nr 2/1998 - Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP

Transkrypt

li TURA KONGRESU
SAMORZĄDÓW RP
FEDERACJA ZWIĄZKÓW I STOWARZYSZEŃ GMIN POLSKICH
KONGRES SAMORZĄDÓW
TERYTORIALNYCH RP
II TURA
Kraków, dnia 20 czerwca 1998 roku, godz. 11.00
Teatr im. Juliusza Słowackiego
Podsumowanie Il kadencji
Samorządu terytorialnego 1994-1998
uczestniczą
Prezydenci, Burmistrzowie, Wójtowie,
Przewodnlcqcy Rad Gmin, Radni, Marszałkowie Sejmików S•mof%łdowycb,
Samorqdowe Kolegia Odwoławcze, Regłonalne Izby Obrachunkowe,
Prawnicze Forum Samorqdowe, Forum Sekretarzy Gmin,
Forum Skarbników Gmin, Prasa Lokalna
W Krakowie, w dniu 20 czerwca 1998 roku zbiera się Kongres Samorządów Terytorialnych
RP, którego I tura zapoczątkowana została w październiku 1997 roku. Na Kongresie podsumowane zostaną dwie kadencje samorządu gminnego oraz podjęte będą przygotowania do III kadencji organów gmin i I kadencji organów powiatów i województw.
Między I a li Turą Kongresu Parlament RP przyjął ustawy
powiat i województwo o charakterze rządowo- s amorządowym.
wprowadzające samorządowy
Trwają przygotowania
do przejęcia przez samorząd nowych zadań. Federacja Związków i Stowarzyszeń Gmin Polskich prowadzi te przygotowania między innymi w ramach Forum Powiatów oraz Forum Regionów RP.
W ostatnich dniach spotkali śmy się w Poznaniu, w ramach Forum Regionów RP, które gromadzi Prezydentów, Przewodniczących Rad Miast, Przewodniczących Regionalnych Organizacji Samorządowych, Marszałków Sejmików Samorządowych, Radnych, przedstawicieli Izb Przemysłowo-Handl owych, środowisk naukowych, organizacji pozarządowych, prasy lokalnej i regionalnej.
Było to już trzecie spotkanie po I Forum na Śląsku i Il Forum w Małopolsce.
Tematy obrad:
\
Reforma ustroju Rzeczypospolitej
Powiat, województwo samorządowe, wojewoda
Finanse samorządu terytorialnego
Prawo samorządowe - stan obecny i przyszłość
Wdrażanie reformy administracji
Związki komunalne Gmin
Prasa lokalna
Samorqd terytorialny na rzecz nlepelllolpn
ela
Federacj a Związków i Stowarzyszeń Gmin Polskich podejmuje także inne inicjatywy na
rzecz promocji reformy państwa. „Gazeta Województw RP" ukazuje się już po raz drugi, wymiana poglądów, prezentacja zagadnień szczegółowych dotyczących samorządu powiatowego
odbywa się na łamach „Gazety Powiatów RP".
„Gazeta Województw RP" zawiera obok informacji o stauie realizacji reformy administracji
publicznej, także prezentację niektórych istotnych zagadnień ustrojowych związanych z wprowadzeniem powiatów i województw. Zapraszam wszystkich do dyskusji i wymiany pog lądów
na jej łamach.
Pragnę wyrazić podziękowanie
wszystkim, którzy przyjęli zaproszenie do udziału w Kongresie. Panu Jerzemu Buzkowi Prezesowi Rady Ministrów oraz Panu Maciejowi Płażyńskie
mu - Marszałkowi Sejmu RP dziękuję w. objęcie patronatu nad Kongresem Samorządów Terytorialnych RP.
„
hm,,,,,,.,,,,. •:
m
I kadeacJI
PMmt~tt
I bdeacJI seJ•llWI•
,..,_..„l..,.....Je:
Biuro Federacji Z""*'1r I llowany1zeń Gmin Polskich
31-114Knk'w
fu (112) 42193 12
Kazimierz Barczyk
Przewodniczący
i
Kongres zorga1111owany został przy pomocy finansowet
Banku Przemysłowo-Hand lowego S.A.
BANK
BANI( l'a7.Pn111••
·.
Federacji Związków
Stowarzyszeń
Gmin Polskich
1
~~~~~~~~~~G~a~z~e~ta~Wl;.;.o~
; ,ie~w~ó~dz~tw~R~P-!_;.(N~R.;. .;2,; ;.~2~0~cz;.;;.e~;.rw~c~a-1_9_9~8):. . _~~~~~~~~~-
,
_
DP
W VJEWODZn:l _\
r-A~~TA
'U'
SPIS
li
meset
TURA K ONGRESÓW SAMORZĄDÓW RP
• KAzlMIERZ B ARCZVK
I
STR.
1
STR.
3
K ONWENCJA P OWIATÓW RP
• W LADYSLAW TYRAŃSKI
DEKLAR ACJA F ORUM P OWIATÓW RZECZVPOSPOUTEJ
STR.
5
STR.
6
STR.
7
P OTRZEBUJEMY SILNYCH PODMIOTÓW POLITYKI
REGIONALNEJ
• BRON ISŁAW L ACHOWICZ
UCHWALA FORUM REGIONÓW RP
POLITYKA REGIONALNA W ŚWIETLE REFORM USTROJOWYCH P OLSKI
STR.
• L UCYNA W OJTASIEWICZ
8
U CHWALA RAD Y FEDERACJI ZWIĄZKÓW I STOWA-
RZYSZEŃ GMIN P OLSKICH
STR.
WOJEWÓDZTWO RZĄDOWO-SAMORZĄDOWE
10
w NO-
WYM USTROJU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
• PAWEŁ STAŃCZYK
STR.
11
STR.
11
Po CO NAM REFORMA ADMINISTRACYJNA
FINANSE SAMORZĄDOWEGO POWIAnJ I WOJEWÓDZTWA
• GRZEGORZ KużMA
STR.
16
MAŁOPOLSKA ZACH. 1 MAŁOPOLSKA PLD.-WscH.
• K AZI MIERZ T RAFAS
STR.
20
PODMIOTOWOŚĆ SPOLECZNOŚCI REGIONALNEJ
STR.
• M 1eczvsuw MIAZGA
21
ZA LEŻNOSĆ MIĘDZV NEGOCJACJAMI AKCESYJNYMI
A DOSTOSOWANIEM POLSKIEGO PRAWA I GOSPODARKI oo UNII EUROPEJSKIEJ
• T ADeusz
NA
K oLODZIEJ
STR.
28
z fasady
nowej
fot. Maciej Ko~uć
Kościoła
Matki Bożej Bolesnej w Lima-
WŁADYSŁAW TYRAŃSKI
Federacja Związków
i Stowarzyszeń
G1nin Polskich
I Konwencja Powiatów RP
w Krakowie
Reforma coraz bliżej
Federacja Związków i Stowarzyszeń Gmin Polskich zrzesza 20 stowarzyszeń i związków polskich
gmin. W sk ład Federacj i wchodzą stowarzyszenia
i związkj regionalne gmm odpowiadające zakresem
działania przyszłym województwom. Stowarzyszenia
te, utworzone dobrowolnie przez gminy w Wielkopolsce, na Śląsku, w Małopolsce, na Pomorzu, Warmii i Mazurnch i innych regionach działają już od
początku lat 90- tych.
W skład Federacji wchodzą także dobrowolne zrzeszenia gmin o statusie m.in. związków komunalnych.
Odpowiadają one lokalnym wspólnotom powiatowym,
wspólnotom historycznym i ekonomicznym.
Dlatego Federacja Związków i Stowarzyszeń Gmin
Polskich, realizując statutowe zadania, powołała Forum Powiatów RP a także Forum Regionów RP, m.in.
d la przygotowania reprezentacji powiatów i województw polskich, przygotowania prawa, instrumentów działan ia przyszłych województw i powiatów.
S ekretariat Fortun Powiatów RP i Forum Woj ewództw RP dzi ała w Biurze Federacji Związków i Stowarzyszeń Gmin Polskich. Przygotowywane i dokumentowane sąprdce nad reformą administracyjną państwa, trwa wymiana poglądów i dyskusja o kompetencjach powiatu, województwa i rządu. Będzjemy się
nadal włączać w promocj~ reformy państwa. Wyrazem tego jest m.in. wydawana przez nas „Gazeta
Województw RP", której pierwszy numer ukazał się
w związku z Forum Regionów w Krakowie, a także
„Gazeta Powiatów RP".
Zapraszamy do współpracy wszystkie organizacje i instytucje, a także osoby zainteresowane
udzia łem w pracach Forum Powiatów RP i Forum
Województ\\ RP.
Dokładnie w ósmą roczn icę pierwszych wolnych wyborów sa morządowych w powojennej Polsce, 27 maja, obradowała w auli Uniwersytetu Jag ielloń sk iego I Konwencja Powiatów Rzeczpospolitej Polskiej zwołana przez Federację Związków I Stowarzyszeń Gmin Polskich. Poświęcona
była szczegółom reformy państwa, wprowadzanej przez rząd Jerzego Buzka. Gościem Konwencji
był wicepremier Janusz Tomaszewski, a jej gospodarzem Kazimierz Barczyk, poseł AWS I sekretarz stanu w Kancelarii Premiera.
31 004 Kraków
ul. Grodzka 28
tel/fax 012 4219312
W wypełnionej po brzegi auli UJ, v. gro.
maturę osiąga ok. 80 proc. młodzieży
morządowi wojewód.tkicmu przyp:idntc
nic kilkuset samorządowców z całej Polski.
szkolnej, ale dla całego kraju wskai.nilc ten
rola kształcenia nauczycieli.
ro7maw1ano o generalnych założeniach fiwynosi :aledwie 50 proc Jeszcze gorzej
Chyba po raz p1eNs.cy minister Handnali1owanych w Sejmie reform ustrojoJCSI z wyks:ttalcciiem wyżsZ"jm. Dlatego
ke wyłożył zwięźle koncepcję „bonu
wych. edukacyjnej, słu2:by zdrowia. ubezkonstruowany jest system powszechnego
oświatowego". który ma wspomagać n: forwyks7.talccrua średniego według schemaptec:.:eń społecznych oraz reformy samorzą
mę i naprawdę usp<>łcc:m1ć polską Slkołę.
dowej. Oka1ało się, że
Dotychczas realizowaogrom reformy dono, jego zdaniem, „lxm
SITZec można dopiero
nauczyc1clslo". gdyż
wówczas, gdy zbierze
wszelkie nakłady na
się w jedno wszystkie
szkolnictwo liczone
jej fragmenty. Temu
były pod nauczyciela.
wła~nie ~łużyła KonTeraz nakłady te poliwencja i, <;ą<l7.ąc z gło
ery się pod uczniu, wesów jej uc7.cstników,
dług skalkulowanych
cel ów wypełniła.
wczelinieJ standardów
.• Każde odrodzenauczama . Obltc20na
nie paiistwa .,., przew ten i;posób kwotJ może
">7.lości rozpoczynaliwęM>\Ą,ać 73 UCZllk!lll od
śmy od reformy edusilcoły do vioły. o ile
kacji" - powiedział
oczywiście rodzice zana otwarcie minister
pragną zmiany szkoły
edukacji narodowej
Nic ~cizie Io nai,'lllinMirosław Handke.
ne, ale łtczy się ..ama
Tak było w XVIII
motliwosć przcmewtclot. w pr:.:ypadku
sh:nia pieniędzy dl'
refonny kołłątajow
innej srkoly. gdy roskiej i lak było w wiedzice stwierdzą. że
..
ku XX 7 reformą braich dziecko będzie
ci Jędrzejewiczów.
miało tam lt:p1ej.
Dzisiaj. w pierwszych
Uspołecznienie
latach Ili Rzeczpos1koln1ctwa dokona sice
Przcmo111enic Mu11s1w Edulaic;i· MmJc!on<j ldiro.•fa1t,i f /Jndl. c też w sforze organiza'pol1tcj, cza~ znieść
funkcjonujący \\ Polob<>J.: Podsel.n'llJl°.r Stanu Ił ' KoncdJn'i Prr:ZCSIT R.1dy .Vnn'..;tr. iw Zbig11i~.+ nozmak cy1ncj. Pai1Stwo cre:.:y~cc system edukacyj\f101s~'I' Roordrn~uor Relbnn Sp11kcmvcb Teres:1 l\..1m1i 1sf..tJ !,'lllye bowiem całkowi
ny uks7tałtowany w
cie .t. prowudzcrua szkół,
latach 50 tych i obcy naszej tradycji.
tu o+3 3, o<lpo\\-iadaJący trzem szczeblom
pozostawiając sobie jedynie uprawmenia
Minister przedstawił podstawowe za·
ksnalccnia slkola podstawowa, mała manadzorcze o<lno~n1c programu naucl'.ania.
łożenia nowego systemu. Zmierzamy do
turo. duż:t marura. ZaplcC7cm instytucjoK\\tatek od r7ądu przcdstaw1la uc1c~t
upows:.:echnienia wykształcenia, by w.iwenalnym lego l.:<;ztakcnia ~dą samorząd) :
niczącym w Konwencji samonądowcom
low:ić istniejącą dzisiaj barierę edukacy;!,'llltnnc dla ,zkół p<xhta\\ owych, a po\\ iaTeresa Kamińska. odpowiedzialna v. Kanną. Trzeb<'I pamiętać, że w dużych miastach
towe dla '.17.kół ponaJpod~tawowych. Sacelarii Premieni za koordynacjo; reform
imli~~~I
Sekretariat
Forum Regionów RP
oraz Forum Powiatów RP
Biuro Federacji Związków
i Stowarzyszeń Gmin Polskich
OKŁADCE:
O rzeł
2
•
Gazeta Województw RP (NR 2, 20 czerwca 1998)
,
..
3
zależeć
Ofl ILwej: Mrmstcr
l\.o'"'rd.YN1lor Refonn
SpoltxznJ r:h
7i.ffsa Kanmis!a.
lł n"j)f'Cmx:r
Mtmstcr S'pr.m
Kbt 77ę/77..11J~h
1 A.drmm~tnlcfl
JilnUSZ 71"'7d~t>H J.7,
HmMer ~·t:iq
SW1u" K1111CCl11ni
/~rem Ku.1mtt·rL
Tlan.'7.JA.
społecL.nych.
tj. służby zdrowia, opieki
systemu cmerylalno-rcntowcgo, zatrudnienia. Wymienione reformy
pani minister pokazała jako płatki kwiatłla, klóry społecttdistwu ofiaro....'lljc rzą<l.
Bi;;d7ie 7.atem nowy system finansowania słut.by z<lrowia poprzez samort:ądowe
Kasy Chorych, do których trafi część pła
conego obecnie przez nas podalku dochodowego od oc;ób firycmych. Zakończy to
dotychczasowe, corocme targi przy okazji uchwalania bud7etu państwa o to, ile
pieniędzy ma pój.;ć na opiekę zdrowotną
Oddzieli się tet wyL.onywanic usług medycznych oo ich kontraktowania. czym
wła.\nie :raj mą się kasy chorych. Samorzą
dom przyp3dnie szczególna rola i odpow1ed7iałność w tym zakresie, bo nastąpi komunaltL.acja m1cma -;huby L.drowia. Opracowywane są teraz w7on;owe kontrakty dla
menedżerów nowych placówek, które to
kontrakty gmina może poszc17.ać, nie wychod:7ąc 1m1a obowiązujące pr7.episy.
7mieni się sposób zabc1piecL.enia emerytalnego. Pieniądze ze składki na ten cel
h~dą rejei-trowane na indywi<lualnym koncie pracownika, prowa<lL.onym przez ZUS.
Każdy będzie wi._c mógl spr.iwdzić ile na
tym koncie posiada i jaka emerytura bę
<l.i.ie mu p1zyi.ługiwać. CL.ęść tej składki
ulokowana 10stame w funduszach emerytalnych, ści~le kontrolowanych i gwarantowanych prLez paiistwo.
13c,UOe też .,bon porrlOI.")' -,·pola:mej~. czyli pieniądze db polr7.cbujących, którzy sami
wybior:1 insiytucję wykooującą świadczenie.
~1a to odbiurokr3ty70v. .ić pomoc społeczną.
Wszystko au ma na celu s1worzcmew Poł
Sl~ czytclną;o i fll"tyjalnego obywa1clo"'i ~)'S1emu :zabc1pi.x7eń -.polecznych. o który nie
będziemy ~ię. pl dotąd. cqg.le potykać.
Koniec Połsli resortov.cj ogłosił Lbigniew Woźnia~. pcłnomocmk rządu ds. •
organiacji pozarządowych. G"'aranruje to
obywatelom więcej swobody. ale też wymaga oo mch WlctCCj ~amo<l.i.1elności i chęci
po~więcenia własnego cL.asu na sprawy
bezpośrcdmo ich nie dotyczące. Na szczę
ście wzrasta tal ro.i.umiana ak1:yWnośćspo
łeczna Polaków. Sondaże mówią, że 25
proc. ogółu ~połeczeństwn chce poświęcać
swój c:ras na działal ność społeczną i jest
to Rproc. więcej niż 6 lat temu. Rośnie też
społecmej.
lic1ba organizacji pozar7ądowych. Mamy
ich obecnie ok. 90 tys„ 1 czego 20 tys. bardzo aktywnych.
Oczekują one jasnegQ uslawodawstwa,
które właśnie tera.z powsbje. W opracowywanych projektach ustaw przcw1du.1e się finansowanie 7 pieniędq publicmych L.adań
powierzonych do wykonama orirc1ni1.acj(lm
poZlll7ądowym. przy czym mu'i to ;tOSt.ać
popr7e<lz.one analizą celowo"'ci ~ ydatków,
a wykonane zgodme z 1a...adami uczciwej
konkurencji. Przcv. iduje się te1: komic;yjnc
Jll"LYznawanie organi1acjom cenyfi.lctu, aby
skutecznie oddzjclić 1,ri&>:1nty od karłów. organizacje alc.tywne i pręzne od całkowicie
biernych i istniejących tylko na p11p1.:ra.
Niezwykle ważnym zadaniem dla rzą
du jest \1.:pnęgnięcic w tworLony system
finansowo-prawny środowisk biznesowych. PowiMy one bowiem zasilać działalność „trzeciego ~clctorc1" odciążając w ten
sposób państwo.
NajnowsLych wrndomości L prac
sejmowych nad ustawami samorządo
wym dostarczył Tadeusz Wrona, poseł
sprawozdawca projektu ustawy o ordy
nacji wyborczej do samor,..ądu powiatów
i wojewód1tw Pr1ygotowywanc ro1wią
;;ania przyćmił jale na ralu~ \pór o liczbę wojcwód11w Warto jednak wiedzieć
co czeka samor1ą<lov.ców już od styclnia pr:rys1kgo roku. Sprawą za~a<lmcL.ą
są oc1ywiście dochod) o;amom~dowych
gmin, powiatów i WOJCWÓ<i1tw. Dla porównania, obecnie samorządy dysponują 40
mld LI, z cze@o IO mł<l
to subwencje r:r.ądo.,.,e.
Po refom1ie "'spomniane 4-0 mld po7ostanie w
dyspozycji gmin. po·
wiaty dysponować będą
następnymi 6 mld . a
nowe v. ojewóJztwa I O
mld. Kasy Chorych rozdysponują 24 mld.
Warto też wiedzieć,
że start nic dla wi.zyst·
kich będzie jednakowy.
Słabsi mogą liczyć na
subwencję, ale wiadomo już, że nie całkowi
tą. Jej wysokość będzie
równic7 od <;tarań zainteresowa-
nych.
Poseł Wmna rzucił też garść nowinek.
z prac nad orJynacją wyborczą do no"' ych
samorząJów. Ustawy mają być gotowe
j~cze w
czerwcu.
PoJsumowanicm obrad K.onwenCJl
było wystąpienie wicepremiera Toma).zewskiego. Kawią7.al on do hasła .,R71..-c7.pospotita samor7ą<lo .... a". wytykaiąc poprzc<lmm r.tądom. iż nic stworryly należytych warunków dla rozwoju ~amorząd ·
ności . Dlatego rząd premiera Bw:ka wziął
na siebie ciężar reformy powiatowej. Planuje się 300 powiatów 1iemskich i 50
grodzkich. Ich dokładny spis zostanie
podany po uchwaleniu przez Sejm liczby nowych wojewódzlw. Każdy wniosek
o zmianę projektu rządowego w tym
względ7ic b._d;;ie dokładnie rozpatrywany,
by uniknąć niepotrzebnych 7adrahlień.
„Ta reforma opłaca się Polsce - pow1e<lział wicepremier. Musimy jej więc sprostać i bacznie uważać, aby po drodze me
:tgubić pojedynczego obywatela". Trzeba się też przebić 7 reformą przez media.
a zwłaszez,a do telewizji pubłicrncj . JUąd
jest gotowy <lo~tarczyć mediom wszdkie
materiały informacyjne. Nie mo7.e niei.1ety, 1e względu na koszty, pozwolić sobie
na skierowanie broszury o reformie do każ
dej rodziny.jak to m>bił Aleksander Kwaśni ew ski z projektem nowej konstytucji. W propagowanie reformy mogą jednak i powinny się zaangażować media
samorządowe.
Na z.akończen.ie obrad Konwencja przy·
stanowisko stwierdzające, że nikt jut
nie kwestionuje potrzeby wprowadzenia powiatów samorządowych. Na leżyte usługi
medyczne zapewnią najlepiej Kasy Chorych. Niezbędna jest reforma cdulcacji,
a szansę na powstanie szkoły stwar.t.ającej
odpowiednie warunki dla uc:rniów stw~.i.3
„bon edukacyjny". Należy się ~prz.eciwić
.... prowa<l.i.eniu większościowej ordynacji
wyboruej w małych i średnich gromach.
Tr.ld>a przyjąć natomiast ordynację wicck~wściowo-propon:jonalną do rad powiatów
i sejmików nowych województw.
j~a
Deklaracja
Forum Powiatów Rzeczypospolitej
przyjęta
na I Konwencji Powiatów RP w dniu 27 maja 1998 roku
w Krakowie
Zgromadzeni na zaproszenie Federacji Związków i Stowarzyszeń Gmin Polskich w dniu ósmej rocznicy pierwszych wyborów do rad gminnych na I Konwencji Powiatów RP w Krakowie, z udziałem ponad 300 Prezydentów
i Burmistrzów, Przewodniczących Rad przyszłych miast powiatowych, a także prasy lokalnej i organizacji pozarządowych, przyjmujemy niniejsz:i, Deklarację.
Po ośmiu latach działania samorządu terytonałnego w gminach jesteśmy w przededniu wprowadzenia samorządu lokalnego na poziomie powiatu. I stniejące wi~zi historyczne, ekonomiczne i kulturowe znajdą odzwierciedlenie w podziale administracyjnym i strukturze administracji. Potrzeby wprowadzenia samorządowych powiatów nikt już nie kwestionuje.
Uważamy, że dla powodzenia reformy administracji konieczne jest równoległe realizowanie refom1 istotnych
dzie<lzin usług publicznych. Dotyczy to przede wszystkim służby zdrowia i edukacji.
Opowiadamy się za wprowadzeniem od 1 stycznia 1999 roku Kas Chorych jako instytucji zapewniających nalemedycznych, a lekarzom i pracownikom służby zdrowia godziwe wynagrodzenie.
żytą jakość świadczonych usług
Konieczna jest reforma polskiej edukacji, zarówno w sferze organizacji jak i programów szkolnych. Polska potrzebuje szkoły stwarzającej warunki rozwoju dla uczniów i wspierającej rodzinę, a przez to bli;dąccj fundamentem
rozwoju naszej Ojczyzny. W zakresie finansowania szansę taką daje wprowadzenie „bonu edukacyjnego".
Uważamy, że przedstawione przez Rząd projekty refonn w służbie z.drowia i edukacji zasługują na
poparcie 1 powinpowiatowemu zadań w istotnych
ny być jak najszybciej przyjęte przez Parlament. Przekazanie samorządowi
obszarach życia społecznego musi być bowiem poprzedzone ich gruntowną reformą.
Samorząd powiatowy, wspierany przez organiz.acje pozarządowe, a tak.ze prasę lokalną, która jest istotnym
czynnikiem budowy autentycznych wspólnot mieszkańców, przejmie odpowiedzialność za ważne obszary administracji publicznej.
Sprzeciwiamy się projcl"tom zmian w ordynacji wyborczej do rad gminnych pol egającym na objęciu systemem większościowym małych i średnich gmin. Projekty zakładające wybory proporcjonalne w gminach powyżej
20 tys. mieszkańców doprowadzą do upolitycznienia samorządów w małych i średnich miastach. Zintegrowane
społeczności lokalne muszą mieć prawo do wybierania konkretnych osób. Jednocześnie opowiadamy si ę za przyjęciem większościowo-proporejona lnej ordynacji wyborczej do rad powiatów i sejmików województw, która zapewni reprezentatywność samorządu dla całego obszaru województwa i powiatu, a przez preforencje dla silnych
organizacj i uczyni samorządy stabilnymi.
Federacja Związków i
Stowarzyszeń
Gmin Polskich zrzeszająca organizacje samorządowe zarówno regionalne,
odpowiadające przys.lłym wojewódzlwom,jak. i lokalne, wykonujące dotychczas niektóre zadania powiatów (w tym
związki komunalne), uznała Forum Powiatów RP za fonnę realizacji celów statutowych. W dniu 25 czerwca w gmachu
Sejmu Warszawie spotkamy się pod patronatem Marszałka Sejmu na II Konwencji Powiatów RP.
KraJ.ów. dni317 maja 1998 tuku
4
'•
5
BRONISŁAW LACHOWICZ
I Forum
Regionów Rzeczypospolitej,
Promnice-śląsk,
Potrzebujemy silnych podmiotów polityki
regionalnej
Uchwala
Forum Regionów
Rzeczypospolitej Polskiej
Poznań,
współczesnym wy.maniom cywilizacyjnym i pl'Z}'Jętym europejskim standardom
inteb'TIICyjnym. Dziś już wiemy, że pełna
determinacja władzy oraz wola politycma
parlamentu i prcrydcnta pozwalają uruchomić mechani7TTiy naprawy pańscwa, tote.l
nasze Forum ma ukazać jakie zadama. jakie n11rzęd.tia i jakie środki są niezbęd
ne. aby polityka interregionalna i mtrarcgionalna przyniosła jak najlepsze efekty w umacnianiu państwa polskiego i przycqmła się do najbardziej optymalnego r.ispokajania 7hiorowych potrzeb spolec-DlOŚCi
lokalnych.
wyborów <lo wszystluch rad samor.cądo
wych na wszystkich po110mach, oddanie
władzy obywatelom - utwor7cme państwa
obywatelskiego, głęboką refonnę finansów publicznych ora.t potr1:cbną do realizacji tych celów pełną mobilizację sił proreformatorskich.
Ili Forum Regionów RP - organii:owane 10.06. I 998 r. w Poznaniu przez SGRW.
W okresie od I Forum do Ili zaistniały już
pewne fakty, które po1walaJą nam na pr.zedyskutowanie problemów dotyczących
bardziej szczegółowych 73gadmcń polityki regionalnej. Dlatego głównym celem
Ili Forum staje się koniecrnym uświado
mienie istoty polityki interregionalnej i intraregionalncj, jej podmiotów, adań, narzędzi i środków.
Nikt nie po<lwat.a polr1eby zmiany
obecnego wadliwego i s7ko<lhwcgo podziału terytorialnego na 49 wojcwództW
- wprowadzonego w 1975 r.• którego geneza tkwi w scentralizowanym ustroju gospodarki nakazowo-rozdLielc.teJ. gdy7
zmiana ta warunkuje c:lutcczność narrawy państwa.
Zdolność wlad1y i wola polityczna
dokonania [Xlżądanych pr7CObrażcń JCSI
gwarancją wymaca:nia nowych rom funkcjonowania państwa. o<lpow111.daJących
I Forum Regionów RP 7or:gan17owane
p17C7 Związek Gnun Górnego Slą.~ka 1 Pól-
nocnych Moraw odbyło c;ię 22 02 I QQ8 r
w Prommcach. CclcmJCj było uświadom1e01e, i.!: fundamentem ruiprowy Pańslwajest
reforma administracji publicznej. W ramach tej refonny należy powołać takie
struktury terytorialne, aby mogły one być
panncrem we współpracy 7 podobnymi
strukturami państw Unii EuropcJ~k•CJ. forum to potwierdziło • .le nieTbędnc jest
stwol7cmc silnych podmiotów do prowadzenia polityki regionalnej. Po.twolą one
na wyko1zystanic wielkiego potencjału
energii spoleczncj, inicjatyw gospodarczych ora.t innowacji. Stworzą warunki
rozwoju samorLądności we wszystkich
tych dziedzinach, w których samorząd
ność przynosi lepsze efekty w 7aspokajaniu zbiorowych potneb społec1ności
lokalnych mt sterowanie i zarząd.tanie
centralne.
li 1-'orum zorgamzov.ane przez SGM
w dniu 20.04.1998 r. w Krakowie miało
na celu wykazanie w Ofl81'CtU o wynili badań instytutów nankowych pilną potrzebę
głęboktCJ decentralizacji słu.lh f'Ublicznych, stworzenia silnego państwa unitarnego poprzez utworzenie 12 silnych regionów, przcrrowadzcnic równoc.tesnych
Autor jest wiceprzewodniczącym
Federacji Zwiqzków i Stowarzyszeń Gmin Polskich, przewod11ia.qcym Stowarzyszenia Gmin
Regionu Wielkopolski. Tekst jest
zapisem przemówienia wygłosw
nego 10 czencca 1998 roku w
Poznaniu w trakcie lll Forum
Regionów RP pod patronatem
Jerzego Buzka - Prezesa Rody
Ministrów i Macieja Płażyńskiego
- Manzalka Sejmu RP.
P11tronat
Bu:.ek - Prez.ei Rady Mini~1rtł"' RP
Maciej Płażyński - Marsz.ald Sejmu RJ•
Jer~
Federat.ja ZK-•ią:ków i Stt1K1ar,t•suń Gmin Po/"kid1
Forum Powiuttlw RP
Il
Zw1Ązx1 Ko~tVNALNE GMIN
Warszawa, dnia 15 czerwca 1998 roku,
o godz. I I .OO
Sala Ko lumnowa Sej mu RP
Pr:ewotllłk:qcy
Fethracji Zwiq:kó"'
1Stowar.,,·s;:eń Gmin Polslfic.,,
Ka:.tr1ien B11rc:J'A
• Związek Gmin Górnego Śląska
i Północnych Moraw
1Oczerwca 1998 r.
Il Forum
Regionów Rzeczypospolitej.
1. Forum Regionów Rzeczypospolitej Polskiej, zgromadzone na
swym kolejnym spotkaniu w dniu I O czerwca 1998 r. podtrzymuje
swoje stanowisko w przedmiocie liczby nowych województw, zawarte w Deklaracji Regionów Polskich, przyjęte w Promnicach na
Górnym Śląsku w dniu 22 lutego 1998 r. uważamy, że optymalna
ilość województw wynosi 12 i wynika z ukształtowania polskiej przestrzeni, uwarunkowań gospodarczych, a także polskiej racji stanu.
