EU of 15 Member
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
12
We wszystkich badanych krajach oprócz Polski, kobiety są częściej zatrudniane na czas
określony niŜ męŜczyźni. Taka sytuacja stawia kobiety w bardziej niekorzystnej sytuacji niŜ
męŜczyzn, poniewaŜ umowę terminową łatwiej jest rozwiązać niŜ umowę na czas nieokreślony.
Umowa terminowa wiąŜe się z mniejszą ochroną pracownika i mniejszą pewnością zatrudnienia.
W Polsce stopa zatrudnienia kobiet na czas określony jest o dwa punkty procentowe mniejsza niŜ
męŜczyzn. NajwyŜsza stopa zatrudnienia na czas określony dla obu płci występuje w Hiszpanii.
Figure 10. Changes in number of women employed on fixed term contracts as share
of total employment by countries (Eurostat 2000-2005)
40
35
30
France
Greece
Poland
Spain
25
20
15
10
5
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
13,4
13,7
13,8
13,8
14,3
15
14,7
14,6
14,3
14,1
14,4
15
France
16,4
16,2
15,3
14,2
14
14
Greece
16,1
15,7
13,6
13,3
14
14,3
Poland
4,9
10,9
14,4
17,8
21,5
24,7
Spain
34,2
34,7
34,8
34,6
35,2
35,7
Years
Jak pokazuje wykres numer 10. w Polsce w ciągu ostatnich lat zaobserwowano bardzo
gwałtowny wzrost liczby kobiet zatrudnianych na czas określony (od 4,9% w 2000 roku do 24,7%
w 2005 roku). W przypadku pozostałych krajów zmiany są minimalne. Wyjątkiem jest Grecja, w
której od 2000 do 2003 roku liczba kobiet zatrudnianych na czas określony spadła o prawie 3
punkty procentowe, a od 2004 roku zaczęła wzrastać ponownie.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
13
2. SEKTORY ZATRUDNIENIA
Figure 11. The average female employment in Services, Industry
and Agriculture as share of total employment
100
90
86,9
84,6
82,3
83,1
80
70,6
70
60,5
60
Services
50
Industry
Agriculture
40
30
23,5
17,5
20
13,6
10
12,5
4,2
12,9
11,9
10,6
3,0
16,0
4,1
2,5
0
EU of 25 Member
States
EU of 15 Member
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
Figure 12. The average employment in Services, Industry and Agriculture as share of
total employment in EU of 25 Member States
100
90
80
70
Agriculture
60
Industry
50
Services
40
30
20
10
0
Men
Women
2000
Men
Women
2001
Men
Women
2002
Men
Women
2003
Men
Women
2004
Men
Women
2005
Years
We wszystkich krajach kobiety w większości pracują w sektorze usługowym (od 60,5% w Polsce
do 86,9% we Francji). W Grecji i Polsce więcej kobiet zatrudnionych jest w rolnictwie niŜ
przemyśle, w przeciwieństwie do Francji i Hiszpanii. JeŜeli chodzi o zatrudnienie ze względu na
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
14
płeć, w krajach rozszerzonej Unii Europejskie kobiety pracują częściej w sektorze usług niŜ
męŜczyźni. Natomiast w rolnictwie i przemyśle tendencja jest odwrotna.
3. BEZROBOCIE
3.1 Średnia stopa bezrobocia
Figure 13. Unemployment rate by country and sex
Unemployment rate (% labour force 15+)
25
19,7
20
17,8
15,9
14,7
15
Male
10
10
10,4
9,1
Female
8,1
7,8
7,8
6,7
6,7
5
0
UE of 25 Member
States
UE of 15 Member
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
We wszystkich analizowanych krajach kobiety są częściej bezrobotne. DuŜa rozpiętość między
bezrobotnymi męŜczyznami a kobietami jest widoczna w Grecji (ponad dwukrotnie częściej
bezrobotne są kobiety) i Hiszpanii (prawie dwukrotnie częściej).
Na bezrobocie najbardziej naraŜone są kobiety mieszkające w Polsce (stopa bezrobocia kobiet
wynosi tu aŜ 19,7%), najmniej we Francji (10,4%). Pomiędzy tymi państwami plasuje się Grecja i
Hiszpania z podobną stopą niepracujących (odpowiednio 15,9 i 14,7%). W całej Unii Europejskiej
