Iran - oparty na gazie i ropie

Iran - oparty na gazie i ropie
Opracowała Barbara Cieszewska, źródło: http://www.eia.gov/
(„Energetyka” - 5/2013)
Iran dysponuje zasobami ropy plasującymi go na czwartym miejscu w świecie,
natomiast na
drugim pod względem wielkości zasobów gazu. Sankcje
międzynarodowe nałożone na Iran ze względu na jego kontrowersyjny program
nuklearny wpłynęły także na jego sektor energetyczny. Brak zagranicznych
technologii, a także inwestycji, znacząco dotknęło irańską energetykę. Wprawdzie
Iran jest exporterem (netto) energii, jednak rosnący popyt wewnętrzny na energię
elektryczną sprawia, że w czasie najwyższego zapotrzebowania, pojawiają się
przerwy w jej dostawach.
Około 95 procent produkcji energii pochodzi z konwencjonalnych elektrowni, a
niewielka pozostała część z hydroelektrowni i źródeł odnawialnych. W 2011 roku (są to
ostatnie dostępne dane) Iran wyprodukował 220 mld kilowatogodzin. Tylko marginalna
część energii elektrycznej pochodzi z elektrowni jądrowych, które zresztą pracowały
poniżej swych maksymalnych możliwości przez większość 2011 roku.
Plany dotyczące elektrowni jądrowych
Budowę pierwszej irańskiej elektrowni jądrowej w Bushehr rozpoczęto jeszcze w
połowie lat 70-tych, lecz dalszą budowę przerwała rewolucja irańska, później wojna
irańsko-iracka, a ostatnio pojawiły się problemy związane z konsorcjum rosyjskich firm,
które wygrały przetarg na dalszą budowę. Ostatecznie w sierpniu 2012 roku elektrownia
w Bushehr rozpoczęła pracę i osiągnęła pełną planowaną moc 1000 MW.
Iran planuje budowę kolejnej elektrowni jądrowej niedaleko Darkhovin o mocy 360 MW,
choć początkowo planowano, że będzie miała również moc 1000 MW. Międzynarodowe
sankcje nałożone na Iran i jego kontrowersyjny program nuklearny prawdopodobnie
sprawią, że plany te nie zostaną zrealizowane. I to nie tylko plany dotyczące elektrowni
jądrowej, lecz także projekty termalne i elektrowni wodnych, ze względu na brak źródeł
ich finansowania, a także odpowiedniej technologii.
Rząd irański przywiązuje dużą wagę do rozwoju energetyki wykorzystującej źródła
termalne. Budowane są także, m.in niedaleko Assaluyeh, elektrownie opalane gazem
naturalnym. Nowe projekty energetyczne mają sprawić, że Iran będzie mógł zaspokoić
rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną a jednocześnie eksportować ją do krajów
sąsiednich. W 2011 roku Iran eksportował energię elektryczną do Armenii, Pakistanu,
Turcji, Iraku, Afganistanu, a także do Azerbejdżanu.
Gaz i ropa podstawą energetyki
W ubiegłym, 2012 roku, ze względu na sankcje USA i Unii Europejskiej nastąpił
bezprecedensowy spadek eksportu irańskiej ropy, a więc także przychodów państwa.
Iran ma drugie pod względem wielkości na świecie zasoby gazu, lecz sektor gazowy jest
słabo rozwinięty i zaspokaja jedynie krajowe potrzeby. Jednak w przeciwieństwie do
spadającej produkcji ropy, produkcja gazu powoli rośnie. Nie dzieje się to w tempie, w
jakim życzyłby sobie rząd irański, ze względu na brak zainteresowania zagranicznych
inwestorów a co za tym - nowoczesnych technologii. Irańska energetyka wykorzystuje w
59 proc. źródła gazowe, natomiast w 39 proc. ropę naftową. Pozostałe 2 proc. to węgiel i
hydroenergetyka.
Sankcje międzynarodowe ustanowione w latach 2011 i 2012 szczególnie mocno
dotknęły inwestycje właśnie w obu głównych źródłach energetycznych: opartych na
gazie i ropie. Sprawiły, bowiem, że odwołano wiele wcześniej planowanych projektów
inwestycyjnych. Spowodowało to spadek wydobycia ropy.