2. Z tego też powodu z przykrością przyjmujemy przebieg posiedzenia Sejmu w dniu 5 czerwca br. Atmosfera tego posiedzenia nic
sprzyjała podjęciu decyzji we duchu troski o dobro wspólne. Z przykrością stwierdzamy, że spora cześć polskiej klasy politycznej nie
stanęła na wysokości zadania, przedkładając krótkotenninowe interesy partykularne ponad dobro państwa. Dotyczy to w szczególności SLD i PSL, które w praktyce zajęły stanowisko sprzeczne z wymogami reformy samorządowej. W tej chwili konieczne są działania
Prezydenta RP stabilizujące proces reformy ustrojowej. Żądania
z Kancelarii Prezydenta RP, aby w Polsce powrócić do 17 województw peerelowskich psuje reformy ustrojowe opracowane przez
Rz.ąd w oparciu o postulaty i doświadczenia odrodzonych samorzą
dów RP. Ultimatum w tej sprawie skierowane do Rządu, Sejmu i Senatu RP jest odbierane jako niedopuszczalny szantaż polityczny.
3. Pot~piamy sprzeczne z prawem protesty w obronie niektórych
województw. Protesty - wynikające z niezrozumienia celów
reformy - grożą powstaniem takiej mapy województw, która utrudni, bądź nawet uniemożliwi uruchomienie racjonalnej polityki rozwoju regionalnego. Apelujemy o nie podejmowanie rozstrzygni~ć posiadających długoterminowe konsekwencje - na podstawie gło
śnych presji grup interesów. Uważamy, że powstanie dodatkowych
województw jest sprzeczne z względami racjonalnej polityki regionalnej, a także polskim interesem państwowym.
Pr-..eNrod11Jc::ący Z11r.ąd• Podllll/1111słiegt1
Związb
G,,,;„
M11reł Skr.,,~I&
cy Ligi KraJOWC} 1 Stowarzyszenia W.ęp~mjąccgo Utworzmie Samorządowych Powr4rlólł' 1 lłbftwddttM
6
• Federacja Związków i StowarzyGmin Polskich
szeń
małych
KONWENCJA Pow1Aróu1 RZECZYPOSPOLITEJ
rozpoczęcie
dnia 22 lutego 1998 r.
Wiceprzewodniczący
Stowarzyszenia
Gmin Regionu Wiełkopolskich
Eugeniusz Ziarkowski
.Krdków-Małopolska,
dnia 20 lo\ietnia 1998 r.
•Federacja Związków i Slowar.zyszen Gmin Polskich
• Stowarzyszenie Gmin Małopol
ski
In Forum
Regionów ~czypospolltej,
Poznań-Wielkopolska.
dnia 10 czerwca 1998 r.
• Federacja Zv.iązków i StowarzyGmin Polskich
szeń
•Stowarzyszenie Gmin Regionu
Wielkopolski
IV Forum
Regionów Rzeceypospolłtej,
Olsztyn-Warmia i Mazury,
dnia 30 cze"'ca 1998 r.
• Federacja Związków i StowarzyGmin Polskich
szeń
• Związek Gmin Warmińsko-Ma
zurskich
V Forum
Regionów .Rze<"Zyp<>spolitej,
Gdańsk-Pomorze,
wrzesień 1998 r.
• .Federacja Związków i Stowarzy-
Wiceprzewodniczący
Rady Federacji Związków
i Stov.arzys7có Gmin Polskich
szeń Gmin Polskich
• Związe k Miast i Gmin Morskich
Bronisław Lachowicz
..
7
~-----~~'*--~-WojewddzfW
-RP(NR 2, 20CZ81WCa1998)
LUCYNA WOJ TASIEWI CZ-
Polityka regionalna w świetle reform
ustrojowych Polski
(podmioty, zadania,
TEZY
I . Polityka regionalna ma dwa wymiary:
a) wymiar ogólnokrajowy,
b) wymiar pojedyńczego regionu.
W pierwszym przypadku podmiotem polityki jest cały
kraj ujmowany jako zespół regionów, a przesłanką dzlćlłań
prorozwojowych j~t dąż.enie do osiągnięcia odpowiednich
relacji między regionami. Polityka la jest nazy\'.-ana polityką interregionalną. Jej realizatorem są centralne organy
władzy ~twowcj. W drogim pnypadku podmiotem polityki jest pojedyńczy region, a przesłankę działań prorozwojowych stnnowi dążenie do wzrostu gospodarki tego
regionu (łub osiągnięcie innego celu przyjętego pI2CZ wła
d.7.e regionu). Polityka ta jest nazywana polityką intra1'egi<>11a/11ą. J~j realizatorem są władze (administracja) regionu.
2. Założenia reform ustrojowych Polski wprowadzają
zmiany - d la polityki regionalnej generalnie biorącpo
.zyty H111e. Trzeba jednak pamiętać, że ze względu na zło
żoność i wielość zagadnień rozwoju regionalnego, sprawy polityki regionalnej w nowych warunkach wymagają starannego przemyślenia i stworzenia pełnej koncepcji zadań, nanędzi i środków. W związku z powyż
szym rysuje się kilka postulatów.
3. Niezbędne będą nadal obie wyżej wymienion e
H'ON""'1 polityki regionalnej, tzn. p olityka inter- i in traregionalna. Ich przesłanki powinny być konkretne,
a działania - komplementarne. Trzeba podejmować
takie udania, które z jednej strony zlikwidują, a przynajmniej zmniejszą liczne niekorzystne ,,zaszłości" w strukturze przestrzennej gospodarki Polski, a z drugiej dadzą
podstawę do możliwie najlepszego spożytkowania aktywów każdego regionu.
4. Polityka interregionalna powinna rozwiąt.yH1aĆ
podstawowe dylematy i konflikty "'spólczesnego rozwoju prze.'itrzennego Polski, zwłaszcza takie j ak:
dylemat m i ędzy koniecznośc ią wyrównywania
dysproporcji regionalnych w r oziomie i warunkach ży
cia a koniecznością wzrostu gospodarczego kraj u,
8
narzędzia, środki)
konflikt ekonomiczno-ekologiczny,
rodzący
po-
trzebę widokrytcnowego, a nie tylko wąsko-ekonomicz
nego podejścia do strategii gospodarki.
Oznacza to, że musi istnieć centralny organ prowadzący politykę interregiona1ną państwa i że organ ten
musi dysponować narzędziami 1 środkami realizacji
zadań. Jcsli chodzi o narzędzia, to jest to kształtowanie
takiego systemu prawnego i takich działań realnych,
które stużą zmniejszaniu różnic w poziomie gospodarki regionów 1 <>calaniu krajowego organizmu gospodarczego (m.in. jest to udział państwa w finansowaniu infrastruktury, postępu technicznego i przedsi~wzięć rozwojowych w regionach szczególnie potrzebujących aktywizacji, odczuwalne regionalnie zamówienia rządo
we, selektywne - terytorialnie - ulgi, opłaty, stawki, kredyty preforencyjnc, wpływanie na zwiększenie. mobi lności przestrzennej siły roboczej itd.). Źródła finansowania tych zadań - to środki budżetu państwa, a także
środki zewnętrzne, w tym fundusze strukturalne Unii
Europejskiej (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Fundusz Spój ności). Sprawy te w założeniach
reformy ustrojowej Polski nie sąjeszcze rozstrzygnię
te. M.in. rozważa się różne warianty instytucji polityki
regionalnej na poziomie krajowym, a mianowicie:
• utworzenie Komitetu Rozwoju Regionalnego na podobnej bazie ustawowej, jak w przypadku Komitetu Integracji Europejskiej. Komitet taki powinien dysponować
adekwatnym do udań zapleczem logistycznym, w skład
którego wchodziłby Urząd Komitetu (analogicznie jak w
przyp3dku Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej oraz
podobnie jak DATAR w modelu francuskim),
• ustawowe powierzenie tej funkcji Ministerstwu
Gospodarki, podobnie jak ma to miejsce n p. w RFN,
• utworzenie odrębnego m inisterstwa lub urzędu
centralnego (M inisterstwo, bądź Ur~ąd Rozwoju Regionalnego),
• powierzenie tej funkcj i Rządowemu Centrum Studiów Strategicznych jako naj lepiej przygotowanemu do
strategicznego planowania rozwoju regionalnego.
5. Polityka intra regionab1a slu7J•c:po H•i11na przede
wszystkim osiąganiu celu i11stru1nentalnego, t:,n. opl)•malnego spożytkowania aktywó"' regionu, w drodze
do osiąga11ia celu strategicz11ego, t:11. ftlożJiwie n ajlepszego zaspokajania p otrzeb mieszkańców. Narzę
dzia tu stosowane mogą obejmować szeroki wachlarz
instrumentów bezpośredniego i pośredniego oddziaływania organów władzy (administracji) regionu na
gospodarkę tego obszaru, zwłaszcza w zakresie infrastruktury, ochrony środowiska i tzw. otoczenia biznesu. W rachubę wchodzą ulgi, ułatwienia, poręczenia,
zamówienia i inne konwencjonalne instrumenty polityki regionalnej. Sprawą bardzo ważną dla wielu regionów jest stworzenie regionalnych funduszy inwestycyjnych innowacji oraz restrukturyzacj i gospodarki regionu. Na tle tych ogólnych stwierdzeń rysują się
postulaty bardziej szczegółowe:
a. Dla prowadzenia polityki regionalnej niezbędne
jest istnienie upodmiotowionych Jednostek terytorialnych o skali przestrzennej znacznie większej niż szczebel lokalny, a po drugie, takie podmioty polityki regionalnej państwa muszą być jednostkami funkcjonalny m i, a więc charakteryzować się nie tylko cechami
wspólnej przeszłości. podobieństwa kulturowego itp .•
ale posiadać wewnętrzną zwartość gospodarczą (społeczno-gospodarczą), nadającą danemu obszarowi znamiona jedności w ramach całości kraju . Przygotowany podział regionalny założenia te w zasadniczym zakresie spełnia. Trzeba jednak uks z ta hować w poszc7ególnych regionach instytucje rozwoju regionalnego
profesjonalnie prowadzące politykę rozwoju regionu
jako całosci.
b. Muszą być jasno i konkretnie okreś l one cele polityki intraregionalnej w każdym regionie. Jak wiadomo, w ujęciu generalnym cel rot:woju sprowadza się
do zapewnienia ludziom (mieszkańcom regionu) moż
liwie najwyższego poziomu życia. W szczegółowszym
ujęciu jest to zespół celów cz,ąstkowych, takich jak:
1. zapewnienie ludziom miejsc pracy i dochodów
pozwalających na niezbędny w odczuciu społecznym
poziom życia,
2. zapewnienie warunków bytu materialnego, a w tym:
wyżywienia, mieszkania i przebywania w środowisku
nie szkodzącym zdrowiu,
3. zapewnienie warunków rozwoju duchowego,
a w tym: możl iwości wypoczynku, kształcenia, dostępu do informacji, obcowania z kulturą i rozrywką,
podróży i kontaktów z szeroko rozumianym otoczeniem,
4. zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i perspektyw na przyszłość, a w tym poczucia stabilizacji (zabezpieczenia dorobku życia) i szans rozwoju dla następnych pokoleń.
no jednak w skali regionalnej (a tak.le lokalnej) nastę
puje ich konkretyzacja i hierarchizacja, jak również
dostosowanie do istniejących warunków, z czym wią
żą się sprawy osiągania celów. Owa konkretyzacja
dążeń, a także wybory w tym zakresie
to zadanie
samorządów terytorialnych.
c. Każdy region sam musi określić narzędzi a osią
gania celów i wypracować na to środki.
Narzędzia osiągania celów to:
- długofalowe programy kompleksowego rozwoju regionu,
- promocje rozwoju regionalnego,
- regionalne centra i sieci transferu technologii.
Jeśli chodzi o .frodki, to założen i a decentralizacj i
finansów publicznych tworzą generalne podstawy do
tworzenia środków na rzecz polityki regionalnej (intraregionalnej), ale sporo tu jeszcze jest do zrobienia. Potrzebna jest przebudowa prawa budżetowego
i jasne określenie podstaw budżetu wojewódzkiego.
Konieczne jest przekazanie samorządowi terytorialnemu regionu trwałych środków zasilania budżetów
regionalnych w postaci udziałów w podatkach pań
stwowych (w obydwu podatkach dochodowych oraz
w podatku od towarów i usług). Na l eżałoby może
nawet dążyć do tego, aby w przyszłości wprowadzić
samorządowe dodatki do podatków państwowych,
nad którymi władztwo sprawowałyby samorządy terytorialne.
d. Dla polityki regionalnej ważna jest integral j a
rozwoju spoleczno-gospodan ·zego i przestrze1111ego.
Wymaga to odpowiednich zmian w przepisach, m.in.
w ustawie o gospodarce przestrzennej.
6. Polityka regionalna - w jej strategicznych wyborach i bieżącej realizacji - zawsze jest procesem
rozwiązywania dy lematów i godzen ia sprzec-zttośd.
Oprócz spraw wyżej podniesionych, jak zasadniczy
konflikt między dążeniem do wyrównywania różnic
w poziomie rozwoju regionów a dorainą maksymalizacją wzrostu gospodarczego, istnieć może w iele konfliktów między „interesami" centrum (całości pań
stwa), regionu i szczebla lokalnego. W rozwiązywa
niu tych kontlik-tów (z reguły są to wybory natury
politycznej, dotyczące priorytetów rozwoju) bardzo
ważne znaczenie mają rozwiązania instytucjonalno-organizacyjne polityki regionalnej. Trzeba szybko i jasno
określić kto i w jakim zakresie będzie odpowiedzialny
za politykę regionalną danego szczebla, z zagwarantowaniem spójności między szczeblami.
Prof. Lucyna Wojtasiewicz
jest członkiem Rady dis Reform
Ustrojowych Pa1istwa.
Cele te mają charakter uniwersalny. Trudno mówić
o jakiejś wyraźnej ich regionalnej specyfice. Na pew.,
9
Gazeta Województw RP (_
N_
R_2_,
_2o_cz_e_rw_ca~199_8~)-----~~-~
PAWEl STAŃCZYK
POCO NAM
REFORMA
ADl\flNISfRACYJNA?
Uchwała
Rady Federacji
Związków
i Stowarzyszeń Gmin Polskich
Województwo rządowo-samorządowe
w nowym ustroju administracji publicznej
z dnia 30 kwietnia 1998 roku
w sprawie integracji organizacji samorządu gospodarczego oraz wsparcie samorządu terytorialnego na rzecz tej Integracji i tworzenia silnych reprezentacji przedsiębiorców - wojewódzkich
Sejmików Organizacji Samorządu Gospodarczego
rstotnym wydarLeruem dla demokratycznego rozwoju Polsb.i będzie wprowadzenie reformy pal1stwa popueL utworzenie powiatów
1 rządowo-samortądowych WOJCWódilw od 1 stycznia 1999 roku.
Puwl\laną prawne podstawy do ro.twmięcm 1 odpowiedniego kształtowania polityki reg1onalneJ państwa, wzorowanej na doświadcze
niach Unii l:::uropejsktej. W polityce teJ niezwykle ważną rolę odgrywa mTwój małej i średniej przedsiębiorczości. W kreowaniu polityki
regionalnej wl\Żllą funkcję pełnią samo17ąd terytorialny i samor7.ąd gos1l<>darczy
Ro.i:wój małych i ~re<lnich przedsięhiorstw (MSP) sprzyjał ~dTie restrukruryzacj1 pr7emy~łu poprzez natur.ilną /dolność do twor7enia
· nowych mieJSC pracy pr.i:e.c MSP.
FederaCJa Zwaą7kÓ\\ i StowarzysTcń Gmin Polskich opo\,;ada się .ca '\fworzemem podstaw prawnych do powołania w Polsce 1;1lnego,
p3rtnerskicgo dla gmin, powszechnego samortądu gospodarcTego - podmiotu prawa publicmego, zne.;Taj:\cego na las:ldach dobrow-olności pr7e1.hięhiorców.
Pozylp"nie odnosząc ~•ę du stanowiska ScjmoY>ej Komisji Małych i Średnich Prz~iębior..tY> prLyjętego \\ duiu 21.04.1998 r.. popieramy inicjatywę tworzenia Sejmików Organa1acj1 Samorządu Gospodarc1ego we wszystkich WOJe\\bdzrnach. Stwar7a to mołliwość pf7Ys1ąpienia \\Szystkim org-dniaicjom lokalnym, \~ojewódzkim i rcprc7entującym interesy pr7eds1ębiorców.
Tworzemc się Scjm1b.ów trab.tuJcmy Jako działania integrujące różne organi2<1CJC ord7 mo:i:hw-ość lepszcJ rcpfC7entacji interesów pr7edi,1ębioreów wohce samortądu terytorrnlnego. parlament317Ystów, a w prLyszlośc1 wohee Parlamentu 1 Rządu RP.
W ten spo!>Ób, w drodze do integracji ze strukturami Unii Europejskiej, pr7edsiębiorcy uzyi.kuj ą m. in. realny wpływ na tworzenie
polskiego prawa i dostosowanie struktur organizacyjnych państwa do wymogów Unii, a jednoc1cśnic 'l<Jslaną stworzone możliwości takiego ro1woju pr.cedsiębiorczości i linn, by mogły one skutecLnie konkurować 7. lirmami europejskimi.
Apdujerny do parlamcnlar.cystów i Ministra Go~podarki o pilne podjęcie prac nad pakietem ustaw o samorząd7ic goi.podarczym., o organizacjach branżowych, organiiacjach lobby~tycznych oraz nowcli1ację u.-.tawy o organm1cji pracodawcow tak, by ich rozwój mógł na\tąpić
\\Ir.li l pow„tamem nowej struktury pań:-twa, c.i:yli od stycznia 1999 ruku
Apelujemy <lo środowisk gospodarc1ych o przyspieszenie procesów integracji rói:nych organizacji 7 zachowaniem tego co w nach
najlepsze.
Apelujemy <lo pnedsiębiorców, których ilość firm określona jest wielkością ponad dwóch milionów, a którzy działają w rozproszeniu,
by zechcieli ro.ewa.żyć możliwu~ć :tr.cc:;.:enia się w organizacjach reprezentujących ich interesy oraz interes ogólnogospodarczy.
W ramach decentrnh1acJ1 pa1htwa samor7ąd goi.podarczy po\Ą:mien
1. i.koordynować zagadnienia dotyczące edukacji w systemie po1asTkolnym or.u w,półwiałać w rcforn11c edukacji s.lkolnej, by dostos<>wać
szkolnictwo wsryl\lkich !>Zczebh do ks7talcenia dla potncb no.,..oC/ć'i\neJ go~podarki rynkowej:
2. stwor.cyć system informacji gospNlarcTej na w/1)r europejski:
3. ająć się promocją ro.lWOJU malej i śrc:dnteJ przedsięhiorczo~ci na rynkach lok.tlnych i w calym kraju ora.c promocJą eksportu to" arów
i usług na rynkach światowych:
4. reprezentować pr.cedsaębiorców poprLe.c optruowanie prawa go,podarczego, sy,tc:mu podatkowego ora.c poprzez współpracę z samorzą
dem terytonalnym 1admtrustraCJą TTąclową;
5. kierować i upowszechniać 73..'\a<ly etyli l"llptcckJej. dbając o równe warunki konkurenCJI międry lirmami;
6. kreować i wspierać roTwój instytucja wspomagających rozwój MSP glównae poprzez twor.cenie regionalnych funduszy gwarancyjnych,
reg10nalnyc h fundusry inwestycyjnych 1regionalnych funduszy emerytalnych.
Uchwo.l o.jąc powyższe stanowisko podkTI}śl amy wagę us troj ową zgłoszonych rozwiązań,
silnych regionów o poprzez to silnego
w przekonaniu, że służyć one będą budowaniu
państwa.
Kazimier; Barczyk
FZiSGP
PneK-'fHlonic::ąc:y
Warvawa, dnia 30 kwietnia 1998 ro\.u
10
W toku dysb."\Jsji o kształcie ustroju admin1-;tmqi publK'Zllcj sformułowane zostało pojęcie województwa o charakterze ,.rzą
J..>wo--.a1TI<qd<1wym··.Takie uj~ic powstało mit;w) inn-.1ni w Twi:vku z pucciwstaw1eniem mo<lelo\\ ych m.cwiązań wt~jew1'1<J7.
twa. Z Jednej strony pojawiły się bowiem
projckiy aby nowe \\Ojewó<l.dwo hylo jl!dY·
nie podmiotem s.llnoaądowym(„\\Ojewc.Xk
rwo '>ainvm\dQwe"'J, z drugiej z.aś zglasL.anl.'
h)'ly pmpo.rycje, ahy poprzestać na budo\\ te
strub.tur sanxlfFą<ltiwych na poziorrue gn11ny 1 ey,c:nlualnic powiatu.. a wojcwód>n\'O
uc-zynić jed)nie potlmiotc:m :tdmimstraq1
rządoY.ej („\l,O.)<!\\óJ.ztwo rząck1y,c").
Aktualnie..., .związku L. uchy,alcni<'.'ITI
p!7CZ parlament ustaw ustrojowych o samon:ąd7u: powaatowylll. o samorządzie
wojc:w1l<l7.t\l.u ora7 <' administracja rządo
wej w wojew1-,d7.tWil! kwestie te zostały
przesądzone.
Województwo oznac.:a jednostkę poterytorialnego państwa. Terytorium
temu przypisana Jest nowoutworz.ona jednostki samorządu terytorialnego (samomtd województwa) or.i.z podmiot rządo
wej administrncji w terenie (wojewoda)
Oznacza to, 'lt.' w-ojewóJztwo będzie miało „rz.1dowo-samor.c<itlowy" d1arakter.
Ustrój \\ą,1ew6ddwa r.cadmvo-~am017.ą
dowego wynika przede" sqstkim L u~ta
wy o admm1stracji rządowej w województwie oraT z ustawy o samorządzie województwa T dnia 7 maja 1998 rok"U.
lNawy te: J11konują T.asadniczych zmian
w polsl..im ll'ifrOJU. Wprowad7cnic samorzą
dowych powiatÓ\\ 1 województw, a uk:żc
gnmtoniia n:oq;anaacja administrarji 124dowcj w tcrcmc zapewne na długi okrń
uksJtiłtuje U)tlÓJ administracyjny pa1ht\\a
U~tnij suwerennej Polski kszraltuje się ewolucyjnie. \V tym procesie omawiane ustaw)
m:.tją bartlLu doniosłe: 1naCJ:l!mC.
cl71ału
T
ego rod:taju gruntovvne 7miany, ro
legajqce na wprowadzeniu nowych msrytucji, nie mogą odhywać się w
odcnvanm od Tałożeń ogólnych. Dlatego
dla nalc:7ytego Trozumicnia normatywnego sl!n~u pos7cTcgólnych zapisów ustawowych nale.i.y Tastanowić się nad .,zasadami ogólnymi pn:zcntowanych ustaw. To
właśnie pr:t.ez pry7lnat tych zasad dokonywać się winno moddowanie dal-
szych szczegółowych regu lac11 prawnych a także ach 111terpre1aeju.
U1asadmcnic rządowe do projektów
ustaw <J samor7ądzie wojcwódzrwa oraz
o aJmimstmcji rz.ądowci w wo.1ewództwie
w1>kazuje na następujące: „Tasudy reformy". zasadę pomocnicn>~ci, 1asadę unitarnego charakteru pańslwa, .casadę trójstopniowego podziału terytorialnego.
Motywy rządowe ohjafoiają .i:asadę
pomucmoo,c1 Jako "takie ro1Jożcme zadań, 1godn1c 1 którym panstv.o wykonuje
tylko te llłllania. ltorc me mogą być zrea lizoy, ane prLez samych ob)'\\atch lub
rrLe..:ich '~ ;pólnot} i 11rgani7aq..: 1••). pansmo bier.ce na siebie to. c-Lego żadna struktura obywatclsb \\)'konać me potrali i ni~
mni'c". Zasad..; p~1mocmeLo~..:1, streś..:i.:
111111113 w tunnulc „tyk woli1ośc1, ile moż
na, tyle uspołcc7nil!niJ ile potrzeba". Jak.
slusaiie .litU\Hl.fonu, postuLtt pomcic111czości. mając chr.ceścijańskit." km;1en11:. jc~t
1cJnoc1eśnie nakazem .i:drowego ro1sąd
ku W myśl tej zasady człowiek .cJolny j~t
do skutcl.'zncgo Z3Jmowama !ii\' \l.łasnymi
~prawwni, a dopiero gdy z jakicM powoU\l'ń nie Jt."~I \\ :-tani..: 1111 podt>lac. \\'lllllY mu
prLyjśc l P<l111<lC:\ 7mgamTowanc wspóli10ty. PrLy olijaśmaniu fasady pomocn1czośc1
trzcha tn1t."Ć na w:.cgl~ie dohw wspólne.
Jako kategorię. kiura naJaje rej 1astul71l! wla~cawy sens. Samouąd w lym konlckścic
nakfy postrzegać jako wyraz rezyt,rriacji le:
'trony pari,twa z częk1 upravm1ei1 na raxL
m7S7yl.'h \po}ccznośc1
•• Pold:a pt>n.1:;1;JJ11c krąwm. Ił którym
f>e'ln:I i •~)'1ł/l-':/mf ,-uin:rt.71n(~ptJSl3d.'ljXlllsm·o j:1ko c3/o..~' f •.. J, p,,f:,ka je_,, krajem
j,'l.iJ10hrym, li' którym ani 11zgl~dy hi:\t<>ry1:zne, am emil.'Z11e. ani J.ulturo11 e. oni
g,YJgmtia11.? nie uzas:idni:i;11 Hprowud?cma ust.rryu. którego /Undamentem jeM f!l~
bok1e .m.im1,·011"1JJ1ic posz,...zegó/11y,·h CLt:,.;c; tr:n,torium p:msnrn ., (z uzasadnienia
r.cą<lowc:go) Zgotlnie? art. 3 Konstytucji.
Rzeczpospolita Polska jest panstwcm
jednolitym. Polska na plas7c1yin1c prawa
międzynarodowego jest jt:l.lnym po<lmi<>tcm.
a ustrojowa org:uliz.:>cja WC\\ nętrma ma unitarny ch.1rnkter. IA.~entralizacja " uwLglętl
nicmcm tego założenia obejmtlJe jedynie
whld7t,: wykonawczą me zaś ustawodawc7ą, kttira po7ost3JC skupiona na po.ciornie
centralnym. Samor7ąd terytorialny jest
..
]PSI ono przygotowywana po tu. aby zastąpić nbrr.11q, 11itefektyu:na administrację strukturq tańsza i sk11tuz1tiPjsza.
Obernit mamy czter.Y szczeble admini
stracji rzadou1ej: 11a poziomie crntral11ym, nkrrgou')'111, wojeuddzkim; rrjo110wym. Admi11istrar1ę samonqdouia tylko
na poziomie gmi1111_vm. Po ref<mnie br1lą
tylko trzy szrzcMr adm111istracji ttrenuwcj" gmina. pnu·iat 1 u•ojru·órlr.two. a administracja som11nqdn11•a 11/lrjmiP takie
poziom pou.tiai<iw 1 ouwtli tMNwiidztw
fregiolłÓW).
Dziś nhydwie administrwic' muszq u>spUlnie zaspokaja( pn/rzrby kazdrgo obywatela. Sprau·11osc iclz działania w dużym
stopniu za/rży od prr.l')'Z)jnegn okrrśln1 io
i rozdz1rlcnia rc/J kompetenrft: Il'
praktyce dwlhi o to. /r..-$m)' nil' musu/i
dzodzii w 1eJnej sprawie do dwfich róż
nych 11rz~n1k6w. a 1or 1cszyslkic11 sprawarh do utfrlu rJż11yr.h urzfdóu•
zadań
lwu! nie może zajmowaf sir admi111stmwa11it111 t~'Siaum lokalnyclz sprou·,jak to
ma micjscl'<ibcmfr. /Jdrki reformie od·
Z)lska realna moiliwo§t nQdzmia i bę·
dzie mógł prlmf'j określar sf10teg1czm·
ramyfunkrjom1u•a11ia pmistwa. Pa11st1co
wroci do swyrh naf111aln)rll fu11kcj1. Ad
millistracja cN1tralnn 11lrg11ir. ogra 11icu
niu, /JtZekawjar znaczną czrśr swy<h
Zfl<la1i flou:iatmn i woje11.1tldztwn111.
Cmitia i powiat bfda samorzqd11we <cltot:
bfdq wykmtywar ró"•11ie.i znda11ia o charaktcnr n.ąd<>wymJ, Hatomiasf u• u1ojewcldztwie rrcgio11ie> bfdzie samorzqd,
lecz brdzic taki.r rzadou.y u•ojrwoda
Pnytorocenie pou•iatótl• i stu·onenie siln_V<h. dużych wojewótfzlw będzie się od-
rózcnolfgle z ;11ny111i rcfimnami,
ur wyniku cugo nad przekaze samonadam me tylko knmpPtr11r1r.. nie r Z11an11q
częśc 1eplywótr budżrtou')'(h. Dośu 1adczobywać
11ia samorzqJou e dm< ,Jdza, Zt przckoza
111e gminom zadań o zasirg11 /<>kolnym
usprawn iło admini~trarję p11h/frz11a.
Decyzje gmin ok~aly sir bardzil'J rorjonal'llF i efektyume. Polska zyska - w postaci nowocześnie zorganizou onego systemu admi11istrncyjnego - ważny atut w
gospodarruj, kulturalnej i społecz11 r.j rywalizacji M roMw J<:uropy.
Hędzie
mogla sbft•cwie bru nić swych
interesów. z u1i(kszy111 szacunkiem ud110· ,
.~ii się do potrzeb lokalnych i ltfJitf organizować usługi
pub/i('Zfl t.
11
zdecentralizowaną władzą \.VykoDecentralizacja, jaka dokon~jc si'<
w ramach refonny nie dotyczy takich funkcji pa11stwa jak np. polilyka zagraniczna.
Należy mocno podkreśl ić, iżjeJnym :z celów reformy powinno być umocnienie pań
stwa w jego podstawowych funkcjach.
Administrdcja publicma, na którą składa
się zarówno administracja wykonywana
przez rząd jal i pnez samorząd jest fonną
realizacji zadań nowoczesnego państwa.
bowiem
nawczą.
GMINA
Gmina 1"Pst podstawoWJm i najwoiniej.ęzy,n szezeblem administrarji publicznej.
Gminy prowadzą m.i1f.:
• szkoły podstawou•e;
• przedszkola;
• biblioteki;
• dom_v kultury;
•
wodociągi.
