NAUCZANIE -ĉ=PRASA I

Teka Kom. Pol.-8NU=ZLą].XOW± OL PAN, 2012, 108±118
NAUCZANIE -ĉ=<.$ 8.5$,ē6.,(*2 W POLSCE.
PRASA I WYDAWNICTWA FACHOWE
Dagmara Nowacka
.DWROLFNL8QLZHUV\WHW/XEHOVNL-DQD3DZáD,, (Polska)
Streszczenie. 1LQLHMV]\DUW\NXáVWDQRZLSUyEĊQDNUHĞOHQLDREHFQHMV\WXDFMLRĞZLDWRZHMXNUDLĔVNLHM
mniejszRĞFL QDURGRZHM Z 3ROVFH 2GZRáXMąF VLĊ GR GoNXPHQWyZ UHJXOXMąF\FK RFKURQĊ SUDZ
PQLHMV]RĞFL ]DUyZQR R FKDUDNWHU]H PLĊG]\QDURGRZ\P MDN L ZHZQĊWU]Q\P DXWRUND QDNUHĞOLáD
sposoby realizacji wytyF]RQ\FK SUDZ Z ]DNUHVLH RĞZLDW\ SU]H] VSRáHF]QRĞü XNUDLĔVNą :ĞUyd
V]HUHJXPRĪOLZRĞFL]ZLą]DQ\FK]UR]ZRMHPG]LDáDOQRĞFLRĞZLDWRZHMQDV]F]HJyOQąXZDJĊ]DVáuJXMH VIHUD Z\GDZQLF]D 2SUyF] SRGUĊF]QLNyZ GR QDXNL MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR GOD UyĪQ\FK SR]LoPyZ QDXF]DQLD Z\GDZDQH Vą Z 3ROVFH F]DVRSLVPD IDFKRZH -HGQ\P ] QLFK MHVW ÄɊɿɞɧɚ ɦɨɜɚ´
NWyUD VWDQRZL GRVNRQDáH ĨUyGáR LnIRUPDFML RUD] VáXĪ\ SRPRFą PHWRG\F]Qą ZSURFHVLHQDXF]DQLD
MĊ]\NDLZ\FKoZ\ZDQLDPáRG]LHĪ\
6áRZDNOXF]RZHQDXF]DQLHMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJRZ3ROVFHRFKURQDSUDZPQLHjV]RĞFLV]NROQLFWZR
XNUDLĔVNLHSUDVDIDFKRZDÄɊɿɞɧɚɦɨɜɚ´
-Ċ]\NXNUDLĔVNLMDNRMĊ]\NXNUDLĔVNLHMPQLHMV]RĞFLQDURGRZHMIXQNFMRQXMH
Z 3ROVFH QD ZLHOX SáDV]F]\]QDFK Z DXG\FMDFK UDGLRZ\FK L WHOHZL]\MQ\FK
szkolnictwie, jest obecny na imprezach kulturalnych, ale przede wszystkim jest
MĊ]ykiem komuQLNDFMLFRG]LHQQHMVSRáHF]QRĞFLXNUDLĔVNLHMZ3ROVFH
8NUDLĔF\ MDNR GUXJD SRG Z]JOĊGHP OLF]HEQRĞFL PQLHMV]RĞü HWQLF]QD Vą
ZHGáXJQLHNWyU\FKEDGDF]\1JUXSąDNW\ZQąLGREU]H]RUJDQL]RZDQą8F]HVWQiF]ą Z Ī\FLX VSRáHF]Q\P SROLW\F]Q\P QDXNRZ\P NXOWXUDOQ\P RĞZLDWRZ\P
NUDMXNWyUHJRVąRE\ZDWHODPLGEDMąFMHGQRF]HĞQLHR]DFKRZDQLHZáDVQHMWRĪ
VDPRĞFLLRGUĊEQRĞFL
: SROLW\FH 3ROVNL ZREHF XNUDLĔVNLHM PQLHMV]RĞFL QDURGRZHM SR ,, ZRMQLH
ĞZLDWRZHM PRĪQD Z\RGUĊEQLü NLOND HWDSyZ UyĪQLąF\FK VLĊ LQWHQV\ZQRĞFLą SodejmRZDQ\FKG]LDáDĔ:GUXJLHMSRáRZLHODWSURZDG]RQRLQWHQV\ZQąSROiW\NĊZ\QDUDGDZLDMąFąLDV\PLODWRUVNą]HV]F]HJyOQąLQWHQV\ILNDFMąZURNX1947.
1DOHĪ\ GRGDü ĪH SU]H] ZLHOH ODW QLH X]QDZDQR LVWQLHQLD PQLHMV]RĞFL XNUaLĔVNLHM
1
P. Tomanek, 2FKURQD SUDZ MĊ]\NRZ\FK PQLHMV]RĞFL QDURGRZ\FK Z 3ROVFH ]H V]F]HJyOQ\P
XZ]JOĊGQLHQLHP PQLHMV]RĞFL XNUDLĔVNLHM, w: 8NUDLQD 0LĊG]\ MĊ]\NLHP D NXOWXUą, red. B. Zinkiewicz-7RPDQHN$)DáRZVNL.UDNyw 2003, s. 255.
1$8&=$1,(-ĉ=<.$8.5$,ē6.,(*2:32/6CE...
109
RUD] MHM RGUĊEQRĞFL L Z\QLNDMąF\FK ] WHJR IDNWX SRWU]HE L RF]HNLZDĔ 'RSLHUR
w ODWDFKSRĞPLHUFL6WDOLQDGRVWU]HĪRQRPQLHjV]RĞüXNUDLĔVNąL zezwolono
QD XWZRU]HQLH 8NUDLĔVNLHJR 7RZDU]\VWZD 6SRáHF]QR-Kulturalnego (1956 r.)2,
MHGQDNĪH QDOHĪ\ SU]\]QDü ĪH MHJR G]LDáDOQRĞü E\áD FDákowicie kontrolowana
SU]H] ZáDG]H SDĔVWZRZH 3HáQRSUDZQą RFKURQĊ XNUDLĔVND PQLHMV]RĞü QDURGRZD
X]\VNDáDGRSLHURSRXSDGNXUHĪLPXNRPXQLVW\F]QHJRZODWDFKNLHG\SDĔstwo
SROVNLH]GDáRVRELHVSUDZĊ]NRQLHF]QRĞFLWUDNWDWRZ\FKXUHJuORZDĔWHMNZHVWLL
ObecQHSRáRĪHQLHPQLHMV]RĞFLXNUDLĔVNLHMXZDUXQNRZDQHMHVWDNWDPLSUaZD]DUyZQRPLĊG]\QDURGRZHJRMDNLZHZQĊWU]QHJR0LĊG]\QDURGRZDRFKURQD
PQLHMV]RĞFL RSLHUD VLĊ QD NLONX V\VWHPDFK 3RGVWDZĊ 6\VWHPX RFKURQ\ SUDZ
F]áRZLHNDZUDPDFK21=VWDQRZLąPLĊG]\LQQ\PLÄ'HNODUDFMDSUDZRVyEQDOeĪąF\FK GR PQLHMV]RĞFL QDURGRZ\FK OXE HWQLF]Q\FK UHOLJLMQ\FK L MĊ]\NRZ\FK´
6\VWHPRFKURQ\ZUDPDFK5DG\(XURS\RSLHUDMąF\VLĊPLQQDÄ(XUoSHMVNLHMNDUFLHMĊ]\NyZUHJLRQDOQ\FKLPQLHMV]RĞFLRZ\FK´LÄ.RQZHQFML
ramoZHM R RFKURQLH SUDZ PQLHMV]RĞFL QDURGRZ\FK´ ]RERZLą]XMH
w niniejszych dokumentach kraje-V\JQDWDULXV]\GRRFKURQ\MĊ]\NyZPQLHMV]oĞFL HWQLF]Q\FK Z GDQ\P NUDMX RUD] GR LFK SURPRFML Z Ī\FLX SU\ZDWQ\P L Sublicznym3. Podstawowe znaczenie w Systemie ochrony w ramach Organizacji
%H]SLHF]HĔVWZDL:VSyáSUDF\Z(XURSLHSRVLDGDMąPLQÄ'RNXPHQWNRSHQKaVNL´LÄ'RNXPHQWKHOVLĔVNL´2SUyF]V]HUHJXSUDZDNW\WHRNUeĞODMąRGSRZLHGQLHVWDQGDUG\RFKURQ\SUDZPQLHMV]RĞci, m.in. prawo do zachowania i ro]ZRMXWRĪVDPRĞFLHWQLF]QHMLMĊ]\NRZHMVZRERGQHJRXĪ\ZDQLDMĊ]yka naroGRZHJRWZRU]HQLDZáDVQ\FKLQVW\WXFMLSDĔVWZRZ\FK4.