stopa bezrobotnych kobiet wynosi 10%, podczas gdy w krajach „Piętnastki” jest niŜsza – 9,1 %.
Oznacza to, Ŝe nowe kraje UE borykają się z większym problemem bezrobocia niŜ kraje starej
Unii. Widać to chociaŜby na przykładzie Polski.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
15
3.2 Bezrobocie wśród osób młodych
Figure 14. Youth unemployment rate by country and sex
Unemployment rate (% labour force 15 -24)
45
40,8
38
40
36,2
35
29,7
30
25
20
Male
22,4
20
19,4
19,1
17,5
15
Female
18,4
17
12,5
10
5
0
UE of 25 Member
UE of 15 Member
States
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
Stopa bezrobocia wśród młodzieŜy (15-24 lata) jest znacznie wyŜsza od ogólnej stopy bezrobocia
(dla osób w wieku 15+). Młode kobiety pracują rzadziej niŜ młodzi męŜczyźni. Największą
dysproporcję w zatrudnieniu osób w wieku 15-24 lat ze względu na płeć wykazuje Grecja: aŜ
36,2% Greczynek nie ma pracy w porównaniu do 20% Greków.
Na brak pracy najbardziej naraŜone są młode Polki (stopa bezrobocia kobiet w wieku 15-24 lata
w Polsce wynosi 40,8%), najmniej Francuzki (22,4%). Wysoka stopa bezrobocia wśród młodych
kobiet występuje takŜe w Grecji i Hiszpanii. Średnia dla całej UE, takŜe dla krajów starej Unii, jest
niŜsza (zazwyczaj znacznie) od stóp dla czterech badanych krajów. Warto zauwaŜyć, Ŝe dla UE
złoŜonej z 15 krajów stopa bezrobocia wśród osób w wieku 15-24 lata jest niŜsza niŜ dla
rozszerzonej Unii.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
16
3.3 Zmiany stopy bezrobocia kobiet
Figure 15. Changes in female unemployment rate
Unemployment rate (%labour force 15+)
25
20
UE of 25 Member States
15
France
Greece
10
Poland
Spain
5
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
10,2
9,8
10
10,2
10,3
9,8
9,3
8,7
9
9,3
9,3
8,9
France
10,9
10
10
10,5
10,5
10,5
Greece
17,2
16,2
15,6
15
16,2
15,3
Poland
18,1
19,8
20,9
20,4
19,9
19,1
Spain
16
14,8
15,7
15,3
14,5
12,2
Years
Nie widać znaczących zmian poziomie bezrobocia kobiet w latach 2000-2005 w całej Unii
Europejskiej. Stopa bezrobocia oscyluje między 9,8% a 10,3%. W krajach byłej „Piętnastki”
bezrobocie jest trochę niŜsze, ale równieŜ nie moŜna odnotować istotnych zmian na przestrzeni
badanych lat.
Bezrobocie wśród kobiet w znaczący sposób zmieniało się natomiast w Hiszpanii i Polsce. W
Hiszpanii stopa bezrobocia kobiet wynosiła w 2000 roku 16% i od tego czasu zaczęła spadać do
poziomu 12,2% w 2005 roku, za wyjątkiem wzrostu o niecały punkt procentowy w 2002 roku (z
14,8% na 15,7%). JeŜeli chodzi o Polskę, stopa bezrobocia w 2000 roku była na poziomie 18,1%,
przez dwa lata rosła (do 20,4%), by następnie spaść 19,1% w 2005 roku. Warto zauwaŜyć, Ŝe za
wyjątkiem Francji w pozostałych krajach stopa bezrobocia kobiet spadła w 2005 roku w stosunku
do roku poprzedniego.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
17
4. BEZROBOCIE DŁUGOTRWAŁE
Figure 16. Long-term unemployment rate by countries and sex
12
11,10
10
Long-term unemployment rate (%)
9,20
8,8
8
Male
5,60
6
Female
4,70
4
4,00
3,90
3,4
2,8
3,1
3,1
2,2
2
0
EU 25 of Member
States
EU 15 of Member
States
France
Greece
Poland
Spain
Countries
We wszystkich krajach kobiety częściej są długotrwale bezrobotne Największy problem z
długotrwałym bezrobociem kobiet ma Polska i Grecja. Najbardziej znacząca róŜnica między
płciami widoczna jest w Grecji, w której odsetek długotrwale bezrobotnych kobiet jest prawie
trzykrotnie wyŜszy niŜ męŜczyzn. JeŜeli chodzi o średnią dla krajów UE, to nie jest ona tak
