V. Odsetki

V. Odsetki
V.1. Ogólnie o odsetkach
Obok narzucenia maksymalnych terminów płatności, omawiana ustawa walczy
z nadużywaniem kredytu kupieckiego poprzez nałożenie na dłużnika obowiązku zapłaty dodatkowej kwoty na rzecz wierzyciela. Ustawodawca wyszedł bowiem z założenia, że w sytuacji, gdy kredyt kupiecki przestanie mieć charakter
darmowy, to dłużnicy mniej chętnie będą wnioskować o długie terminy zapłaty,
a także nie będzie dochodziło do opóźnień w zapłacie ponad umówiony termin.
Z drugiej zaś strony kwota taka stanowić ma dla wierzyciela swoiste wynagrodzenie za to, że udzielił odroczenia terminu, a także rekompensatę za to, że zapłata
nastąpiła po ustalonym terminie.
Mowa powyżej oczywiście o odsetkach, a więc o świadczeniu pieniężnym
płatnym za określony czas i oznaczonym procentowo w odniesieniu do innej kwoty pieniężnej.
Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przewiduje odsetki
nazwane „odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych”.
Wyodrębnić można jednak dwa rodzaje odsetek, których wierzyciel może dochodzić od dłużnika:
1) za odroczenie terminu zapłaty wynagrodzenia – za udzielenie kredytu kupieckiego (art. 5 i 6 ustawy),
2) za przekroczenie terminu zapłaty wynagrodzenia – a więc za wymuszenie
kredytu kupieckiego (art. 7 i 8 ustawy).
Odsetki nie są oczywiście odkryciem ustawy o terminach zapłaty. Jest to instytucja uregulowana w Kodeksie cywilnym, którą ustawa z 2013 r. tylko trochę
modyfikuje. W Kodeksie uregulowane są zarówno odsetki kapitałowe, tzn. związane z korzystaniem z kapitału1, jak i odsetki za opóźnienie w dokonaniu zapłaty2.
Zgodnie z Kodeksem odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to
wynika z czynności prawnej (czyli umowy) albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub
z decyzji innego właściwego organu3. Strony w zawieranych umowach mogą więc
w każdym przypadku przewidzieć odsetki jako wynagrodzenie za korzystanie
przez jedną stronę z pieniędzy udostępnianych przez drugą ze stron. Mogą też
swobodnie określić wysokość i zasady naliczania tych odsetek, uważając wszakże na jedyną granicę stawianą przez przepisy Kodeksu – maksymalną wysokość
stawki procentowej – tzw. odsetki maksymalne.
Najczęściej spotykanymi „odsetkami wynikającymi z ustawy” są zaś odsetki
za opóźnienie w zapłacie. Według Kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się
ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas
1
Art. 359 ustawy – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 380 ze zm.).
Art. 481 ustawy – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 380 ze zm.).
3
Art. 359 ustawy – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 380 ze zm.).
2
opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi4. Odsetki
za opóźnienie, których domagać się może wierzyciel na podstawie ustawy o terminach zapłaty, są dokładnie takimi odsetkami. Ustawa ta szczegółowo określa
jednak, od kiedy należą się odsetki, a także przewiduje ich minimalną wysokość.
Poruszając kwestię odsetek na potrzeby omówienia ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, wskazać należy na następujące rodzaje odsetek:
1) odsetki umowne,
2) odsetki ustawowe,
3) odsetki maksymalne,
4) odsetki ustawowe za opóźnienie w rozumieniu Kodeksu cywilnego,
5) odsetki maksymalne za opóźnienie,
6) odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych,
7) odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych,
8) odsetki ustawowe za opóźnienie w płatnościach w rozumieniu dyrektywy
2011/7/UE.
Poszczególne rodzaje wskazanych odsetek zostaną omówione w kolejnym rozdziale, gdzie między innymi przedstawiony zostanie najistotniejszy element odsetek, czyli ich wysokość.
4
Art. 481 ustawy – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 380 ze zm.).