5HJXODFMDRFKURQ\SUDZPQLHMV]RĞFLXNUDLĔVNLHMZ3ROVFH]RVWDáDSRGMĊWD
UyZQLHĪ Z ELODWHUDOQ\P Ä7UDNWDFLH R GREU\P VąVLHG]WZLH SU]\Maznych stosunNDFK L ZVSyáSUDF\´ ]DZDUW\P PLĊG]\ 3ROVNą D 8NUDLQą Z U5 W owym
WUDNWDFLHSU]HGPLRWRZ\]DNUHVRFKURQ\REHMPXMHSUDZRGRVZRERGQHJRSRVáuJLZDQLD VLĊ MĊ]\NLHP RMF]\VW\P SUDZR GR ]DNáDGDQLD ZáDVQ\FK LQVW\WXFML
RĞZLDWRZ\FKNXOWXUDOQ\FKLUHOLJLMQ\FKSUDZRGRNRQWDNWyZ]F]áRQNDPLZáasnej grupy etnicznej poprzez granice, prawR GR XĪ\ZDQLD LPLRQ L QD]ZLVN
w EU]PLHQLXMĊ]\NDRMF]\VWHJR6.
2FKURQD Z UDPDFK SUDZD ZHZQĊWU]QHJR RSLHUD VLĊ SU]HGH ZV]\VWNLP QD
SUDZDFKZ\QLNDMąF\FK].RQVW\WXFML2ERZLą]XMąFD.RQVW\WXFMD5]HF]\SRVSolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. gwarantuje wszystkim obywatelom,
w W\PLF]áRQNRPPQLHMV]RĞFLQDURGRZ\FKUyZQRĞüZREHFSUDZDL]DND]G\sNU\PLQDFMLDUWZROQRĞü]U]HV]DQLDVLĊDUWUyZQRXSUDZQLHQLH.RĞcioW. Serczyk, Historia Ukrainy:URFáDZ± Warszawa ± .UDNyZV
http://www.msw.gov.pl/portal/pl/584/7523/Europejska_karta_jezykow_regionalnych_lub_mniejszosciowych.html; http://www.lex.pl/-du-akt/-/akt/dz-u-02-22-209GRVWĊS
4
+&KDáXSF]DN7%URZDUHN0QLHMV]RĞFLQDURGRZHZ3ROVFH918±1995, Lublin 2000, s. 40±41.
5
B. Surmacz, :VSyáF]HVQHVWRVXQNLSROVNR-XNUDLĔVNLH. Politologiczna analiza traktatu o doEU\PVąVLHG]WZLH, Lublin 2002, s. 7.
6
Ibidem, s. 165.
2
3
110
Dagmara Nowacka
áyZ L ]ZLą]NyZ Z\]QDQLRZ\FK 3RQDGWR SDĔVWZR ]DSHZQLD RE\ZDWHORP SRlVNLP QDOHĪąF\P GR PQLHMV]RĞFL QDURGRZ\FK L HWQLFznycK ZROQRĞü]DFKRZDQLD
i UR]ZRMXZáDVQHJRMĊ]\ND]DFKRZDQLDRE\F]DMyZLWUDG\FMLRUD]UR]ZRMXZáaVQHMNXOWXU\DUWXVWĊSDWDNĪHGDMHSUDZRGRWZRU]HQLDZáDVQ\FKLQVWyWXFML HGXNDF\MQ\FK NXOWXUDOQ\FK L LQVW\WXFML VáXĪąF\FK RFKURQLH WRĪVDPRĞFL
UHOLJLMQHMRUD]GRXF]HVWQLFWZDZUR]VWU]\JDQLXVSUDZGRW\F]ąF\FKLFKWRĪVDPoĞFLQDUoGRZHMDUWXVWĊS7.
:V]\VWNR FR ]RVWDáR ]DZDUWH Z QRUPDFK SUDZQ\FK ]DUyZQR PLĊG]\QDURGoZ\FK MDN L R FKDUDNWHU]H ZHZQĊWU]Q\P SRZLQQR PLHü RG]ZLHUFLHGOHQLH Z SUDkW\F]QHMUHDOL]DFMLSUDZF]áRQNyZPQLHMV]RĞFLQDURGRZ\FK0DWRMHGQDN F]ĊĞFLHM
ZHGáXJEDGDF]\]QDF]HQLHEDUG]LHMSROLW\F]QHLPRUDOQHQLĪ faktyczne8. W PolVFHZVWRVXQNXGRXNUDLĔVNLHMPQLHMV]RĞFLQDURGRZHMZ]DVDG]LHQLHVSRW\NDVLĊ
SU]HMDZyZ ]DPLHU]RQHM G\VNU\PLQDFML QD V]F]HEOX SDĔVWZRZ\P QD V]F]HEOX
QLĪV]\P QDWRPLDVW NRQIOLNW\ R FKDUDNWHU]H QDURGRZRĞFLRZ\P SRMDZLaMą VLĊ
]QDF]QLHF]ĊĞFLHMRG]ZLHUFLHGODMąFZ]DMHPQHDQLPR]MHLXWDUWHVWHUHRWypy9.