wysoka, jak np. w Polsce czy Grecji i wynosi 4,7%, czyli ponad dwukrotnie mniej niŜ dla Polski. W
państwach starej Unii średnia jest niŜsza prawie o 1 punkt procentowy. Wynika z tego, Ŝe nowo
przyjęte kraje borykają się w większym stopniu z problemem długotrwałego bezrobocia niŜ
państwa „Piętnastki”.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
18
Figure 17. Changes in long-term female unemployment rate by countries
Long-term unemployment rate (%)
14
12
10
8
France
Greece
6
Poland
Spain
4
2
0
2000
2001
2002
2003
2004
4,8
4,6
4,6
4,7
4,7
2005
4,5
4,3
3,8
3,8
3,9
4
3,7
France
4,3
3,6
3,5
4,1
4,3
4,4
Greece
10,2
9,1
8,6
8,9
9,4
8,9
Poland
9,1
10,8
12,3
11,7
11
11,4
Spain
7,4
6
5,9
5,7
5,1
3,4
Years
Najbardziej znaczące zmiany w stopie długotrwale bezrobotnych kobiet zostały odnotowane w
Polsce i Hiszpanii. Od 2000 roku w Polsce przybywało kobiet długotrwale bezrobotnych, jednakŜe
w 2003 roku nastąpił spadek, który w 2005 roku ponownie zamienił się we wzrost stopy
długotrwałego bezrobocia (o 0,4 punkty procentowe). JeŜeli chodzi o Hiszpanię, widać, iŜ na
przestrzeni badanych lat liczba bezrobotnych kobiet stopniowo spadała z 7,4% w 2000 roku do
3,4% w 2005 roku.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
19
V. WNIOSKI
Jak pokazuje współczynnik rozwoju ludzkiego (HDI) wszystkie kraje podane badaniu
naleŜą do krajów wysokorozwiniętych. W rankingach ogłaszanych rokrocznie przez
UNDP w latach 2000-2005 państwa te plasowały się w niezmiennej kolejności: Francja,
Hiszpania, Grecja, Polska. Kolejność ta odzwierciedla stopień rozwoju poszczególnych
krajów. Polska, mimo Ŝe zajmuje ostatnie miejsce wśród badanych krajów, bardzo
szybko się rozwija, o czym świadczy awans z pozycji 44 na 36 w rankingu oraz fakt, Ŝe w
państwie tym nastąpiło największe wydłuŜenie się oczekiwanej długości Ŝycia.
Kobiety pracują rzadziej na pełny etat niŜ męŜczyźni. Jest to równieŜ bardzo widoczny
trend ogólnoeuropejski. Stopa zatrudnienia kobiet na pełen etat jest najniŜsza w
Hiszpanii (41,2%), a najwyŜsza we Francji (50,3%), gdzie jest nawet wyŜsza niŜ średnia
dla całej UE. Hiszpania i Grecja odnotowały w latach 2000-2005 znaczący wzrost liczby
kobiet zatrudnionych na pełen etat. Natomiast Polska począwszy od roku 2001 notuje
spadek takiego zatrudnienia. W 2005 roku Polska, Hiszpania i Grecja osiągnęły podobny
poziom pełnoetatowego zatrudnienia kobiet.
Dominującą formą elastycznego zatrudnienia kobiet w krajach byłej „Piętnastki” była
praca w niepełnym wymiarze godzin. W rozszerzonej UE odsetek kobiet zatrudnionych
na czas określony jest zbliŜony do odsetka kobiet pracujących w niepełnym wymiarze
godzin. W Grecji i Polsce samozatrudnienie w latach 2000–2005 było dominującą formą
zatrudnienia kobiet i znacząco przewyŜszało inne formy. W Hiszpanii odsetek kobiet
zatrudnionych na czas określony jest największy wśród badanych krajów. Natomiast we
Francji stopa samozatrudnienia kobiet jest najniŜsza wśród badanych państw.
Kobiety częściej niŜ męŜczyźni zatrudniane są w niepełnym wymiarze godzin. Jest to
takŜe tendencja właściwa dla całej UE. Największe dysproporcje pomiędzy stopą takiego
zatrudnienia kobiet, a stopą zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin męŜczyzn
obserwujemy we Francji, natomiast najmniejsze w Grecji. W Hiszpanii począwszy od
2004 roku nastąpił gwałtowny wzrost zatrudnienia kobiet w niepełnym wymiarze godzin.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
20
