FULL TEXT - Antropomotoryka

NR 37
AN ­T RO ­P O ­M O T­ O ­R Y ­K A
2007
WSPÓŁDZIAŁANIE I SPRZECZNOŚĆ W PRZEJAWACH
ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH
CZĘŚĆ I. SZYBKOŚĆ I WYTRZYMAŁOŚĆ
COOPERATION AND CONTRADICTION IN MOTOR
ABILITIES MANIFESTATION
PART I. SPEED AND ENDURANCE
Adam Haleczko*, Leszek Korzewa**,
Ewa Misiołek**, Urszula Włodarczyk**
* dr, Polsko-Czeska Wyższa Szkoła Biznesu i Sportu Colegium Glacense Nowa Ruda, ul. Kłodzka 16
** dr, Katedra Lekkoatletyki i Gimnastyki, AWF Wrocław, ul. Witelona 25a
Słowa kluczowe: zdolności motoryczne, szybkość, wytrzymałość, prędkość, cechy somatyczne, antagonizm funkcjonalny, biegi
Key words: physical abilites, speed, endurance, velocity, somatic traits, functional antagonizm, runs
– 75 –
-
-
-
Wstęp. We wszystkich dyscyplinach sportu niezwykle istotne jest znaczenie i pozytywny wpływ na wyniki
koordynacyjnych zdolności motorycznych. Inne są natomiast doświadczenia dotyczące zdolności kondycyjnych.
U osób o wysokim stopniu przygotowania sprawnościowego odnotowuje się przypadki występowania
sprzeczności między przejawami szybkości i wytrzymałości. U dzieci i osób o przeciętnym poziomie sprawności
występuje natomiast zgodny, pozytywny wpływ zaangażowanych w dany ruch zdolności motorycznych. Uważa
się, iż przyczyny tych „konfliktów motorycznych” u wysokiej klasy wyczynowców należy szukać w uwarunkowaniach genetycznych, w znacznej mierze w proporcjach dwóch rodzajów włókien mięśni szkieletowych. Przewaga
włókien szybko kurczliwych (FT) sprzyja osiągnięciom w dyscyplinach szybkościowych i siłowo-szybkościowych.
Natomiast przewaga włókien wolno kurczliwych (ST) oznacza predyspozycje wytrzymałościowe.
Cel. W piśmiennictwie spotyka się informacje o różnym stopniu współdziałania, jak również o sprzeczności
występujących między przejawami szybkości i wytrzymałości. Najczęściej dotyczy to biegów znacznie różniących
się dystansem. Biorąc to pod uwagę postanowiono określić czynniki mające wpływ na kierunek i moc związków
uwarunkowanych tymi zdolnościami.
Materiał i metody. Materiał badawczy tworzyły dwa zbiory. Jeden składający się z wyników biegów na
100 m i 1500 m oraz danych somatycznych 100 najlepszych dziesięcioboistów świata. Drugi zaś obejmował
wyniki biegu na 20 m i testu Coopera oraz cechy somatyczne 287 studentów wychowania fizycznego, których
sprawność motoryczną określono zestawem siedmiu testów. Materiał opracowano statystycznie, obliczając
średnie arytmetyczne i korelacje całych zbiorowości oraz 10-osobowych grup różniących się poziomem wyników. Różnice unormowano, odnosząc je do wartości odchyleń standardowych całości.
Wyniki. Wyniki biegów oraz dane somatyczne dwóch badanych grup przedstawiono w dogodny do porównań
sposób. Korelacje całej setki, jak i pierwszych sześciu dziesiątek wieloboistów wskazują na zjawisko antagonizmu
funkcjonalnego. W grupie studenckiej znak „–” wystąpił jedynie w najsprawniejszej dziesiątce, wyróżniającej
się ponadto parametrami wysokości i masy ciała. Ujemne korelacje obserwuje się również w dziesiątkach
wieloboistów najszybszych w obu biegach. To samo zjawisko występuje w dziesiątkach studentów najszybszych w biegu na 20 m i teście Coopera. W grupach osiągających niższe prędkości biegów dodatnie wartości
-
STRESZCZENIE • SUMMARY Adam Haleczko, Leszek Korzewa, Ewa Misiołek Urszula Włodarczyk
korelacji świadczą o zgodnym współdziałaniu szybkości i wytrzymałości. Największe różnice w wysokości ciała
występują między wieloboistami najszybszymi w biegu sprinterskim, a w masie ciała u studentów maksymalnie
różniących się wynikami testu Coopera.