3UDZR GR WZRU]HQLD ZáDVQ\FK SODFyZHN RĞZLDWRZ\FK RUD] FR VLĊ ] W\P
ZLąĪH QDXF]DQLD MĊ]\ND RMF]\VWHJR PQLHMV]RĞFL MHVW GOD VSRáHF]QRĞFL XNUDLĔ
VNLHMF]\QQLNLHPIXQGDPHQWDOQ\PZSRGWU]\P\ZDQLXZáDVQHMWRĪVDPRĞFLQDUoGRZHMZZDUXQNDFKREF\FKMĊ]\NRZRLNXOWXURZR
=JRGQLH]5R]SRU]ąG]HQLHP0LQLVWUD(GXNDFML1DURGRZHM]GQLDOLVWoSDGD U Z VSUDZLH ZDUXQNyZLVSRVREXZ\NRQ\ZDQLDSU]H]SU]HGV]NROD
V]NRá\ L SODFyZNL SuEOLF]QH ]DGDĔ XPRĪOLZLDMąFych podtrzymanie poczucia
WRĪVDPRĞFL QDURGRZ\FK L HWQLF]Q\FK RUD] VSRáHF]QRĞFL SRVáXJXMąFHM VLĊ MĊ]ykiem regionalQ\P']8QUSR]QDXF]DQLHMĊ]\NyZRMF]\VW\FKGOD
PQLHMV]RĞFL HWQLF]Q\FK RGE\ZD VLĊ QD ZV]\VtNLFK V]F]HEODFK V\VWHPX RĞZLDW\
na SRGVWDZLH GHNODUDFML URG]LFyZ ]áRĪRQHM GR G\UHNWRUD SODFyZNL RĞZLDWRZHM
o FKĊFLSRGMĊFLDSU]H]G]LHFNRQDXF]DQLDZMĊ]\NXRMF]\VW\P:]DOHĪQRĞFLRG
LORĞFL ]áRĪonych deklaracji (co najmniej 7 dzieci w przedszkolu na poziomie
danego odG]LDáXFRQDMPQLHMXF]QLyZZV]NROHSRGVWDZRZHMLJLPQD]MXPQD
SR]LRPLHGDQHMNODV\FRQDMPQLHMXF]QLyZZV]NROHSRQDGJLPQD]MDOQHMQD
SR]LRPLHGDQHMNODV\RUJDQL]RZDQHVąF]WHU\IRUP\QDXF]DQLD
3LHUZV]D ] QLFK WR V]NRá\ ] QDXF]DQLHP Z MĊ]\NX PQLHMV]RĞFL OXEMĊ]\NX
regiRQDOQ\P:V]\VWNLH]DMĊFLDHGXNDF\MQHSURZDG]RQHVąZW\PMĊ]\NXZ\Mą
WHN VWDQRZLą QD , HWDSLH HGXNDF\MQ\P ]DMĊFLD ]LQWHJURZDQH Z ]DNUHVLH WUHĞFL
QDXF]DQLD MĊ]\ND SROVNLHJR D QD ,, HWDSLH ± MĊ]\N SROVNL RUD] F]ĊĞü KLVWRULL
i JHRJUDILLGRW\F]ąFHM3ROVNLQp. w I etapie edukacyjnym w trzyletnim okresie
QDXF]DQLDQDQDXNĊMĊ]\NDRMF]\VWHJRQDOHĪ\SU]H]QDF]\üFRQDMPQLHMJodzin, tygodniowy wymiar godzin wynosi dla klasy I ± 4 godziny, II ± 5 godzin,
III ± 5 godzin; II etap czyli klasy IV±9,]DNáDGDFRQDMPniej 380 godzin na nau+&KDáXSF]DN7%URZDUHNop. cit., s. 45.
Ibidem, s. 39.
9
P. Tomanek, op. cit., s. 259.
7
8
1$8&=$1,(-ĉ=<.$8.5$,ē6.,(*2:32/6CE...
111
NĊMĊ]\NDPQLHMV]RĞFLFRQDMPQLHMJRG]LQQDQDXNĊZáDVQHMKLVWRULLLNXOWuU\ .ROHMQ\P W\SHP SODFyZHN Vą V]NRá\ Z NWyU\FK ]DMĊFLD SURZDG]RQH Vą
w GZyFK UyZQRZDĪQ\FK MĊ]\NDFK SROVNLP RUD] MĊ]\NX PQLHMV]RĞFL OXEUHJLonalnym. InnyPW\SHPV]NyáVąV]NRá\Ä]GRGDWNRZąQDXNąMĊ]\NDPQLHMV]RĞFL´
:SU]\SDGNXJG\OLF]ED]JáRV]HĔQLHSU]HNURF]\WZRU]RQHVą]HVSRá\G]LHFL
] NLONX NODV L GOD QLFK RUJDQL]RZDQH Vą ]DMĊFLD ] QDXNL MĊ]\ND RMF]\VWHJR OXE
reJLRQDOQHJRZIRUPLHRGUĊEQ\FK]DMĊüRERZLą]NRZ\FK3R]RVWDáHSU]HGPLRW\
SURZDG]RQHVąZMĊ]\NXSROVNLP1DOHĪ\WHĪZVSRPQLHüRW]ZÄSXQNWDFKQDuF]DQLD´WZRU]RQ\FKGODG]LHFL]UyĪQ\FKV]NyáZSU]\SDGNXEUDNXPRĪOLZRĞFL
]RUJDQL]RZDQLD QDXF]DQLD MĊ]\ND RMF]\VWHJR PQLHMV]RĞFL ] SRZRGX ]E\W PDáHM
OLF]E\]JáRV]RQ\FKXF]QLyZOXE]EUDNXQDXF]\FLHOD
:HGáXJ EDGDĔ QD SU]HáRPLH ODW L ;; Z QDMG\QDPLF]QLHM Z VWoVXQNXGRLQQ\FKPQLHMV]RĞFLUR]ZLQĊáRVLĊV]NROQLFWZRGODPQLHMV]RĞFLXNUDLĔ
skiej10 1DLQWHQV\ILNDFMĊG]LDáDĔĞURGRZLVNDXNUDLĔVNiego na wielu polach zaSHZQH PLDá\ ZSá\Z SU]HPLDQ\ SROLW\F]QH Z (XURSLH ĝURGNRZR-Wschodniej.
&KĊüXUHJXOoZDQLDVWRVXQNyZ]QRZ\PL-VWDU\PLVąVLDGDPLRWZLHUDáDGU]ZLGR
wielu przedVLĊZ]LĊü:W\PPLHMVFXQDOHĪ\UyZQLHĪZVSRPQLHüRG]LDáDOQRĞFL
UTSK, obecnie =ZLą]NX8NUDLĔFyZZ3ROVFHNWyU\]JRGQLH]HVZ\PVWDWXWHP
QLH W\ONR RWDF]Dá RSLHNą XNUDLĔVNLH V]NRá\ ]HVSRá\ DUW\VW\Fzne, czytelnie, ale
SU]HGH ZV]\VWNLP G]LĊNL LQLFMDW\ZLH L ]DDQJDĪRZDQLX G]LDáDF]\ RUJDQL]RZDá
uruchaPLDáLSRPDJDáZIXQNFMRQRZDQLXZLHOXSODFyZHNRĞZLDWRZ\FKUyĪQHJR
szczebla11.
2EHFQLHZ3ROVFHG]LDáDMHGHQRGG]LDáSU]HGV]NROQ\Z3U]HP\ĞOXRUD]NOaVD Ä´ Z %DUWRV]\FDFK WU]\ V]NRá\ SRGVWDZRZH %DUWRV]\FH %LDá\ %yU 3U]eP\ĞO SLĊü SODFyZHN JLPQD]MDOQ\FK %DUWRV]\FH %LDá\ %yU *yURZR ,áDZLHcNLH /HJQLFD 3U]HP\ĞO F]WHU\ OLFHD %LDá\ %yU *yURZR ,áDZLHFNLH /egnica,
3U]HP\ĞORUD]NLONDG]LHVLąWW]ZÄSXQNWyZQDXF]DQLD´12.