W Polw:e jest2489J{tnin. Radygmin-
ne wybierane są w wyborach powszech·
nych.
przywrócenie rrqistopniowego podziału
terytor1~1J11ego, obą1inąiącego gminy, powia;y i wąicwód7.twa,1ilko rozwiązania dla
Polsld najwlaściwszego "(z uzasadnienia
rządowego).
W gminach władzę wykonawczo sprawuje zarząd wybierany przez Radf Gminy.
W gmi1rach wielskich p1zeu~odnitZ(/cy111
zarzqdu jest wójt, u• 11rniejszych minstach
- burmistrz, u w miastach duiych - prezydent.
Gminy dbają o porzqdek (straż gmi1r110)
środowiska 1111 swoim tercflłil'. Utrzymują drogi gminne. Orgnnitu-
i o ochronf
jq gospodarkr lwmunalna: tran.~port lolmlny, zaopatrzenie w wodę. usuwanie
"d(Jadów stałych, ścieJWw, itp.
W wynik11. reformy gmilfy łtZJSkajq dodatkowe kompetetu:jl' i środki finansowe.
P0\\1AT
!Ję"4 to wspólnoty obylooteli zami€$Zk11jqcych ddt1y obszar. Planowane jest utworzrnie ponad 300 powiatów.
Do 11ajistotniejszych zadań powiatu b,aq
należeć te
sprawy lokaltte, które UJYAra·
najq poza granic.e gminy, Oznacza to
m. in.:
• othro"f JX>nqdk# """1U:mąo i bezpi~
l'M'Jistwa
zbiorqwąo;
• ocltronr przeciwJX>lllodzibwq, pntciwJ<JioroMlq oraz zapobieganit ltlf$kon1 ~
wiołowym i tclt słlltkom;
• utnyma11ie szpitali ogólnych;
• opilkf społtcznq;
• pner.iwdziala„ie bezrobociu;
• brukJwę i utnyma11ie dróg ~dgmin
n~h.
l'tJwi.at tffd ,m.ić. mię flZllHhtiajqcq. "'lftlłrtSie tyrlt zadań />flblil:ZllJdf. zwkwaa
"*'
„ Trzecim zas.1dmczym 7.aloieniem jest
zbiorowyi:li. łlóre pntkmczają ""1ilf,
,,,.my: w takim ~ ...,,..
łllO/ci p~
mm się~~ Gmina; fJOwiat-M ~ m:zt.bladl bffŃI zospoka/a11e
WSl.)'Slltie podstawowe potrzeby aótirti&tnzcyjtu mitNltatidtlt Ws/W'fJ1mdi admilfislro.
(J/tłydt ~ obywaUłj nietneba flli,c
, . _ jdt/#ii do odllfff ~ Mdziby
~'11.-~
Terytorialne konsekwencje
ustaw ustrojowych o powiecie i wojcwóclztwie określone zostały w ustawie o wprowa<lzeniu zasadniczego crójstopniowego podziału terytorium państwa. W tym ntkresie
należy dostrzegać rómicę pomiędzy kwestiami podzialn terytorialnego na obszary (gminy, powiaty i województwa, ale także pewne
podziały specjalne), a problematyką wyróż
nienia podmiotów samorządu terytorialnego,
które odpowiadają rym obsz.wm. W uj~iu
potocznym rozróżnienie to nic jest konieczne, .rasa<lniczo bowiem zachodzi to7.samość
pomiędzy terytorium a podmiotem samorządowym. z którym terytorium tojest zwią
zane. Jednak w odniesieniu do interpretacji
szczcgółow-ych przepisów prawa to oczywi·
stc rozróżnienie nie może być ignorowane.
Obok przedstawionych zasad ogólnych
o fundarnenmlnym znaczeniu należy także
odnotować dyrektywy, którym podporząd
kowano szczegółowe zapisy ustawowe.
Organizacja administracji publicznej
w terenie oparta jest o insrytucję „organu
administracji ogólnej", ponoszącą odpowiedzialność za rezultat, jakim jest sprawne
funkcjonowanie państwa. Przyjęte rozwią
zania ustrojowe zakładają istnienie wlaclLy
administracji ogólnej na wszystJcich poziomach realiz.owania za.dań państwa, od centralnego po gminny. Przyjmuje się ponadto, że administracja ogólna może być powierzona zarówno organom administracji
rządowej, jak i samorządowej . ..Istotnejest
to, że: na jcdr1ym poziomic po</?ialu tcrytonalnego tylkojeden otg:w t<; w/:ł(f7ę dzierży
i nie moze 01111 zosl3Ć na tym .~amym poziomiepodzielo11apomiądzy sa1no!Zlf.<f a administra<ję /Ziłlfową. Tam gdzie 11 yst(JJUje tylko stmktunl samo174dow11 (gmina. powiat)
władzę tę sprawuje organ 1~ykonawczy san1olZ[/du, IBm zaś, gdzie s.wo.rzqd nic i+ystępuje - organ adminisuacji fZlłdowq; czego prqklademjestpoziom centralny z premierem jako wlc1dzą administraqi· ogólnę/
Jedynie na poziomic regionalnym występu
jq dwie <<pe/ne» st111ktwy administraql publicZJJeji dwa jcj organy (znrząd województwazprzcwodn1C74cym i wojewodą "(z uzasadnienia rządowego).
Kolejną dyrektywą organizacyjną,
w oparciu o którą opracowane zostały projekty rządowe jest z.asada zespolenia ad-
12
ministracji terenowej państwa. Administracja publiczna w terenie może być 70rgani:i:owana na różne sposoby. Wyróżnić moż
na przeciwstawne modele. Po pierws:i:e aparat administracyjny może być zespolony
wokół p!7.cdstawiciela rządu w terenie (:td·
ministr.icja 1espolona). Po drugie może się
on opierdĆ na aparacie podległym i koordynowanym he.q>OŚrednio z centrali (administracje specjalne, niezespolone). Możliwe
jest także przekazanie uprawnień i zadań
administracji rządowej podmiotom samorządowym. Oo 1998 roku rozwiązania przyjęte w PQlsce zbliżone są najbardziej do
modelu drugiego, :i: silnym rozproszeniem
r7,ądowej administracji terenowej. Omawiane projekty oparte są o zasadę zespolenia
administracji samorządowej na wszystkich
s.lC2eblach wraz z dopuszczalnymi wyjąt
kami co do administracji rządowej.
Ponadto wskazać nale'ty na zasadę dekoncentracji pr7y wydawaniu aktów administracY.inych. O:i:nacza to, że decyzje administracyjne wydawane są w Tinstanqji na
możliwie najniżs.lym szczeblu, a w szczegblności unikać należy takiego podziału
kompetencji, który prowadziłby do ro:.i:strzygania indywidualnych spraw prLe:.i: ministrów. Zgodne jest to z ohiegową formulą
wyrażającą się w słowach ,,rząd jest od rzą
dzenia a nie administrowania" .
W końcu wspomnieć trzeba o istotnej
zasadzie funkcjona lnej samod7ielności
poszczególnych szczebli samorządu. Samorząd województwa nie narusza samodzielności samorządu powiatu i gminy i nie
sprawuje nad nimi nadzoru. Także gmina
i powiat są równorzędnymi w pozycji
prawnej podmiotami samorządu terytorialnego. W takim układzie jest miejsce na
równonędną współpracy pomiędzy gminą i powiatem. Znajduje to odzwierciedlenie na przykład w dopuszczeniu do wspólnego zrzeszania si-: rowiatów i gmin w stowarzyszeniach.
rzed objaśnieniem szczegółowych
zagadnień dotyczących omawianych ustaw należy odn i eść się do przepisów Komrytucji. Konstytucja z dnia 2 kwietnia 1997 roku poświc;:ca regulacji samorzą
du terytorialnego wyodrębniony VII rozdział
(art. 163-172). Nie wchodząc w szcz.cgóło
wą analizę tych unormowań należy zwrócić
uwagę na kwestie zasadnicze. Szczegółowe
zapisy prLepisów konstytucyjnych będą przywołane w toku dalszych rozważań.
Art. 15 przewiduje, że ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy
publiczn~j . Co do s:.i:cLegóło\\)'Ch regulacji Konstytucja odsyła na drogę ustawodawstwa zwykłego.
Samol7.ąd terytorialny jest częścią wła
dzy wykonawczej. Konstytucja wprowadza w an. 163 zasadę domniemania wła
ściwości organów samorządu terytoriaJnego w zakresie wykonywania 7.adań publicznych. W razie powstania sporu co do wła
ściwości organów administracji publicznej
P
należy pr..::yjąć, iż właściwe będą organy
samorządu
terytorialnego.
Konstytucja .~amu pn.ez się nie rozstrzyl(a ani nie przesądza o str11ktur;;e sam11r:ądu terytorialnego. PodM<mYJH•ąjed
nostk ą .\·amorząd11 terytorialnego je:r;t,
zgodnie z art. 164 usl 1, gmina. Tak więc
to w/a.foie 1:mina spełnia podstawowe zadania samor;;ądu. Gdyby więc spory kompete11cyjt1e ot/nosiły .vię do 01:s:a1tów samorządu terytorialnego, "'razie wątpliwości
właściwe będą organy gmiflJ~
Województwo samorządowe samorząd województwa
~
1114
lJłfl
.... ........_ _ _ _
::._~
Zgodnie z art I ustawy mieszkańcy
województwa twor.at f. mocy prawa „regionalną wspólnotę samor.atdową". Przepisy
konstytucyjne i korespondujący z nim.
wprowadzony w 1998 roku, ustrój administracji przewiduje więc wspólnoty samo·
rLąJowe dwojakiego rodzaju: lokalne (Ł,•mi
na i powiat) i regionalne (województwo).
Samorząd regionalny ma być zgodnie z zamierzeniem ustawodawcy podmiotem zdolnym do prowadzenia polityki regionalnej
oraz do podejmowania współpracy między
regionalnej na poziomie europejskim.
Ustawa definiuje województwo jako
jednostkę samor7ądu terytorialnego oraz
jako jednostkę 7asadniczcgo podziału terytorialnego krąju. Wyżej wskazano na
istotne konsekwencje tego rozróżnienia.
Kwestia kompetencji (7..akrcsu działania)
województwa ujęta jest w kombinowany
sposób. Od strony pozytywnej jest to wykonywanie i.ad.ań pubhc211ych o charakter.le
wojewód.lkim, o<l strony negatywnej samorząd województwa mok działoc w obSLa·
rach nie zastr.teżonych ustawami na rzecz
administracji rz.'\(łowej. Tak więc na rzecz
samor7.ą.du wojewód..::kiego d7iałać będzie
donmicmanjc komperencji, które może być
uchylone na rzecz administracji rI-ądow~j
tylko popr7c7 wyraźny przepis ustawy.
W art. 3 wypowied7iana jest wprost zasada
zespolenia, która została już przedstawiona
w ramach ogólnych ro7wa7..ań. Takż.e zasada samodzielności poszc7ególnych jednostek samorządu wypowiedziana jest w przepisach ogólnych ustawy. Ani zakres działa
nia wojewód7twa rue narusza samodzielności powiatów i gnun. ani nie si.anowi województwo organów nadzoru. kontroli czy
w-yższego szc:.i:ebla w rorum1cniu przepisów
procedury administracyjnej.
Odnośnie sposobu ~1rtykułowania przez
regionalną wspólnotę samorządową swojego stanowiska ustawa odwołuje się do
tradycyjnego schematu. Mieszkańcy województwa podejmują roLstrI.ygnięcia w
<lroclLe wyborów, referendum albo UJ pośrednictwem organów województwa.
Status prawny województwa
widzieć
należy zarówno w kontekście prawa pu-
blicznego. jak i prawa prywatnego. Na
płaszczyźnie cywilnoprawnej jest województwo podmiotem prawa i obowiązków,
w tym majątkowych. Posiada osobowość
prawną i dysponuje mieniem wojewódz.
lam.
Na płaszczyźnie publiczno-prawnej
jest formą sprawowania władzy publicznej. a jego samodzielność podlega ochronie sądowej (w rym także, a mo7e nawet
w szczególności, przeciwko administracji rządowej).
Szczegółowe kwestie ustroju województwa zawane będą w statucie województwa. którego uchwalenie wymaga
uzgodnienia z Prezesem Rady Ministrów.
Tak więc i na poziomie województwa bę
dziemy mieć do czynienia z regulacją 7 je<lnej strony ogólną, wynikającą L ustawy,
oraz s.i:c:i:ególową, wynikającą ze statutu.
Ustrój pos:.i:czególnych województw mo.le
więc podlegać mo<lylikacjom, choć w granicach dosyć rygorystyczni e wyznaczonych przez ustawę.
Ustawa wprowadza pojęcie „wojcwód7kich samorządowych jednostek organizacyjnych" (art. 8), .które mogą być tworzone prLez organy województwa dla realiz:icji Ladań województwa. Który z organów uprawniony będzie do tworzenia
tych ,jednostek organizacyjnych'' zależeć
będzie od charakteru kreowanego przez
v.ojewództwo podmiotu.
W nawiązaniu do zasady samod.tielności funkcjonaln<:i poszczególnych szczebli
samor:tądu odczytywać należy rr~episy
pozwalające na zawieranie porozumiet'i w
sprawie wzajemnego powier7,ania prowad.7.cnia poszczególnych .i:adań publicznych.
Porozumienia te mogą być .tawierdnc mtcJzy województwami. między wojewód7twem a powiatami lub/i gminami z ten:nu
tego wojewód7twa. W kwestiach szczegółowych ustawa o samorządzie województwa odsyła do postanowień zawartych
w ustawie o samorLądzie terytorialnym.
Ogólne przepisy regulujące zakres
działalności województ\\a samorządowe
go wprowadzają nowe, istotne pojęcia.
Wymienić należy następujące: strategia
i polityka rozwoju województwa OTa.l pro·
gramy wojewód7kic.
Zasadnie.cym celem województwa samorządowego ma być .kreowanie rozwoju
regionu. ,.Roz1I-ój regionalny 7jawisko
niezwykle zlożo11e. gdy chodzi o uw1JJv11kowa11in, cele. metody i frodki rcalizac:ii.
maj4cc clwmkte1procesu dynamicmcgo
tnulnojest npi~ać w k,1fegnriach prownych.
Dl.?tego tci p!7cpi~y te za.kreśląią jedynie
podsttJwową konstrukcją modelu nomw·
tyn11ego rc.1liLacji L<Jdań samofZ1/dU wojem~iztn~1 w tym .ca.kre.~ie "(z uzasndnienia ).
Ustawa wymienia zasadnicze cele J3·
kim słuiyć ma strategia rozwoju WOJCwó<l7twa. Są to: pielęgno\\anie polskości.
rozwój i ks7taltowanie świadomości narodow~j. obywatelskiej i kulturowej, pobudzanie aktywności gospodarczej, podnoszenie poziomu konkurencyjności i inno-
·.
Powiat będzie /><>Siadać własny, odtlziń11y bJUliet, a jego docltody będq niezależ
ne od dochodów pi11.
Powiat 11ie będzie Mdzorować gmin a11i
nie odbime im ltomPrltntji i środków
finansowych.
Odwrotnie - kornpf't<mtfr. i środki finansowe powiatu będą pochodziły spośród
naleią{'J<'ll obecnie M administradi 174dowef Nastqpif ma więc generalne przeniesienie uprawnie1i' srodkóu.• i odpowiedzialJCośti - • w dJI".
A1ttonomiczny finansowo pou.'ial bf4zie
mógł prowadzit aktywną politykę budże
tową. Rady powiatou>~ btdq wybierane u•
wyborach samorządou.ryclt.
Planowany Powiat jtst na tyle mały, aby
administracja zn(ljdowała się pod stałą
kontrolą wyborców i na tyle duży, by aktywność obywateli w żyriu publicznym
mogło być
wykonystana na ska/f prze-
krac.zajqcq
„włQsne
podwórko"'. Szefem
za174d11 j1ou.>i<1t11 bfdtie starosta.
WOJEWÓDZ1WO
Nowe W{)JP.wództUJtJ (TPgilmJ mn hyf.. prutiwieŃStwem ohecnqo. Dziśzasadniczym
zadaniem województwa jest zaspokajanie
po11adgminnych potrzeb zbiorowych,
m.tn. u1ykonywalłie 11sług publiet11ych.
Tym zajmfl się powiaty. Samorzqd wojewódzki służyć bfdzie prztde urszystkim
polityce regionalnrj. Doświadczenie f»:
kazuje, że istniejq takie dziedziny życia,
którymi nil' da się dobrze zanqdzać a11.i
z centrum, ani z poziumu lokalnego. nawet powiatowego.
Chodzi tu 111. in. o:
• rownomierny rozwój guspodarczy;
•
właściwe
śd
wykorzystanie in1iowacyjnorynków regionaln_vrh;
• racjonallfq politykę edukoeyjnq do
szczebla uniwtnyfcckiego u1łqcznie;
• sprostanie ko1tkurendi regionów .zagra·
11ianych u• dziedzinir. przyciaga11iu in-
u1estycji, zwłaszcza u.· prr.;pektvu·ie pr;::r
stqpienia do Unii Europr1skiej.
Dlatego właśnie najważniejszy jest czynnik efektywności - nowe województwa
mt&q Przejąr zada11iP. prou.1adzenia polityki regionalnej, którrgo centrum nie
jest wstanie skutecznie 1<~onyu'<lć. Chodzi o sproume i jak najlrpszP. wykon:ysta·
nil' j>otencjolu calegfl kroju. Nou.•e wojewńdzt1ca muszq:
• być moiliu1ie du.że (minimimt kilka
milionów mieszkańrów);
13
• posiada<' duży potnzcjal gosjlodanzy i
nrganizacyjnv;
• posiadaćpotencjał naukowy, zwłaszcza
w dziedzinfr innnwar.yjnośri (szkoły wyisu:, instytuty naukown:../)adawcze);
• posiadać poten<'jał kultu rotu•ńrczy.
Tylko dziesi fc ośrudków miejskich speł
nia di:is /unkąe ccntrńu regionalnych i
to u·fJkół nich powinny być: tu:orume nowe
1wjewództwa. lslHitjeteżgr11po kilku (27) miast aspirHi a0ocli do fimkr;i antrow
regionalnych, 11uleżyjcd1101t pamięta!, żr
przy ttcnr:uniu regio>1ou· mu„<:Zf! być speł11imw rożn e kryft ria , a i11frres kraju nie
moie ustopic ambic;nm !okal11yd1 elit.
Propozycja 12 wojewodztw 111e.sie za soba
najmniej ko11jl.ikfdur /okulny„Ji, p1mifwai
część spośrod ujawJ1io11yrh konfliktów
daje sic wyeliminować w drodze drobnych
korl'kt granic wojrw6dztm Eu•rntuałna
nkcePtflcja pmpozycji podziału sprzed
1.Q75 roku (17 wojrwMztw>, clwl wychodzi 11a{Jrzedu1 dqże11iom elit w niektórych
duzych miastach, po pieruisze brdzie rodzić liczne 1w1u konflikt~ gra11icz11e. na
poziomie P•>u·iatouym. pu uitiire - zamyka drogę do głrbszyc/1 rl'fonn. zwłaszcza
do prukazania somnrządou i rmjewótizkicmu istotniriszyrh uprawnitn do Pf(>wadzcnia polityki rozuoju regionallll'go
1 środków u f)m ::akrl'Sit'.
1
U podstaw koncrptji u.'ojPwództzra fezy
zasada tmitantf'gO (spójnego) cltarakte111 państwa. Polska jest krojem jednolitym, w którym ani względy historyczne,
ani ctnicznr. am ku/tlirnwe, unigeograficzne 11ie uzasadniajq lt'Prowadzetsia
ustroju róz11ic1'}qago poszczególne części
terytorium palistwa.
Przedstawicielem
władzy f>mistwowej w
u·oje11.'ództwie powstanie wojewoda, który będ.zir stał na straży interesu ogólnonarodowego.
Il.f,' TO WSZJ'STKO BĘDZIE KOSZTOWAĆ?
Kosztv utworzenia i funkcjonowania 110u•cgo ustroj1' administracyjnego nie sa
łatu•e. do prcryzyjnegf) skalkulou.•ania, ale
istnieja przyWio11e wyniki nbliruń pr.zep1 owadzonycli crterokrotnie w ciqgu
o~tatniclz Jut.
•
Jednorazowy koszt wprowadzenia powiatow umilug ostatnid1 oblitzeli nie przekrtJrzy kwoty 140 mln zł (przy 320 pou•1ata<'h J. Oblirzrnia prowadzo11e dla u!ariontu .920 powiatów i 17 województw
«•skazujq1 że /qczne Mkła.dy na ten rei
ffie powinny pnelzroczyi kwoty 250 mln
zł w pieru•szym roku wdrożenia reformy.
14
wacyjności gospodarki w oj ewództwa,
zachowanie wartości środowiska k-ulturowego i przyrodniczego, .kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego. Jest to wyliczenie
przykl.adowc,jcdnak wskannc pr7CZ l.L'>tawodawcę cele uwa7ać nakfy za priorytci<iwe.
S trategia rozwoju wojewódLtwa winna przybi erać po:;tać uchwały :.ejmiku (an.
18 pkt 2) oraz postać programów wojewódzkich. Spośród tych ostatnich ustawa
wyodrębnia kategorie ,.wieloletnich programów wojewódzkich".
Narz~zicm realizacji stnttegii ro7woju jest polityka rozwoju regionu. U:.tawa
wskazuje co składa się na politykę ro.lwoju województwa. Są to l-.lC.legóło\\e .ladania w .Lakresie m.in. lo.reowania rynku pracy, utrzymania i rozbudowy mfrastruktury
społecznej i technicznej, pozyskiwania 1łą
czenia środków finansowych dla realizacji zadai1 z zakresu użyteczności publiczne i inne (art. 11 ust 2).
Województwo rządowe
-wojewoda
Art. 152 Konstytucji stanowi, że przedstawicielem Rady Mirustrów w wojcwódzrwie jest woj ewoda. Tryb jego powołania
i odwołan ia oraz z.akrcs działania olm::ślo
nc maj ą być .,.. ustawie zwykłej. Omawiana ustawaje:.t realiacją tej delegacji.
Odwołując się do pnedstawionych już
pojęć „organu administracji ogólnej" należy wskazać, że na poziomic województwa, gdzie funkcjonują rówTiolegle -;truktury administracji uądowej 1 "amorrądo
wcj, „organem admini~tracji ogólnej" jest
wojewoda. Zgodnie z umtamym c harakterem pań„twa podstawowym zadaniem
wojewody powinno być „zapewnienie
spójności działania jednostek samorządu
terytorialnego z generalnym kierunkiem
polityki pruislwa" (z uzasadmc111a).
Zasada zespolenia administr-c1.cji terenowej pa1istwa jest jcdmt z głównych .lasad, którym potlpor:ząJkowana ma być organi:lacja administracji po wprowadzeniu
reformy. Ustawa wprowadza pojęcie „administracji public.l tlej", którą w województwie wykonuj ą organy administracji rzą
dowej lub organy admnistracji samorządo
wej. Odsyłając do p rzedstawionych j uż
uwag dotyczących organizacji admin istracji samorządowej w v. ojewó<lil\~ ie, dalsze
rozważania poświęci ć nal eży administracji r.lądowej. Administrację rządową tworzą wojewoda. jako organ adm101stracji
ogólnej oraz organy administracji nici;cspolonej. Wojewodzic podlegają kierownicy administracji zespolonej. O rgany administracji nicz..cspoloncj podlegają ministrom (kierownikom pańi>twowych jednostek organizacyjnych). Ustawa przewiduje jednak, że powoływanie i odwoływanie
organów administracji niezespolonej nastę
puje na wniosek lub za zgodą właściwego
wojewody. Jednocześnie Prezes Rady M i-
nistrów rozstrzyga na wniosek ministra
właściwego do spraw administracji publicznej, powstałe na tym tle spory (art. 17).
Administrc1.cja rządowa może być natomiast wykonywana nie tylko przez organy administracji rządowej , ale także
protez samorząd i to zarówno·terytorialny,
jak i w innych formach.
Ustawa podkreśla oczywistą w świe
tle standardów konstytucyjnych z.asadę, że
organy administracji rządowej w województwie działają na podstawie i w granicach określonych puez ustawy.
Ponadto w;tawa zawiera ogólną dyrektywę odnoszącą się do rozlokowania kompetencji w zakresie wydawania indywidualnych aktów administracyjnych (przede
wszystkim decyzj i administracyjnych).
Zgodnie 7 regułą zawartą w art. 6 kompetencja do wydawania indywidualnych aktów administracyjnych w pierwszej insrancj1 powinna być przydzielona organom
administracji rządowej ulokowanym na
najniższym, możliwym do prawidłowego
wykonania określonego zadania, poziomic.
01gancm sprawującym w wojewóJ.t.twic władz<,: administrncji ogólnej jest wojewoda. Wojewoda wiała jedynie w ukła
d7ie pionowego podporządkowania i przed
swoim zwierzchnikiem ponosi odpowiedzialność za działanie podległych mu służb.
Wojewoda zgodnie z art. 7 jes1 pr7cds1awiciclcm Ra.dy Ministrów w województwie„ 7wicl7chnikicm zespolonej administracji 17Ądowej, organem nad.loro nad samorz.ądem terytorialnym, organem wyL..~..le
go stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym. oraz roprczentantem Skarbu Państwa w zakresie i z.asa.dach określonych w od.n;:bnych ustawach.
Wojewoda odwoływany i powoływany
jest przez Pri:i:esa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw admimstrncji publicmej. Art. 11 uslawy określa
L.ale:lności organizacyjne miedzy wojewodą a Prezesem Rady Ministrów. Prezes Rady
Ministrów w odni esieniu do wojewody:
sprawu.ie nadzór. dokonuje okresowej oceny jego pr.icy, kicntjc jego działalno~cią poprzez wydawanie poleceń i kontrolę ich realizacji, określa zasady skla<hmia sprnWO..ldania z działalności, rozstrqga spory mię
dzy wojewodami i wojewodą a ministrem .
Do realizacji tych uprawnień (poza
powoływaniem i odwoływaniem oraz rozstrzyganiem sporów) Prezes Rady Ministrów może upoważnić ministra właściwe
go do spraw administracji publicznej.
Wojewoda j ako przedsla\\>iciel Rady
M inistrów odpowiada za wykonywanie
polityki rządu na teren ie województwa.
Formy realizacji tej ogólnej kom petencji przejawiaj ą się w kontrolowaniu wykonywania przez rządową admin istracj i;
zespoloną jcj zadań, kontrolowan iu wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej przez samorząd terytorialny i inne samorządy. Wojewoda dostoso wuje do miejsco w ych warunków
szczegółowe cele polityki rządu, Jcoordynuje i kontroluje wykonanie wynikających
stąd zadań .
„
Do zadań wojewody nalc7y zapewnienie współdziałania administracji 17.ądowcj
i samorządowej na obszar.le województw
orctZ kierowanie działaniami tych jednostek
w .aikresie, najogólniej rzecz ujmując, stanów natlzwycz.ąjnych . Ponadto wojewoda
wykonuje inne zadania przewidziane w ustawach oraz usta lon e przez Radę M inistrów
i Prozesa Rady Ministrów.
Ustawa przyznaje 1Nojewodzie prawo
wydawania poleceń. Polecenie wojewody
-.lgodnic z legalną definicją zawartą w a11.
9 pkt. 4, jest wezwaniem do wykonania
określonej czynności. W przypadku gdy kierowane jest do służb, których wojewodajest
zwierzchnikiem stanowi polecenie służ
bowe. Kierowane do innych organów i jednostek wykonujących administrację mt<lową stanowi środek nadzoru. Wydawane
pnez wojewodę polecenia w sytuacjach
nad.lwyczajnych obowiązują równie-.! orgdny samorządu terytorialnego. Polecenia
wojewody nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć
zalatwiru1ych w formie decyzji administracyjnej. O wydanych poleceniach wojewoda zawiadamia niezwlocznie właściwego
ministrc1.. W przypadku administracji niezespolonej ustawa upoważnia ministrc1. wła
ściwego do wslrLyinania poleceń wydanych
organom lej administracji. Spór na tym tle
rozstrzyga Pre.les Rady Ministrów.
Poza opisanymi wyżej uprawnieniami
wojewody w stosunku do administracji
niezespolonej, organy te są obowiązane cło:
u.zgadniania z wojewodą projektów stanowionych przez siebie aktów prawa miejscowego, zapewnienia zgodności swoich
działań z poleceniami wojewody, składa
nia WOJewodzie infon nacji rocznych, a na
Jego i.ądanic informacji bieżących.
W ,,sytuacjach nad:zwyc-.tajnych" (w tym
w razie klę-;k żywiołowych), wojewoda moż.c
wszcząć postępowanie dyscyplinarne w stosunku do pracowników administracj i niezspolonej jak i administracji samonądowej,
w razie narusL.<:nia prdwa przez te osoby.
Woj ewoda może także wstrzymywać
czynności każdego organu prowadzącego
egzekucję administracyjną na zasadach
określonych w art. 21 ustawy.
Dalsze uprawnienia wojewody w stosunku do organów administracji publicznej odnos.lą się do prawa wglądu w tok
spraw prowadzonych na obszarze województwa. prawa żądania informacji i wyjaśn i eń o d kierowników p aństwowych
osób prawnych, agencj i i funduszy (art.
21 ), nadzoru nad fun dacjami (art. 22).
Wojewoda jest, jak wsp omniano.
zwierzchn ikiem zespolonej administracji
rządowej. K ieruje tą administracją. koordynuje jej działalność, zapewnia warunki
skutecznego jej działania oraz ponosi odpowiedzialność za rezultat jej działania.
Ustawa statuuje domniemanie kompetencj i wojewody we wszystkich sprc1.wach
z zakresu administracji TTądowej w województwie.
W końcu wojewoda jest reprezentantem Skarbu Państwa na zasadach określo
nych w ustawach szczególnych. Należy
zwrócić uwagę na wykonywanie przez
wojewodę uprawn ień i obowiązków organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw
państwowych .
Nadzór nad organami gm in, po wiatów
i samorządem województwa sprawuje na
zasadach określonych w usta wach szczegółowych.
W ramach ogólnego w prowad.lenia
wspomniano o zasadzie zespolenia. jako
dyrektywie, której podpo17..ądkowano model ustroju administracji wynikający z omawianych ustaw.
„Zespolenie administracji r7ądowej
om11C7a podd1mie wszystl.ich służb, ins~kcji i straiy, których charakter działalności i obszar tcryronalnej właściwo
ści to UZJJsadnia, nvicf7chnicruv wo1e1ło
dy "(z uzasadnienia rządowego). Wojewoda staje się więc zwiel7chnikicm nie tylko klasycznej administracji rządowej zorganizowanej w ramach Ur..lędu wojewódzkiego, ale także stużb i inspekcji działa
jących w województwie.
O ile w odniesieniu do ad ministracji
samorządowej .lasada zespolenia ma charakter bezwzględny, o tyle w odniesieniu
do admm1stracji rządowej Lespolcnie może
mieć względny charakter. Tak więc możli
we jest istnicmc terenowej aJministracji
specjalnej, podpor7ądkowanej be?po~red
ll!O ministrom, ewentualnie centralnym
organom administracji państwowej .