Wnioski. W szkoleniu sportowym należy uwzględniać możliwość występowania negatywnych relacji między
szybkością a wytrzymałością nie tylko u zawodników o najwyższym stopniu wytrenowania, ale również u osób
o niższym przygotowaniu sprawnościowym.
Introduction. The positive influence of coordination motor abilities on sports results is extremely important in
all sports disciplines. However experimental evidences concerning the physical fitness are somewhat different.
Among people with high level of physical preparation some cases of contradiction between speed and endurance
capabilities are observed. In children and people with mediocre physical fitness there is consistent and positive
impact of motor abilities which are engaged in certain kind of movement. In common opinion such “motor conflicts” in top class athletes have their source in genetic determinations, particularly in proportions of two kinds of
skeletal muscle fibers. Domination of fast-contracting fibers (FT) is conductive to higher speed and force-speed
achievements, while majority of slow-contracting ones (ST) determines rather endurance predispositions.
The purpose of the work. In literature one can find many different pieces of information concerning an extend
of relationship or contradiction between speed and endurance. Most of them refers to different distance runs.
In presented paper an attempt was made to describe some factors which influence the direction and power of
connections which are conditioned by these abilities.
Material and method. Two samples were analyzed. First consisted in somatic data as well as results of 100 m
and 1500 m runs of 100 world-top decathletes. Second including beside of somatic features the results of 20 m run
and Cooper’s test of 287 students of University of Physical Education whose motor ability was established with
the help of seven tests set. Statistical characteristics (mean values and correlation coefficients) were calculated
in whole samples as well as in 10-persons subgroups differing from each other by sports results. The mean differences were normalized by standard deviations of whole sample.
Results. The run results and somatic data in two samples under consideration were presented in manner
convenient for making the comparisons. Correlations in the whole sample of 100 decathletes as well as in first
six ten-athletes subgroups show the phenomenon of functional antagonism. In student group the sign “–“ in
correlation coefficient occurred only in the most physically fitted subgroup, which additionally was characterized
by higher values of the body height and mass. The negative correlations are observed also in ten-decathletes
subgroups who were the best in both runs. The same phenomenon was found in ten-persons student subgroups
the best in 20 m run and in Cooper’s test. In subgroups of individuals with worse run results the positive sign
of correlation shows, in contrary, the consistent cooperation of speed and endurance. The greatest differences
of the body height were observed between decathletes who achieved the best results in sprinter run, but such
differences of the body mass were found in students diverse to the most extent by Cooper’s test results.
Conclusions. A possibility of occurrence of negative relationships between speed and endurance should be
taken into account not only in sports training of highest level athletes but even in training of persons with worse
physical fitness preparation.
-
-
-
-
-
Wstęp
W teorii motoryczności człowieka przyjęto podział
zdolności motorycznych na koordynacyjne i kondycyjne. W tych ostatnich wyróżnia się siłę, szybkość
i wytrzymałość [1]. Całkowicie niepodważalne jest
znaczenie i pozytywna rola zdolności koordynacyjnych (informacyjnych) w oddziaływaniu na wyniki wszystkich dyscyplin sportu. Według Raczka
[2; s. 17] zapewniają one w konkurencjach wytrzymałościowych „wysoką efektywność i ekonomię
ruchu w czasie długotrwałego wysiłku, opóźniając
procesy zmęczenia”, w konkurencjach szybkościowych „zachowanie wysokiej częstotliwości i swobody ruchu oraz pełną skuteczność wykorzystania
potencjału energetycznego”, w konkurencjach
siłowo-szybkościowych „wysoką skuteczność wy-
korzystania potencjału siłowego w maksymalnie
krótkim czasie”. Natomiast w oddziaływaniach
zdolności kondycyjnych uwarunkowanych głównie procesami energetycznymi mogą pojawiać się
sprzeczności obniżające osiągnięcia sportowe. Ich
źródłem mogą być uwarunkowania genetyczne
prowadzące do występowania antagonizmu funkcjonalnego, polegające na różnych proporcjach
dwóch rodzajów włókien mięśniowych wchodzących w skład jednostek motorycznych. Włókna te
wykazują różnice morfologiczne i czynnościowe.