3ODFyZNL RĞZLDWRZH GOD XNUDLĔVNLHM PQLHMV]RĞFL QDURGRZHM IXQNFMRQXMą
w 3ROVFH RG ODW ;; Z VSHáQLDMąF UROĊ LQWHJUXMąFą UR]SURV]RQHM SR FDá\P
NUDMXVSRáHF]QRĞFLXNUDLĔVNLHM3RPLPRSUREOHPyZ]MDNLPLERU\NDVLĊV]NRlQLFWZRXNUDLĔVNLHZ3ROVFHILQDQVHEUDNSRGUĊF]QLNyZNV]WDáFHQLHNDGU\QDuF]\FLHOVNLHMRSUDFRZDQLHSURJUDPyZQDXF]aQLDQDXF]DQLHG]LHFLLPáRG]LHĪ\
LFKMĊ]\NDRMF]\VWHJRMHVW]DGDQLHPSULRU\WHWRZ\PJG\ĪZáDĞQLHMĊ]\NMHVWW\P
IXQGDPHQWHPQDNWyU\PWUZDXNUDLĔVNDWRĪVDPRĞüQDURGowa.
-HGQą ] IRUP SURSDJRZDQLD MĊ]\ND RMF]\VWHJR MHVW Z\GDZDQLH SUDV\ 1D
XZDJĊ ]DVáXJXMH IDFKRZH F]DVRSLVPR Ä5LGQD 0RZD´ ÄɊɿɞɧɚ ɦɨɜɚ´ NWyUH
6 àRG]LĔVNL 6WUXNWXUD QDURGRZRĞFLRZD 3ROVNL L SROLW\ND ZREHF PQLHMV]RĞFL Z ODWDFK
1989±1992, Raport BsiE, s. 17.
11
J. Syrnyk, 5ROD 876. Z UR]ZRMX V]NROQLFWZD Z MĊ]\NX XNUDLĔVNLP ÄɊɿɞɧɚ ɦɨɜɚ´ nr 9, s. 58.
12
Ɇɋɢɪɧɢɤɋɬɚɧɭɤɪɚʀɧɫɶɤɨɝɨɲɤɿɥɶɧɢɰɬɜɚɭɉɨɥɶɳɿ (2007/2008)ÄɊɿɞɧɚɦɨɜɚ´
nr 9, s. 93.
10
112
Dagmara Nowacka
w ZHUVMLGUXNRZDQHMXND]XMHVLĊRGUDZZHUVMLHOHNWURQLF]QHM± od 2005 r.
-HVWWRNZDUWDOQLNVSHFMDOLVW\F]Q\RSURILOXVSRáHF]QR-RĞZLDWRZ\PVWDQRZLący
ZVSylQ\ SURMHNW 8NUDLĔVNLHJR 7RZDU]\VWZD 1DXF]\FLHOVNLHJR Z 3ROVFH RUD]
=ZLą]NX8NUDLĔFyZZ3ROVFH6NLHURZDQ\MHVWSU]HGHZV]\VWNLPGRQDXF]\FLeOLMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJRLVWZRU]RQ\]P\ĞOąRQLFKVWDZLDVRELH]DFHOQLHVLHQLH
pomocy metodyczno-LQIRUPDF\MQHM Z LFK SUDF\ G\GDNW\F]QHM : SRV]F]HJylQ\FK G]LDáDFK P LQ Metodyka, Psychologia i socjologia SRGHMPRZDQH Vą ]aJDGQLHQLD ] ]DNUHVX PHWRG\NL QDXF]DQLD SXEOLNRZDQH Vą SURSR]\FMH VFHQDULuszy lekcji (np. Konspekt lekcji ± Ä=DF]DURZDQD'HVQD´2'RZĪHQNL± SRGUyĪ
EDMNRZD Z ĞZLDW MHJR G]LHFLĔVWZD, 5RG]DMH ]DJDGHN ĝURGNL VW\OLVWyczne, Gry
UR]ZRMRZHZP\ĞOHQLXWZyrczym), inscenizacji (Taras Szewczenko jako malarz,
Wertep), programy nauczania (Program nauczania religii greckokatolickiej dla
Metropolii Przemysko-Warszawskiej KoĞFLRáD *UHFNRNDWROLFNLHJR Z 3ROVFH),
porady (-DN UDG]Lü VRELH ] G]LHüPL FLHUSLąF\PL QD $'+'). W dziale Historia
SUH]HQWRZDQH Vą ]DJDGQLHQLD GRW\F]ąFH VSUDZ XNUDLĔVNLFK QD WHUHQLH 3ROVNL
(.V]WDáWRZDQLHVLĊLXZDUXQNRZDQLDSUDZQHV]NROQLFWZDXNUDLĔVNLHJRZ3ROVFH
SRGUXJLHMZRMQLHĞZLDWRZHM, Rola UTSK w rozwoju s]NROQLFWZDZMĊ]\NXXNUaLĔVNLP, 3RZRMHQQHZ\VLHGOHQLDàHPNyZZ3ROVFHZODWDFK±1950), w dziale Statystyka SRGHMPRZDQHVąSUyE\SRGVXPRZDĔG]LDáDOQRĞFLRĞZLDWRZHMNaXF]DQLHMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJRZZRMHZyG]WZLHSRGODVNLPZ), a Prawo
prezentuje UR]SRU]ąG]HQLD 1DXF]DQLH MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR Z 3ROVFH ± stan
prawny i postulaty UTN w Polsce oraz ZUwP, 5R]SRU]ąG]HQLH0LQLVWUD(GXNacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego
RUD]NV]WDáFHQLDRJyOQHJRZSRV]F]HJyOQ\FKW\SDFKV]Nyá).
.ZDUWDOQLNQLHW\ONRSHáQLIXQNFMHQRĞQLNDLQIRUPDFMLGODQDXF]\FLHOLMĊ]yNDXNUDLĔVNLHJRDOHUyZQLHĪVáXĪ\SRPRFąURG]LFRPNWyU]\VDPRG]LHOQLHSRdMĊOL VLĊ QDuF]DQLD VZRLFK SRFLHFK MĊ]\ND RMF]\VWHJR Z ZDUXQNDFK GRPRZ\FK
GUXNXMąFSURSR]\FMHüZLF]HĔNV]WDáWXMąF\FKSRV]F]HJyOQHNRPSHWHQFMHMĊ]\Nowe.
=GDMąF VRELH VSUDZĊ ] UROL VWUDĪQLND XNUDLĔVNLHM WRĪVDPRĞFL QDURGRZHM
RSUyF]PDWHULDáyZSURSDJXMąF\FKXNUDLĔVNąNXOWXUĊLMĊ]\NQDáDPDFKF]DVRSiVPD QLHMHGQRNURWQLH RGQDMGXMHP\ NU\W\F]QH VáRZD VNLHURZDQe przede wszystNLP GR 8NUDLĔFyZ Z 3ROVFH RG SRVWDZ\ NWyU\FK ]DOHĪ\ NRQG\FMD L ZDUXQNL
IXQNFMRQRZDQLD VSRáHF]QRĞFL XNUDLĔVNLHM MDNRPQLHMV]RĞFLQDURGRZHM.U\W\ND
GRW\F]\ NRQIOLNWyZ R FKDUDNWHU]H LQWHrpersonalnym na szczeblu organizacji
SODFyZHN NXOWXUDOQR-RĞZLDWRZ\FK ELHUQHM SRVWDZ\ F]ĊĞFL URG]LFyZ ZREHF Qauki
PáRGHJRSRNROHQLDLFKMĊ]\NDRMF]\VWHJRNXOWXU\LKLVWRULLF]\SRF]ĊĞFLXZaUXQNRZDĔSUDZQ\FKZNZHVWLLIXQNFMRQRZDQLDLILQDQVRZDQLDSODFyZHNRĞZLaWRZ\FKFRZSá\ZDQDIDNW\F]Q\VWDQRĞZLDW\XNUDLĔVNLHMPQLHMV]RĞFLHWQLFznej.