Zgodnie z pr.lepisami ogólnymi omawianej usta'"'Y .lei.poknie służb. inspekcji
1 stnvy w admin istracji r2ądowej następu
je pod zw ierzchnictwem wojewody i zasadniczo w jednym urzędzie.
Ustanowienie organów administracji
niezespolonej może następować jedynie
w drodze ustawy. Ponadto ustanowienie
takiej administracji musi być uzasadnione ogólnopaństwowym chamktcrcm wykonywanych zdań lub terytorialnym zasięgiem d7ialania przekraczającym obszar
jednego województwa. Także ustanowienie terenowych delegatur ministrów może
następować w drodze usta\li)' wraz z określeniem ich zdań i zakresu terytorialnego
dzia łania.
W wariande 12 KVjeJJ'Ódzh• i 320
poHiatów ko.~ reformy mogl! .'lfę
ZJJTÓClćjuź ff ciJtgU pierK~v.ego roku
budżetowego. W kolejnJ"l'h latach
bezpośrednie oSll.".zędno!ici z tytułu
reformy wynosi.lyby około 8.'I m/11
zl rocznie. ll·/6wiljt' krótko. reforma
będzie kosztowa« okolv 250 mlD zJ.
Na koszty reformy składają. się g{6wnie
koszty Nj przygotow011ia i ko!izty organi
zacyjne, związane z ustanowienirm nowych inst):1ucji.
W 280 preyszlyrli powiatach istniejq już
niezbędne budynki urzędowe, tak Wift
powiaty przejmą pomieszczenia dzisiej·
szych urzędów rejonowych r wo;ewódzkich. W stolicacll rel(ion<iu• władze pozostaną tom.gdzie S4 teraz Personel urzrd
lliczy w 11>ifkszośri przrjd.lte zadministra·
cji rządowej i dlatego trzeba bfdlie stworzy{ 11ie więcej nii 3 tys. nowych etatów.
Samonqd lepiej gospoda rnJt pieniędzmi
publicznymi. Tam, gdzie rząd potrzehuje
1,20 zł, samorząd uiydaje tylko zloftftcłtę.
Samorzad. innymi słowy, oszczęd1tiej i
skuteczniej gospod.amje, rcalizu;ac u.•lasne strategie rozwojowe ; wspirrafqc
przedsirbiorczość obywateli.
CO PRZYNIE.'SIE REFORMA?
• Re[nnna przyniesie oszaędności, ponie.
waż zwiększy społecznq kontrolę 11ad
urzędnikami administracji p11blic:mej.
• Reforma spowod"je uporządkowanie
nrganizacyj11e i komprte11ryjne administracji rożnych szcz~bli leli układ stanu·
się prosty i nytelny. Większość spraw, z
ktorym i dziś trzeba jeidzić .do WO1t'U.'Ó<iztwa~. będziP można załatwić u• pou.'iecie.
• Reforma 1umoC11i gminy. Ich uprawnie11ia nie. ,wsta na zmniejszone. Znac~
11a C"zęść. zadań obecnej admini~fml'ji rzqdowef zosta11;e Ptzekatana powiatom i
U'ojeuództwom. Noui:,·-„„stem finan.ww
publirznylz zagwarantllje wszystkim jedJJ.Ostkom samorzqdu (Prytoriabtl'go ~tabil
ne źródła dochodów, adękwatne do u~
konywa11ycll zadań.
• Reforma 1mwiliwi rzqduwi skuteczne
problemóu• cafęgo kroju,
odciążajqc go od zadań, które nwgq i
powi1111y byf wyku11ywa11e przez administracjf niż.szych szczeMi.
mzwią;;ywanie
raz z wejściem w życie przcpi
sów omó w ionyc h skrótowo
ustaw, tracą moc przepisy ustawy o rządo
wych organach administracji ogólnej. Prowadzi to do likwidacji dotychczasowych
um,:dó\\- rejonowych i um~dów wojewód..lkich. Tc ostatnie będą organ izowane na
nowo w stolicach przyi..lłych województw.
Pr7cstają także pełnić swoje funkcje
wojcwód1kic sejmiki samorządowe.
Pełne funkcjonowanie nowego systemu wiąże ~ię z datą 1 styczn ia 1999 roku.
W
·,
• Reforma Pozwoli PolsN' korzystać z
mirdz_vnarodowtj pomory finansowej.
Możliwe brdzie u>sporcie rozwoju gospodarczego przez Unif lforoPPjskq 111 t.t!}'SO·
kości około 850 mln. ECU w 2000 roku.
15
Gazela Wo}ewód.rtw RP {NR 2. 20 czerwca 1998)
GRZEGORZ KUŹMA
ki budżetowe ru rachunkach w innych ban·
kach bc1 konieczności u.eyskania odrębneJ
zgody rady oraz w 1:,'Tlłnicacb upowatmcn
1.amieszczonych w uchwale budżetowej
może zaciągać kredyty bankowe w wybranych przez siebie ban.lach.
Po l'Ob 21J02/Nfłdt#SU "" roztlJ6j ręfib110lfły "'Off'I pn~ 6111/d. ECU l'OU·
1łit.
Finanse
KON1YNUACJA REFORMY SAMO·
RZ4/JOWEJ .z.tPOCZ,11XOWANĘf W
samorządowego
powiatu
Kontrolę gospodarki Jinan!iowej rowiatu sprawuje regionalna i:zba obrachunkowa.
i województwa
1990 ROKU UMOŹUWI:
• dolszq dtee.11tralizacj~ zanądza11ia
S/>TtJllXl,,,i p11bliCZ1tY"'i;
• ruzbMtU>wę mtclsanizmów spoltatń
slwa obywatelskiąo. demokrorji i społec.t·
11ej kontroli działania admi11istracji;
• wirkszq efektywność in.styt11cji świad
rzqcy<"h u.dugi Publicz1te zarów1ło w skali og61nokrajowej, jak i lokal11ej;
• wzrust racjonalności wydatków jJublir.z"JCh oraz prubudowf systmi11 finansów
/lublimtJ(h i zwifksztnit jego suze/110śri:
• 11po~11ie systm111 lwmpńe11cyf
rttgo ad,,,i„istmcji J1Mblia11t'j i popmą
prz~
•
ilf/ormacfe:·
łt1J*rt01D01tit iflStnlmt11IÓID J>rowadu-
fłia po/ityłi ~luj;
• MS/ml.,,.;t11it #łttlta11i.anótll fiut/te~
IU)tflOllUJ
nJl4•. #l«lmłizacif nqdOłHj
adwtiłlistNcji Ułllrol1UJ i ł~lłltj;
•
•/łsztaltowaJtit
cywi1„.;,·
J>rofa.jo11aluj shliby
• ,,.uiliwóU 11at1m1l11ąo OłłlOfłS. elit
/>Olil1CZ'fJ<'ls (od gmi11y, przez powiat i
wo/twódiłwo do calqo kraju);
• Pf7:Yslosowa11ie orga11ifacii te-rytorl.aljra/11 do staNdardów U11ii ENIV>Pef
sicie,:
n#j
llJllrerlRJ Jnli>rmacyJny Depart.
meatu RM>rm UlllrojołJycb Pań
Blwll KaneelarlJ
Mlmstnłw I
Prezesa RMIY-
dalii 111.05.1998
www.kprm. waw.pV .reforma
FINANSE POWIATU
Naczelne reguły fin11nsowania jednostek samorządu terytorialnego .lOStały
określone pr:te:.: artyl..ut 167 Konstytucji
Rzec:.:ypospo litej Polskiej. W prowadza on
kilka podstawowych zasad. a wśród ruch
zasadę zapewn1erua jednostkom samol7.ą
du terytorialnego udw1łu w dochodach
publicznych odpow1cdn10 do przypadają
cych ml 1adari, u~tawtl\H'b'U okn=-:lenia iródcł dochodu samorząJu terytorialnego.
Gwarantuje, it zmiany w l:llresic zadlń
i kompetencji jednostek samorządu terytonalnego nastąpią wraz z odpowiednią
zmianą w podzi:iłe dochodów pubhcrnych.
Powyższe regulaCJC mają 1agwarantować
niezależność finansową ix1s1C7egółnych
szczebli samomtdu terytorialnego w wykonywaniu ich zadań
finanse powiatu reguluje rozdział 6
o samorządzie powiatowym. Powiat prowadzi swoją gospodarkę finansową w
oparciu o budżet powiatu, który jest planem finan ~owym 111wicrającym dochody i
wydatki powiatu. Pm:pis ten ucieleśnia
wsadi,; zupełności buJlctu, według którcJ
ws1ystkie docho<ly i wydatld Pl)W iatu po
winny .lOSlaĆ Objęte bu<lletem. Nie 1stntc·
je mol:liwość ustalania i realizowania
dochodów oraz wydatków powiatu
poza budżetem Wszyslkic zadania rowinny być finansowane 73 ro~rc:dnictwem
budżetu. Powy7sry pnepi~ ucieleśnia rll\\·
nicż pośrednio 1.a~a<lę jeJno~ci boożetu,
według
l..tórej bu<lLet powmien być jeden,
organizacyjno· prawną.
zav..arty w jednym aL:cie prawnym. Bud.żet
uchwalany jest na rok kalendarzowy Z\\-1ł
ny rokiem budżetov..')'m Organem uprawnionym do uchwalenia hud7ctu jc-;t Rad3
Powiatu. Starosta zobowiązany jest do
przedłożenia uchwały budleto-wej regio
nalnej izbie obrachunl..owej w ciągu 7 dm
od dnia jej podjęcia. W wypaJku nie
uchwalenia uchwały budżetowej w tennin ie tj. przed rozpoczęciem roku budżeto
wego (zgodnie z zasadą uprzedniości bu·
dżetu), do czasu jego uchwalenia, ale nie
później niż do dwa 3 I marca roku bud:t.etowego, powiat prowadzi swoją go~po
darkę finansową w oparciu o projekt bustanowiący cało~
16
dżetu przedłożony radlie powiatu.
W przypadku przekroczenia tem1inu 3 I marca regionalna izba obrachunkowa wtenninic do
dnia 30 kwietnia usrała budżet powiatu. Do
chwili ustalenia obowiązuje projekt bud:t.c
hl. Ustawa przewiduje równic7 mo:Tliwość
uchwalenia prowizorium budietowego
powiatu gdy w analogicmym okresie obowiązuje ustawa o prowizonum bud.lelO·
wym państwa.
\
J
Ustawa określa kompetencje organów
rowiatu 'W zalcresie finansów. Rada powiatu określa tryb pracy nad projcl..-tcm uchwały budżetowej. Tryb pracy pow1n1cn określać w szczególności obowią71:1 Jedno ·tek
organizacyjnych powiatu oraz rowiatowych -;łu7h, in;.-pekcji i straży w toku prac
nad projektem budżetu, wymaganą przez
radę powiatu szczegółowo ść projektu.
J..tóra nie może być mniejsza niż określo
na w odrębnych przepisach (zgoJnie :t lasadą szczegółowości bu<l7ctu), tenniny
obowiązujące w toku prac na projektem
oraz wymagane materiały informacyjne,
które zarząd powinien przedstawić radzie
powiatu wrnz z projektem.
Wyłączność w zakresie opracowywarua, pnedstawiania do uchwalenia ord7 inicjatywy w sprawie zmian nalc7.ą do 73J7.ą
du powiatu. Do zmiao w projekcie budżetu
powodujących 7Więks1enie wydatl\ów me
maJdujących pokrycia w .zaplano~anych
dochodach lub w wyp:idk'U Z\\iększ.enia pl:i ·
nowanych dochodów bez jednoczesnego
ustmow1enia Lródeł tych dochodów wyma·
gana jest zgoda zarządu powiatu.
Z'lrZąd po\\-iatu odpowiada TÓ\•.:nie.l ta
prawidłowe
wykonanie budżetu Na I.asadzic wyłączności przysługuje mu również
(w rJmach upoważnień udzielonych przez
radę powiatu) prawo zaciągania zobow1ą.i:ań mających pokrycie w ustalonych
w uchwale budżetowej kwot.ach wydatków,
emitowania papierów wartościowych . Zarząd powiatu dokonuje także wydatków
budżetowych, dysponuje rezerwą budże
tową, blokuje środki budżetowe w przypadkach określonych ustawą.
Bankową ohsługę budżetu
prowadzi
bank wybrany prz.ez radę powiahl w trybie ustawy o zamówieniach publiczJlych.
Zl.łTZąJ powiatu może lokować wolne środ-
l
J
Ustawa określa kategorie dochodów
powiatu. Obligatoryjnymi źródłami dochodów powiatu są udziały w podatkach
stanowiących dochód budżetu państwa
w wysokości określonej odrębną ustawą,
subwencje na zadania reali.i:owane przez
powiat, dotacje celowe z budżetu państwa
na zadania realizowane przez powiatowe
słu7by, inspekcje i sltaże, dochody powiatowych je<lnostek hudletowych oraz wpła
ty innych powiatowych jednostek organizacyjnych, dochody z majątku powiatu, odse1k1 za meterminowc przeka1.ywame
udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa i subwencji. Dochodami powiatu mogą być. subwencja wy.
rownawcza z budżetu państwa, dotacje
celowe na wykoname zadań nałożonych na
powiat pr.LCZ właściwy organ adminisr:r.icji rządowej w zakresie należącym do 7..8dań powiatu związanych z usuwaniem
bezposrednich zagro7eń dla be:.!pieczet'1stwa i por7.ądku publicznego lub obronności. Dochodami powiatu mogą być rówmcż
dotacje z państwowych funduszy celowych. Jotacje celowe z budżetu państwa
na :zadania z .la.kresu administracji rzą
dowej zlecone powiatowi, dotacje celowe z budżehl wojcwó<l1twa na zadania
z zakresu samorządu wojewód2twa zlecone powiatowi, spadki, .lapisy, darowizny.
odsetki i dywidendy od wniesionego kapi
talu, odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych. Katalog możliwych dochodów
powiatów nie jest zamknii,;ty i odsyła do
odrębnych ustaw. Równie? w zaJ..rei.ie
usta.lenia L.-wot subwencji w.iawa odsyła do
~nycb ustaw.
Rządowy projekt ustawy o dochodach
Jednostel\ sarnor7Jldu terytorialnego obejmuje regulacje dotyczące dochodów województwa, powiatu i fuokcjonująccgo
szczebla - gmin, do których odsyła ustawa
o samorządzie powiatowym. Zakres prz.edm1otowy projektu u~tawy obejmuje cało
kształt zagadnień związanych z <lochodam1 Jednostek samorządu (źródła. sposób
gromadzenia). Projekt przewiduje, iż dochodami powiatów będą: powiatowy dodatek do podatku dochodowego od osób
li:tyc:znych, dochody uzyskiwane przez
jednostki budżetowe powiatów ordz wpłaty
od jednostek gospodarki pozabudżetowej
powiatów, dochody z majątku powiatu,
dotacje celowe z budżetu pańsrwa na realizację iadań z zakresu służb , inspekcji
i straty, o których mowa w ustawie o samorządzie powiatowym, odsetki od środ-
ków finansowych powiatu, gromadzonych
na r.tchun~h bankowych _
otrzyma dotlłcje ce/011 e w kwocie wynikajqcej z umoHy lub porozumienia.
Dochodami powiatu mogą być również
subwencja na zadania oświatowe. subwencja wyrównawcza. dotacje celowe na dofinansowanie własnych 1aJań powiatów,
dotacje celowe 1 bud:i'ctu państwa na usuwmuc bezpośrednich 1..abrroJ:eń dla bezpteczcilstwa 1 r<J17ądku public.mego, dotacje
z fo.ndus:ty celowych, dotacje celowe z
budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez
powiat na podstawie porozumień lub
umów zawarcycb z organami aJministracji rządowej, dotacje celowe z bu<ll:etów
Ulflych Jednostek samorządu terytorialnego na zadania 1 ich zakresu, wykonywane
przc1 powiat na podstawie porozumień.
spad.ki, 1apisy darowizny, odsetki od poi'yc1ek udzielanych przez powiat, odsetki
od nietemunowo przcka1ywanych należ
ności, stanowiących dochody powiatów,
odsetki i dywidendy oJ wni~ionego kapttału. dochody z kar pieniężnych i gtzy\\ 1en,
określone ~bnymi pr..i:episami. Inne dochody powiatów mogą zostać określone
odrębnymi pm!p1sami.
Uchwała budżetowa pow1aru olacśla
pr.i:emaczenie nadwyżki lub źródła pokrycia niedoboru bud.żeru (zgodnie z usadą
równowagi budi'ctowcj). Ustawa oJ.-.yła do
odrębnych pr7episów w zakresie .i:asad
zaciągania przC7 organy powiatu kredytów
i po7:yc1.ek na pokrywanie występujących
w ciągu roku niedoborów oraz w zakresie
emisji obligacji powiatowych.
<iubwencję oświatową otrzymają powiaty. w których budżetach 58% planowanych dochodów w roku bazowym, ponmicJszonych o okrdlone dotacje cdowe
nic zapcwma 1c:ahzacji niezbędnych kosztów nauc1ama, :twanych dalej finansowym
standardem nauczania (określanym na rok
butlietowy w drodze rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w poro1umieniu z Ministrem Finansów). Finansowy
standard nauc1ania p<1winicn uwzględniać
potencjalną hc1bir uczniów szkół ponadpodstawowych unu planowane w ustawie
bud7etoweJ na rok budżetowy wskaźniki:
wzrostu cen inwestycji oraz wzrostu wynagrodzeń w dziale oświ:ita i wychowanie.
Wysokość subwencji obhc10na zostanie
j:iko różnica między kwotą wynikającą
z finansowego standardu nauczania, a kwo14 stanowiącą 58 % planowanych Jochodów budic:tu powiatu
Subwencja wyrównawcza przysługi
powiatom. w których wskaź
nik podstawowych dochodów podatJcowych na jednego m1csrk.ańca (wskaźnik S)
będzie mniejszy od najwyższ<!gO wyliczonego wskażruka S (wsL.amik Sw). Kwotę
subwencji stanowić będzie iloczyn 80°'o
różmcy pomiędzy w~kaźnikami Sw i S,
liczby mieszkańców powiatu oraz wskaż
nika korygującego.
wa~ będ.tie
Z budżetu ptllJStwa mog11 być udzielane domcje celowe na dofinansowanie inwestycji realizowanych przez jednostki
sR111orz.7du terytorialnego jako zadanie
wlasne. Po1V1i1t rc:11liL1ij4cy z.1dania z zakresu 7.IJd11ń 1imych jednostek samorządu
terytorialnego bądl Lacl.1nia z zakresu admim'.,·tnJcji rLądowej na podstawie stosownych umól4- lub porozumień zawartych z tynu }l~dnostkami lub organami
·.
ZallUeszczeruc w budi'ccic wydatków
cele nic stenowi po<lstawy
zobowiązań wobec osób trzecich oraz roszczeń osób tn.:cich wobec powiatu.
na
określone
Artykuł
60 ustawy wprowadza zasa-
dęjawności gospodarki
fin311sam1 powiajej przesłankt : tJ. m . in jawność Jebaty budżetowej , publikacja
uchwały i sprawozdania 1 wykonania bud.żeru oraz wykazu kwot dotacji celov..ych
udzielanych z bud7etu powiatu.
tu i
określa
Według progno1owanych wielkości
przyblitona struktura wydatków powiatu
będzie wyglądać w sposób nast<;pujący:
2% administracja. 4°·ó kulturo i sztuka, 12%
transport i drogi. l 6~·ó opieka :>połccrna,
56% opieka i wychowanic.lO~·ó inne.
--
FINANSE
WOJEWÓDZTWA
-
Finanse samorządu wojcwódltwa regulowane są w rozdziale S ustawy o samorządzie województwa z dnia 7 maja
1998. Samotll.1elna gospodarku finansowa wojewódJtwa je~t prowadzona w oparciu o bu<lżet województwa, który JCSt planem finansowyn1 zawierającym planowane dochody oraz wydatki 1 zgodnie 1 1asadą równowagi budtctowcj. 7r6dła sfinansowania deficytu bud7ctowcgo, pt7.ezn:iczcnic nadwy7:ki budt.ctowej. Przepis
ten uciele~nia zasadę zupełnosci budże.
tu, według której ws.cystl..ie dochody 1wydatki województwa powinny zostać objęte buclletern. Wszystkie zadania powinny być finansowane za pośrednictwem
budżetu . Powyższy pr1cp1s uc1eldnia
również pośrcdnto 1asadę Jedności buM~
tu. według której budżet powm1c:n być jeden, stanowiący całość orgeni.tacyjnoprawną, 1awarty w jednym akcie praw
nym. W związku z uprawn1entcm sejmiku do uchwalania wiclolctntcb programów, w tym inwestycyjnych dla województwa, w budżecie mogą znalc1.ć odzwierciedlenie wyodr<;bnionc wydatki na
sfinansowanie tych pl'(>brramów.
Opracowanie i pnedstawienie do
uchwalenia projektu budletu województwa
(który jest C.lęśc1ą uchwały budżetowej).
a także inicjatywa w sprawie jego zmian
znajdują się w wyłącznej kompetencji 7.a-
17
rządu województwa. W projekcie budźetu
nie mogą być bez zgody zarządu wojewóWtwa wprowadzone zmiany powodujące zwii;ks1cnic wydatków i jednoczesne
zw1ęksLenie defi cytu albo powodujące
zwiększenie prLew1dy\\Unych dochodów
be'zjednoczesnego \\skaania nowy ch nódcł dochodó\\:,
Zarząd województwa jest jednoc~nie
odpow11:w1alny 7a prawidłowe wykonanie
bu<lietu. Zar7ądowi prrysługujc na z:is.1·
dzie wyłąc.mo~ i prawo (w ramach upoważnień udLielonych przer sejmik województwa) zac iągania lobowi ąnń mają
cych pokrycie w ustalonych w m:hwale
budżetowej kwotach wydatków, emitowania papierów wartościowych . Zarząd wojewódT,twa dokonuje tnkżc wydatków bu<lletowych, dysponuJC rezerwą budżetową,
blokuje środki bud:i:ctowc w przypadkach
określonych ustawą.
Bankową obsługę
budletu prowadzi
bank wybrany pueL sejmik wojewódrtwa
w trybie ustawy o zamów1enrnch publicLnych. Zarząd województwa może lokować wolne środki budżetowe na rachunkach w mnych bankach bez konieczności uzyskania odr<;bnej zgody rady oraz,
w granil:ach upowu7nicń 1amieszczonvch
w uchwale buJ:letowc:j, 1uciągać kredyty
ba.uko"'e w W)'brany1:h prLeL siebie bankach. Dyspozycja ~rodkami pienię:lnymi
województwa jest oddzielona od jej kasowego wykona ma. Zamieszczenie w budżecie wydatków na określone cele nie
'tanowi pod,tawy 1obowi:\1ań wobec
osob trzecich oraL mszc1cń osób tr1ccich
wobec wojewódLtwa.
Sejmik wojewód.ltwa jest urrawniony
i 1obow1ąmny do określema hybu prac nad
projektem uchwały budżetowej. a w tym
w sz1:zególności powuucn określić tenniny obowią7.ujące w toku prac, obowiązki
wojewó<l2kich ~amonądowych jednostek
organii.acyjnych, wymaganą siezegóło
wość projektu (LgoJnie z zasadą ~1c1cgó
łowośc1 budżetu) oraz maleńały które .1:ar1ąd powinien przedstawić sejmikowi wojewód1l:wa wraz z przedłożeniem projektu
uchwały. Katalog p17Cdm1otowy uchwały
nie jc:st 1amlm11;ty.
Uchwala budietowa uchwalana przez
sejmiJ,; województwa składa -;ię z bu<l7.etu województwa i ustaleń dotyczących
spraw wymkają.cych z prawa budżetowe
go oraz z uchwały w sprawie trybu prac
nad projektem uchwały budżetowej.
Uchwała mote obejmować wydatki na
wsrommane wykj wieloletnie programy
inwestycyjne. Wymagane :.otJednak określone przez seJmtk dla kaldego progr.imu:
nazwa, cel i zadania finansowane 1 budtctu WOJCWództwn. jednostka organi.1:acyjna wykonu,1ąca program, okres reali1acji i łącrnc nnkłady finansowe. określe
nie kwoty wydatków planowanych w kolejnych latach reulizaCjl programu.
18
Uchwała budżetowa
powinna
hyć
rodjęta przed rozpoczt<cicm roku budże
towego (zgodnie z zasadą uprzedniości
budżetu, który jest rokiem kalendarzowym. na który uchwalany jest bud7ct woj ewództwa. W wypadku nie uchwalenia
uchwały budżetowej w terminie tj. J1f7Cd
rozpoczęciem rol.."U budżetowego, do c;-asu jego uchwalenia, ale nie pózn1ej ni:l Jo
dnia 3 I marca roku bud7ctowcgo, go~po·
darka finansowa j~t pro-n ad7ona w opar·
ciu o projekt budletu prledłotony scj ml·
kowi województwa. W prąpadl.u pr7Ckroczenia terminu 3 1 marca wojewoda
ustała na wniosek regionalnej iLby obrachunkowej, w terminie do końca 30 kwietnia, budżet województwa. Do chwili usta
lenia obowiązuje projekt budżetu . Usln
wa pnewiduje ró"11ic.i mo!hwość uchw.ilenia prowizorium bud7ctowcgo WOJCWódz
twa gdy w analogicznym okresie obowią
zuje ustawa o prowizorium budżetowym
państwa.
Ustawa określa kategorie dochodów
województwa stanowiąc. 1ż zasadniczym
..lródłem finansowania 1adań wojewódz
twa są dochody własne Wśród tych ostał
nich wymienione są: udriały w pod:ltkach
stanowiących dochód hudżctu państwa
w wysokości okr~lonej o<lrębną us tow ą,
dochody z majątku wojewódLtwa, od~el
ki za nictcnninowe przekazywanie udiiałów w podatkach \lanowiących dochód
buclż~tu panstwa. spadl.:1. zapisy i daro·
wizny, dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe woje" il\11tw a, w pl:lty
innych woje" ódzl.:ich ~am11w1Jowy1:h
jednostek organizacyjnych ora' dochody własne uzyskiwane na pod,taw ie odrębnych przepisów.
Dochodami województwa mogą być:
subwencja wyrównawc111 T bud,etu pań
stwa. dotacje celowe z budżetu ra1istwa
i państwowych fundu.'>ą celowych nu 78·
dania własne województwa luh na :t.ada
nia zlecone na podstawie poroLumie1\ 1awartych z organami admm1stracji r1<1dowej, dotacje celowe z budżetów gmin
i powiatów na 1.adanta zlecone z zakresu
tych jednostek samor7ątlowych na podstawie porozumień. Katalog motliwych
dochodów wojewódltwa nie jest 7amknięty i odsyła do odrębnych ustaw
Również w zakresie ustalenia kwot subwencji ustawa odsyła do odrębnych
ustaw.
Rządowy projcl:t USl11MY o dcx:ho.iach
jednostek .<;am017.iidu terytoniJ/ncgo obc;muje regulacje dotya4ce. 11 Myicj 1npo11111ianym Zllkresie. woj~11 ódd111J ."i/Jmt>r74dow~go. Zakres prL~dmiat1111~v pm;eJ..tu
ustawy obr:;mu;e ca/oJ...uto/t zagHdnicń
71u';panych z dochod,11m wo;ewodz11rn
samom1dowcgo. Pro;ckt przewiduje pięć
obligatoryjnych źródeł dochodów wojewód.rtw: W<IJCwó<Vki dodatek do podRr
ków: dochodowego od o~ób Jizyanych
oraz dochodowego ud osób prownych. do-
,·hody 7 m3JflÓaJ 1mjcwódzrn'8, odsetki od
fin311so1rych na rach/Jl1kach bon/..o11 jch, np/<1ty ;1111ych wojewódzkich samorLJ1drmych jednostek organizacyjnych.
Docluxl.1l11i woje1nxktw mogą być także:
subwencjo 11'.)TÓHmaweza, dotacje celowe
7 budżetu p:wstwa na ZJJdania 11-lasne wojew11dnl1·a lub na ZJJd:mia zlecone na podst.a·''rodku1~
wi,· poro7unui:ó zawaltych z organami addotacje ceJon,-e z budzr:tów gmin i po1~iatów na 7.JJdania. zlecomim'.~fTllcji 17.ąd<Ju-c}.
nez z:al<resu tyr:hjcdnostr:k SJ1l710m[dowych
na podst11wie porozumień, dotacje 7 fimdu~-?' cclo1iych, spadki, darowizny, zapisy,
odsetki O</pożyczek udzielanych prLe7 wo;i:1~ód7two, odsetki za nieterminowe pr2eJ..vy11 dllJC: należnościsranowiących dochody 11 o;i:wócbtwa, odsetki i dywidendy od
11 mc:.wonc:go kapitJlu, dochody z kar pir:Jll(żnych i grL)'wic:11 (olm:śloayeh w odręb
nych przr:pis.'leh) oraz inne dochody przc-
11·1d71ane w przepisach szczególnych.
Subwencja wyrównawcza przysługi
wuc ~d11c województwom, w których
w~kaznik podstawowych dochodów podatkowych na jednego rmeszkańca (wskaźnik
W) będLie mniejszy od najwyższego wylicz.onego wskaźnika W (wskaźnik Ww).
Kwotę subwencji stanowić bęJzie ilocryn
800 u różmcy pomiędzy wskainikami Ww
1 W, ł 1c1by mieszkańców wojewódLtwa
oraz wska.fnika korygującego .
Dotacje celowe mogą być pnckazywane Y..ojewództwom przez wojewodów na
dofinansowanie inwestycji realizowanych
jako zadania własne wojewó<lLt\\. WojewódTtwa mogą otrzymać także dotacje na
wieloletnie programy rozwojowe.
Us1awa odsyła do odr<;bnych przepisów w :tal.resie zasad zaciągania przez organy samor.tądu województwa kredytów
1pożyczek na pokrywanie występujących
w ciągu roku niedoborów oraz w zakresie emisji obligacji województwa.
Artykuł
72 ustawy wprowadza zasagospodarki finansami województwa i określa jej przesłanki . tj. m. m.
jawność debaty budżetowej, publikacja
uchwały, sprawozdanie z wykonania budżetu, wykaz kwot dotacji celowych
ud11clanych z budżetu wojewódLtwa oral'
poddanie sprawozdania z wykonania butJjetu województwa badaniu przez audy
tora i ogło~1enic wyników badania. W artykule 67 u.3 rapcwnia się wojewódz·
twom otrLymanie koniecmych dochodów
w razie przekazania .... droJze u:.tawy nowych zadań.
dę jawności
Wc:dług prognozowanych wielkości
rrqbli7ona struktura wydatków woj e
wód.dwa bęJ7ic wyglądać w sposób na
stępujący: 2% aJ ministracja. 2'1o rolnictwo. 6% kultura i sztuka, 6% ochrona
środowiska, 11 % transport i drogi, I 4"t'o
mwestycje centralne, 16% opieka społeczna, 27% opieka i wyc hoY.anie,16%
mne.
w n umerze:
Powiat - podstawowe zagadnienia prawne
• Po co potrzebny jest powiat?