Białe szybko kurczące się oznaczone są symbolem
FT (fast twitch) lub I, włókna czerwone wolno kurczące się określone są sygnaturą ST (slow twitch)
lub II. Różnice w składzie włókien u ludzi mogą być
predysponować ich do wysiłków sportowych typu
szybkościowego czy siłowego (przewaga włókien
– 76 –
-
-
-
-
-
Współdziałanie i sprzeczność w przejawach zdolności motorycznych. Część I. Szybkość i wytrzymałość
typu FT) lub wytrzymałościowego (przewaga włókien typu ST) [3]. Te sugestie potwierdziły wyniki
badań [4, 5, 6], które wykazały, że w mięśniach zawodników mających osiągnięcia w dyscyplinach
wytrzymałościowych przeważają włókna wolno
kurczliwe. Costill [4] w mięśniu brzuchatym łydki
u niektórych biegaczy na długie dystanse stwierdził ponad 90% włókien ST. Tenże autor w innym
opracowaniu, oznaczając powierzchnie przekroju mięśni biegaczy wysokiej klasy, stwierdził, iż
składa się ona w 82,9% z włókien wolno kurczliwych [5]. Zdaniem Costilla różnice w procentowej zawartości włókien FT i ST są uzależnione
od czynników genetycznych, a nie spowodowane
adaptacją do treningu. Na dowód tego przytacza
wyniki badań prowadzonych na młodych (jedynasto- do dwunastoletnich) i dorosłych osobnikach, u których pod wpływem 4–6-miesięcznego
treningu stosunek włókien wolnych i szybkich nie
uległ żadnym zmianom [4]. Potwierdzenie tych relacji niewątpliwie podkreśli znaczenie i celowość
wstępnej selekcji poprzez dobór do konkurencji
wytrzymałościowych osobników mających szanse
na późniejsze sukcesy. Schele i Kaiser [7] przeprowadzili badania 39 zawodników, którym zrobiono
biopsję m. vastus lateralis oznaczając aktywność
enzymów i określając typ włókien mięśniowych.
Badani wykonywali próby biegowe na dystansach
40 m i 2000 m. Wykres prędkości biegu rozwijanej na obu dystansach wykazał, że im więcej zawodnik miał włókien FG (FT), tym był wolniejszy
w biegu na 2000 m, a szybszy na odcinku 40 m.
Kierując się metodą opracowaną przez wspomnianych autorów pracownicy Akademii Wychowania
Fizycznego w Gdańsku przeprowadzili badania
mężczyzn (żołnierzy) z zamianą dystansu 2000 m
na test Coopera [8, 9, 10], oraz 11–13-letnich
chłopców z zachowaniem dystansu dłuższego
(2000 m) a wydłużeniem krótszego do 60 m [8].
Przeprowadzony test nazwano „Sprint versus endurance”. Uzyskane wyniki świadczą, iż dzieci nie
wykazują ukierunkowanych predyspozycji szybkościowych ani wytrzymałościowych, które stwierdzono u osób dorosłych. Natomiast w grupach
złożonych z kilkunastu żołnierzy: jednej o wysokich predyspozycjach do wysiłku wytrzymałościowego, a drugiej do sprintu ujawniła się negatywna
korelacja między prędkościami uzyskanymi w obu
biegach. W lekkoatletycznych wielobojach od lat
sześćdziesiątych obserwuje się ujemne związki
między czasami biegów na 100 m i 1500 m [11, 12,
13, 14]. Jednak dotyczy to tylko seniorów czołówki
światowej. Wyniki zawodników reprezentujących
niższy poziom oraz juniorów nie wykazują sprzecz-
ności funkcjonalnej [15]. Omawiane dystanse biegów można potraktować jako testy oceniające
podstawowe zdolności motoryczne, w tym przypadku szybkość i wytrzymałość [16]. Tym bardziej
że zbliżona struktura ruchu w tych konkurencjach
podnosi trafność oceny uzewnętrzniających się
zdolności motorycznych w obu analizowanych biegach. W przypadku różnych form ruchu, np. biegu
i pływaniu, jakość oceny oddziaływania zdolności
motorycznych na wyniki prób niewątpliwie obniża
się.
Cel
Mając na względzie różne stopnie pozytywnych
relacji, jak również sprzeczności występujących
między przejawami szybkości i wytrzymałości, postanowiono określić czynniki wpływające na kierunek i stopień związków uwarunkowanych tymi
zdolnościami. Jako założenie przyjmuje się możliwość występowania antagonizmu funkcjonalnego
między szybkością a wytrzymałością u osób o wysokim stopniu wytrenowania, natomiast w populacjach o małej lub przeciętnej aktywności fizycznej
współdziałanie tych dwóch zdolności może nawet
być znaczne.