3RMDZLDMąFDVLĊQDáDPDFKRILFMDOQHMSUDV\NU\W\NDQLHPDQDFHOXSRGNUHĞODQLD
ZDG VSRáHF]QRĞFL XNUDLĔVNLHM DOH ĞZLDGF]\ SU]HGH ZV]\VWNLP R ĞZLDGRPRĞFL
SRZDJLV\WXDFMLLFKĊFLMHMQDSUDZ\
1$8&=$1,(-ĉ=<.$8.5$,ē6.,(*2:32/6CE...
113
3RMDZLHQLH VLĊ F]DVRSLVPD IDFKRZHJR o FKDUDNWHU]H PHWRG\F]Q\P E\áR
w LVWRFLHRGSRZLHG]LąQDZLHONLH]DSRWU]HERZDQLHZWHMPDWHULLLRGUD]XZ]EuG]LáR GXĪH ]DLQWHUHVRZDQLH ĞURGRZLVND QDXF]\FLHOVNLHJR ]JáDV]DMąFHJR FKĊü
ZVSyáSUDF\]UHGDNFMą']LĊNLSHGDJRJRP]:DáF]D%DUWRV]\F.RV]DOLQDBiaáHJR%RUXLLQQ\FKPLHMVFRZRĞFLPRĪHP\F]HUSDüZLHG]ĊQLHW\ONRRPHWRG\Fznych czy organizacyjnych trudnoĞFLDFK Z SUDF\ G\GDNW\F]QHM DOH WHĪ L W\FK
EDUG]LHMSU]\]LHPQ\FKQLHPQLHMMHGQDNXFLąĪOLZ\FKWUXGQRĞFLDFKILQDQVRZ\FK
Ä5LGQD 0RZD´ VNLHURZDQD MHVW Z JáyZQHM PLHU]H GR QDXF]\FLHOL MĊ]\ND
XNUDLĔVNLHJRRGVWRSQLDSRGVWDZRZHJRSRQDXF]DQLHXQLZHUV\WHFNLHGRPHWoG\NyZ QDXF]DQLD RUD] PLáRĞQLNyZ L ]QDZFyZ MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR 0DWHULDá\
GUXNRZDQHZSHULRG\NXQLHW\ONRVąGRVNRQDá\PĨUyGáHPLQIRUPDFMLDOH przede
ZV]\VWNLP VáXĪą MDNR SRPRF PHWoG\F]QD L ZSá\ZDMą QD NV]WDáWRZDQLH SRVWDZ
SRVWDZD QDXF]\FLHOD L Z\FKRZDZF\ %ĊGąF ĞZLDGRP\P VZRLFK ]DGDĔ GRWyF]ąF\FK SRGWU]\P\ZDQLD XNUDLĔVNLHM WRĪVDPRĞFL QDURGowej, czasopismo dba
o SUHVWLĪMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJRMDNR áąF]QLNDVSRáHF]QRĞFLXNUDLĔskiej.
$NW\ZQ\XG]LDáZNUHRZDQLXSLVPDELRUąQDXF]\FLHOHMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJR
NWyU]\QDMHJRVWURQLFDFKG\VNXWXMąLSUH]HQWXMąVZRMHNRncepcje programowe.
&LVDPLQDXF]\FLHOHPDMąMHGQDNĞZLDGRPRĞüĪHZVSRPQLDQ\SHULRG\NQLH do
NRĔFDVSHáQLDSRNáDGDQHZQLPRF]HNLZaQLD3RGREQHRGF]XFLDWHJRPDMąWDNĪH
i sami redaktorzy pisma, dowodem czego jest opublikowany w jednym z numeUyZSLVPDWHNVWMHJRUHGDNWRUD0DUND6\UQ\NDNWyU\SU]\]QDMHĪHSXEOLNRZaQHWXPDWHULDá\QDVWUĊF]DMąQDXF]\FLHORPVSRURWUXGQRĞFLSU]\SUyELHLFKSUDktycznego zastosowania13:\QLNDWRMHJR]GDQLHPQLHW\ONR]LVWRWQ\FKUyĪQLF
prograPRZ\FKPLĊG]\SURJUDPDPLQDXF]DQLDZ3ROVFH8NUDLQLHF]\.DQDG]LH
DOH WHĪ ] RJURPQHJR ]UyĪQLFowania strukturalno-organizacyjnego polskich plaFyZHNRĞZLDWRZ\FK=GDQLHPUHGDNWRUDQLHGDVLĊPHFKDQLF]QLHSU]HQRVLüSUoJUDPXQDXF]DQLD]UHJXODUQHMV]NRá\MDNQDSU]\NáDGZ3U]HPyĞOXF]\/HJQLF\
GR ZDUXQNyZ QDXF]DQLD Z JUXSLH PLĊG]\Vzkolnej, takiej jaN FKRFLDĪE\
w 6]F]HFLQNX 3R]QDQLX F]\ %\WRZLH 6ą WR SUREOHP\ NOXF]RZH Z\PDJDMąFH
NRUHNW\ GRSUDFRZDQLD PDWHULDáyZ G\GDNW\F]Q\FK L GRVWRVRZDQLD LFK GR Sotrzeb konkretnego poziomu nauczania w konkretnym punkcie nauczania. Oczekiwana jest zatem intensywna Z\PLDQD P\ĞOL IDFKRZHM PHWRG\NyZ QDXF]DQLD
MĊ]\NDXNUaLĔVNLHJRZ3ROVFHFRQLHVWHW\VWDQRZLVáDE\SXQNWF]DVRSLVPD-DN
VáXVzQLH ]DXZDĪD Z VZRMHM UHFHQ]ML 0LURVáDZD .DZHFND QD FR G]LHĔ UyZQLHĪ
QDXF]\FLHO MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR QD SR]LRPLH DNDGHPLFNLP NRQieczne jest zamieszF]DQLH SURSRUFMRQDOQLH GR SR]RVWDá\FK NUĊJyZ WHPDW\F]Q\FK Historia,
Prawo, 5yĪQH, Statystyka ZLĊNV]HM LORĞFL DUW\NXáyZ PHWRG\F]Q\FK RUD] SoĞZLĊFRQ\FK SUREOHPDW\FH MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR RUD] SUDF GRW\F]ąF\FK XNUDLĔ
Ɇ ɋɢɪɧɢɤ ɉɪɨ ɨɫɜɿɬɭ ɠɭɪɧɚɥ ɿ ɤɨɧɞɢɰɿɸ ɭɤɪɚʀɧɰɿɜ ɭ ɉɨɥɶɳɿ, ÄɊɿɞɧɚ ɦɨɜɚ´ nr 9, s. 4.
13
114
Dagmara Nowacka
VNLHJR ĞURGRZiska nauczyFLHOVNLHJR Z 3ROVFHERSU]HFLHĪÄ5LGQD0RZD´MHVW
czasopismem dla nauczycieli i o nauczycielach14.