- Dochody powiatów
Stolice powiatów i regionów
-Harmonogram wdrażania reform społecznych
Wydawca:
Funda;Ja Rozwaju Samorządności i Prasy Lakalnej
Mm rtll•cłi: al. SrHzlla 21, 31• Kralułw
łtl. (012) 111H82. Ul 5311; Ili.Iłu (112) U11312
"
Gazem Województw RP (NR2, 20 czerwca 1998)
Gazeta Województw RP (NR Z 20 czerwca 1998)
KAZIMIERZ TRAFAS
Af/ECZYSŁAW MIAZGA
PROPOZYCJE NAZW NOWYCH WOJEWÓDZTW WPOLUDNIOWO·WSCHODNIEJ ~LSCE
Małopolska
i
Małopolska Południowo-Wschodnia
Rządowa propozycja nowego
podzia-
łu administracyjnego wprowadza nowe
na7wy dla twor1011ychjcdnostck. Jej autor7.y nadają projektowanym WOJCWÓd7twum naLwy histnryc.mych prowincji, co
spotyka się ta.lże w innych krajach, we
Francji, Wlos.t.ech cLy w NiemcLech. Nazwy takie pochodzą L.wylde od dawnych
księstw, hrabstw i prowincji stanowią
cych kiedy~ oddzielne, a nawe1 autonomiczne całości. Na7.wy te mają różne
pochodlcmc: ctnicme (,,Katalonia" w Hiszpanu), gcogr11fie1nc (.•Alpcs-Maritimc··
\liC Francji). 1wyc1.ajowc i inne. Nazwy
regionó" w "'ięlm'.o~ci .lrajów europejskich odznaczają się dużą stabilnośc ią
1 w wielu przypadkach 1stniejąjalby ~od
zawsze". Nikt me ma wątpliwości do jakiego obszaru odnosi ~1ę nazwa „Nadrenia" w Niemczech. zarówno teraz
jak i kilkt1,ct lat temu.
-
Rodzima tradycja
-
-
W Polsce syruacja jest jednak bardziej
złożoua. W wyniku wielu wojen, podziałów wcwn„tnnych 1 zaborczych oraz braku ciągłości państwa u>:ywanc nll7Wy regionalne są rac1cj 7.\'ł)'C7ajowc, ale jednak
o wyraźnej konotacji historycn1ej Ponadto na dawne na.t.wy nałożyły się nows.t.e,
często nanucone z ze\\ n.1trz. I tal w okresie zaborów (a nawet 1 pózmeJ) „Małopol
ska" nazywann była „Gruicją". czy też oficjahlic „Galicją i Lodomerią''. W tej syruacji
nadawailic nazw j:ikimś obsl.'.lrom mogłoby
\\ yclawJ.: s~ <lo~ flllhlc. w my~I r4..ady· ,jak
byś nie aohil, nubi'-L ik" <;.uednak pt:\\ ne
rebruły. o których warto w1ecl.t.ieć lreuJąc
nowe MLe\\<nict\\.ll regionalne.
Zgodnie z polską tradycją nazwy woJCWództw tworzone są od nazwy miasta •
wojewódzkiego, Jak „województwo krakowskie", choci11ż niekiedy województwa
na1ywanc były w inny sposób („województwo mazowieckie", „wojcwódrtwo
wolyń~k1e", ale wówc:a1~ odnosiły się do
konkretnego obszaru h1Storycznego.
Nazwy prowincji historycznych, jal
„Wielkopolska" czy „Małopolska" należało
by stosować do co.lośc1 tych ziem, a nie do
jakichś ich frogmcntów. Lepszym rozwiąza-
20
Zachodnia
niem, chociaż też tylko półśrodkiem.Jest za
stosowanie dookreślcrua, np. „Małopolska
Zachodnia" czy „Małopolska Północno".
Wszystkie nazwy powinny być konsckwcntnit: dobrdne według tego samego kryterium
np. historycznego. Dlatego r.u:i nazwa „Pomorze Nadwiślańskie", pomijając nawet jej
pach, nawet ściśle historycznych, napisu „Małopolska'' poza ustalone w Jałcie
granice . .,Małopolska Wschodnia" obejmuje dzisiaj w mentalności Polaków
m11cmic szerszy obszar niż projektowane województwo.
wadliwą konstrukcję semantyczną.
Niezbędne są
korekty
Propozycje do
rozważenia
•
Proponuję
zatem., aby województwu
mającemu się nazywać "Ma łopolską"
Zrozumiała jest jednak ch„ć naz:wanm
„po no"'emu" całkowicie pm."C1ct nowych
terytorialnie i u.\trojowo woJcwó<l7:tw Wydaje się jt:<lnak. 1.e mlL\.\ y wujewód.t.tw rroJektowanych \\ poludnio\\o-wschodniej
Polsce wymagają pewnej korek cy.
Pierwsza uwaga dotyczy propozycji
nazwania województ\\a ze stol icą'' Kni
kowic - „Małopolską". Jest to przykład
,,za>węl:enia" terytorialnego obszaru o tej
samej nazwie, z którym kojar1:y si\· ona
Polakom od wielu pokoleń. Niel.tim: jej
części już utraciły więź z tą na1w•1 1 1.astą·
piły ją własnymi. jak np Lubels1czyrna.
ale w proponowanym podziale terytorialnym poza .,Małopolską" - WOJCwódzrnem
niajdą się obs:r.ary rd7.cnnic m11lopolsk1c c.lu
dziś. Czy to ma 07nac1ać, te :mmies7kali
tam ludzie (np. na Żywiecczyi.nit:) przestaną być małopulanmami?
Jeśli
chodzi natomiast o „Małopolskę
wschodnią", to jest ona częścią Małopol
ski, więc nie można obu tych nazw, tj.
„Małopolska" 1 ,.Małopol ska Wschodnia"
równOC7cśnic ~o„ować dla dwl>ch n ic1.ależnych i równowamych jed1111'tek jakimi
są woje,\ ód.a"' a. oo sugeruje to jakots pod·
ległość. Dodajmy, le termin „Małopohka
Wschodnia", nie był c.tęsto ~tosc.w.any. .lojarzył się przez wieki. z kresami w~hocl·
nimi Polski. d:l\lmynu wojcwództwanu: ru sklln (lwowsklln). braclawsk1m, "-Otyń
skim czy tarnopolskim. Ogr.mic1cnie tak
narywancgo obs1aru do obecnie proponowanego jest więc niesłusn1c 1 na pewno
wzbudzi takk nit:milc ri: Oeksje u wielu
„małopolan wschodnich" zza Buga, tym
bardziej, ze przez wiele lat niewoli 1iaJpierw
starano sie zastępować tę nazwę „Galicją"
czy „Lodomerią". a później. JUŻ w okresie powojennym, nie „rozciągać" na ma-
nadać nazwę
„Jfalopolska Z achodnia".
Obszar obCJmujący mniej wi~cj dorzecze
górnej Wisły, a także niewielki obszar górnej Warty, pomiędzy Pilicą na północy,
Semem na wschodzie i Karpatami na połu
dnm oraz obeJmUJący na zachodzie fragmenty zietni pszczyńskiej, bytomskiej i cieszyńskiej, już w XVI i XVIl wiek<J stanowił do~ ?Wartą całość, scaloną siecią osadniczą i drogową. Był to, jak twierdzi prof.
Jan Małecki, jakby pierwszy w Polsce
" region gospodarczy", co w pełni uzasadma wyodrębnienie go jako nowego
wo1ewod.ttwa. Ten właśnie obsz11r
umownie nazywany ,Małopolską Zachodmą" JX-.krywa się mniej więcej z zasięgiem
lcrytonalnym nowego województwa. Nazwa
ta funkqnnujc też w litcratunc. a szczególnie Ian SO\\ ana była na przełomie XIX 1 XX
wieku llraL w okre~ie mi~ywojennym.
Wyzwala ona wyraźne skojarLenie terytorialne i jest znacznie lepsza ocJ bardzo niejednoznacznego terminu ,.Małopolska".
Województwu mającemu się nazywać
" lfalopolska Wschodnia" proponuję nadać
na7wt; „Małopolska Środkowo- Wschodnia" Termin ów nic był dotąd cz~to stosowany. Nie posiadał też nigdy, jak w przypadku „Małorolski Zachodniej'', jakiejś
wyraźniejszej oJrębności. Jest to jednak
nazwa dość neutralna i oddająca rzeczywiste. geograficzne położenie w obrębie hi
storyc7ncj .Małopolski". W ten sposób
„wschodniość" Małopolski pozostawiamy
jakby w domyśle. że istnieje ona na wschód
od .•~n.Klkowej" zawierającej jednak Jakiś
fmgment „wschoJniej".
tksperfyza dr Kazimierza Tra/asa z /11S/ytu·
tu Geografii U11iwersytetv jagitllonskicgo
sporzadzona w zwiazku z proconi i nad
11owym />Odzjalen1 administracyjny"' kraju.
PODMIOTOWOŚĆ SPOŁECZNOŚCI
REGIONALNEJ
1
Uwagi
wstępne
Podjętą problematykę pogrupowano w pięciu rozdzi ałach. Pi~rwszy ~ n!ch obejmuje _analizę samego pojęcia regionu i jego sensu socjologicznego, a n ~ stępme czyn~1kow .konstytu~1ących region.
Drugi dotyczy wybranych aspektów delimitacji reglonow z. pu~ktu widzem? wym~?w sp~awnoś cl
organizacyjnej. W trzecim rozdziale prowadzone są rozwazan1a n~d ~m1otowosc1~ regionu I zamieszkującej go społeczności, założeniami reformy administracyjnej oraz procesami decyzyjnymi
w warunkach zróżnicowania interesów I zm ien iającej się roli państwa. Czwarty rozdzi a ł obejmuje
zagadnienia możliwości i barier kształtowania s połeczeństwa ~b~a~elsk!ego, a także zjawis~ ze
sfery świadomości społecznej - w tym patriotyzmu lokalnego 1 w1ęzt reg1o~~lnych w kontekscl;
kryzysu wartości i aktualnej sytuacji Polski stojącej wobec nowyc~ wyzwan ! ~~rych ~późnlen.
Specjalną uwagę poświęcono kwestiom dziedzictwa kulturow~~o ja~o wart~~c1 1~tegrującej społeczność regionalną, a także zagadnieniu poczucia odrębnosc1 reg1o~al~eJ 1 ~1ą~anych z tym
potencjalnych zagrożeń. W ostatnim rozdziale zasygnalizowano ~g?dm~ma prze1awow podmiot~
wości w postaci inicjatywności obywatelskiej, społecznego współdz1ałama, powstawania lnstytuc11
demokratycznych i organizacji pozarządowych, jak również niektórych czynników stymulacji rozwoju.
1. POJĘCIE REGIONU I JEGO SENS
SOCJOLOGICZNY
Poj~ic regionu najczęściej definiowane jest jako obszar charaktcry7ujący się jakąś cechą lub 1cspołe111 cech wspólnych. które
wyodrębmaJą go od innych obszarów.2 Cechy te mogą dotyczyć
r6inyc h rodzajów zjawisk. Najogólniej mogą one być dwojakie i oznaczać bądź homogeniczność (np. własności fizjogra-
fi cznych, etnicznych, ekonomicznych czy spolccmo-kuhuro\yYCh),
Gako sieć powią7.ań wokół metropolii).
Posługując się powyższymi dwoma kryteriami można zatem
wyodrębnić regiony:
• naturalne (geograficmc, ctniC7Tle, ekonomiczne, społccmo
kulturowe)
metropolitalne.
Rzecz jasna w praktyce mamy do czynierua z lrry7owaniem się
pos.tczególnych płaszczyzn (np. region ekonom1crny może J.t.ie lić
się na kilka subregionów kuJrurowych i odwrotnie). Ponadto współ
czcśmc zwracają uwagę co najmniej c7tcry ważne elementy:
I) Wraz z procesem urbanizacji następuje w coraz w1ęksr.ym
stopniu pr.tekształcanie sił( regionów naturalnych w metropolitalne.
D?ieje się tale wskutek ekspansywności wielkich metropolii we
wszystkich płaszczyznach.
2) Następuje generalnie wzrost dynamiki omawianych 1jawisk,
co w najwil(kszym stopni u dotyczy sfery ekonomiczno-technicznej
i 7Wią7..anc jest 7 powstawaniem coraz to nowych regionów czy ra bądź współzależność
czej subregionów gospodarczych. (O ile niegdyś ich ksztahowunie
trwalo przez stulecia, o tyle obecnie może się dokonywać w ciągu
jednego pokolenia).
3) Układy regionalne przestają być również stabilne w!ll..utek
tego, że wspólcLei,na cywilizacja silnie wpływa umfom1iL.ująco na
rozwój gospodarczy, sposób zagospodarowania przestrze111 1 życic
społe<:zne.
4) Pomimo nasilania si~ powyższych tendencji (społeczno-kul
turowego ujednolicania, rozrastania się sieci powiązań. wyodrccbniania się subregionów go"JX)dare:rych) Jednoc7e<>nic mogą wystę
pować przejawy silnego rozbudzenia świadomości własnej oclręb·
ności nawiązujących bądź do uśpionych tradycji b<tJ,ź do nowych
idei, odnosząc się niekiedy do obszarów wcale nie pokrywających
s1~ z ismiejącym układem gospodarczym. ery administracyjnym.
Socjologiczne pojęcie regionu może być definiowane z punktu w1cłLenia różnych orientacji teoretycznych 1 • Można go olrc4lać
w kategoriach np. strukturalno-funkcjonalnych (.,systemu i.połeci
nego", ,,struktury" czy „funkcji"), ekologii społcc1neJ (akcentują
cych przestrzenne podstawy i uwarunkowania), mterakcjoni:imu
(ujmujących rzeczywistość jako układy wzajemnych odd.tiatywań
i powiązań), czy wreszcie w kategoriach „subiektywnego znaczenia" 1jawisk społecznych lub „świadomości grupowej".
Najogólniej można wszakże powiedzieć, że region w sensie socjologicznym to przede wszystl.. im .tbiorowość terytorialna, czyli
taka,
która zamieszkuje jakiś wspólny obszar z wyodrębnionym
centrum oraz wzajemnymi powiązaniami i 1.ale7nościami,
która ponadto jest poddana tym samym wpływom i w ich
rezultacie wykształca pewne wspólne cechy,
' Nall1)Wl.......,J'llio;W.-~tzw.~ciu....-„1o . ,111tin"'l.,.So.....,...,.._
ze !if'ery spolccm<j. "'1'l~'O w 1996 rolcu oo rz«L lns<yłulU Spnw Pwbll<7ny..h w,.,...,~ proc
I"' • ~ ,.ko ck:mo:nl paruo.„a uniwnego-.
1 Por. np. 1. Zlólkow>lJ: SocJo1oeca i pbnowame lfl'*cm< PWN Worvawa IY71
..
21
~~~~~~~~~~G_a_ze_t_a_Wi_o~if_e_w_ó_dz_tw~R_P_.,,(N_R~2~,2_0~cz_e_rw~ca~1_99_8~)~--~~--~~~~~-. :l;!l ~~--~~~~~~~~~G~a~z~e~ra~Wi~oje~wódz
. ;. ; :~.t;.w;.:R~_~P~(N;,.;R_2~,._. 2_0_c_ze_rw~c-a_1_9~98)'.~~~--~~--~i wreszcie w której wysti;:pujc świ:idomość prqnale7noi o<lr„bności.
Nalt:7.y po~taw1ć pytanie o realne istmcnic we współcze,nej
rzecLy'\.\istośó oWCJ społeczno~ci regionalnej, czyli zbiorowości,
w której Lywa je,1 św1adomo~ \\ łasnej <Xln:bno~i. poczucie pnynalcznoS<:i do "'rtifm,ty regionalnej 1 utożsamianie się z jej interesami. Jej przctmame napotyb bowiem na \\ iełostrunnc przeciwności, takie Jal np .. ogolnopaństwowa organiLacja \\ięks1.0ści dzicdzm życia ~pol~..:nec.;o, po,tęp techniczny i W)TÓwnywanie uwarunko\\ ań mJterialnych. lal\\ o~ć ruch I n• ości pue~tr/eo
nej i rozpm:str7.cniama się rnfomtaCJi oraL idei. a wsJ..-utek tego
umfiko'h anie \\ wrcow kułrurowych.
Głó\rn~m l-Lynnikicm ks71ałtowania retoionu" sensie socjologicznym Je"t \\ldlic mia:.to wiążące ze sobą rozległą strefę
~wojcgo zaplecza 1 "ielokicrunkowcgo oddziały>\ania nic tylko
gospo<larczq?o. ale przede ""~.tystkim w związ!.'11 z jego wyposazeniem~ w uczclme. ośrodki naulrnwe i artystyczne, sracje radiowe i teli:wizyjne. wydawuictwa, a nade wsrystko wskutek istnienia w nich 4móow1sk 1wórczydt o oJpowic<lnio ·wysokiej randLe.
(Aby region mÓf!!ł być dostrzeżony z mi;:Jz.ynarodowcj perspekty\vy me lyllu w1dkośc1ą oh~zaru. ale jego rangą nic mo7c odst.'.lwać od standardó\\ l•umpejskich).
Region charalk'ry1uje funkcjonalnośc strulturpw~~IT?cnnych
Jzii;ki h1cr:m:l11c.lnit: ubzlahow:mcJ sieci osadnicLej L ośro<lka
mi ponudlokalncJ oraz regionalnym centrum. Takie roLumienic
regionu s1:czcgólnic mocno akcentuje <lwa aspekty: antropogeniczność ora1: <llugotrwnłosć Jego ks.llałtowania w procesie histości
rycznym .~
Niewątpliwie udcrza.ią.ca Je~t zgodność wniosków płynących
z anahz sytuacji w państwach zachodnich co do niezb<dnośc1 dla
rozwoju kraju !iLCLehla rcgi\lIUJ!ncgo. unuejscowionego po~i~
dą centrum a ukłarlem lokulnym.jak również odnośnie tego, że
to l'<ielh: metropolie są, naturaln)mi micj~ami najefelct)'\l.niej~Lego Jysponowama bognct\\em ~ro<lkó~\·, dzięki ich rand:le,
posi:ulamu ('Kltcn•1ah1 m~ty1t1c1onalnego i w·.trtości dziedzictwa
k-ultUW\\ego, 1ak ro'h nJCż rcl:iCJI z mnymi o~rn<lka111i.
\\' \\ anml...te h puM: 1ch w 1clkic ng lomcr.lcjc ( Wimi7awa. Llld7.
l(mkow. Poznań, Gd:nhl, Wroc!Jw, n następnie SLczecin i Luhlin) również stanuv. ii\ swoi!'IC bieguny wzrostu o szaególnic
lor..:ystnych uwarunkowaniad1 Jla dalszych szybkich przeohra.t.en. C'har.iktcryzują stę ont; bowiem wyst"powaniem nie lylko
dohrej ha1:y malcrialnej, ale' pr.t:t"de wszystkim wysokiej jako~d
zasobów lucJLlkh W ~trefach \\pty\\u wiellich miast wyst„puH naJwięksLe moiliwośc1 adaptacji do now)'Ch \\ arunków. toteż
w określaniu szans nvwoju me bc7 znaczenia jest funkcjonowanie slmktur regionalnyd1. opa1tych na potencjale najwi~k
~7ych rol\njaJących si~ policentrycznie aglomeracji, .1:hierarchiwwanym systemie osadnic..:ym l'lntegrnwanym społecznie, kulturowo i go\po(\arczo wokól wielkich ośrodkow miejskich.
NajhatJ/iej 'przyJaJ(\cc '\.\amnki dla prq„pics7cnia rozwoju
najw1ęls:tych policcntryclltych aglomer.icji i stref ich wpływów
(Jako procesu tywiulow ego 1\\'pewnym sensie naluralncgol ·wy\t"pują w :.ytuacji O!,'T".tnicTcma mtenvencjonizmu państwa. Im
mniej-.z) 7.akrc~ inge-renCJi, tym -.ryb~ry rorn·ój. bowiem interwencjonmn pokga.ć moLe w 1st1x:ie jcJynie 1lOl redy:.trybucji śmJ
ków u.ty:.kiw.mych w więksLo~i wła~nic na terenach najlepiej
ro.t.\\ mii;tych.
Specjalnej uwagi wymaga zagadnienie relacji pomiędzy istnicmem regionów a podTiałem administracyjnym lra1u. l.7)'łi dolmrunym drogą aktu normatywnego. w któT)'m ściśle określa się
granice 1 pnynaleznoś~ do wspi1łnych ośrodków władcy terytorialnej. Jednostka administrJcyjna rozni się zatem od regionu
pne<le wszystkim jednoznacmością <lclimitacji granic i ich i.ta-
• Por A \\·.Jlhc· ~"-Jt'll•·~1" pr1~~lrt~:m \\M.,,za\\~ l'NO
' Lob \.1 ('1t1.h1\i.11\„\oi R„·w,.•un 1Mlu fe.ren bechó KKjoklf.tC7U)'Lh ''SLudi..t 5oqe>log1cZJK'' ł'ł!O.
nr.!
• .f..t\h Ilf''- t- lhdcno tri R~~•1.mc..\lworc111nla 1ma~t Proba IJJęcid S)'..,ecmowci(o. Poznan 197M,
k l)f'llnllli~I . ł\vłith11w...n1cuł\\lrł)'1.'.h~g1011Ó\\ tL.Ollt"ltnH:'/fi)Lh WłłfYlj'4a, IQ72oraz.\ wam,·
tycmością, podc:.ms g<ly region (w sensie socjologicznym) charakteryzuje się braliem O\trośc1 granic oraL ich samoistnym rozrastaniem si~ lub kurcieniem.'
Tworzenie nowych r<>d71alów administracyjnych miało niekiedy na celu nawet rozbicie regiont'1w naturalnych (np. w imię spoistości państwa) lub zapobieżenie utrwalaniu się jego rozczłonko
wania. J~t to pot.;7nc narz.;Jzte regionotwórc1c, zaws~e bo\\ietn w
efekcie utrL)nty"ania ~1ę jakiegoś JlOdLiału a<lministracyjncgo dokonuje się na dan)m oh~nr7c wtórna rehoionaliT.acja. polegająca
na Ujednolicaniu Lycia 'połccmcgo. połil)categu i gospodarczego
or.u urgallllUJąCcJ to życie h3/y materialnej. urzędów czy instytucji.
Pod1ial admm1~1racy1 ny m1,Le równici hamować roLwój regionalny. \\' vc1cgl,fnośc1 ma to miejsce wówczas, gdy jego hrranice
bnnalnil" pr/l·l·in.tJą ul.;snaltoY.ane więzi regionalne i sieci powią
zań 1111c tylko fom1alnych}, dczmtegrują obsLar i pozbav11ająsily \\
oódolnych Jz1ałant:il·h.
Rcgion stanowi swoistą w~pólnot~ z jednej strony ogółu micszkańc1iw, ale z drug1e1 strony jest rówrncż wspólnotą gmin polo7onych na jego terytorium, jak niwnic.7 sieci instytucji, organiTacji.
stO\\ artyvcń
Spolt'.c11111„l· re)lionalna posiaJa własne aspiracje (niekieJy
stęgaJ:icejakit"go~ stopnia autonomii). \\'ychod7cnic naprzeciw tym
oddolnym lltt..-n111m - pr/ynajnuuej popr.t:eL is)'Tlchronizo\\:anie z
n1m1 pO<h1ałów uJminisłl.>CVJnych - prowaJLi do rozładoy,ywania
nup1ęć, natomiast 11ic:L•1'P•1kojcn1c ru.pirJcji i ich tłumienie ITil\7c z
kolei prn" .1dz1ć do pov.:l/nych kontlJktów. W \\arunkach pol;.k1ch
prawdupo<lob111c bardziej mogot one zagm11ć spoistości państwa mż
e\' t"lttualnc tendencje separaty,tyGne.
2. WYMOGI SPRAWNOŚCI ORGANIZACYJNEJ
REGIONU
DchnutJCJe w11Jc:" 1"Kl1tv.-rcg1onów stwarLają rM:nc (lepsze lub
g1m;zc:) \\niurtk1 sprawnej organi/acji. a tym samym bąJź oi,'T"amcz11Ją, bąd7 pot~guJą 111dyw1dualne 1 Thiorowc możliwości mie,zkanców poszczcgóln)Ch ob:.zaró". Oto kilka najważniejszych wamnków ~rrawm,ści orgamzncyjnej regionu:
11 .l:ik w-.pnmni1m11 \\'l.'7C~nicj. kard~ nalnym warunkiem JCSt i:.tmcnic s1lnc~o ośrodka wielkomiejskiego skupiaj<icego cało~ć spo·
łeon11-pr1cs11zcnnq regionu. dzi~ki posiadanym "alorom kulturo""Ym. hisll,rycznym. emocjonalnym oraz bogatej ofercie 'Ws7ech~lronni.:j 11b,;lug1 przez instytut·je wielkomiejskiego centrum z fachowymi kttdram1 z.dolnymi do \\ ykunywania wszelkich zadań.
2l Nie" .\tpliwic istotnym kryterium jei-1 liczba jednostek administmcyJnych. która powinna byc optymalna Le \\~Lglę<lów organir;.icvjnych (dla n:id.loru, opieki. kontroli itp.). Doświadczenia niemieckie wykazują. że licLha ta powinna wynosić kilkana..<icic do
olulo .W jedno~tck. Zakladajac, ie w warunkach regionali.lllcji komecLne hylnhy "prowadzenie powiatów, to liczby ok. 12 regionów,
z ltóf)Ch ~a/dy i;lładałby się z ok. 21 powiatów. można uznać a
optymalne Le w 1głt;dów organizacyjnych.
·
O ł)m, Lć \\ y~tępująca obecnie w Polsce lic-/ba 49 województw
JCSt z omawianego punltu widzenia zbyt wielka. ~wiadczą m. in.
1stniciącc pon:idwoj.!wód;!lie po<lziały specjalne! ltórych Tas1ęg1
Juwodzą, 7C czo<śe wojewód.Llw to r.lczcj sztuczne twory administracyjne ni.i' ~ubrcg1011y.
3) !(olejne ograniczenie wyniku z możnoS<:i kierowania czy
sprawowania lontroh przez nadrzędną instancję nad czymś, co
0
~ultutn. 1 \\•\"I J••1e·~U1thn.i "-1•1):"8~·' IV7~
22
'L~b J l•·l~,„.,IJ. "" en .. a. 1!·16
• Loh np I W)>.,..1.1. R.<pvll w sprawt< •krualnqio ,ia.,u laylonalnycb podzial6w spe<J•l•y• h 1
k1cn1n~ow och u11dnn1„..,,. ·~ fm10n~ny"'l996 ov4
nie przekracza jakiegoś dopuszczalnego r7ędu wielkości pod
liczby mics7kańco\\. Z drugiej strony cho<l.t.i ru l'Ó\\ nic' o to. by regionalne in~tytucje skupiające oJpo,\iednich specpli~tliw i wartości materialne były optymalnie wykony:.tane.
Ohetne \\Ojt:\\OOLt\\o liczy przeciętnie 780 tys. micszKańców. ale
najwięba (katowickie) prawie 4 mln. zaś na1mruc1szc (chełm
skie) aż szesnaście razy mniej. W przypadku podziału na 12 regionów przeciętrui ich wielkość pod wzglę<lcm liczby mie„7kanców
wyuosiłaby rneco ponad 3 mln.
względem
4) W1dlo~~ regionu pod względem pow1erzcłuu odgrywa •~tot
Ili\ rolę w aspekcie socjologicznym głównie dlatego. iż dctermlllUJC
CLJS nieLbędny na komunikację z ośrodlocm rcg1onułnym Stosując
ta\adę. że w ciągu jednego dnia powinno się tam dojcchac 1 wróci~
do miejsca zanueszkania. prowadziłoby to - wc<llug oblicTen nit:m1cck1eh „ do ustalenia odległości uk. 1OO km pomiędLy miejscem
zam1cwkan ia a ośrodkiem obszaru. Daje to powierLchnię około 30
tys km', a więc nieco 'Więcej niż w przypadku średniej wielkości
regionu w Polsce (która dla 12 regionów wynosi łaby 26 tys. km').
5) Kolejna i<>tołna kwestia związana z hczhą m1c~zkańców regionu 1 jego stolicy dotyczy specjalnego czynnika 'iprzyjającc:go
1Worzc111u si'< wspólnoty ogółu mieszkańców. jakimi me"ątptn... ie
s.1 bczpośrcdmc wybory <lo władT regionalnych. Cho<lLi o mn.!11\\.:\
do \\ ystąp1cnia sytuację, gdy procentowy u<lLiał mie~Lkańcbw stol1ey regionu pr7ckracza jedną trLecią ogółu ludności w regionie.
Wó" cLa~ mu.re na.\ląpić zdominowanie elektoratu przez rtJJhczniejstą luJność :tamieSL.kałą w samych metropoliach (ze specy1icznymi
Jlań interesami). W organach przedstawic1cłsklch mote poMtaĆ tab
większość, która może Jednostronnie wpływać na wsryi.tko, co dotyczy całości regionu. Niezbędne jest zatem wyczulenie na to, by
utrTymana była równopra\\'TlOŚć wszyi.tlich c.t.ę~ci pmjektowancgo
regionu
6) SLCLególnie ważna jest trwałość danego układu spolcc7.noprzestrzennego. zarówno ob1ektywmc, Jak 1 w subiektywnym odczuciu tego stanu rzeczy przez mieszkańców. Jest tu bowiem warunek rnc tylko identyfikacji z regionem (która L natury rLecq lsLlał
tujc si~ w Jługotrwałym procesie historycznym), ale także stopma
uczestnictwa w życiu społeczno-politycznym i gospodarczym
Delimitacja musi zatem uwzględniać L jedncJ strony 'połccznc
preferencje dotyczące przynależności do regionów ze stolicami w
aglomeracjach miejskich.. a z drugiej - zgodne 7 tymi prcli:rcnC)ami
- faktyczne strefy oddziaływania miast, struktury i wię1i funkcjonalne. kooperacyjne, organizacyjne.
Reg1onali1acja nic tylko nie ronywa i-;lniejących rowi;van, ale
mozc JC zachować i wspomóc, dzięki wzajemnemu uwpelnianiu się
ptl„zczcgolnych części w realizowaniu t.'Ulań apcwmających funk cjonowame regionu jako całoS<:i.