Materiał i metody
W myśl przyjętej hipotezy materiał badawczy stanowiły dwie grupy. Jedna o bardzo wysokim stopniu przygotowania sprawnościowego, którą tworzyło 100 dziesięcioboistów z listy rangowej wszech
czasów na dzień 1 stycznia 2004. Uwzględniono
ich wyniki w biegach na 100 m i 1500 m, które uzupełniono danymi wysokości i masy ciała, wskaźnikiem Rohrera oraz sumą punktów informującą
o poziomie sportowym. Na drugą grupę, o przeciętnym przygotowaniu sprawnościowym, składały się dane somatyczne oraz wyniki biegu na 20 m
ze startu lotnego i testu Coopera (pokonanie jak
najdłuższego dystansu w biegu 12-minutowym)
287 studentów I roku Akademii Wychowania
Fizycznego we Wrocławiu. Ich sprawność wszechstronną oceniono na podstawie badań przeprowadzonych w 2001 r. sumą pkt T zestawu testów
składającego się z 7 prób (bieg na 20 m, skok w dal
z miejsca, przejście drabinek w zwisie, rzut piłką lekarską 2 kg do przodu, dynamometria mięśni dłoni, bieg po kopercie, zwinnościowy tor przeszkód)
[17]. Zestawione wyniki obliczeń statystycznych
badanych zbiorów przedstawiono w podobny, dogodny do porównań, sposób. Średnie arytmetyczne i korelacje wyników biegów oraz przeciętne
– 77 –
Adam Haleczko, Leszek Korzewa, Ewa Misiołek Urszula Włodarczyk
Tabela 1. Średnie arytmetyczne i korelacje wyników w biegach na 100 m i 1500 m oraz cech somatycznych wieloboistów w kolejnych
dziesiątkach listy rankingowej
Table 1. Mean values and correlation coefficients of results of 100 m and 1500 m runs and somatic traits of decathletes in subsequent
tens from ranking list
Punktacja
(pkt)
Score
(pts)
Bieg na
100 m [s]
100 m run
Bieg na
1500 m [s]
1500 m
run
Współ.
Korelacji
Correlation
coef.
Wysokość
ciała
[cm]
Body heigth
Masa
ciała [kg]
Body
mass
Wsk.
Rohrera
Rohrer
index
8464,8
10,858
271,84
–.22
189,0
85,9
1,274
8847,8
10,658
271,89
–.45
189,8
89,6
1,311
8678,6
10,743
269,56
–.18
188,6
87,1
1,299
8573,6
10,758
272,57
.24
189,3
86,2
1,274
8506,0
10,987
266,80
–.44
189,3
85,4
1,261
8452,2
10,934
267,50
–.61
187,9
84,3
1,272
8386,1
10,870
273,19
–.52
188,4
83,0
1,245
8342,5
10,939
270,20
.02
187,1
84,6
1,294
8312,4
10,858
278,32
.13
189,8
84,7
1,239
81–90
8288,1
10,952
277,28
–.13
190,9
88,2
1,269
x91–100
8260,6
10,882
271,10
.07
188,4
85,4
1,279
Średnie
arytmetyczne
Mean values
–
x 1–100
–
x
1–10
–
x 11–20
–
x
21–30
–
x 31–40
–
x
41–50
–
x 51–60
–
x
61–70
–
x 71–80
–
x
wartości cech somatycznych przedstawiono w tabelach 1 i 2.
W obu podstawowych grupach korelacje obliczono metodą Pearsona (w grupie dziesięcio-
boistów korelacja przekroczyła 5% poziom istotności – .20, w grupie studentów 1% – .16). W 10osobowych podgrupach zastosowano metodę korelacji Spearmana (poziom istotności 5% – .56, 1%
Tabela 2. Średnie arytmetyczne i korelacje wyników lub prędkości w biegu na 20 m i teście Coopera oraz cech somatycznych studentów
w kolejnych dziesiątkach listy rankingowej
Table 2. Mean values and correlation coefficients of 20 m run times and Cooper’s test results and somatic traits of students in subsequent tens from ranking list
Punktacja
(pkt)
Score
(pts)
Bieg na
20 m [s]
20 m run
[m/s]
Test Coopera
[m]
Cooper’s test
[m/s]
Współ.
korelacji
Correlation
coef.
Wysokość
ciała
[cm]
Body heigth
Masa ciała
[kg]
Body mass
Wsk.