6]NRá\ Z NWyU\FK XF]\VLĊXNUDLĔVNDPQLHMV]RĞüQDURGRZDUHDOL]XMąSUoJUDP ]JRGQ\ ] SRGVWDZą SURJUDPRZą NV]WDáFHQLD RJyOQHJR GOD V]Nyá SRGVWawowych, gimna]MyZLV]NyáSRQDGJLPQD]MDOQ\FK3RQDGWR]JRGQLH]RGUĊEQ\P
programem opracowaQ\P SU]H] VSHFMDOLVWyZ L ]DDSURERZDQ\P SU]H] 0(1
RGE\ZDVLĊQDXF]DQLHOLWHUDWXU\XNUDLĔVNLHMLMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJRDWDNĪHKLVWorii i geografii Ukrainy.
1DXNLMĊ]\NDQLHPRĪQDVRELHMHGQDNZ\REUD]LüEH]PDWHULDáyZJORWWRGyGDNW\F]Q\FK SRGUĊF]QLNyZ ]HV]\WyZ üZLF]HĔ XPRĪOLZLDMąF\FK RVLąJQLĊFLH
XVWDORQ\FKZSURJUDPDFKFHOyZQDXF]DQLD'UXNSRGUĊF]QiNyZRUD]]DNXSGOD
V]NyáPQLHMV]RĞFLRZ\FKILQDQVRZDQHMHVW]EXGĪHWXSDĔVWZD]DĞLFK dystrybuFMą ]DMPXMH VLĊ Z\GDZFD SDĔVWZRZ\ :\GDwnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
6]NROQLFWZR XNUDLĔVNLH SRPLPR ]QDFznej poprDZ\ V\WXDFML ZFLąĪ ERU\ND VLĊ
z SUREOHPDPLGRW\F]ąF\PLLORĞFLZ\GDZDQ\FKSRGUĊF]QLNyZLFKRSUDFRZ\ZaQLDHZDOXDFMąPDWHULDáyZ1DNáDGHP:6L3XND]Dá\VLĊQDVWĊSXMąFHSRGUĊF]QLNL
LNVLąĪNLSRPRFQiF]HGODPQLHMV]RĞFLQDURGRZ\FK15.
Klasa 0
M. Mryczko, Bukwaryk-doszkolaryk. &]\WDQNLSU]HGHOHPHQWDU]RZH]MĊ]\ND
XNUDLĔVNLHJRGODNO0, cz. 1, WSiP 2008.
M. Mryczko, Bukwaryk-doszkolaryk. CzytaQNLSU]HGHOHPHQWDU]RZH]MĊ]\ND
XNUDLĔVNLHJRGODNOF]:6L3
M. Mryczko, Bukwaryk-doszkolaryk. &]\WDQNLSU]HGHOHPHQWDU]RZH]MĊ]\ND
XNUDLĔVNLHJRF]L.VLąĪNDQDXF]\FLHOD]Sá\Wą&':6L3
Klasa I
L. Pilipowicz, N. Rybka, M. Tucka, Ridna mowa. 3RGUĊF]QLNGRQDXF]DQLD
MĊ]\NDXNUDLĔVNLego dla kl. 1, cz. 1, WSiP 2009.
L. Pilipowicz, N. Rybka, M. Tucka, Ridna mowa. 3RGUĊF]QLNGRQDXF]DQLD
MĊ]\NDXNUDLĔVNLego dla kl. 1, cz. 2, WSiP 2009.
Klasy I±III
L. Pilipowicz, Czotyry pory roku. WybyUWHNVWyZ]OLWHUDWXU\XNUDLĔVNLHMGOD
kl. 1±V]NRá\SRGVWDZRZHM3á\WD&':6L3
L. Pilipowicz, Czotyry pory roku:\EyUWHNVWyZ]OLWHUDWXU\XNUDLĔVNLHMGOD
kl. 1±V]NRá\SRGVWDZRZHMSRGUĊF]QLNSá\WD&':6L3
14
Ɇ Ʉɚɜɟɰɶɤɚ ÄɊɿɞɧɚ ɦɨɜɚ´ ± ɨɫɜɿɬɧɿɣ ɠɭɪɧɚɥ ɍɤɪɚʀɧɫɶɤɨɝɨ ɜɱɢɬɟɥɶɫɶɤɨɝɨ ɬɨɜɚɪɢɫɬɜɚ
ɜ ɉɨɥɶɳɿ Äɇɚɲɟ ɫɥɨɜɨ´ ɛɟɪɟɡ w: http://www.nslowo.free.ngo.pl/vydavnycha_vitryna/ridna_mowa.htm; dostĊp: 20.05.2011.
15
6SLV SRGUĊF]QLNyZ SRFKRG]L ]H VWURQ\: http://www.wsip.pl/dla_nauczycieli/przedmioty/mniejszosci_narodowe/podreczniki_dla_mniejszosci_narodowychGRVWĊS
1$8&=$1,(-ĉ=<.$8.5$,ē6.,(*2:32/6CE...
115
06WHü.UDMLQRMX]QDĔ. GU\L]DEDZ\QDOHNFMDFKMXNUDLĔVNLHJRGODNO±3
V]NRá\SRGVWaZRZHMF]ĊĞü:6L3
06WHü.UDMLQRMX]QDĔ*U\L]DEDZ\QDOHNFMDFKMXNUDLĔVNLHJRGODNO±3
V]NRá\SRGVWaZRZHMF]ĊĞü:6L3
Klasa IV
à 'UR]G $ 0D]XU 6áRZR 3RGUĊF]QLN GR OLWHUDWXU\ L MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR dla
kl. 4, WSiP 2006.
à'UR]G$0D]XU6áRZR =HV]\WüZLF]HĔ]MĊ]\NDXNUDLĔVNLHJRGODNO
WSiP 2006.
Klasa V
J. Hryckowian, Wynohradnyk 3RGUĊF]QLN GR MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR GOD NO
WSiP 1999.
M. Tucka, UkrajinĞNHJURQR=HV]\WüZLF]HĔ]MĊ]\NDXNUDLĔVNLHJRGODNO
WSiP 2005.
Klasa VI
A. Drozd-Waszczyszyn, I. Drozd, Berehynia. 3RGUĊF]QLNMĊ]\NDXNUDLĔVNLego dla
kl. 6, WSiP 2005.
0àHVLyZ6]NROQDJUDPDW\NDMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJR WSiP 1995.
Gimnazjum. Klasy I±III
W. Kozubel, 6áRZQLN WHUPLQyZ ELRORJLF]Q\FK XNUDLĔVNR-polski i polsko-XNUDLĔVNLWSiP 2006.
W. Kozubel, 6áRZQLN WHUPLQyZ FKHPLF]Q\FK XNUDLĔVNR-polski i polsko-XNUDLĔVNLWSiP 2007.
V. Halan, 6áRZQLN WHUPLQyZ LQIRUPDW\F]Q\FK XNUDLĔVNR-polski i polsko-XNUDLĔVNL, WSiP 2008.
LO. Klasa I
W. Sobol, 'R GĪHUHá 3RGUĊF]QLN GR NV]WDáFHQia literackiego i kulturowego
z MĊ]\NDXNUDLĔskiego dla kl. 1 LO, WSiP 2008.
B. Huk, Chrestomatia:\EyUWHNVWyZ]OLWHUDWXU\XNUDLĔVNLHMGODNO/2
WSiP 2005.
Klasa II
W. Sobol, 'R GĪHUHá 3RGUĊF]QLN GR NV]WDáFHQia literackiego i kulturowego
z MĊ]\NDXNUDLĔskiego dla kl. 2 LO, WSiP 2006.
B. Huk, Chrestomatia:\EyUWHNVWyZ]OLWHUDWXU\XNUDLĔVNLHMGODNO/2
WSiP 2007.