We wszystkich badanych krajach męŜczyźni częściej niŜ kobiety sami się zatrudniają. Ta
tendencja jest teŜ charakterystyczna dla całej Unii Europejskiej. W Grecji występuję
najwyŜsze samozatrudnienie kobiet, ale takŜe najgwałtowniejsze zmiany (spadek) w
stopie samozatrudnienia kobiet. Podobne tendencje są widoczne w Polsce, gdzie
znaczny spadek stopy samozatrudnienia kobiet zanotowano na przełomie 2002 i 2003
roku.
We wszystkich badanych krajach oprócz Polski kobiety są częściej zatrudniane na czas
określony niŜ męŜczyźni. W Polsce zaobserwowano bardzo gwałtowny wzrost odsetka
kobiet zatrudnianych na czas określony (od 4,9% w 2000 roku do 24,7% w 2005 roku).
MoŜna więc przypuszczać, iŜ w niedalekiej przyszłości wskaźnik ten będzie wykazywał
tendencję właściwą całej UE. W przypadku pozostałych krajów zmiany nie są aŜ tak
wielkie.
We wszystkich przebadanych krajach kobiety w większości pracują w sektorze
usługowym. W Grecji i Polsce więcej kobiet zatrudnionych jest w rolnictwie niŜ
przemyśle, w przeciwieństwie do Francji i Hiszpanii. JeŜeli chodzi o zatrudnienie ze
względu na płeć w krajach rozszerzonej Unii kobiety pracują częściej w sektorze usług
niŜ męŜczyźni. Natomiast w rolnictwie i przemyśle tendencja jest odwrotna.
Kobiety są częściej bezrobotne od męŜczyzn. Największe róŜnice w poziomie bezrobocia
kobiet i męŜczyzn odnotowano w Grecji i Hiszpanii (odsetek bezrobotnych kobiet jest tam
około dwukrotnie wyŜszy niŜ odsetek bezrobotnych męŜczyzn).
NajwyŜszą stopę bezrobocia kobiet odnotowano w Polsce (aŜ 19,7%), najniŜszą we
Francji (10,4%). Nowe kraje UE borykają się z większym problemem bezrobocia niŜ kraje
starej Unii. W całej Unii Europejskiej stopa bezrobotnych kobiet wynosi 10%, podczas
gdy w krajach „Piętnastki” jest niŜsza – 9,1 %.
Stopa bezrobocia wśród osób młodych w wieku 15-24 lata jest znacznie wyŜsza od stopy
bezrobocia dla osób w wieku 15+. Młode kobiety pracują rzadziej niŜ młodzi męŜczyźni.
Największą róŜnicę w poziomie bezrobocia młodych kobiet i męŜczyzn odnotowano w
Grecji. Odsetek kobiet w wieku 15-24 lata zmagających się z problemem bezrobocia jest
tu prawie dwukrotnie wyŜszy niŜ odsetek bezrobotnych męŜczyzn w tym samym wieku.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
21
W badanych krajach stopa bezrobocia młodych kobiet najwyŜsza jest Polsce (40,8%),
najniŜsza we Francji (22,4%). Wysoki wskaźnik stopy bezrobocia występuje takŜe w
Grecji (36,2%) i Hiszpanii (29,7%). Zastanawiające jest to, Ŝe średnia dla całej UE, a
takŜe dla krajów starej Unii, jest niŜsza (zazwyczaj znacznie) od stóp dla czterech
badanych krajów.
Wskaźnik bezrobocia dla kobiet w wieku 15+ utrzymuje się mniej więcej na tym stałym
poziomie. Zmiany zauwaŜalne są w Hiszpanii i Polsce. W Hiszpanii stopa bezrobocia
kobiet wynosiła w 2000 roku 16%, a w 2005 roku spadła do poziomu 12,2%. W Polsce
natomiast bezrobocie początkowo rosło z poziomu 18,1% do 20,9% w 2002 roku, a 2003
roku widać stopniowy spadek do 19,1% w 2005 roku.
We wszystkich krajach kobiety częściej są długotrwale bezrobotne niŜ męŜczyźni.
Największy problem z ta kwestią ma Polska i Grecja, a największa róŜnica między stopą
bezrobocia długotrwałego kobiet i męŜczyzn widoczna jest w Grecji, w której prawie
trzykrotnie więcej kobiet niŜ męŜczyzn jest stale bezrobotnych. Nowoprzyjęte kraje
borykają się w większym stopniu z problemem długotrwałego bezrobocia niŜ państwa
„Piętnastki”. Najbardziej znaczące zmiany w stopie długotrwale bezrobotnych kobiet