Według autorów i.ałożeń programu decentralizacji ran,tv. 8,JClł
nym z głównych celów reformy jest ~upodm1otow1enic vczehla
regionalnego tj. wyposażenie go w upra\\.'Tt1enia 1śro<lk1 nic:A~dne
do prowadzenia polityki regionalnej~' . pfT.) czym u podstaw tej
rcfom1y - Jak to okre~lono - ,Jeży idea unitarnego. obywatelskiego
1 dcmolratycznego państwa pra\\a, respektuiącego wymogi mtcgnijąccj si;: Europy, opartego o dobrze zorganizowaną. sprawnie d..:iałającą i pozostającą pod kontrolą społeczną admmistraCJę puhlic.1:ną "'.
Na poziomic regionalnym (wujcwódzkim) ma \ię Jokonywać
\\~półdzialantc administracji rządowej, sam(mądu terytorialnego
oraz orga1111acji poTarządowych, prLy cLym samorLqd wojewódzki
ma prowadzić politykę regionalną. a wojewoJa jako pr:iedstawiciel
rz'l,du ma sprawować nadzór nad funlcjono1>.aniem samorządów
gmmnych 1 powiatowych pełniąc \\Obec nich funkcję .,stróża pra
M1'" unlL Lapev. niając spójność polityki regionalnej 7 polityką pu1istwa „o charakt~rze wyłącznie strategicznym„. Wq1cwoda o~<l/ie
zatem z jednej strony przedstawicielem r7ą<lu, dbającym u sp\1jność kierunków działania w regionie z polityką pań\twa, a L drugiej
będzie Jednocześnie T?ccznikiem interesów regionalnych wobec
wła<l7 centralnych, formułującym te tadania i potrieby. których re·1li7Jqa pr/ernsta moi'liwości regionu.
\\ myśl .1.ałożeń reformy administracyjnej istnienie regionu poMnno sprqJaĆ poprawie w takich sferach jak:
:o.prawność funkcjonowania administmcji,
efektywność zarządzania pubhcroymi finan-.ami
zdolnoS<:i adaptacyjne nó7nicowanych obs..:.ar(1y,.
mo7liwości w::.póldziałania mię<lqregionalnego i międzynarodowego.
Aby jednak mo.lna było móY. ić o podmiotowości regionu. nicLhęJne jest ::.twor.t.enie ram dla realiz.acji aspiracji t dąteń społcc1nych. Tylko demokratyczne wybory i pl7cdstaw1cicl'itwo wlud7 rcgmnalnych umożliwia dokonanie swoi~tcj opernc1onalm1c11 a\p1111cji
społecznych na kierunki polityki i konkretne działania władz, a następmc społeczną naci nimi kontrolę. Dokonuje się to w ten sposób,
że sprawu;ący swój mandat prLed~tawicielt: samorLądu mus.t.ą za
biegać o i.połeczne przyzwolenie, n tym bardziej o współdziałanie
róinych lręgów społecznych. elit opirnotwórcrych, a przede wszystkim Lwykłych mieszkańców poszczególnych cz~śc1 regionu - stanowiących przecież ich elektorat.
3.2. Niektóre warunki
podmiotowości
regionów
PrLa poJmiotowość regionu najczęściej rozumie się samowojewódzkich, związaną z decentrnhzacJą. dysponowaniem kompetencJanu i odpowicdrum do rnch własnym budżetem, a więc faktycznymi środkami na prowaJzcnie polityki
regionalnej i realizacji;: z:idań wynikających z ro~iadanych
tlz1dność władz
uprawmcń.
3. KU PODMIOTOWOŚCI REGIONU
I SPOlECZNOŚCI REGIONALNEJ
3.1. Region i jego ustrój w założeniach reformy
administracyjnej
Z porycj1 centrum nic można skutecznie ani promować danego
terenu ani te-L poJejmować trafnych decyzji dotyczących JCSO rozwoju. Aby jednak mogły się tego podjąć władze terenowe, muszą
dy~ponować realną silą. Obecne województwo są za małe. za si abc
ekonomicznie, kiepsko wyposażone w infrastrukturę, po1baw10ne
odpowiednich kadr, bez szans na partnerskie kontakty międzynaro
dowe 1 w końcu - nic ~ce w stanie ud7wignąć tych kumpelencji i
zadań, które byłyby irn prz.ekazane w wyniku decentralizacji pań
stwa. W założeniach reformy aJmini~lracyjnej region modelowo
określa się jako odpowiednio duży i odpowiednio silny, a !Jkże
wyposs7ony w adekwatne do wielkości i siły kompetencje uzysk.3ne w wyniku głębokiej decentralizacji pait~J:wa.
7,.a specjalne kompetencje, które puejęte będą od organów centralnych, uznaje się formułowanie strategii rozwoju, prov.ndzeme
polityki, określanie kierunków z.agospodarowa111a przcstucnncgo.
koordynowanie inicjatyw lokalnych oraz rcahzaCję własnych programów. Samodzielność wynika natomiast z posiadania własnego
budżetu uchwalonego i kontrolowanego prze1 wła<lze reg1onaln.:.
Szczególnym elementem po<lmiotowości regionu jest fa kl, /C wła
d7c te muszą być wyłonione w wyhorach bezpośrednich
Occcntraliz.acja. demokratycLne wybory do władz oraz ich wy
prn;aJ:enie w odpowiednie kompetencje i własny budżet skłodają si~
na warunki upodmiotowienia regionu 1 jego zdolność do własnej
polityki - prowadzonej na szczeblu regionu (a me z pozycji odległe
go centrum). Dzięki temu może ona być dh1gofolowa, clustyc7.na
i zróżnicowana terytorialnie - m. in. w zwiąLku z mol:liwością ści
słej współpracy z samorządami lokalnymi.
' Palol...., l!JIOWU:. prty)lllne. ~ / - i a Jl"OIV"""' d<cftllrlhU<jl l\ltUot)I pt.A.•IV>"a I
n>rA"J• _.._.i., lttylnnafDe&o. URM, Wanzawa 19\16
..
23
Podstawowe warunki podmiotowo~ci rei.rionów - możności prowadzeniu polttyki regionalnej przez wybieralne władze i zdolności
do samod1iclncgo gospodarowania dzięki własnemu budl:etowi mogą faktyc?nic za1sln1cć Jedynie w sytuacji nowego podziału administrdcyjm:go kraju. w ktorcgo efekcie powstaną duże i silne województwa. Kon1e<.:Lnc Jest p<Nadanic pt7czcu znaczącego (co najmniej w skalt kraju) P<itc:m;jału gospodarc1cgo i potencjału ludzkiego. umożliwiającego ov.ą samodzielność.
Równie v.ażną koniecLno~iąJc:St dokonanie się - wraz z wdra7.aniem reformy - radykalnej zmiany sposobu myślenia, czy filozofii ""ładania krdj em W obecnej sytuacj i Polski pełnej fal1)'C2Tlie
1rudnych i .Lło/<my<.:h problemów 7C sfery prawno-ustrojowej i makroekonomicmeJ całkowi"e dominuje „sclctorowość" ujmowania
rzeczyw1stośc1, prcy Ld~ydo""aneJ •.margmahzacJ1" ujęć przestrzennych.10 Odwrócenie lego lo.posobu myślenia, umożliwiajające dostrzeżenie zróżmcowanych przestrzennie walorów i słabości ,
s1ans i zagrożeń, warunkuje pomyślny przebieg reformy ustroju
terytorialnego. Ich następstwem może być zbudowanie podmiotowości regionów, czylt możność przygotowania programów rozwoju regionalnego zgodnych ze standardami międzynarodowy
mi, a tym samym slworzeme s1a11~ skorzystania z funduszu regionalnego Unii Europejskiej. o członkostwo której Polska nieprzerwanie się ubiega. 11
W procesie reform SLCLególnie wielkie znaczenie przywiązuje
się do jeszcze jednego ważnego elementu - wspólclziałania społecznego
i identyfikacji obywateli z zamieszkiwanym obszarem.
Pn:yC7.yną 1nac111cgo rozpadu społeczności terytorialnych oraz historyczme ub1tałtowanych w1ęz1 było traktowanie układów regionalnych 1 lokalnych Jedynie Jako szczebli administracji rządo
wej w całym okresie realnego sucjali7rnu. Dokonywało się to stopniov.o. ale syslematyc:Lnie - w szczególności w układzie regionalnym (bowiem na poziomie lokalnym elementem spajającym są
wspólne lokalne interesy). Przywrócenie regionom podmiotowości
s7yblco może stworzyć z nich płaszczyznę kompromisu pomiędzy
interesami „góry" i interesami „dołu".
3.3. Wielopodmiotowość i różnorodność interesów a polityka regionalna i procesy decyzyjne
Uczescnictwo róźnych podmiotów w procesach decyzyjnych
w rcg1on1e jest zagadnieniem złożonym. Głównymi Tinstytucjonali7owanymi uczestnikami będą wprawdzie władze samor.Lądo
we ora7 wo1cwodt1 j3ko pr1cdstawic1el rządu. Nie można jednak
pominąć tutaj takich podmiotów jak: partie polityczne, ponadlokalne instytucje i biura, placówki naukowe, silne podmioty gospodarcze oraz lobhies hiLnelo.u i wres1.cie organizacje zawodowe, zrzeszenia i grupy mieszkańców.
Decyzje podejmowane w przyszłym regionie będą miały swoje
długofalowe konsekwencje w zagospodarowaniu przestrzennym,
a ta1'te rómych prcfcrcncjocb dla takich a nie innych kierunków rozwoju itp. Tok dochodzenia do rozstrzygnięć będzie związany z zachodlmiem li1."Znyth procesów interakcji pomiędzy różnymi zbiorowymi podmiotami or.u \\ewnątrl'. nich. bowiem ucn:stniczą w nich nie
abstr.1.lccyjne i11s1ytucje. ale konkretni ludi'. ie. zamieslkujący w różnych
cz~i:ich regionu, kierujący się rómym1 motywami. W s-ytuacji v.iclopodm1otowości struktura dążeń i interesów nie jest zb)1 czytelna, a 7b1orowe interesy będą z jednej strony zrómicowane wewnętn
nie. a L drugiej - będą występować w jakiejś relacji do dobra pań
stwa jaJ..o całości Dlatego tak wainc jest, by o dojściu do władzy
w regionie ro.tstrcy1,'3ły demokrntycroc wybory. Jest oczywiste. iż
oby to osiągnąć po>.LCLegółne ugrupowania polityczne ~ą oferowały takie rrogramy. które pneJ'. najlicmicjszą c~ć elektoratu będą
umawanc za zgodne z jej interesami lub roszczeniami (mcrza<lko
111
Kt"llod11i:j11;\d I • Kw11;.łh,1wanu: ro~WUJU rc~1ona.lncgo w proccuc transforma.CJ• k:r2j{)W
P"<l""-J•l"l)M>y<h. cw.I W,pcjlczC>D< probkmy rozwoju rei;ionalnego. Warszawa l'ł\15, < 121
1 Pn<. J S.-1-.111.11; "RvtwOJ "'ll'"""lny Pohla w worunbch transformacji go<.,.,ci.vc7.ej Worvt"'l
1'1\1)
24
jedynie dora.lnymi) St<td wynika mc7będność szerokiego informowania i być mo:.le całego procesu społecznego uczenia się demokracji 1 podnoszenia po.liomu świadomo~ci politycznej by w ubieganiu się o mandaty do wlacU regionalnych najbard7icj liczyły się w programach wyborczych zalożcrua połilyld regionaluej.
Warto tutaJ nadm1c111ć. że wszelkie wizje przyszłości i lepszego
stanu ne<.:zy można 7awszc sprowadzić do dwóch aspektów: społecznego i przestrzennego, pon1cwa:7 wizje te określają jakieś
składniki ł ud.tkicgo s1vęscia (w wymiarze nie indywidualnym,
lecz w wymiorLe społecmym) omz miejsca, w którym będą mogły
się one spełnić. Polityka reg10nałna ma być właśnie jakąś wizją,
okrcihtjącą wspólne cele, godz.1cą odmic:nne interesy lokalne, a tym
samym stać się płas7cryzną mtcgrowania odmiennych c-Lęśei w więk
szą caloM:
Proces formuluwama pohtykt regionalnej może więc być szczególnym ezynmkiem upodmiotowienia zbiorowości terytorialnych
oraz jej członków. BędLić on bowiem płaszczyzną ujawniania odnuennych mteresów, pokonywania oporów, niekiedy długotrwale
go uczenia się. przekonywania, negocjowania, mediacji, stopniowego dochodzenia do porozumień i faktycznego ro7Wiązywama
kontltktów
Wyartykułowane interesy lokalne muszą się ze sobą ścierać, aby
móc się wJ'.ajemnic wspierać. Jest to możliwe właśnie ua szc.teblu
regionalnym w warunkach decentralizacji. Ani bowiem odgórne,
ujednolioonc w ~knli kraju d7iałania, ani też wyłącznie zaspokajanie interesów partykularnych nie stwarzają warunków dla rozwoju
harmomjnego czy zintegrowanego. Tylko drogą ścierania się róż
nych racji 1 żmudnego dochodzenia do porozumień możliwe jest
uruchomienie lokalnych rezerw, wzajemne świadczenia i aktywizacja na u1upcł111ających się poł ach. Jest to proces trudny, ale
jego efeJ.. ty mogą być warte podjętych ·wysiłków - można bowiem
uzyskać zgodno~ć celów bardziej ogólnych z interesami lokal
nymi. a także orientacjami ;iy<.:iowymi konkretnych ludzi i grup
społecznych, co byłoby cqnnikiem najsilniej mobilizującym do
d1iałanio.
W mi'1iony111 systemiepolitycwym mlYJiwości artykulacji -..,o/a.\11yd1 :.Jiiflmwyc:h interesóH• pn.ez rótne grupy spolec-..ne nie były
:.byt dut" (11ie mflK'iąc o podejmot.'flniu działań w l.ierunJ. u icll
realhuiji). \at11mia\t niemal każdy ujaH1niony konflikt interesów
(czy ta pramtt1niczy<"h L'~' ;,Hlią;,anych z rozstrzygnięciami pr;.estr:em1.1•ml l11b i1111)'111i) J.reowul fu11kcjo nariuszy władzj• na jed11q
ze ~tr<m J.onfllJ.111. D-::inlo 1>ię to niejako u11tomaf}•cznie i H' nieunilmi1111.I' \powib, bowiem "'~:elkie decy;je sce11trali;,owanej wła
dzy mt1tyH'f1H•u11e by~1· 1:11·. i11teresem ogólnospolec;;nym, a więc f}•m
11o/afoie, ;: c;.rm 11it!mul H'\;".l'\IJ.ie realne grupowe aspiracje prawie
;:aw.\-:;ł! mu\iul)' popadać w pr..egrany konflikt. Warunkiem "'>i~cia z 11wego l>lęd1w1:0 kllla je,\I ;:aum r:ecZJ·wista decentraliU1cja,
czyli z jednej \tro11y :.r<''1'K'w"·anie pr-J!:. państwo z rozlicznyclr
ko1'1pelencjl i :ada1i, ale takte -:;wiązanych z nimi .frodkó„, jinanSOH'}'Cil, a z drugiej podda11ie demokratycznej kontroli HW'-J'Stkich
\;:c;eblipodejmoH'onia rozstr.,ygnięć. ZańamOlf.Vlllie decentralizacji
L"v' f}•m bardziej jej powroH•nnie pr.,y obec11ym podomie fwiadr>m115d .\pt>lei·;:nej wywolafoby niepuH'etoJt'Une struty- 11ie tylko t·ofnięcle do pu11/..tll "'Ji<da, ale (ze W-...l(lędu na kolejne rozczarowanie i "'J'gD\;enie :opalu) faktyc:,11ą niemożność odbudoJt•ania spoleC"'..nego zaufania obec11ef!O polwlenia.
W procesach decyqjnych nieJ..tórzy jego uczestnicy (np. stlne
podm1ocy go~pod:ircze) posiadają decydujący wpłyv. na wybory k1crun1'ov. 1mian lub np. utrzymanie status quo. Dzieje się to nieJ'.ale7nie od <ly!o.J)<)n()Wania fonnałnyrni możliwościami i pra\\d-Opodobnie nie.talemie od ustruju - mogą to być bowiem zarówno funkcjonariusLe wla<lly,jak i potentaci finansowi, podczas gdy rozproszeni
w regionie obywatele mogą mieć trudności nawet z \\ryartykułowa
mcm wlnsnycb preferencji, me mówiąc o ich przeforsowaniu. Stąd
tak ważne jCSt stosowanie wszelkich procedur demokrntycznych,
Jawności 1 społecznej kontroli.
W ustrOJU demokratycznym jednostka ludzka charaktery7.ujc się
rMnorodnością pełnionych ról. Jednocześnie jest bowiem obywatelem państwa, c1łonk1em Jakiegoś regionu, mieszkańcem Jakiejś
gmmy itd. Państwo nie jest tu przeciwstawione ani gmirue. ani regionowi. Nie 7naczy to, że nie ma konfliktów interesów pomiędzy
tymi oi:l~iarami, przeciwnie są one naturalne. Ale dopiero ich jasne
zdefiniowanie może pozwolić na znalezienie sposobów ich ro7Wią
zania - jeśli to możliwe w regionie, a jeśli nie - przy pomocy pań
stwa, a ściślej reprezentujących je urzędów
Zdolność zbiorowości terytoria lnych do ~amoorganizacji
w znacznym stopniu nłcży od modelu państwa. Przedcwszy~t·
kim 1.ałcżność finansowa od administracji rządowej oddziałuje sil
nic uemobihmjąco, bowiem od oddolnej aktywności bardziej skute<.:znc dla „terenu" jest wówczas wydeptywanie ścieżek do centrum.
Mo.i:liwe jest zatem nastawienie władz regionalnych na koni.akty bąw
z włndzami nadrzędnymi i stosowanie nacisku na podległe gminy.
bądź też odwrotnie - na kontakt z samorr,ądami i opieranie się na
inicjatywach oddolnych. Wybór opcji najsi lniej zale.ly od lego, gd.tie
faktycznie dokonuje się podział pieniędzy.
Wat.nc jest w tym kontekście rozróżnienie relacji pomiędzy
ccntralit a terenem, zasa<Uające się na odmienności procesów dccentrali:zacji i dekoncentracji władzy. (To ostatnie oznaczn Jedynie
1blitanic się agend władzy państwowej do obywatela i dokonuje
się poprzez różne formy rozproszonej administracji panstw11v.cj
c;7c1ebla pośredniego). Dla upodmiotowienia lo.połeczno~ci regionalnej warunkiem sine qua non jest natom1~t dcccntrdliJ'..acja Lv.1ąz.a·
na ze stosowaniem przez państwo zasady pomocnicwśc11 w:.pomagania. czyli po1ostawicnia w gestii rządu jedynie tych ,fer, z który·
mi nic o;ą sobie w stanie poradzić Lbiorowości terytonalnc na mż ·
s1ych !>zczcblach - regionalnym i lokalnym.
Region jc:st niewątpliwie obszarem stwarzającym '>7C7cgt\lmc
konystne okoliczności dla funkcjonowania gospodarki i tycia spolcc.tnego (głównie ze względu na potencjał intelektualny, kulturov1y i gospodarczy skupiony w silnym ośrodku regionalnym mtegru
,ącym obsz.ar i 1amieszkującą go zhiorowość). Duże regiony stwam1ją mo7łiwości terytorialnego ujednolicenia wszelkich podziałów
s pecjalnych. Do dyskusji pozostaje stopień autonomii regionów, który zald:y niemal wyłącznie od decyzji o charakterze pohtyc1nym.
Być może powinno się tutaj zwrócić uwagę na możliwość ro7.kn;cerun się pewnej spirali aspiracji (jak to obecnie ma miejsce we Wio
szech), kiedy to dzięki pewnej autonomii partie regionalne skucecznie konkurują z partiami narodowymi, a na'>tępnie siarają się o zwięk
szcrue stopnia autonomii - aż do tendencji separatystycznych.
Trodno przypuszczać, aby tego rodzaju problemy mogły pojawić się w Pol1>ee, ale niewątpliwie podłoże stanowi dla1i 111c tyle
P<xi.tiał na regiony, ile im.·. wyrównawcza polnyka regionalna pań
stwa dokonująca się jedynie poprzez redystrybucje; dochodów. Warto zatem dodać, że w Polsce zamożn.icj~c części kraju, charnktery:rujące się zróżnicowaną strukturą gospodarki i 1wiąz.ane .tv. ielkimi
aglomeracjami. są bardziej podatne na prreks;rtalcenia ustrojowe,11
macznic natomiast gorzej znosz.ą tak radykalne zmiany obszary zacofane w rozwoju, w których dominuje tradycyjne rolnictwo. Aby
7.atcm zapobic:gać konfliktom podobnym do występujących we Wło
s1ech pomoc państwa uie powinna się ograniczać do prostej redystrybucji środków, ale przybierać różne formy aktyw11acji (wspierania promocji obszaru. nowych technologii, inwestycji otoczenia
biznesu. podnoszenia jakości zasobów ludzkich. „ołcołorołniczych"
inwestycji niskonakładowych, zmniejszania luki infrastmkturalnej
itp.)
Opowiadanie się za podzialem i rozwojem regionalnym w ru
mach państwa narodowego (unitarnego) można uzasadniać nastę
pująco:
• niemożnością zaspokojenia przez spolcc1nośc1 lokalne:
i gminy szeregu ponadlokalnych potrzeb 7arówno materialnych,
jak i przede wszystkim duchowych,
• faktem, że dla realizacji polityki pań~twa często nieLbędne
jCSt skup ianie wysiłków na szczeblach pośredn ich,
• brakiem sprzeczności pomięd.ly interesami i celami regionu
i państwa,
" p,„ J. S.Jochla. op. ciL s. l7-l9
• większymi możliwościami uruchomienia inicjatyw lokalnych w sytuacji dostrzegania faktycznych szans pomnożenia jakicM
wsobów w zamieszkiwanym regionie.
Na moiność sprostania przez odpowiednio duży region nowym
wyzwantom składa się natomiast przede wszystkim:
• po1.1om wykształcenia, odpowiednio struktura kwalifikacji
ludności (i jej elastyczność},
• instytucje wielkomiejskiego centrum naukowe, kulturalne. bankowe i inne.
• kontal'ty międzynarodowe (a tym bardziej P<madwojewódzkie) 1 podstawy do ich rozwijania,
• dziedzictwo kulturowe i wartości integrujących społeczność
regionalną,
• podło:i'c dla rozwoju instytucji demokratycznych i spolcczeń
stwa obywatelskiego.
CHI IU
11111
trM~
4. SPOlECZEŃSTWO OBYWATELSKIE
· MOŻLIWOŚCI I BARIERY JEGO
KSZTAlTOWANIA
4.1. Trudności kształtowania
obywatelskiego
si ę społeczeństwa
Aby mozna było mówić o społeczeństwie obywatelskim nieNaJwalnieJs:Le jego
cechy według najwybitniejsugo teoretyka społeczeństwo demok.ra tycmego (de Tocqueville 'a) stanowią'•:
• suwerenność władzy sprawowanej prrc7 rcprc1cntantów
wyłanianych w wyborach i poddanych kontroli,
• przyjęcie zasady, że interesy więk.s1o~ci stoją ponad interesami jednostkowymi i mniejszościowymi,
• 1asada pomocniczości i nieingerowania wloJz wyisLego
S7C7.ebla w kompetencje władz lokalnych, :i jedynie koordynowamc
ich poczynań (bowiem suma wysiłków podejmowanych oddolme
J'..uws2e prowadzi do jakościowo lepszych efektów niż działania nakazywane oJgómie),
• wolność ograniczona jedynie prawem. lecz rozumiana me tylko jako atrybut jednostek, ale także całych społe
czeństw - państwa i zbiorowości terytorialnych, którym jednostka podporządkowuje się nie tracąc swojej wolności
(wszelkie władze - jako ograniczające wolność - są dla obywateli jedynie koniecznym ziem. które jest tym mniejsze. im
hard.tieJ poddane kontroli oraz mające charakter reprezentanta obywateli),
• równość szans jednostek ludzkich or"7: rómych 'rołecmo
~ct (w tym zwłaszcza terytorialnych), w ohrębie kti1rych jednostki
mogą faktycznie realizować zasadę równości ~:tan' i możliwości
zbędne JC:.t l>pcłmanic całego szeregu wymogó\\.
życiowych,
szczególnie konystną okolicznośc1ą dla kształtowania
i instytucji demokratycznych
jest dominowanie w strukturze społecznej klasy właśc1c1ch
(a zatem upowszechnienie własności).
Największymi zagrożeniami dla demokracji sąz kolei · centralizacja władzy, tyrania większości i anarchia.
Tak rozumiane społeczeństwo ohywalelskie może ukształ
tować się w długotrwałym procesie historycznym, bowiem
opróc1 regulacji prawuych wymaga powstania pewnych okoliczności jak upowszechnienie własności czy podn1esien1e poziomu świadomości obywatelskiej, które umożliwiaJą kor1ystanie z szans i możliwości życiowych powstałych d7.ięki demokracji.
•
społeczeństwa obywatelskiego
"Pudoojęll& "I R.,...,U·.t.lebisdeT_.n..1eomyk~~
··s'11d„
Sotjylo&JCmeft ICJS7. IV I.
'•
25
I
~~~~~~~--~-G_a_z_e_ta_IM__.OJ~e_w_ó_d._zfw__R_P--'-"(N_R~2,_2_0_c_z_e_rw_c_a_1_99--'8}'----------------------~1-~~~~~------------Ga__z_eta__IM_o~lje'"--w-ód._z_fw__R_P~(N_R_2~,_2_0_cz~erw~ca__1_9_98~)'------~~~~~~~
4.2. Polska wobec nowych wyzwań i starych
zap óźnień
W porównaniu z krajami rozwiniętymi Polska charakteryzuje
się 7apóźnicnicru
nic tylko w zakresie poziomu zamożności, ale
przede wszystkim jakości zasobów ludzkich- poziomu wykształce
nia i przygotowania zawodowego, wydajności i jakości pracy, rozwoju nauki, techniki, technologii itp. Frustracja społeczna objawiająca się głównie biernością ma swoje przyczyny w rozczarowaniu
brakiem odczuwalnych poqtywnych efektów transformacji ustrojowej. a także w nasilaniu się obaw (o utratę pracy czy pogłębianie
się ubósrwa). Z drugiej strony dynamika nadrabiania niektórych
7apó7nień (np. w zakresie wyposażenia gospodarstw) przybrafa w
Polsce rozmiary nic spotykane w skali światowej, co niewątpliwie
może świadczyć o dui:ych możliwościach społcczcństWa polskiego
w sytuacji ro.Gbudzenia aspiracji do życia na poziomic standardów
europejskich.
Szc1ególnym jednak warunkiem identyfikacji z szerszymi wspólnotami (narodową czy regionalną) jest całkowite wyjście z cienia
„nic własnego" państwa i „nie własnego" regionu. Owo poczucie
własnego miejsca, i generalnie - poczucia własności zarówno symb(1liczncj, jak i dosłownej (o której pisał de Tocqueville) ugnmtowuje wip;i, będąc podstawą trwałych pozytywnych postaw wobec
wspólnoty terytorialnąj .
Za Florianem ZnW1icckim14 można stwierdzić. że zorganizowane
grupy ludzkie t.raktująjako swoistą „wła.~110ść" pr.Gestneń, w której żyją.
Nie chodzi ni o sens ekonomiczny, ale znaczenie ogólniejsze - wspólnego władania czy użytkowania. Z laką wartością prz.estnenną dana grupa
się identyfikuje i jest z nią zintegrowana na różnych pła<;ZCzyznach: kulturowej, funkcjonalnej czy emocjonalnej. Tak pojmowana przestrzeń
jestniewątpl1wicwspólnym,ponadmdywidualnymdobrem,czlowiekbo
wiem żyje w jej obrębie i pod jej wpływem, a jednocześnie użytkuje ją
i wspólk."-ttałtuje. Dlatego też )"\}jawienie się poczucia możności pośred
niego wpływania na kierunki polityki regionalnej i kształt pm:stn.cni stanowić będzie czynnik na dłuższą metę integrujący i aktywizujący.
W warunkach polskich, oprócz opisanych wcześniej niesprzyjających okoliczności związanych ze starymi z.a.późnieniami oraz
trudnościami transfonnacji systemowej, pojawiły się nowe problemy związane z wchłanianiem, cz~to bczkrytycmym, idei charakterystyc:cnych dla kryrysu cywilizacyjnego charakteryzującego rozwinięte społeczeństwa 1achodnic. Głównym jego przejawem Jest
odejście od tradycyjnych wartości.
W ciągu kilku ostatnich lat powstały dotąd niespotykane mot.liwości sterowania wielkimi procesami, unifikacji i upowszechniania
idei, przy wykorzystaniu nowych jakościowo czynników niosących
ze sobą tyleż si:ans, co niebezpieczeństw (telekomunikacja, informatyka, technika audiowizualna). Sprzyja to zanikaniu autorytetów.
rozpadowi tradycyjnych więzi, a na<lc wszystko zmianie stosunku
do norm moralnych i upowszechnianiu się relatywizmu etycznego.
Nie jest jednak wykluczony szybki odwrót od niektórych idei,
zanim zdążą się one rozpanoszyć w Polsce. Nadspodziewanie bowiem szybko uwidoczniły się ich realne konsekwencje, za którymi
mus1ą iść ogromne koszry nic tylko natury moralnej, ale nader v.rymieme finansowo. Najbardziej spektakularnym przykładem jest tu
podważanie wartości rodziny, k.tórc poskutkowało tak rozległymi
ro.anian1mi r67nych form patologii, że walka z nimi ~dzie zapewne kos.dowala poszczególne państwa zachodnie znacznie dro~j niż
zaniechana przez nie polityka prorodzinna. •
4.3. Patriotyzm lokalny i regionalny a
stwo obywatelskie
Niewąti>liwic
nego
s1..czcgólnic korzystną okolicznością dla społecz
jest wys~powanie zjawiska patriotyzmu Io-
zaangażowania
---
-·--
~---------··-·...
1
• Flonan Znaniecki · ~o.ci<tll'l@-icnae f'Mld!itaW)'
S«1olo11czny„ . PoZMJ\ i 93R
26
społeczeń
ełt•logii
llk'l7liej.
„R,Jćh
Prawmcry, Flonomtczny J
kalncgo, będącego bezpośrednim iródlem silnej motywatji do wysiłku zwią7'.dJlego z.włd!Y.cza z rywalimcją z innymi zbiorowościami. Istnieje wprawc.Uie pewne niebe7piec1cństwo Jego przekształcenia się w partykularyzm,
a nawet fanatyzm i s1.owinizm. Warto Il.I wspomnieć o regionalizmie jako
mchu społecznym dążącym do :aichowania lub faworyrowania lokalnych
właściwości danego terytorium, który :mxlził się w drugiej połowic XIX
wieku w rezultacie sprzeciwu wobec pramian zwiąnmych zindustrializacją i urbanii.acją, n przede wszystkim uniformiacją kułtury. 15 Nie mo:tna
przymykać oczu na ewentualność skrajnie silnego poczucia odrębnOO<:i rc-!,>ionalnej pm":hodlą:cgo \\ U.'Tldcncje separatystyczne. wymierLone prLeciwko państwu, w którego skr<l<l dany region wchodzi. Nierzadko w takim
pnypadku przywóck.')' mają aspiracje p17.Ckształccnia społeczności regionalnej w 'rowy" naród (przykładami są ruchy regionalistyczne pod koniec
ubiegłego stulecia w .Kalalonii onu obecnego wieku w Padanii).