116
Dagmara Nowacka
Klasa III
W. Sobol, 'R GĪHUHá 3RGUĊF]QLN GR NV]WDácenia literackiego i kulturowego
z MĊ]\NDXNUDLĔskiego dla kl. 3 LO, WSiP 2007.
B. Huk, Chrestomatia:\EyUWHNVWyZ]OLWHUDWXU\XNUDLĔVNLHMGODNO/2
WSiP 2004.
Klasy I±III
W. Kozubel, 6áRZQLN WHUPLQyZ ELRORJLF]Q\FK XNUDLĔVNR-polski i polsko-XNUDLĔVki, WSiP 2006.
W. Kozubel, 6áRZQLN WHUPLQyZ FKHPLF]Q\FK XNUDLĔVNR-polski i polsko-XNUDLĔVNLWSiP 2007.
V. Halan, 6áRZQLN WHUPLQyZ LQIRUPDW\F]Q\FK XNUDLĔVNR-polski i polsko-XNUDLĔVNL, WSiP 2008.
0DWHULDá\G\GDNW\F]QHRGJU\ZDMą]QDF]QąUROĊZSURFHVLHQDuczania, bez
QLFKGRV\üWUXGQRZ\REUD]LüVRELHQDXNĊMĊ]\ND]DUyZQRRMF]\VWHJRMDNLRbFHJR-DNQLHEH]UDFML]DXZDĪD:DOGHPDU3IHLIIHU
PDWHULDá\ QDXF]DQLD VWDQRZLą PDWHULDOQą ED]Ċ SURFHVyZ JORWWRG\GDNW\FzQ\FK >@ %D]XMąF QD
programach i metodykach naXF]DQLD PDWHULDá\ JORWWRG\GDNW\F]QH XáDWZLDMą RUJDQL]DFMĊ L PHWoG\F]Q\SU]HELHJSURFHVyZQDXF]DQLDLXF]HQLDVLĊ16.
:\PLHQLRQH SRGUĊF]QLNL VWDQRZLą Z JáyZQHM PLHU]H ED]Ċ PDWHULDáRZą
w SURFHVLHQDXF]DQLDLXF]HQLDVLĊMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJRSU]H]PQLHMV]RĞüXNraiĔ
VNąZ3ROVFH1DOHĪ\MHGQDNĪH]ZUyFLüXZDJĊQDG\VSURSRUFMĊED]\PDWHULDáoZHM PLĊG]\ QDXF]DQLHP Z NODVLH Ä´ L V]NROH SRGVWDZRZHM D QDXF]DQLHP QD
SR]LRPLHJLPQD]MXPLV]NRá\ĞUHGQLHM1DSLHUZV]\PHWDSLHQDXNLMĊ]\NDXNUaLĔVNLHJRRERNSRGUĊF]QLNDSRGVWDZRZHJRGRQDXNLMĊ]\NDRUD]OLWHUDWXU\F]Ċ
VWRZNLONXF]ĊĞFLDFKXF]QLRZLHPDMąGRG\VSR]\FML]LQWHJURZDQH]SRGUĊF]QiNLHP ]HV]\W\ üZLF]HĔ D QDZHW Sá\W\ &' 'RGDWNRZ\P DWXWHP MHVW UyZQLHĪ
SRGUĊFzQLN GOD QDXF]\FLHOD NODVD Ä´ 0DWHULDá\ G\GDNW\F]QH QD poziomie
JLPQD]MXPLV]NRá\ĞUHGQLHMPRĪQDRNUHĞOLüPLDQHPQLHG\GDNW\]RZDQ\FKPDWeULDáyZ RU\JLQDOQ\FK =DOLF]DP\ GR QLFK VáRZQLNL MĊ]\ND RJyOQHJR L VSHFMDOiVW\F]QHJR SU]\GDWQRĞü NWyU\FK ZLGRF]QD MHVW ]ZáDV]F]D QD Z\ĪV]\FK SR]Lomach nauczania, martwi natomLDVW EUDN PDWHULDáyZ ]LQWHJURZDQ\FK Z SRVWDFL
SRGUĊF]QLND ]HV]\WX üZLF]HĔ F]\ LQQ\FK PDWHULDáyZ X]XSHáQLDMąF\FK Z SURFesie
QDXF]DQLD QD SR]LRPLH JLPQD]MXP L V]NRá\ ĞUHGQLHM ,QQ\P SUREOHPHP] NWyU\P
ERU\ND VLĊ V]NROQLFWZR XNUDLĔVNLH Z 3ROVFH, MHVWUyĪQRURGQRĞüIRUPHGXNDF\jQ\FKPQLHMV]RĞFLDFR]DW\PLG]LH, SRWU]HEDUyĪQRURGQRĞFLPDWHULDáyZG\GDkW\F]Q\FK,QQ\FKERZLHPSRGUĊF]QLNyZZ\PDJDQDXF]DQLHZPLĊdzyszkolnych
SXQNWDFKQDXF]DQLDLQQ\FKV]NRá\]QDXF]DQLHPZMĊ]\NXPQLHjV]RĞFL
16
W. Pfeiffer, NaXNDMĊ]\NyZREF\FK2GSUDNW\NLGRSUDNW\NL3R]QDĔV
1$8&=$1,(-ĉ=<.$8.5$,ē6.,(*2:32/6CE...
117
0RĪQD UyZQLHĪ ZVSRPQLHü R PRĪOLZRĞFL SRGMĊFLD QDXNL MĊ]\ND XNUDLĔ
VNLHJRQDSR]LRPLHV]NRá\Z\ĪV]HM6WXGLDXNUDLQLVW\F]QHEąGĨVODZLVW\F]QH]OHNWoUDWHP MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR LVWQLHMą Z 8QLZHUV\WHFLH :DUV]DZVNLP 8Qiwersytecie
:URFáDZVNLP 8QLZHUV\WHFLH -DJLHOORĔVNLP 8QLZHUV\tecie im. Adama MickiewiF]D.DWROLFNLP8QLZHUV\WHFLH/XEHOVNLP-DQD3DZáD,,8QLZHrsytecie Marii Curie-6NáRGRZVNLHM8QLZHUV\WHFLH:DUPLĔVNR-0D]XUVNLP5yZQLHĪLQDSR]LRPLHQDuczania uniwersyteckiego obserwowany jest deficyt PDWHULDáyZ G\GDNW\F]Q\FK
wREHF F]HJR NVHURNRSLH WHNVWyZ F]\ üZLF]HĔ MDN UyZQLHĪ PDWHULDá\ ZáDVQH
QDXF]\FLHOL SURZDG]ąF\FK ]DMĊFLD QLH VWDQRZLą U]DdNRĞFL 2G ODW ;; Z
QDVWąSLáDLQWHQV\ILNDFMDSUDFĞURGRZLVNDNDGHPLFNLFKQDGWZRU]HQLHPSRGUĊFzQLNyZ3RMDZLá\VLĊPLQ
I. Huk, M. Kawecka, ȼɢɜɱɚɽɦɨɭɤɪɚʀɧɫɶɤɭɦɨɜɭ, Lublin 1994, wznowienie:
Lublin 2003;
I. Huk, L. Szost, ȼɢɜɱɚɽɦɨɭɤɪɚʀɧɫɶɤɭɦɨɜɭ, Warszawa 1997;
-ĝSLZDN3RGUĊF]QLNMĊ]\NDXNUDLĔVNLHJR, Warszawa 1996;