zostały odnotowane w Polsce i Hiszpanii. Od 2000 roku w Polsce przybywało kobiet
długotrwale bezrobotnych, jednakŜe w 2003 roku nastąpił spadek, który w 2005 roku
ponownie zamienił się we wzrost stopy długotrwałego bezrobocia (o 0,4 punkty
procentowe) i wyniósł 11,4%. JeŜeli chodzi o Hiszpanię, widać, iŜ na przestrzeni
badanych lat stopa bezrobotnych kobiet stopniowo spadała z 7,4% w 2000 roku do 3,4%
w 2005 roku.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
22
VI. ŹRÓDŁA DANYCH
Dane
z
Eurostatu
za
lata
2000
-
2005
[dostępny:
http://ec.europa.eu/employment_social/employment_analysis/eie/eie2006_annex2_en.xls]
Human Development Report 2000 [dostępny: http://hdr.undp.org/ ].
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
23
VII. ANEKS
1. KOMENTARZ DO RAPORTU – EFEKT SPOTKANIA NA SEMINARIUM W GRECJI W
CZERWCU 2007
Niniejszy raport, przygotowany na potrzeby partnerstwa ponadnarodowego „Life and Work”, był
przedmiotem prezentacji i dyskusji na spotkaniach z udziałem partnerów z Polski, Francji, Grecji i
Hiszpanii. PoniŜej znajduje się komentarz, będący rezultatem dyskusji, która odbyła się w czasie
seminarium w Grecji w czerwcu 2007 r.
Pomimo wyznaczonego w Strategii Barcelońskiej postulatu zwiększenia stopy zatrudnienia kobiet
do 60% do roku 2010 we wszystkich państwach Unii Europejskiej, w krajach naszego
partnerstwa ponadnarodowego rzeczywiste wskaźniki wciąŜ odbiegają od załoŜeń. Oprócz
Francji, w której stopa zatrudnienia kobiet minimalnie przekracza 50%, Polska, Hiszpania i Grecja
mają do nadrobienia średnio kilkanaście procent, by osiągnąć zakładany cel wyrównania sytuacji
kobiet i męŜczyzn na rynku pracy. Przeprowadzone przez nas analizy wskazują, Ŝe powodem
tego stanu rzeczy moŜe być nie brak ofert zatrudnienia dla kobiet, lecz wciąŜ jeszcze istniejące w
duŜym stopniu problemy z godzeniem Ŝycia zawodowego i rodzinnego, które tradycyjnie
postrzegane jest jako powinność kobiet. Kluczową rolę zdają się odgrywać tu usługi opieki nad
dziećmi, których większa skuteczność i dostępność (takŜe finansowa) ułatwiłyby kobietom powrót
do pracy po urodzeniu dziecka czy późniejszy rozwój kariery zawodowej. Analiza rynków pracy
pokazała równieŜ powaŜny rozmiar zjawiska bezrobocia młodych kobiet, szczególnie w
odniesieniu do Polski i Grecji. Jest to z jednej strony wyraz ogólnego europejskiego trendu
trudności ze zdobyciem zatrudnienia przez młodych ludzi, wchodzących dopiero w Ŝycie
zawodowe, z drugiej zaś – moŜe wskazywać na swego rodzaju „zaklęty krąg” towarzyszący
poszukiwaniu pracy przez młode Europejki. Pracodawcy obawiają się zatrudniania młodych
kobiet ze względu na ich potencjalne macierzyństwo, zaś one odkładają moment urodzenia
dziecka, by zachować stabilność zawodową. We wszystkich czterech krajach moŜna
zaobserwować takŜe wysoką stopę długotrwałego bezrobocia kobiet, która moŜe mieć związek z
opuszczaniem przez nie na kilka, a nawet kilkanaście lat rynku pracy, by opiekować się dziećmi i
gospodarstwem domowym. Powrót do aktywności zawodowej utrudnia nie tylko upływ czasu, ale
i związana z nim dezaktualizacja umiejętności i odejście od nawyku pracy poza domem.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
24
Na istnienie problemów z godzeniem Ŝycia zawodowego i rodzinnego wskazywałoby teŜ dość
znaczne zatrudnienie kobiet w niepełnym wymiarze godzin. Z jednej strony jest to opcja, która
pozwala kobietom poświęcać więcej czasu na opiekę nad dziećmi, z drugiej zaś – naleŜy
pamiętać, Ŝe zatrudnienie na niepełny etat wiąŜe się z niŜszymi dochodami i często niŜszym