Rohrera
Rohrer
index
x1-287
350,0
2,448
8,197
3039,5
4,221
.28
178,0
74,1
1,273
x1-10
436,4
2,290
8,755
3034,0
4,214
-.07
183,8
83,2
1,347
x11-20
413,5
2,271
8.827
3065,0
4,257
.37
178,5
74,1
1,304
x21-30
400,4
2,354
8,513
3113,2
4,324
.60
177,5
76,5
1,364
x31-40
391,6
2,378
8,423
3105,5
4,313
.18
182,0
73,7
1,225
x41-50
386,6
2,360
8,483
3120,0
4,334
.56
180,2
75,1
1,296
x278-287
234,5
2,712
7,389
2710,0
3,76
.12
182,6
78,2
1,283
-
-
-
-
-
Średnie
Arytmetyczne
Mean values
– 78 –
Współdziałanie i sprzeczność w przejawach zdolności motorycznych. Część I. Szybkość i wytrzymałość
- .75). W kolejnej tabeli (3) zamieszczono korelacje
w grupach maksymalnie różniących się wynikami
biegów. W następnych tabelach (4–7) przedstawiono różnice w wynikach biegów i cechach budowy
ciała występujące między najszybszymi i najwolniejszymi badanymi. Aby ułatwić ocenę różnice
unormowano odnosząc je do wartości odchyleń
standardowych podstawowych grup. Duże wahania w wartościach korelacji Spearmana wynikają
z niewielkich liczebności analizowanych grup,
gdzie rezultaty dwóch lub nawet jednego badanego mogą zmieniać kierunek i wartość korelacji.
Z drugiej strony założenia pracy wymagają doboru
badanych maksymalnie różniących się poziomem
sportowym uzyskujących krańcowe wyniki w konkurencjach biegowych.
Wyniki
Korelacje zarówno całej setki, jak i sześciu pierwszych dziesiątek wieloboistów wskazują na zjawisko antagonizmu funkcjonalnego (tab. 1).
W 287-osobowej zbiorowości studentów obserwuje się dodatnią znaczącą korelację, ale już w najsprawniejszej dziesiątce współczynnik Spearmana,
wprawdzie bliski zeru, jest jednak ujemny (tab. 2).
Można powiedzieć, że w tym przypadku nie występuje, lecz zarysowuje się „konflikt motoryczny”.
W następnych podgrupach współczynniki korelacji przyjmują wartości dodatnie przekraczające
nawet statystyczny próg istotności. Zjawisko zaobserwowane w zestawach rangowych dotyczące
przede wszystkim wieloboistów (tab. 1 i 2), po-
Tabela 3. Korelacje w grupach maksymalnie różniących się wynikami biegów.
Table 3. Correlations in subgroups with the most different results of runs.
Biegi 100 m i 1500 m
100 m run and 1500 m run
Współ. korelacji
Correlation coef.
Najszybsi na 100 m
The fastest in 100 m run
–.77
Najwolniejsi na 100 m
The slowest in 100 m run
.46
Najszybsi na 1500 m
The fastest in 1500 m run
–.18
Najwolniejsi na 1500 m
The slowest in 1500 m run
.18
Biegi 20 m i test Coopera
20 m run and Cooper’s test
Współ. korelacji
Correlation coef.
Najszybsi na 20 m
The fastest in 20 m run
–.68
Najwolniejsi na 20 m
The slowest in 100 m run
–.04
Najszybsi w teście Coopera
The fastest in Cooper’s test
–.53
Najwolniejsi w teście Coopera
The sloweswt in Cooper’s test
.57
Tabela 4. Różnice średnich arytmetycznych wyników w biegach na 100 m i 1500 m oraz w cechach somatycznych między dziesięcioma
najszybszymi i najwolniejszymi wieloboistami w biegu na 100 m
Najwolniejsi w biegu na 100 m
The slowest in 100 m run
D
D/S
Punktacja [pkt]
Score [pts]
8608,1
8365,5
242,6
1,319
Bieg na 100 m [s]
100 m run
10,460
11,180
0,720
3,349
Bieg na 1500 m [s]
1500 m run
276,65
270,94
5,71
0,521
187,2
193,6
6,4
1,296
-
Wysokość ciała [cm]
Body heigth
Masa ciała [kg]
Body mass
84,9
89,5
4,6
0,861
-
Średnie arytmetyczne
Mean values
Wsk. Rohrera
Rohrer index
1,304
1,237
0,067
0,779
-
-
Najszybsi w biegu na 100 m
The fastest in 100 m run
-
Table 4. Differences of mean results of 100 m and 1500 m runs and somatic traits between the ten decathletes the fastest and the
slowest in 100 m run respectively.