N. Stankewycz, Ɇɨɪɮɨɥɨɝɿɹɫɭɱɚɫɧɨʀɭɤɪɚʀɧɫɶɤɨʀɦɨɜɢ, Wrocáaw 1997;
W. Wasylenko, ɍɤɪɚʀɧɫɶɤɚɦɨɜɚW,,,3R]QDĔ
ɈȻɟɥɟɣ Ɋɨɡɦɨɜɥɹɽɬɟɭɤɪɚʀɧɫɶɤɨɸ?:URFáDZ
B. Zinkewycz-Tomanek, Ƚɪɚɦɚɬɢɤɚ ɫɭɱɚɫɧɨʀ ɭɤɪɚʀɧɫɶɤɨʀ ɦɨɜɢ
Ɇɨɪɮɨɥɨɝɿɹɋɢɧɬɚɤɫɢɫ.UDNyZ
T. Bylina, 8NUDLĔVNLQLHJU\]LH Warszawa 2011.
-Ċ]\NXNUDLĔVNLMDNRMĊ]\NXNUDLĔVNLHMPQLHMV]RĞFLQDURGRZHMIXQNFMRQXMH
REHFQLH Z V]NROQLFWZLH QD ZV]\VWNLFK SR]LRPDFK QDXF]DQLD SRF]ąZV]\ RG
NODV\Ä´NRĔF]ąFQDV]NROQLFWZLHZ\ĪV]\P.RPSRQHQWHPXáDWZLDMąF\PSUoFHV QDXF]DQLDXF]HQLD VLĊ MĊ]\ND XNUDLĔVNLHJR GOD ZLĊNV]RĞFL XF]QLyZ WUDNWoZDQHJRMDNRRMF]\VW\GODPQLHMV]HMF]ĊĞFLMDNRREF\VąPDWHULDá\G\GDNW\F]QH
Z IRUPLH SRGUĊF]QLNyZ ]HV]\WyZ üZLF]HĔ PDWHULDáyZ SRPRFQLF]\FK QD SáyWDFK&'VáRZQLNyZGRVWRVRZDQ\FKGRSR]LRPXQDXF]DQLD:QDXF]DQLXMĊ]yka XNUDLĔVNLHJR MDNR MĊ]\ND RMF]\VWHJR PQLHMV]RĞFL XNUDLĔVNLHM Z 3ROVFH ]DuZDĪRQRSRSUDZĊZVIHU]HZyGDZQLF]HMFRZJáyZQHMPLHU]H]ZLą]DQHMHVW]H
Z]URVWHP DNW\ZQRĞFL XNUDLĔVNLHJR ĞURGRZLVND QDXF]\FLHOVNLHJR 3RZVWDáH
z P\ĞOąRQDXF]\FLHODFKF]DVRSLVPRIDFKRZHÄ5LGQD0RZD´MHVWQLHW\ONRGoVNRQDá\P ĨUyGáHP ZLHG]\ G\GDNW\F]QR-Z\FKRZDZF]HM DOH UyZQLHĪDUHQąZyPLDQ\P\ĞOLGąĪąFHMGRSRSUDZ\V\WXDFMLV]NROQLFWZDXNUDLĔVNLHJRZ3ROVFH
3,ĝ0,(11,&7:2
&KDáXSF]DN+%URZDUHN70QLHMV]RĞFLQDURGRZHZ3ROVFH918-1995, Lublin 2000.
http://www.msw.gov.pl/portal/pl/584/7523/Europejska_karta_jezykow_regionalnych_lub_mniejsz
osciowych.html; http://www.lex.pl/du-akt/-/akt/dz-u-02-22-209GRVWĊS
118
Dagmara Nowacka
http://www.wsip.pl/dla_nauczycieli/przedmioty/mniejszosci_narodowe/podreczniki_dla_mniejszo
sci_narodowychGRVWĊS
àRG]LĔVNL 6 6WUXNWXUD QDURGRZRĞFLRZD 3ROVNL L SROLW\ND ZREHF PQLHMV]RĞFL Z ODWDFK ±1992,
Raport BsiE.
Pfeiffer W., 1DXNDMĊ]\NyZREF\FK. Od praktyki do praktyki3R]QDĔ
Serczyk W., Historia Ukrainy:URFáDZ± Warszawa ± .UDNyZ
Surmacz B., :VSyáF]HVQH VWRVXQNL SROVNR-XNUDLĔVNLH. Politologiczna analiza traktatu o dobrym
VąVLHG]WZLH, Lublin 2002.
Syrnyk J., Rola UTSK w rozwoju szNROQLFWZD Z MĊ]\NX XNUDLĔVNLP ÄɊɿɞɧɚ ɦɨɜɚ´ QU s. 58±70.
Tomanek P., 2FKURQD SUDZ MĊ]\NRZ\FK PQLHMV]RĞFL QDURGRZ\FK Z 3ROVFH ]H V]F]HJyOQ\P
XZ]JOĊGQLHQLHPPQLHMV]RĞFLXNUDLĔVNLHM, w: 8NUDLQD0LĊG]\MĊ]\NLHPDNXOWXUą, red. B. Zinkiewicz-Tomanek, $)DáRZVNL.UDNyZV±260.
8NUDLQD0LĊG]\MĊ]\NLHPDNXOWXUą, red. B. Zinkiewicz-7RPDQHN$)DáRZVNL.UDNyZ
ɄɚɜɟɰɶɤɚɆÄɊɿɞɧɚɦɨɜɚ´± ɨɫɜɿɬɧɿɣɠɭɪɧɚɥɍɤɪɚʀɧɫɶɤɨɝɨɜɱɢɬɟɥɶɫɶɤɨɝɨɬɨɜɚɪɢɫɬɜɚɜɉɨɥɶɳɿ,
Äɇɚɲɟ ɫɥɨɜɨ´ ɛɟɪɟɡ w: http://www.nslowo.free.ngo.pl/vydavnycha_vitryna/ridna_mowa.htm; dostĊp: 20.05.2011.
ɋɢɪɧɢɤɆɉɪɨɨɫɜɿɬɭɠɭɪɧɚɥɿɤɨɧɞɢɰɿɸɭɤɪɚʀɧɰɿɜɭɉɨɥɶɳɿ, ÄɊɿɞɧɚɦɨɜɚ´nr 9, s. 3±4.
ɋɢɪɧɢɤɆɋɬɚɧɭɤɪɚʀɧɫɶɤɨɝɨɲɤɿɥɶɧɢɰɬɜɚɭɉɨɥɶɳɿ (2007/2008)ÄɊɿɞɧɚɦɨɜɚ´nr 9,
s. 92±96.
TEACHING UKRAINIAN IN POLAND
THE PRESS AND SPECIALIST PUBLICATIONS
Summary. This article is an attempt at presenting the current educational situation of Ukrainian
minority in Poland. Referring to documents regulating the protection of minority rights both international and internal, the author outlines the ways of realisation of the delineated rights by Ukrainian community. Among a wide range of possibilities connected with the development of educational activities it is the publishing sphere that deserves special attention. Apart from Ukrainian
coursebooks for different levels of teaching there are also specialist journals printed in Poland.
One of them is ÄɊɿɞɧɚɦɨɜɚ´which constitutes an excellent source of information and is of great
methodological help in the process of language teaching and educating young people.
Key words: teaching Ukrainian in Poland, the protection of minority rights, Ukrainian educational
system, specialist journals