poziomem bezpieczeństwa socjalnego, a niekiedy takŜe negatywną opinią „zatrudnienia drugiej
kategorii”, jak ma to miejsce np. w Hiszpanii. Podobnie zastanawiający jest wysoki, zwłaszcza w
przypadku Polski i Grecji, odsetek kobiet samozatrudnionych. Wyjaśnień fenomenu kobiecej
przedsiębiorczości jest wiele – jedno z najpopularniejszych mówi o tym, iŜ dyskryminowane na
rynku pracy najemnej kobiety tworzą własne firmy po to, by pokazać swoje kompetencje i
moŜliwości, które nie były wykorzystywane na poprzednim stanowisku, a takŜe po to, by same
decydować o warunkach pracy i wynagrodzeń. Warto się tu jednak zastanowić, czy ogromna
chęć kobiet do zakładania firm nie wynika takŜe z konieczności ekonomicznej, spowodowanej
brakiem ofert zatrudnienia na rynku pracy najemnej (preferującym np. młodsze kandydatki aniŜeli
kobiety w wieku 40/50+). W Polsce czy Francji nierzadkie są takŜe sytuacje wymuszania przez
pracodawcę samozatrudnienia się pracownika, który nadal świadczy dla niego te same zadania,
lecz na duŜo tańszych dla firmy warunkach outsourcing`u. Umowy o pracę na czas określony to
kolejna forma zatrudnienia, w której wyraźniej widać udział kobiet niŜ męŜczyzn (z wyjątkiem
Polski). Poza mniejszym poczuciem stabilności zatrudnienia, moŜe ona mieć takŜe negatywny
wpływ na dostęp do kredytów czy kupna mieszkania. Analizując zatem zatrudnienie kobiet w
nietypowych formach pracy, naleŜy mieć na uwadze owe elementy ryzyka społecznego i
ekonomicznego.
Przeanalizowane statystyki rynku pracy pokazują, Ŝe mimo awansu zawodowego i edukacyjnego
Europejek, jaki dokonuje się na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, postrzeganie ról
społecznych płci, stereotypy, a takŜe moŜliwości godzenia Ŝycia zawodowego i rodzinnego
stanowią czynniki w duŜym stopniu decydujące o szansach kobiet na rynku pracy.
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
25
2. SPOSÓB OBLICZANIA HDI (HUMAN DEVELOPMENT INDEX)
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
26
In general to transform a raw variable, say x, into a unit-free index between 0 and 1 (which allows
different indices to be added together), the following formula is used:
•
x-index =
where
respectively.
and
are the lowest and highest values the variable x can attain,
The Human Development Index (HDI) then represents the average of the following three general
indices:
•
Life Expectancy Index =
•
Education Index =
•
o
Adult Literacy Index (ALI) =
o
Gross Enrollment Index (GEI) =
GDP Index =
LE: Life expectancy at birth
ALR: Adult literacy rate (ages 15 and older)
CGER: Combined gross enrollment ratio for primary, secondary and tertiary schools
GDPpc: GDP per capita at PPP in USD
3. SKŁAD ZESPOŁU BADAWCZEGO
Badanie zostało przeprowadzone przez studentów socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w
Toruniu – członków Zespołu Realizacji Badań IS UMK „Pryzmat” w składzie:
Marta Lis – koordynator badania
Katarzyna Gizińska - v-ce koordynator
Jagoda Furman – badacz
Andrzej Podgórski – badacz
Joanna Pawlak - badacz
87-100 Toruń,
www.pryzmat.umk.pl
27

Sytuacja kobiet na lokalnych rynkach pracy

Transkrypt

Podobne dokumenty

325 000 135 m2 - PRYZMAT nieruchomości

Agencja Nieruchomości "PRYZMAT"

Agencja Nieruchomości "PRYZMAT"

Agencja Nieruchomości "PRYZMAT"

1 850 000 250 m2 - PRYZMAT nieruchomości

Agencja Nieruchomości "PRYZMAT"

„NOWOCZESNA OBSŁUGA BIURA I SEKRETARIATU ”

list Prezesa 2008r - BUDOPOL Wrocław SA

Formularz zgłoszeniowy