Z drugiej natomiast strony należy mocno podkreślić, 7c w Polsce
już od C7JISÓW Korrusji Edukacji Narodowej przyjtnowany był taki model
oświaty i wychowarna szkolnego. w którym ważne było ksztaho\\anie
więzi ze w~-pólnotami lokalną i regionalną, które to poczucie sl.anowiło
- według twórców modelu - wainy element osobowości obywatelskiej
i pewien konieczny stopień na drodze do identyfikacji z narodem jako
wielką wspólnotą terytorialną, kulturową i polityczną.
Szczególnie zatem istotne jest kształtowanie spokczcństwa obywatelskiego, w którym postawy identyfikacji z narodem jako całością mogłyby się w")'I"1.łŻ11Ć się w konkretnym działaniu na rzecz wł-~-nego regionu, powiatu, społeczności lokalnej, a w końcu dla rodziny i dobrd osobistego. Im wif(C~j możliwości dziaJania na poszczególnych szcublach,
tym większe s1ansc na pozytywne ukierunkowanie emocjonalnego zaangażowania ludzi i twórcze wykorzysranie lokah1ych patriotyzmów.
4.7. Dziedzictwo kulturowe i
wartości integrujące
społeczność reglon a lną
Każde zjawisko społeczne charaktery:;:uje dwuwymiarowość:
obok wymiaru niezależnego od świadomości, behawioralnego, zjawiska społeczne charakteryzują się aspektem świadomościowym,
.Gawierającym równiet sferę eTTl<>Cjl. Dotyczy to także przestrzeni,
którą lu<lL1t ułytkują i wspólnie zamieszkują, a z drugiej strony obdarzają UCLUCiem. wykazują więzi, poc71Jcic wspólnoty i odrębno
ści.
Poczucie odrębności regionalnej może wynikać z ró7l1ych 7róS. Ossowskiego•• mogą one tkwić w łatwości komunikowania się wewnątrz i utrudnieniach w komunikacji na zewnąlrr,
w specylicc życia gospodarczego, wspólnej przeszłości, bądź te.l
we własnościach kulturowych.
Wartości integrujące zbiorowosci regionalne są rzecz jasna znuenne w c:za.~ie. Uc:cestnic:cenic w wielkich wydarzeniach htstorycmych
nie spotyka każdej generacji w równym stopniu, natomiast oddalanie
się od nich Wr.17 z p!7,emijaniem pokoleń sprawia, że zmniejsza się ich
znaczenie w śwmdomości społecznej, ustępując miejsca sprawom <loraźnym i w~ldcj, bieżącej perspektywie. Dlatego też „ wspólna prze.S7lość" odgrywa rolę o tyle tylko, o ile tworzy dziedzictwo kulturowe.
Nale.ly jednak podkreślić, że na elementy dziedzictwa kulturowego składają się nie tylko, a nawet nic przede wszystkim społeczne
dLieła, ale tak.le takie wartości, które ludzkimi wytworami nic są, lecz
stosunek do nich jest w społecznej świadomości taki sam. jak do dorobku własnych przodków. Ja!.. zauwa.La S. Ossowski: „Tatry, 13ałtyk
czy Wisła w polskim dziedzictwie kulturowym zajmują pozycję tej
kategorii co Zamek Wawelski albo polonezy Chopina, aczkolwiek ani
Tatry, ani Wisła nic są wytworami polskiej kultury..."."
Ten specjalny stosunek do pewnych wartości związany jest niewątpliwie z opisanym wczcśntCJ poczuciem symbolicznej „własno
ści" \\artości pr7eslT7cnnych. Poczucie to połączone z identyfikacją
z zamieszkiwanym terytorium i współmieszkańcami (wspólnotą regionalną) składa się na zjawisko patriotyzmu lokalnego.
deł. Według
'' Pnr. A. Wolli.: Suc1ologia i Uzlllhowaoic pracsttrcni. PIW, Warszawa 1970, • 186.
'" S. (),.."'n"-'wla 7. ...-.-ptlnu:ń piry'-'hnlogii spok.('zntj Wanz:awa 1967, 1. 225 oru251·25"4
,„ S. ()«1;nw11:ki· "A• ię> t;pole..ro~ i d.11tdlkt\tioo k.rvri. v.·arsz::awa 1966. s. 65
Zjawisko to spotyka się najczęściej ze skrajnymi ocenami diagnostycznym i. Z jcdnąj strony dostrzega się w nim nicbczpicc;r,cństwa szowinim1u czy !>l--paratyzmu wymicrwnego w spójność państwa. Z p!7.eciwnej natomia~1 strony kon~tatuje się zanikanie poczucia terytorialnej
wspólnoty wobec niemożności jej istnienia w obecnych warunkach.
Bowiem wedle tej diagnozy w organiz.acj i życia społeczno-polityczne
go nasrępuje unifikacja i tendencja do roz.dęcia funkcji nie tylko pań
stwa, ale także wielkich orga.niz.acj i międzynarodowych, które za pomocą zbiurokratyzowanego aparatu kontrolują niemal wszystkie przejawy ludzkiej cł7iałalności. Liczne przykłady ilustrujące obie skrajne
oceny świadczą z pewnością o występowaniu różnych sytuacji (od uśpic,'
nia do gwałtownego rozbudzenia lokalnych patriotyzmów) w zależno
ści od odmiennych okoliczności, a także o zachodzącej transformacji
terytorialnych wspólnot w społeczeństwie postimlustrialnyn1.
5. NIEKTÓRE PROBLEMY SPOŁECZNEGO
WSPÓLDZIAlANIA
ORAZ AKTYWIZACJI REGIONÓW
Kwcsna społecznego współdziałama (w procesie regionalnego rozwoju) związana jest z z.agadnicnicm z jednej strony motywacji. a z drugiej -obiektywnych okoliczności umożliwiających podcjmowanicd?ialań. Brak motywacji, określany niekiedy jako apatia, opbr <;polecroy
czy bezwład, mole być skutkiem niedoinformowania, niskiego poziomu świadomości, nieufności do danych poczynań w ład.cy, ale mo.Ge te>
stanowić przejaw psychologicznych mechanizmów obronnych - pried
doświadczanąjuż nieefektywnością własnych wysiłków, brakiem korzyści z zaangażowania, rozziewem pomiędry atrakcyjnością wczcśmeJ
szych zapowicd7j i szczytnością haseł np. w progmmach politycznych,
a odsti;powanicm od nich w warunkach możliwości ich rcali1acji.
Długoletnia w minionym okresie niechęć władz do inicjatyw obywatelskich, odgórne organizowanie całokształtu życia społecznego
pozostawiło trwałe ślady, znajdujące obecnie wyraz zarówno w zachowaniach przedstawicieli władzy, jak i przede wszystkim obywateli - zobojętnienie i brak zainteresowania sprawami publicznymi. Tylko wzrost poczucia możności skutecznego wpływania i kontrolowania (czyli faktyczna decentralizacja władzy) determinuje uruchomienie inicjatywności obywatelskiej oraL aktywności władz niższego
szczebla, stanowiąc jego kardynalny, konieC211y warunek. Ale nie stanowi to ostatecznego remedium na wszystkie uciążliwości i problemy życia społecznego. Są to jedynie sprzyjające okoliczności, których jednak w żadnym przypadku nic powinno zabraknąć.
Kolejnym ważnym czynrulócm ~cczncj aktywizacji w regionach
jest istnienie w nich infi-dSlruktury instytucjonalnej i organimcyjnej. Istotą
~-połcc:zeństwa obywatelskiego jest bowiem łatwość i swoboda 7rlCs:cania się. Im jest ona większa, tym wi~kszy w-aost odpowieWialności
ludzi za własny los, a tym mniejsze stany frustracji, wyobcowania przejawiające się bądź w formie inercji bądź różnych postaciach buntu.
Brak infrastruktury instyrucjonalnej i organizacyjnej lub jej nieadekwatność w stosunku do szybko zmieniającego się społeczeń
stwa, czyli nienadążanie ich powstawania (lub transformacji) zaspołecznymi zmianami, są przejawem słabości państwa. Jednakie tego
ro1.1Laju instytucji nie wystarczy wszakże dobrze 1aprojektować.
Kl)nieczne jest ich kształtowanie niekiedy w długotrwałym procesie społeczno-wychowawczym.
Funkcjonowanie przyszłych regionów będzie .Gależalo od istnienia owej infrastruktury, a w szczególności od rozwoju różnych instytucji pozarządowych, bez których nie można de facto wdrażać lokalnych programów rozwoju, wspierać inicjatyw, promo\\aĆ regionu oraz
inicjować kontakty międzynarodowe. Do szczególnie wa7nych instytucji należą placówki naukowe, ośrodki innowacji i dorad7twa,
agencje i fundacje rozwoju I?:gionalnego, instytucje sam~mądu gospodarczego oraz różnorodne dobrowolne stowanyszenia, lobbies,
grupy nacisku. To właśnie w nich skupiać się może obywatelska d2iałalność na rzecz regionu.
11
1
'
Por. J. T. łłJ)Tltewicf~TcoriamohlVUC,J• spułoc.:me, ijq "~""'•n'Cdo4.n•h~y 'Lr"ł1111bł<Jn1w)'Ch
w 'J:IO~<:>.noście.ch loblnycłl. „Srudi3 SoqologicTM„ 1988. nr l , A. 1'5
Zahamowanie pr7ekształceń ustrojowych powoduje nic tylko przeciążenie władz centralnych ogromem spraw w swej istocie lokalnych (a w efekcie zmniejszenie skutec.rności), ale i fale
rozczarowań, ostudzenie społecznego zapału i utrwalenie się
inercji. Bez uruchomienia czynników politycznych (w postaci
przekonujących aktów woli wdrażania reformy i rzeczywistego
przekazywania w dół uprawnień i środków) trudne lub w ogóle
niemożliwe będzie rozbudzenie społecznych nadziei, warunkujących przełamanie inercji oraz aktywizacja czy choćby akceptacja przekształceń.
Niewątpliwie możność prowadzenia samodzielnej polityki
regionalnej przyczyni się do oddolnej aktywizacji i bard:ciej racjonalnego wykorzystania uwarunkowat1 sieci osadniczej, regionalnej specyfiki oraz lokalnych zasobów ludzkich, przyrodniczo-surowcowych i kulturowych do stymulowania rozwoju gospodarczego, prowadzących w efekcie do wzrostu poziomu ży
cia mieszkańców.
Należy podkreślić, źe możliwości stymulacji rozwoju tkwią
w samej sieci osadniczej - zhierarchizowanej i zintegrowanej
w system oparty o sieć ośrodków obsługi i samodzielność lokalną
i regionalną. Dobre zorganizowanie przestneni, wytwonenie sieci
powiązań i wzajemnych świadczeń stanowią zadania, które w syruacj i refonny ustroju terytorialnego 1decentralizacji władzy będą
stopniowo wzmagać podmiotowość zbiorowości tcrytonalnych choćby poprzez wymuszenie na \\'ładzach (miast. gmin, powiatów
i regionów) ?identyfikowania interesów swojego obs7.aru 01"87. UC7Cnia się nowych ról (w tym zwłaszc.za kreatora własnej polityki p!7estrzennej i gospodarcuj, wkomponowanej w sLCrSzy kontekst).
Okres przeobrażeń nie tylko zakonserwował .aóżnicowania
związane z istniejącymi układami przestrzennymi, ale przyniósł
dalszą polaryzację obszaru Polski na tereny pogłębiającej się de·
presji 7 jednej strony, a z drugiej - względnej poprawy wczcśnicj
szej, 1eps7ej już sytuacji. W ostatnich latach odnotowano również
utrwalanie się stanów psychospołecznej depresji na niektórych
obszarach kraju. Przestrzenne :crMnicowanie spolecznej apatii
związane jest m. in. z peryferyjnym polo.leniem wobec głównych
wiezłów sieci osadniczej w znaczeniu geograficLnym, ale i kulturowym, spolccmym i gospod'U"czym -czyli niedorozwojem związ
ków funk.cjonalnycb z wielkomiejskimi centrami. Potrzebne są
zatem działania „przybliżające" owe centra poprze? rozwijanie
telekomtmikacji, „rozpraszanie" zatru<lnienia ludności zamics1kującej po7a wielkimi mia~tami, ale taki'e w7ro'\t integracji funkcjonalnej (a tę umożliwia przede wszystkim regionali.Gacja).
W rozwoju regionalnym ważną rolę odgryv. a samoorganizacja i współdzialanie gmin np. we wspólnych przedsięwzięciach
inwestycyjnych oraz wykorzystaniu komplementarnych walorów
oraz specyfiki poszczególnych terenów (w tym również walorów
przyrodniczych i kulturowych). Wa7ne j~t bowiem nic tylko pielęgnowanie tradycji i poczucia tolsamości z zamieszkiwanym terytorium, ale tak.le poszukiwanie roLwtązań zmierzających do
wykorzystania (w dopuszczalnych granicach) dziedzictwa materialno-kulturowego do wzmożenia korzyści ekonomicznych i podnoszenia jakości życia mieszkańców.
-
-
Dr Mieczysław Miazga jest socjologiem-ttrbanistq., wieloletnim pracownikiem naukowym Instytutu Gospodarki
Przestrzenn.ej i Komunalnej, autorem licznych publikacji i opracowań z zakres11 zagadnień społecz110-prze
strzen1111ych. Uczestniczqc od 1991 r. w pracach nad
reformq ustroju terytorialnego, wykonał kilkanaście
prac st11dialno-badawczych i ekspertyz na rzecz b. URM
oraz MSWiA. Obecnie jest wicedyrektorem departamentu spraw spoleanycll w Kancelarii Prezesa Rody
Ministrów
„
27
TADEUSZ KOŁODZIEJ
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY NEGOCJACJAMI
AKCESYJNYMI A DOSTOSOWANIEM
POLSKIEGO PRAWA I GOSPODARKI DO UNII
EUROPEJSKIEJ
Odrzucenie w maju br przez Komisję Europejską UE kilkunastu polskich projeklów (co spowodowało obniżenie pomocy w ramach PHARE o 34 mln ECU) uświadomiło z całą mocą fakt, że
termi11y i warunki polskiej akcesji do UE zależą nie tyle od zręcz
ności negocjatorów ile od stanu polskiej gospodarki. Dobra kondycja polskiej gospodarki to koronny atut w ręku polskich negocjatorów.
Na kondycję gospodarki wpływa wiele czynników. Z punktu
widzenia naszych aspiracji przystąpienia do Unii Europejskiej niewątpliwie na czołoy,;ym miejscu plasuje si~ stan dostosowania gospodarki polskiej do standardów i norm unijnych; prawa polskiego do acquis communautaire; instytucji i procedur do tych jakie istnieją w Unii.
Tylko mleko odpowiadaj ące normom unijnym będzie dopuszczone do rynku UE; podobnie jest z wyrobami przemysłowym i , których swobodny przeplyw regiflowany jest m/i przez tzw. dyrektywy
Nowego Podejścia. Bardziej niź mnożenie przykładów prLemawia
do wyobrażni fakt, że już obecnie 2/3 naszych obrotów zagranicznych przypada na Unię Europejską.
Proces dostosowywania polskiego prawa i gospodarki do wymagań Unii Europejskiej stymulowany jest i ukienmkowywany przez
cztery podstawowe dokumenty.
I. Układ Europejski o stowarzyszeniu Rr ze Wspólnotami Europejskimi i ich krajami członkowskimi
2. Opinia IAvis/ Komisji Europejskiej n/t wniosku Po Iski o przyjęcie do UE
3. Strategia "Partnerstwo dla Członkostwa"
4. Nowe zadania programu PHARE
Ad. li
Podpisanie w 1991 r. Układu Europejskiego ustanawiającego
stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi wyznaczyło podstawowe kierunki działań dla procesu transfonnacji systemowej oraz było
praktycznym wyrazem włączania się Polski w polityczne i gospodarcze struktury Europy Zachodniej. W uchwale z dnia 4 lipca 1992
r. Sc:jm RP uznając podstawowe znaczenie Układu Europejskiego
dla przyszłości kraju wyraził naclzieję, że stowarzyszenie z Unią
Europej ską będzie słuźyć pnekształceniom i rozwojowi polskiej
gospodarki oraz zapewni w przyszłości Polsce właściwe miejsce w
jednoczącej się Europie. Ponadto Sejm podkreślił, że prowadzenie
dialogu politycznego, ścisłej współpracy gospodarczej oraz kultu-
28
.,
ralnej Polski z Unią Europqjską wymaga podejmowania działań przez
wszystkie organy państwa. Zgodnie z zaleceniem Sejmu Rząd opracował w styczniu 1993 r. Pr<•gram działań dostosowujących polską go.~poJarkę i system prtlwny do wyw1agań Układu Europejskiego. Program ten stanowił podstawę dla prowadzenia działań
dostosowawczych w kolejnych latach. Realizacja zadań ujętych
w programach była monitorowana i sporządzane były coroczne rapony o postępie prac w procesie dostosowawczym.
Potwierdzeniem polskich aspiracji do uzyskania członkostwa
w Unii Europejskiej było złożenie przez Rząd RP, w dniu 8 kwietnia
1994 r., oficjalnego wniosku w sprawie akcesji do tego ugrupowania. Układ Europ~jski w swych założeuiach nie gwarantował człon
kostwa w Unii Europcjski('.j i w związku z tym nic przygotowywał
w wystarczającym stopniu do osiągnięcia tego slatusu przez Polskę.
Przełomowe znaczenie w tym względzie miała polityczna decyzja
Rady Europejskiej na szczycie w Kopenhadze, w czerwcu 1993 r.,
otwierająca możliwości przystąpienia państw Europy Środkowej
i Wschodniej do Unii, po spełnieniu przez nie warunków politycznych i ekonomicznych wymaganych dla członkostwa. Warunki te
obejmują respektowanie zasad demokracji, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka i ochronę mniejszości narodowych; funkcjonowanie gospodarki rynkowej i zdolność przedsiębiorstw do sprostania konkurencji i siłom rynkowym Unii; wreszcie zdolność do
przyjęcia zobowiązań wynikających
z członkostwa.
Konsekwencją ustaleń kopenhaskich było przyj~cic podczas
szczytu w Essen, w grudni u 1994 r., strategii przcdczłonkowsk.iqj ,
w której strona unijna wyraziła wolę intensyfikacji i poszukiwania
nowych fonn współpracy z państwami stowarzyszonymi, wypdnienia niedostatków Układów Europejskich oraz wsparcia procesów dostosowawczych.
Dla procesu dostosowań w Polsce szczególne znaczenie miała,
pr.i:ygotowana w ramach powyźszej strategii przez Komisję Europejską, Biula Księga w sprawie integracji stowa.rzysztmych krujtiw
Rurnpy .(:mdknwl'j i W.<ichndnit>j z ry11/iie1u wew11ętn:11yn1 1IR przyjęta na szczycie Rady Europejskiej w Cannes w czerwcu 1995 r.
Dokwncnt ten zalecił priorytety i sekwencje działań w dostosowaniu prawa do regulacji obowiązujących w poszczególnych selctorach rynku wewnętrznego. Na tej podstawie oraz jak również analiz
dotyczącyc·h osi<U:,miętego stopnia dostosowania prawa opracowany
został HarmomJgram działań d()sttJStJwujących pt1l~ki system prawny do zaleceń Białej Księgi Komi~ji f:uropej.~kiej w sprawie integracji zjed110/i1ym rynkiem UE. Harmonogram został przyjęty przez
Radę Ministrów w dniu 15 lipca 1996 r. i jest dokumentem rządo
V/)'Ill służącym organizowaniu i monitorowaniu przebiegu działań
dostosowawczych w obszarze rynku wewnętrznego. WsktUuje on,
które struktury administracji państwowej są odpowiedzialne za opracowanie pr~jcktów now-ych aktów prawnych oraz za nowelizację
obecnie obowiązujących. Harmonogramjcstjednąz podstaw oceny
:zaawansowania procesów intc&rracyjnych przedstawianej corocznie
przez Rząd w fonnie raportu Sejmowi RP.
Ocena projektów aktów prawnych pod względem ich zgodności
z prawem wspólnotowym - na podstawie uchwały Rady Ministrów
nr 16/94 · stała się istotnym instrumentem prawidłowego i prewencyjuego oddziaływania na ministerstwa i urLędy centralne w procesie dostosowania prawa. Od marca 1994 r. (lj. od dnia wejścia w
życic powyższqj uchwały) do końca marca 1998 r„ wydano 2320
opinii na temat zgodności projektów aktów normatywnych z acqai<>
communautaire. W toku tej procedury uznano, iż 42 projekty aklów
mmnatywnych pozostają w sprzeczności z prawem wspólnotowym.
Spełniając v.rymogi uchwały Sejmu RP w styczniu 1997 r. została przyjc,:ta przez Rząd Na1vdowa Strateg1~1 Integracji (NSI), systematyzująca dotychczasowe przedsięwzięcia integracyjne i określająca zadania dostosowawcze w okresie bezpośrednio poprzedzającym członkostwo. W dniu 2 I maja 1997 r. dokument ten był przedmiotem obraJ Sejmu RP. NSI opiera się na załoi.eniu, iż członko
stwo Polski w UE obejmie intei:,rrację we wszystkich obszarach, przyczyni się do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarc1cgo i przyrostu miejsc pracy, przy j ednoczesnym dążeniu do stopniowego wypełniania kryteriów unii gospodarczej i walutowej. W celu realizacji zadań ujętych w Strategii opracowany został HtmnomJgram działań implementacyjnych NSI określający zadania dla poszczególnych ogniw administracji państwowej.
Narodową Strategię Integracji oraz wcześniejsze programy dostosowawcze aktualizuje i wzbogaca Narodo"'Y Prt1grtun PrzygtJttJwunia do C<.łonkt1stwa w Unii Europejskiej (NPPC). Uw;,ględ
nia 011 akt11a.lne prit>r)'tety RZJldu oraz zalecenia K"misji Europejskiej zawarte w Opi11ii nt._polskiego wnitJ.~ku" członkostwo"' UE,
ze szczególną uwagą traktując priorytety, kttłre znalazły .się w "Partnerstwie dla czlo11kostwa".
Ad.11
W dniu 16 lipca 1997 r. Komisja F.uropqjska przedstawiła Radzie UE oraz na forum Parlamentu Europejskiego pozytywną Opinię (Avis) o Polsce - kraju kandydującym do członkostwa w Unii
Europejskiej. Opinia ta zawiera rekomendację dla Wspólnot Europejskich oraz ich pai1stw członkowskich do rozpoczęcia negocjacji
z Polską. Wniosek ten został przyjęty przez ktaje członkowskie UE
podczas Szczytu Rady Europqjskicj w Luksemburgu w gnidniu 1997
roku.
Opinia Komisji Europejskiej zawiera ocenę sytuacji w Polsce
jako kraju, który dokonał transformacji systemowej, pI2eprowadził
głębokie refonny gospodarcze i dzięki temu odnotownje znaczący
wzrost gospodarczy, postęp społeczny oraz wyraźne zbliżenie do
standardów europejskich . .Jednocześnie Avis wskazuje na dziedziny, w lctórych dostosowania do rozwiązań w1>pólnotowych wymagają kontynuowania reform i podjęcia dalszych prac tak, by było
możliwe w ciągu najbliższych kilku lat osiąi;,'Tlięcie pr;:ez Polskę
zdolności do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa w
Unii Europejskiej.
W konklu'lji SM1ej Opinii K()niisjll Europejska stwierdziła, że:
Polska jest krajem demokratycznym o stabilnych instytucjach gwarantujących rządy prawa, prawa człowieka i poszanowanie mniejszości narodowych;
Polska może być uznana za funkcjonującą gospodarkę rynkową i będzie w stanie sprostać pre~ji konkurencji i sił rynkowych
w Unii w średnim okresie;
jeżeli hędą kontynuowane prace nad przeniesieniem doroblcti prawnego Wspólnot Europejskich, tzw. acquis communautaire,
szczególnie w zakresie rynku wewnętrznego oraz nad jego wprowadzeniem w życie, Polska powinna stać się zdolna do pełnego uczestnictwa w rynku wewnętrzi1ym w średniej perspektywie. Szczególne
wysiłki i inwestycje potrzebne będą w celu spełnienia warunków
acquis w takich sektor.i.ch, jak rolnictwo, ochrona środowiska i transport. Do skutecznego stosowania i egzekwowania acquis communautaire, niezbędne będą dalsze refonny administracyjne.
W świetle tych rozważań, Komisja Europejska zaleca otw11rcic
negocjacji z Polskq w sprawi<;jej przystąpic111~1 do lJJlli; podkreśla
jąc zarazem rol(: wzmocnione/ strategii p1zcdakccsxinc;i w przygotowaniach do spełnienia wymogów członkostwa i ko11tynuaą;i' dostoso1v,1ń w szczególności w obszarach określonych w OpiJJJi.
Ocena
spełniania
kryteriów politycznych przez
Polskę
W Opinii Komisji Europejskiej podkreśla si~. że Polskajuż obecnie spełnia polityczne kryteria członkostwa. Konieczne jest zatem
utrzymanie dotychczasowej polilyki w tym zakresie. Waga kr)1crium politycznego wzrosła po pt"Lyjęciu w Traktacie z Amsterdamu
wzmocnionych przepisów o przestrzeganiu zasad wolności i demokracji, praw człowieka i podstawowych wolności, które uznane zostały za "wartości konstytucyjne".
W Opinii Komisji, polityczne instytucje w Polsce ńmkcjonuJą
spmwmi: i w st:tb1J11ych wanmkach. Funkcjonowanie władz wykonawczych ocenia si~ pozytywnie, zwracając jednocześnie uwagę na
niektóre braki, w tym dotyczące rozwoju autonomii samorządów
lokalnych, wdrażania ustawy o służbie cywilnej itp.
W dziedzinie sądownictwa zwrócono uwagę na przewlekłość
procedur sądowych i trudności z egzekwowaniem orzeczeń oraz
względnie niskie wynagrodzenia sędziów, powodujące odpływ kadr.
W celu wzmocnienia pozycji sądownictwa przyj~to w ostatnim czasie kor.cystne dla sędziów rozwiązania w zakresie zaopatrzenia emerytalnego.
Komisja zwr.:1ca uwag~ na konieczność zakończenia procedur
związanych L. rekompensatami za majątki bezprawnie zagrabione.
Komisja EuropcJska stwierdza, że wolność słowa jest w Polsce
zapewniona, „pon11ino istniejqcyc/1 problc111ów': Rząd RP uczynił
z umocnienia wolności słowa oraz jawności życia politycznego·
ważny priorytet swoich działań i nic nie wskazuje na to, że wolność
prasy jest ograniczona.
Pewną uwagę poświęcono wojsku, policji i służbom specjalnym,
podlegającym kontroli cywilnej. Według Komisji, władze cywilne
napotykały na sporadyczne tmdności w kontaktach z siłami zbrojnymi, zaś policji wciąż brak jest odpowiednich środków na efektywną walkę z narastającą przestępczością, a w szczególności przestępczością zorganizowaną.
Mimo powyżej wskazanych ograniczeń w Avi> nie odnotowuje
sią problemów w odniesieniu do pod'ttawowych praw człowieka.
Ocena spełniania kryteriów ekonomicznych
W zakresie kryteriów ekonomicznych Komisja Europejska pozytywnie ocenia ogólną sytuację gospodarczą w Polsce. Rząd RP
podziela pogl ąd Komisji Europejskiej o ismieniu potrzeby kontynuacji reform, ko11sekwcnf11cgo podcJmowania ti'ysilków w celu utrzymam:1 i pogłębiania równowagi makrockonomiczneJ oraz dalszych
przemian stnikturaln_ych. Takie są również założenia programu gospodarczego, które Rząd będzie realizował po przyjęciu "Średnio
okresowej Strategii Finansowej na lata 1999-2001.', a tak.że długo
falowej "Koncepcji strategii rozwoju gospodarczego".
W Avis dostrzega się konieczność długookresowqj stabilizacji
finansów publicznych, co wymagam.in. realizacji reformy systemu
emerytalnego. Rząd pol.~lii pndjąlju.t int11n.91wnP Jziulania prowadzqc·e do M'drożenia w fJ•cie reformy systemu ubezpieczeń sp<Ńeci.
nych. D11ża część aktów prawnych wdrażających tę reformę w.~ta
ła zaaprobowa11a przez Sejm i podejmowane sq starania, aby jej
wejście w ż.ycie nie 11/egło dalszemu opóźnieniu. Ponadto kontynuowane są działania mające na celu ograniczenie deficytu finansów
publicznych i wzmocnienie dyscypliny budżetowej.
W celu wzmocnienia kapitałowego i poprawy efektywności polskich instytucji finansowych realizowana jest polityka ich restrukturyzacji, konsolidacji i prywatyzacji, w tym także z udziałem inwestorów strategicznych. W tej dziedzinie przyjęta została "Strate·,
29
~~~~~~~~~~G_a_ze_t_a_Wi_o~~-e-~_ó_dz_tw__R_P-=-(N_R__2~,2_0~cz_e~rw~c_a_1_99_8~}~----~--------------.., . ___~~~--------~-----G-•_~_e_ta_W.._01,~e·~ód.
w ~ztw___R_P~(_N_R_2~,_2_0_c_z_erw~ca~1-99~8):..-o~~~---------~~
gia umacnianiu :;ystemu bankowego"' Polsce", "Program prywatyzacji banków z udziałem kapitałowym Skarbu Państwa do rtJku
2000", a także "Program poprawy efektywności i wzmocnienia kupita/owego sektora uslug flna11soHIJICl1 ".
W dziedzi11ie przemysłu Komisja podkreśla J1oryzo11ta.h1y c/Ja
rakterpolitykiprzemys/owej w UE orazpostuluje. aby polityka prze·
myslowa krajów apiiJaJjqcycb opierała siq na otwartych i konkur.:11-
kontroli. ścigania i karania. Rząd będzie nadal podejmował wysiłki
w celu ograniczenia występowania tego zjawiska.