Cieśnina Ormuz (The Strait of Hormuz) na południowo-wschodnim wybrzeżu Iranu, jest
jedną z ważniejszych dróg eksportowych Iranu i krajów Zatoki Perskiej. W swym
najwęższym miejscu ma 21 mil szerokości. Szacuje się, że w 2011 roku przewożono
przez nią 17 milionów baryłek ropy dziennie.
Więcej niż połowa zasobów irańskiej ropy zlokalizowana jest w pięciu gigantycznych
polach. Największym jest złoże Marun (22 mld baryłek), następne w kolejności to:
Ahwaz (18 mld baryłek) i Aghajari (17 mld baryłek). Według Oil&Gas Journal ze
stycznia 2013, Iran posiada bilansowe złoża rzędu 154 mld baryłek, co stanowi 9 proc.
złóż światowych i 12 proc. złóż krajów należących do OPEC. Obecnie spada wydobycie
ropy, także ze względu na brak niezbędnych inwestycji.
Struktura sektora energetycznego
Irański sektor energetyczny nadzorowany jest przez państwowy Komitet Energii
(Supreme Energy Council) z prezydentem Iranu jako głównym nadzorującym. Komitet
ten utworzono w 2001 roku. Natomiast państwowy National Iranian Oil Company
(NIOC) nadzorowane przez Ministry of Petroleum odpowiedzialny jest za wszystkie
projekty związane z ropą, zarówno z jej wydobyciem , przetwarzaniem jak też eksportem
i niezbędną do tego celu infrastrukturą. NIOC odpowiedzialny jest także za dystrybucję
w kraju, przy czym czyni to przez swe oddziały.
Konstytucja Iranu zakazuje prywatnej własności w źródłach naturalnych, stąd wszelkie
umowy dotyczące produkcji i podziału są zakazane.
Wprawdzie od 2012 roku produkcja ropy w Iranie spadła dramatycznie , jednak kraj ten
wciąż pozostaje drugim wśród krajów OPEC pod względem jej wielkości jej
producentem. W sierpniu 2012 po raz pierwszy od 1989 roku spadła poniżej poziomu
jaki wykazuje sąsiedni Irak. Seria sankcji jakie nakładano na sektor naftowy sprawiła, że
zagraniczne firmy odwoływały swe projekty, zarówno planowanie, jak też już
realizowane.
W 2012 roku Iran produkował około 3,5 mln baryłek dziennie, co oznaczało o 17 proc.
mniej niż w roku 2011. Iran posiada 34 pola pola wydobywcze (22 na lądzie i 12 na
morzu), z czego pola lądowe stanowią 71 proc. krajowych rezerw. Obecnie największym
pole wydobywczym jest lądowe Ahwaz-Asmari field zlokalizowane w prowincji
Khuzestanu. Irańskie złoża ropy zalegają także pod dnem Morza Kaspijskiego, lecz ich
eksploatacja jest zawieszona ze względu na spory z sąsiednim Azerbejdżanem i
Turkmenistanem. Iran dzieli także złoża ropy z Irakiem, Katarem, Kuwejtem i Arabią
Saudyjską.
Największe irańskie pola naftowe
Eksport spada, lecz wciąż duży
Irański eksport ropy, kiedyś trzeci co do wielkości, w 2012 roku w wyniku sankcji
nałożonych przez USA i UE spadł do 1,5 mln baryłek dziennie. Pomimo tego Iran
znajduje się wciąż w pierwszej dziesiątce światowych eksporterów ropy. Największym
importerem irańskiej ropy są Chiny.
Iran posiada trzy terminale eksportowe: Kharg Island, Lavan i Sirri. Ich łączna zdolność
eksportowa wynosi 6 mln baryłek dziennie. Największym jest Kharg Island z
możliwością magazynowania 20,2 mln baryłek ropy. Ostatnio minister energetyki
anonsował budowę nowego magazynu ropy.
Ceny energii z dopłatami
Iran zajmuje drugie, po Arabii Saudyjskiej, miejsce wśród krajów środkowego wschodu
pod względem zużycia ropy. Zużycie wewnętrzne wynosi około 1,7 mln baryłek dziennie
w 2011 roku, czyli jest o ok. 1,5 proc. mniej niż rok wcześniej.
Ceny energii w Iranie były intensywnie subsydiowane. Z końcem 2010 roku rząd obciął
owe subsydia, a w latach następnych planuje kolejne cięcia, co ma doprowadzić do
zbliżenia cen, jakie płacą konsumenci do cen rynkowych energii elektrycznej.
Ograniczenia w dopłatach mogą dotyczyć zarówno ropy naftowej jak i gazu naturalnego.
Gaz naturalny
Wprawdzie Iran posiada drugie co wielkości rezerwy gazu naturalnego na świecie
jednak większość złóż nie jest wydobywana. Według Oil&Gas Journal ze stycznia 2013
roku, irańskie udowodnione złoża gazu sięgają 33,6 bilionów metrów sześciennych
(1,187 trillion cubic feet-Tcf), czyli są drugie co do wielkości po Rosji. W 2011 roku Iran
wydobywał około 5,4 bilionów metrów sześciennych gazu, i konsumował tyle samo.
Irańskie złoża gazu zlokalizowane są głównie pod dnem morskim , jednak są też złoża
lądowe, jak np. gigantyczne złoże gazowe South Pars , które zawiera ok. 325 bln m
sześć gazu. Pozostałe złoża to: Kish (drugie co do wielkości) , north Pars, Tabnak,
Forouz, Kangan i Ferdowsi.
Struktura sektora gazowego
Odpowiedzialnym za wydobycie gazu, infrastrukturę, transport i dystrybucję jest The
National Iranian Gas Company. Z kolei eksport powierzono The National Iranian Gas
Export Company, którą
utworzono w 2003 roku i powierzono jej nadzór nad
gazociągami i projektami związanymi z LNG.
Wobec złego klimatu wokół inwestycji w Iranie i międzynarodowej presji politycznej
część koncernów zagranicznych jak Repsol, Shell i Total wycofała się z inwestowania w
Irański sektor gazowy.
W odpowiedzi Iran zwraca się do wschodnich firm, takich jak państwowa Indian Oil
Company, China’s Sinopec i rosyjski Gazprom, aby zwiększyli swe zaangażowanie w
rozwój irańskiego sektora gazowego.
W styczniu 2011 roku Iran ogłosił odkrycie kilku nowych złóż gazu w: Kayyam, Farouz,
Madar i Sardare Jangal Fields. Pole w Kayyam na południe od miasta Assaluyeh zawiera
9,1 bln metrów sześciennych gazu naturalnego.
Najważniejszym obecnie projektem jest rozbudowa pola South Pars, odkrytego w 1962
roku, ulokowane offshore, pod dnem morza, 62 mile od brzegu Zatoki Perskiej.
Rozbudowa pola, łącznie z infrastrukturą kosztować ma 60 mld dol. i rozłożona jest na
20 lat. Projekt ten nadzoruje Pars Oil&Gas Company, oddział National Iranian Oil
Company.
Zimowe braki gazu
W miesiącach zimowych Iran zmuszony jest importować gaz ze względu na większe
jego zapotrzebowanie do ogrzewania pomieszczeń. Oznacza to, że bilans importu i
eksportu gazu nie zawsze równoważy się. Iran eksportuje gaz do Turcji, Armenii i
Azerbejdżanu, natomiast importuje z Turkmenistanu i Azerbejdżanu. W 2010 roku
eksport gazu dał mniej niż 4 proc. dochodów z całego eksportu kraju, podczas gdy
eksport ropy dał 78 proc.
Iran nie jest znaczącym producentem gazu skroplonego (LNG) mimo, że już w latach 70tych planował budowę jego fabryk. Do tej pory zbudowano zaledwie jedną. Ambitne
plany zostały zarzucone , projekty oddalone , ze względu na amerykańskiej i unijne
sankcje
Iran ma rozbudowany system ropo- i gazociągów służących zarówno do eksportu gazu i
ropy jak też rozwiniętą wewnętrzną sieć dystrybucyjną. Zarządza nią Iranian Gas
Trunkline (IGAT). Planowana jest ich rozbudowa o 650 milową nitkę obejmującą północ
kraju z Teheranem włącznie. Rozważa się także inne projekty , w których uczestniczyć
miałyby Pakistan, Syria, Irak. Rozmowy nie zostały jednak sfinalizowane ze względu na
trudności w negocjacjach co do cen, jak i wielkości przesyłanych surowców. Biorąc pod
uwagę gospodarczą i polityczną sytuację w owych trzech krajach wydaje się mało
prawdopodobnym, aby rozmowy o nowych nitkach mogły zostać w najbliższej
przyszłości sfinalizowane.