W dziedzi11ie liberalizacji zewnętrznej w Opinii Komisji podkreśla siir isfl1ic11ic silnego nacisku na utrzymanie ochrony !Om1al11cj ora:T. po?ataryfowęj w sektorze rolno-spożywczym oraz opóimimia w obmianiu taryfcelnych w imporcie stali i produktów far-
cxfnycń rynk,1cJJ. Rząd
R7.ąd plltwierdza determinację w znoszeniu ceł zgodnie z terminarzem i zasadami określonymi w Układzie Europejskim. Nie ma
t..adnych opóźnień w obniżaniu stawek celnych w odniesieniu do
produktów farmaceutycznych, które pod względem celnym traktowane są tak samo jak inne towary przemysłowe. Znoszenie ceł na te
towary przebiega zgodnie z harmonogramem przyjętym w Układzi e
Europejskim . Obmżki ceł w sektorze stalowym i petrochemicznym
uwarunkowane są kontynuacją działań rei.-truktlJJ)'zacyjnych i modernizacyjnych. TenninarL tych obniżek był uzgodniony ze stroną
unijną. W 41ad za postępującą restru.kturyzacją nastąpi ogranicz.anie
osłony celnej.
Podejmowane są d7iałani a miierzające do modernizacj i polskiego rolnictwa i przemysłu ro lno-spożywczego, które ułatwią procesy
adaptacyjne i umo.lliwią dals..:ą liberalizację handlu w tyrn sektorze.
Przeszkodą szybszej liberalizacji są różne formy dotacji do eksportu towarów rolno-spożywczych stosowane przez państwa UE,
w przeciwieństwie do Polski, która ich praktycznie nic stosuje.
Opinie i zalecenia Komisji Europejskiej w odniesieniu do rolnic1wa i n>zw()ju w.fi są zbieżne z perspektywicznymi założeniami
polskiego Rządu. Rozwiązywanie problemów polskiego rolnictwa
i wsi Rząd upatmjc w strategii w ielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, w której rolnictwo jest wa7nym choć nie jedynym
komponentem. Skalir problemu, przed jakim stoi Polska ilustruje
chociażby fakt, 7c aby do roku 2010 zmniejszyć bezrobocie na wsi
o połowę ora..: zatrudnić 70% przewidywanego przyrostu ludności
wieW1.iej w wieku produkcyjnym i zbliżyć model zatrudnienia do
rolnictwa w UE, należałoby w ciągu najbliższych lat stworzyć ponad 2 mln nowych miejsc pracy poza rolnictwem.
w pełni podziela ten pogląd, czego wyrazem
jest opracowruiy dokument "Zalounia długookresowej politykipnemysłoH'ej",
I
który jest spójny
z podej.~ciem prZjjętym przez
Unię,
podobnie jak wspomniany wcześniej dok'Ument ''Polityka strukturalna Polski w perspektywie integracji z UE"'. Realizowana obecnie
polityka przemy-;łowa rna charakter horyzontalny i prorynkowy. Jest
ukierunkowana na wspieranie koułurencji , demonopolizacjir orc1Z
rozwój sektora prywatnego. Tworzone są warunki dla restruktwyzacji polskich przedsiębiorstw oraz zintensyfikowania przez nie alcumulacji kapitału. Wdrat.anc są programy restrukturyzacyjne w sektorach wrażliwych oraz w regionach prLe.l.ywających trudności dostosowawcze.
Komisja Europejska wskazuje w Ans na konieczność rvzwią
za11ia problemów w stcr7.c gómictwa, hutnictwa iprzemyslu stocz11iowcgo. W tqj dziedzinie przygotowywane są bądź już realizowane programy restrukturyzacyjne (m .in. Górnictwo węgla kamiennego - polityka państwa i sektora na lata 1996-2000; Program dostosowania górnictwa węgla kamiennego do warunków gospodarki rynkowej i międ.Lynarodowej konkurencyjności; Program restrukturyzacji organizacyjnej przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Polskie Górnictwo i Gazownictwo; Projekt strategii dla sektora naftowego dotyczący jego rcstrukturyzaqji i pJ)'watyzacji na najbliższe
10 lat.
Opracowyw:my jest program restrukturyzacji przemysłu stalowego. Zgodruc z pororumicnicm z Komisją Europejską program
ten zostanie przyjęty pnc7 Rząd w czerwcu 1998 roku.
W dziedzinie pQpra"'' konkurenc)rjności polskiej go.\podurki
Komisja postuluje osiqgnięcic zdolności du konkurowania na jednolirym rynku. kiedy znikną gr.mice i bariery pomiędzy pol'lką gospod:irk4 i gospodorkamip3ństw UE Rosnąca zdolność do sprostania konkurencji na dużym rynku europejskim ma zasadnicze znac7enie dla Polski. j~I ona bowiem podstawą korzyści, jakie niesie
7e sobą integracja L UE w postaci przyspieszenia wzroscu gospodarczego ~•ymu lującego pnyrqst zatrudmema. podniesienie jakości
życia i ..:więks.lenie szans r~oju społecznego. Konkurencyjność
wymaga przyspieszenia tempa restrukturyzaLji, w tym prywatyzacji, oraz ZH•iększenia tJtwartości gosplldarc·zej. Oznacza to również
potrzebę dalszego twor1cnia sprzyjających warunków dla napływu
inwestycji z.agranicznych, prywatyzacji dużych przedsi4tbiorstw pań
stwowych oraz modernizacji sektora rolnego. Wsparcia finruisowcgo i nowych rozwiązań prawno-administracyjnych wymagają także
badania naukowe oraz ośrodki naukowo-badawcze współpracujące
L prLedsiębiorstwami.
R7ąd p!7yjął program "Międ1J111arodoti•a konk11rencyjność polskiegt> przemy:;łu - Prt>grum polityki przemysłowej 11a lata 1995-
1997". Po odpowiednich modyfikacjach program ten powinien być
kontynuowany w latach nastirpnych, ze szczególnym uwzględnie
niem działań mających na celu do:,losowanie do standardów europejskich. Prowadzone są prace nad projektem "Programu prywary-
zacji do ro/tu 200 I·: którym.m. pTZewiduje reprywatyzację i zwrot
1944-1962 oraz hannonogram prywary7.JJC)i 1stotn)'ch dLiedLin gospodarki w Jatacli 1998-2001.
Komisja Europcj~ka podno<>i kwestię iftnie11ia w Polsce "szarej strefy". Kolejne Rządy sukcesywnie podejmowały działania
zago.nu~tcgo mienia latach
I
!
I
7lnicl7ającc do skutecznego ograniczenia "szarej strefy~ m.in. poprzc1 odpowiednie zmiany w systemie podatkowym, systemie rachunkowości, co spowodowało w efekcie, ż.c strcfu ta ulega ogrnnicr.eniu. W 1994 r. zostały opracowane "Propozycje działań zmien;ającyc/1 do ogra11iczt11ia zasięgu szarej strefy gospodarczej". Realizując zalecenia wynikające z tego programu podjęto szereg ckialań legislacyjnych, umożliwiających wchłonięcie szarej strefy prLeL
legalną gospodarkir. włączając w to silne i skutecme mechanizmy
30
maceutycznych.
W .\trutegii r()-:,woju wsi i ro/11ictw1J
wysiłki koncentrują się na:
• 7większaniu nakładów na edukację i reorganizacje nauczania celem przekwalifikowania siły roboczej na terenach wiejskich,
• przebudowie otoC?.enia rolnictwa i rozwoju in~truktury
handlowej (gicłJy. rynki, hurtowe), finansowej. doradczej, technicznej i społecznej.
• pobudzaniu przcdsi4tbiorcrości i popierania wybranych ckiedzm rolnictwa m.in. rx>p!7ez wdrażanie postępu biologicznego i technologic7ncgo. kreowanie prozdrowotnej polityki lywn<>ściowej,
• poszukiwaniu nowych rynków zbytu ula towarów żywno
ściowych na rynkach su·iatowych 111.in. poprLCZ integrację łańcucha
żywnościowego, czyli dostosowanie produklów rolnych do wymogów p!7emyslu prLetwórcLego i handlu,
• prowadzeniu polityki prodochodowej ..:apewniającej stabilizację gospodarstwom rolnym (popr..:ez reformę systemu podatkowego, ulgi podatkowe, linie kredytowe wspomagające tworzenie
miejsc pnicy na wsi.
• dostosowaniu gospodarki żywnościowej do wymogów integracji z Unią Europejską.
Kwestie podnoszone przez Komisję Europejską w odniesieniu do sektora jinansowe!(o, a dotyczące rozwoju transakcji bezgotówkowych, prywaty7acji banków i ich wzmocnienia kapitałowego. zwiększenia liczby spółek na giełdzie papierów warto·
ściowych , są dostrzegane przez Rząd, który podjął w tym zakresie szereg dLiałań . Nowa ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi , która weszła w życie z końcem 1997 r., doprowad.l1ła do dalszej harmonizacji polskiego ustawodawstwa
dotyczącego rynku kapitałowego z regulacjami prawa wspólnotowego. Pr7cw1dUJC ona możliwość świadczenia usług maklerskich przez 1.agranicme podmioty poprzez oddziały i przedstawicielstwa. Jcdnoc7eśnie już obecnie istniejące w Polsce domy
maldcr<;kic spełniają wymogi kapitałowe zgodnie z dyrektywą
w~pólnotową.
konsolidację i
Da/.,·ze dz.lulania Rządu hędq ukierunkoH1ane na
wzmocnienie sektora finansowego, aby lffógł efek·
tywnie f 11nkcjon<Jwać w ramach ry11ku
niu przez Po/.,·kę czltJnkfJsh4•a w UE.
wewnętrznego
po
UZ.}'~lw
W 7wią7ku z aspiracjami Polski do uzyskania "'dalszej perspektywie członko.,·twa w unii gospodarczej i "'al11toH1ej, podejmowane są stopniowe działania zmierzające do zmiany prawnych
warunków funkcjonowania banku centralnego. W SLCLególności
..: nowych przepisów Konstytucji RP oraz Ustawy o Narodowym
Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 r. wynika, iż kwestia niezależności banku centralnego oraz możliwość prowadzenia przez
NBP polityki pieniężnej uległa j akościowej zmianie, której kierunek wyznaczają zasady olcreślone w Traktacie z Maastricht.
Konsekwencją tego jest m.in. wprowadzenie zakazu finansowania priez NBP deficytu budżetowego. wszystkie dotychczasowe
średn i ookresowe programy makroekonomiczne. a także projekt
"Średniookresowej strategii finansowej na lata 1999-200 I" oraz
projekt długofalowej ·'Koncepcji strategii rozwoju gospodarczego". są zbieżne z celami stawianymi przed pol ityką gospodarczą, wynikaj ącymi z Traktatu o Unii Europejskiej, a dotyczący
mi stabilności cen, ograniczania deficytu budżetowego 1 długu
publicznego. Opracowywany jest program dochodzenia do unii
gospodarczej i walutowej, który będzie goto"W-y w 1998 roku. Program ten będzie zawierać działania niczbtrdne do przekształce
nia polskiej gospodarki, tak aby była w stanie trwale wypełniać
fiskalne i monetarne kryteria Unii. Oznacza to m.in. nieodwracalność reformy systemu emerytalnego oraz dalsze usprawnienia systemu podatkowego.
Obecnie obowiązujący w Polsce :;y:;tem p<Jdatków od fok•a-
rów i usl11g stk•orwny wstał w oparciu t> główne zasady wspólnotowego prawa regulującego kwestie VAT. Niemniej jednak należy zgadzić się z opinią Komisji Europejskiej, że w p.:in1yt:h
dzicdzi11ach system ten odbiega od zasad obow1ązu1~1cych w UE
Dotyczy to przede wszystkim: możliwości zwrotu VAT podatnikom nie zarejestrowanym jako płatnicy VAT na terenie Polski ora.l
zakresu stosowania zwolnień z podatku VAT w zakresie podmiotowym jak i przedmiotowym. Występują niewątpliwie znaczne
różnice między systemem polskiej akcyzy, a rozwiązaniami stosowanymi w krajach Unii. Dotyczy to w szczególności broku skła
dów podatkowych.
Opinia Komisji Europejskiej odnośnie polityki regionalnej podnosi kwestię braku podstaw prawnych tej polityki; ograniczonego
zakresu instrumentów finansowych shiżących realizacji polityki rozwoju regionalnego, braku określonej puli środków krajowych na
współfinansowanie projektów otrzymujących środki z Funduszy
Struktnralnych, a zwłaszcza braku jasno 7definiowanych kompetencji urzędów centralnych w zakresie realizacji polityki regionalnej.
Wszystkie sformułowane przez Komisję Europejską uwagi
i wmoski są przedmiotem uwagi R7,ądu. Podjęto szereg d.Liałań mających na celu przyspieszenie wdrożenia odpowiednich asad i mechanizmów polityki regionalnej. W lipcu 1997 r. Zespół Zadaniowy
ds. Polityki Strukturnlnej w Polsce zakończył prace nad raportem
"Polityka strukturalna w per:;pektywie integracji z Unią Europejską", któJ)' zawiera szereg zaleceń dla Rządu przyjętych przez Radtr
Ministrów w dniu 9 września 1997 roku. W tych rekomendacjach,
zgodnie z wnioskami zawartymi w Ans, zostal polo7:ony nacisk na
opracowanie zwartej, horyzontalnej polityki strukturalnej, analogicznie do funkcjonującej w krajach Unii Europejskiej. Polityka ta powinna sprzyjać zrównoważonemu ro7wojowi r1:gionalnemu oraz stymulować zmiany relacji międzysektorowych i międzyproduktowych
w takim kicnmku, aby gospodarka była zdolna do stałego utrzymania pozycji konkurencyjnej. "Program wspierania rozwoju instytucji regionalnych, d.Liałających na rzecz transforu technologii'" prryjęty przez Rząd ma służyć rozwojowi mnowacyJności w 11cktorzc
małych i średnich przedsiębiorstw przez mtensytikacJę transfem nowoczesnych proekologicznych technologii.
Został opracowany program decentral1z.aCJi funkcji państwa i zwią
zanych z tym refonn społecznych 7 uwzględnieniem tych elementów polityki regionalnej WE, które zostały zawarte w Traktacie
o Unii Europejskiej.
Rząd podejmie prace nad projektami regulacji prawnych w sfer-le polityki regionalnej z uwzględnieniem postępującej decentralizacji fonkcji państwa orn7 opracuje zintegrowany, wieloletni program rozwoju regionalnego Polski. Szybka realizacja opracowanych
i zankccptowanych przez Rząd czterech pilotażowych programów
dla wybranych regionów powinna przyczynić siir do usprawnienia
wdra7,ania zasad i procedur wspólnotowej polityki regionalnej.
Została także przygotowana "Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju - Polska 2000 Plus" wpisująca
się w przestrzeń europejską, tworząc tym samym podstawy dla
współpracy z UE i jej krajami członkowskimi w ramach inicjatyw
unijnych, w tym w ramach przedsięwzięcia pod nazwą "Europejska
perspektywa rozwoju przestrzennego.
Ad Jl
Rada Europejska na szczycie w Luksemburgu w grudniu 1997 r.
z elementÓ\\ Agendy 2000. Celem tej strategii jest udLielenie państwom stowarzyszonym praktycznej i finansowej pomocy we wprowadzaniu
rcfom1 stanowiących konieczny warunek dla uzyskania członkostwa
w UE. Strategia koncentruje się na gJównych problemach, które
zostały zidentyfikowane w Opiniach nt. wniosków krajów stowarryS?onych o członkostwo \\ UE, zwracając szczególną uwagę na
następujące wymagania horyzontalne:
• wzmncnienie .~truktur admi11istracyjnyclr i sn11orzenie K•aru11kóH• dla ich .\prawnego funkcjoriok•ania. Strategia podkreśla koniccmość udzielenia pomocy przez WE w rozbudowie struktur aJminislracyjnych i systemu sądownictwa zdolnych wpewnić przestrLeganie prawa oraz w szkoleniu specjalistów zwłaszcz,a w nastę
pujących dziedzinach: prawa, ceł, rachunkowości, kontroli budże
tu, ochrony środowiska, telekomunikacji, inspekcji weterynaryjnej
i fitosanita.mcj, kontroli technicznej, statystyce, energetyce. Powinny zostać rozbudowane odpowiednie struktury dla zwalczania nielegalnej imii;,rracji, przemyru narkotyków, walki z międzynarodowymi
grupami prLestępczymi.
prąjęła wzmocnioną strategię przcdakccsyjnąjako jeden
- wdrożenie w.~póln<>fowyc/1 sta11dardók' do dzialal11ości przed:;ięhior:;tw.
Dotyczy to głównie takich kwestii jak: warunki pracy,
transport, energia, obrót produktami żywnościowymi, kontrola procesó\\ produkcyjnych, stosowanie uczciwych praktyk hanJlowych.
Stosowanie przez przedsiirbiorstwa takich standardów pozwoli im
zwiększyć konkurencyjność i osiągnąć zdolność funkcjonowania w
ramach wewnirtrznego rynku Unii Europejskiej.
Strategia zakłada. że dla pomyślnego pt7ebiegu procesu akcesyjnego niezbędne jest stworzenie odpowiednich ram prawnych
i organizacyjnych dla kształtowania wspólnych działań Komisji
i państw stowarzyszonych służących przygotowywaniu programów
dostosowawczych i wdrai:ania określonych w nieb zadań. Sluzy te1"U
k<Jncepcja "Partnerstwa dla Członkostwa", lepsze Hrykon;J•stanie
proced11r przyjętych "' Układzie Europejskim oraz udział krajów
stowarzysz<>nycń w programach k'SpólnotoKiych i mechunivnuch
fu11kcj<>nowania acquis.
Dokument "Partnerstwo dla członkostwa" zostal pn;yjęty przez
dniu 25 marca 1998 r.
Pełny dokument "Partnerstwa", oprócz listy priorytetów krótko- ( J998 rok) i średniookresowych, zawiera również aneks, w którym streszczone zostały wszystkie rekomendacje z Opinii Komisji
Europejskiej na temat wniosku o członkostwo w UE. W opinii Komisji nie są to priorytety, a jedynie zalecenia pewnych d:.óalań. Wynika z tego, iż Polska będzie musiała w nadchodzących latach podjąć kompleksowe d7iałania <lostosowawcLe (nie tylko te średnio
okresowe, które Unia Europejska zamierza wespneć finansowo),
aby przygotować się w jak największym stopniu do przyjęcia praw
i obowiązków wynikających z członkostwa.
"Partnerstwo dla członkostwa" zawiera także koncepcję ujęcia
w jednolite ramy finansowania słu.lącego wdrażaniu priorytetów
dostosowawczych. Służą temu 11owe (.llSady /11nkcjonowt1nin PHr4RE oraz 11owe struktury zar-J{dzania pon1ocą fi11at1SOH'fl· Podstawowym elementem "Partnerstwa dla członkostwa" jest McmoranKomisję Europejską w
31
;[
dum Finansowe. Oba le dokumenty zast~ują dokumenty programowe. które były dotychczas stosowane pue:.c. program PHARE.
Środki pomocowe wunm•1ią tylko jedno u f.rtldel ftnanso,,.•ania,
dalsze ~roJ/.i p1Jdwd:.ą ze źródeł /i.rajo!Vych oraz kredytów z mię
dzynarod01•,•d1 imtyt11c'ii finan'>Ol(J!<'h.
Cele określone w "Partnerstwie dla czlon/.ostwa" są realizowane w Polsce prą pomocy Pr<>gramu Pr..J'gOtowani11 do C;Jonkostwa w UE. Kom1~ja llę<lzic regularn ie przedstawiać Radzie Europejskiej rapor1 o wynikach 0~1ąganych realizacji celów okre:śło
nych w "Partnerstwie dla cLłonkostwa•· i NPPC. Pierwszy rapem
zo~tanie p17ygotowany w końcu 1998 roku. Od post~u w realizaCJi priorytetó~ U7akznionc będzie finansowanie 'Z.C środków Wspólnoty. Ta l3..'iada warunkowośc1 zawarta w memorandum Finansowym - omacza ont1, te przyznawanie pomocy finansowej uwarunkowane jest pm:stm:gamcm zasad demokracji i prawa oraz osiąga
nym postępem w n~alizacj1 ustalonych pnorytetów.
Dodatkowymi instrumentami, które - oprócz NPPC - przygotowują do członl.ostwa ~ą. "Wspólna oceno priorytetów p<1lityki go-
spodarczej", "l'ukt przeciw zorf(unizo,,.•anej przestępcz;o.~ci" oraz
"Harmonogram Jm:łwdzenia do rynku „.e,.,nętn;nego" (Rt1ad
Map).
"Ham1ono1,rram" jest dokumentem roboczym Komisji Europejskiej przedstawiającym metodę. 7a pomocą której priorytety dotyczące rynku wewnętnnego powinny być ujęte w NPJ>C. Zwraca siC(
przy tym uwagę na od pow icdnic p17ygotowanie tzw. użytkowni
ków końcowych rynku "'e"'nętnnego or.i.z podnoszenie jakości in~tytucj1 i kwaltfikaCJi kadr zapewniających efektywne wdrożenie
prawa wspólnotowego.
Ad. 41
Program PHARE jest podstawowym instrumentem wzmocnionej t.tratcgii przcdczlonkowskiej. Pierws;oplanowy m celem PHA-
RE je.\t lł''parcie pr-..j'gOtowań do c;Jonko.UK!a w Unii E11ropejs/.iej popr..e;. lconce11tracjr pqmocy finansowej na pr..ejmqwaniu
"'Spólnot<1"'eg<1 doroblc11 pra"•nego, a w SZC*Jgólno..fci, na priOT}'tetacli :.Jdenf)jikulł'tmych "'"Partnerstwie dla C:Jonkostwa" ora;
w Varodowym Programie Pr.J'J:ol<1,,.•ania Polski do C:Amliostwa
w UE. Co rol..<1 KomiSJ:l Eumpej'il..a podpisuje z Polską Memoranuum Finansowe. w którym strona polska 7obowiązuje się do reałi
zllcji określonych priorytetów w~kaLanych w NPPC. a wynikają
cych z "Partnerstwa dla członkostwa", a Komisja podejmuje zobowiązanie clo linansowcgo wsparcia ich realizacji. Oprócz krajowego programu PllAR F. Polska będzie korzystać w nadchodzących
latach z programów wielonarodowych bezpośrednio związanych
z dostosowaniem do wspólnotowego acquis.
W programowaniu wspólnotowej pomocy finansowej będą brane pod uwagę priorytety 1 tcrmmy ich realizacji ujęte w NPCC Od
roku 1998 pomoc finansowa ze środków PHARE będzie przemaC7ona na 11as1ępującć działania:
budowa in,tyt11cji (olc()/o 30% rocznej alokacji PHARE):
wspieranie in.,1ytucj1 demokratycznych. umacnianie rządów pmwa,
administracji publicmej 1je<lnostck sektora użyteczności public-mej
w celu zbudo\\ :inia koniecmych ~truktur instytucjonalnych i administrncyjnych i wyszkolenia kadr potm~bnych dla wdrni:ania acqwS.
_DP
WVJEWODZTIVJL\
~Af~TA
'U'
,
nr 2, rok 1,
Kraków, 20 czerwca 1998 r.
w\pieranie in,,.'t'S(J'<:}I (około 70~~ alokacji rocznej): dostosowanie polskiej infrastntktury do standardów prawa wspólnotowego. Pomoc ta loncentrować się będzie na:
I. d7iałan111ch strukn1ralnych obejmujących w szczególności
restruklury.1acj~ rolnictwa. roZ\\Ój regionalny oraz inwestycje w ka-
TELEKOMUNIKACJA POLSKA S.A.
My
łączymy
ludzi ...
pitał łudzi.i ,
l i. dostosowaniu do norm wspólnotowych w szczególności
w odniesieniu do ochrony środowiska. rolnictwa, przemysłu. bezpieczeńslwa 1 higieny pracy, lrJtlSportu or.u telekomunikacji:
Ili. wspólfinnnsowanm dULych przcdsic;;wzi~ infrastrukturalnych;
IV wspieraniu rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw.
Kolejne alokacje J>HA RE będą śctśle związane z realizacja przez
Polskę zobowiązań zawartych w Programie Przygotowania do Czlonkostwa.
Zgodnie z propoącją Kom1sJ1. po roku 2000, poa PHARE.
pomoc przcdczłonkowsl..a LOstamc wzmocniona popr2ez coroczne
dodatkowe wyplaty z prLeLnaczemcm na rozwój rolnictwa i na pomoc strukturalną zbliżoną do Fundus7u Spójności.
Poza środkami z fundu~7u Pl IARE Polska. będzie finansować
rcah7ację priorytetów do~to-:owawc7ych z wlasnego budżetu or.17 7
kredytów międzynarodowych in~tytucj i finansowych takich jak
l:.uropcjsk1 Bank Inwestycyjny (EBI), Europejski Dank Odbudowy i RoTwoju (EBOR) i Bank Światowy. Benwrotna pomoc z PHARE ma hyć kalali7.atorcm dla kredytów z powyższych instytucji, które
będą shuyć pr1cdc w~1ystk1m realizacji dużych projchów inwestycyjnych.
Pomoc finansowa ze strony Unii Europejskiej będzie uzależ
niona o<l reah1acJ1 7obow1ązwi wynikających z Układu Europejskiego jalt rówmeL o<l 11talcgo postępu w wypełnianiu prze7 Polskę kry
teriów cLłonl..o:-.twa określonych przez Radę Europejską w Kopenhadze.
Rea~umując-, na/ezy podkreślić, iż w <>drlY..nieniu np od Mini-
sters'"•a R olnictwa,
SpraH-•iedliHlości c~·
Spraw Zagranicznych,
<>dp<>,,../adającycli
C~f(O
;u konkretny odcinek życia społecz.no-go.~podar
kraj11, UKIE je<;/ lio<1rdyna/Qrem, zwornikiem działań na
r:ec; :intexro,,.•an/a Pof.,lii :e Mru/aurami europejskimi. Same
d;ia/ania 1nają :aś 111iejsce 11a wsv·stkich po;.iomach administracji u ntrulnej i lokulnej, państwowej i !l11mor-..q_dmvej, pr}'H'iltnej
cv·li gt1.\pfldarc·:ej: proH•adu11ie gospodarstw d<1111Q"'yc/1 i jed110~td gt11pfldarc-:,rch. lm1y111i sio"'')'. integracja dotyczy ka!dego oby"'atela, 11u kat.dym \la111Jwi~k11. TraH'f!stujqc ;11ane powiedZA?nie gen.
de Gaulle 'a, !I! trui/110 jl'.\t rządzić krajem, który uro 300 gatunkóH• 'iera fm/a/o motnu pt1K•ied;ieć, że Polska uiająca 50 gat1mkó"• innt'RO produl.tu, jeM r<fo,,,ie trudnym krajem do nąd:.e11ia
c-:.rti lword1w1<'ii.
I
dr hab. Tadeusz Kołodziej jest Radcq Ministra w Urz,dzil' KmnitetM Integracji Europejskiej w Wa~wie
Katedra ·Jean Monnet • Ekonomiko Integracji EMr<>pejskil'j · Cf] w Krakowie
Wydawca: Fundacja Rozwoju Samorządności i Prasy Lokalnej;
Redakcja: Maciej Korkuć , Paweł Stańczyk, Wiesław Misztal,
Grzegorz Kuźma . Współpraca: Beata Kietlińska, Jolanta Korkuć.
Adres redakcji: ul. Grodzka 28, 31--004 Kraków;
tel.: (012) 616 14 82, 421 53 89, tel.lfax: (012) 421 93 12
Tempo życia jakie narzucił nam koniec XX wieku stawia przed TP S.A. szczególne wyzwanie zapewnienie ludziom błyskawicznego przepływu informacji. Staramy się sprostać temu zadaniu poprzez
dynamiczny rozwój usług zarówno tych tradycyjnych jak i nowoczesnych teleinformatycznych. Ciągły
rozwój usług telekomunikacyjnych pozwala szybko porozumiewać s i ę z ludźmi na całym świecie .
Trudno wyliczyć wszystkie usługi świadczone przez Telekomunikację Polską S.A.
Te zdobywające coraz większą popularność, doci erające do najszerszego grona użytkowników to :
sieć
cyfrowa z integracją usług - system przesyłania informacji, dzięk i
któremu przekaz głosu . obrazu czy danych charakteryzuje się
najwyższą jakością. W ramach tej sieci można przesyłać równ i eż
muzykę , teksty, grafikę , fotografię , a nawet obrazy video. Dostęp do
wszystkich tych usług abonent uzyskuje korzystając tylko z jednej linii
telefonicznej.
ISDN -
POLPAKT
INTERNET ...
Jest funkcjonującą od stycznia 1996 roku szybką, publiczną siecią
transmisji danych. Sieć ta umożliwia przesyłanie infonnacji
z prędkością od 64 do 2048 kb/s, przy gwarancji bezawaryjności
i niskich kosztach eksploatacji. Polpak-T znajduje zastosowanie
wszędzie tam, gdzie potrzebna jest szybka, tania i efektywna
transmisja danych.
Telekomunikacja Polska S.A. świadczy także usługę dostępu do
globalnej sieci komputerowej- Internetu. Każdy posiadacz komputera
i homologowanego modemu może dzięki nam korzystać z jej
zasobów: baz danych z różnych dziedzin nauki i techniki, poczty
elektronicznej czy "zakupów przez komputer" .
Numer dostępu do Internet u to 020 21 22
Ambicją TP S.A. jes t uczestnictwo nie tylko
w udoskonalaniu cywilizacji technicznej , ale także promowanie
szeroko rozum ianej kultury i jej wybitnych twórców.
Świadectwem tego jest objęcie od 1996 roku stałym patronatem
Festiwalu Kraków 2000 oraz innych
odbywających się
w naszym mieście imprez kulturalnych , takich jak wystawa
Koniec Wieku w Muzeum Narodowym i cykl koncertów organowych w Bazylice Mańackiej.
Działania te zostały docenione przez Władze Miasta
i zostaliśmy uhonorowani tytułem Mecenasa Kultury Krakowa za
rok 1996. Jest to zaszczytny tytuł , obligujący nas do dalszego,
aktywnego udziału w życiu kulturalnym miasta.
Pragniemy, aby zadowolenie klientów, sprawna obsługa, rzeczowa informacja i wysoka jakość
Polskiej S.A.
Zapraszamy do odwiedzenia "wizytówki" TP S.A w Krakowie w Rynku Głównym 19- placówki usługowej. którą stworzyl iśmy wyłącznie z myślą o jak najlepszej
i najpełniejszej obsłudze mieszkańców naszego miasta i odwiedzających Kraków turystów.
usług trwale wpisały się w wizerunek Telekomunikacji
TELEPUNKTU
„ Gazeta Województw RP" wydana została przy wykorzystaniu środków pomocowych UE PHARE
Zapraszamy do korzystania z naszych
32
usług.

nr 2/1998 - Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP

Transkrypt

Podobne dokumenty

znaczenie wsparcia

Zagadnienia - WSAP.edu.pl

Karta potwierdzenia udzia³u - Śląski Związek Gmin i Powiatów

Recenzja książki Stanisława Korenika Region ekonomiczny w

Pobierz PDF

Opis poszczególnych przedmiotów (Sylabus)

Stopę bezrobocia dla kraju oraz poszczególnych województw i

UCHWAŁA Nr 64/2008

Szanowna Pani Dyrektor, Szanowny Panie Dyrektorze, wkrótce do