– 79 –
Adam Haleczko, Leszek Korzewa, Ewa Misiołek Urszula Włodarczyk
Tabela 5. Różnice średnich arytmetycznych prędkości w biegu na 20 m i teście Coopera oraz w cechach somatycznych między
dziesięcioma najszybszymi i najwolniejszymi studentami w biegu na 20 m
Table 5. Differences of mean results of 20 m run and Cooper’s test and somatic traits between ten students the fastest and the slowest in 20 m run respectively
Średnie arytmetyczne
Mean values
Najszybsi w biegu na 20 m
The fastest in 20 m run
Najwolniejsi w biegu na 20 m
The slowest in 20 m run
D
D/S
Punktacja [pkt]
Score [pts]
412,4
263,2
149,2
3,513
Prędkość w biegu na 20 m [m/s]
Velocity in 20 m run
9,208
7,163
2,045
4,475
Prędkość w teście Coopera [m/s]
Velocity in Cooper’s test
4,313
3,864
0,449
1,592
Wysokość ciała [cm]
Body heigth
182,0
179,0
3,0
0,467
Masa ciała [kg]
Body mass
78,8
77,4
1,4
0,158
Wsk. Rohrera
Rohrer index
1,308
1,345
0,037
0,252
twierdzają korelacje w dziesiątkach ekstremalnych
pod względem szybkości biegu (tabela 3).
Duża szybkość w biegach krótkich okazuje się
czynnikiem antagonizującym motorykę badanych,
o czym świadczą związki, których wartość osiąga
jednoprocentowy próg istotności. Mniejsze wartości współczynników korelacji występują w dziesiątkach osiągających większe prędkości w biegach na
1500 m i 12-minutowym.
Cztery ostatnie dziesiątki z listy rangowej wieloboistów (tab. 1) można, podobnie jak pierwszą
dziesiątkę studentów, uznać za „bezkonfliktowe”.
Stosunkowo wysokie dodatnie związki, począwszy od drugiej podgrupy listy rangowej studentów
(tab. 2), jak również w dziesiątkach najwolniejszych w obu biegach (tab. 3) potwierdzają przyjęte
we wstępie założenia. Pod względem somatycznym obu podstawowymi cechami w stosunku do
Tabela 6. Różnice średnich arytmetycznych wyników w biegach na 100 m i 1500 m oraz w cechach somatycznych między dziesięcioma
najszybszymi i najwolniejszymi wieloboistami w biegu na 1500 m
Najwolniejsi w biegu na 1500 m
The slowest in 1500 m run
D
D/S
Punktacja [pkt]
Score [pts]
8444,9
8443,5
1,4
0,008
Bieg na 100 m [s]
100 m run
11,012
10,775
0,237
1,102
Bieg na 1500 m [s]
1500 m run
255,24
293,11
37,87
3,452
Wysokość ciała [cm]
Body heigth
188,6
188,2
0,4
0,081
Masa ciała [kg]
Body mass
85,4
85,3
0,1
0,019
-
Średnie arytmetyczne
Mean values
Wsk. Rohrera
Rohrer index
1,273
1,283
0,010
0,116
-
-
-
Najszybsi w biegu na 1500 m
The fastest in 1500 m run
-
Table 6. Differences of mean results of 100 m and 1500 m runs and somatic traits between the ten decathletes the fastest and the
slowest in 1500 m run respectively
– 80 –
Współdziałanie i sprzeczność w przejawach zdolności motorycznych. Część I. Szybkość i wytrzymałość
Tabela 7. Różnice średnich arytmetycznych prędkości w biegu na 20 m i teście Coopera oraz w cechach somatycznych między
dziesięcioma najszybszymi i najwolniejszymi studentami w teście Coopera
Table 7. Differences of mean results of 20 m run and Cooper’s test and somatic traits between ten students the fastest and the slowest in Cooper’s test respectively.
Najszybsi w teście Coopera
The fastest in Cooper’s test
Najwolniejsi w teście Coopera
The slowest in Cooper’s test
D
D/S
Punktacja [pkt]
Score [pts]
343,8
287,9
55,9
1,316
Prędkość biegu
na 20 m [m/s]
Velocity in 20 m run
8,309
7,632
0,677
1,481
Prędkość w teście Coopera [m/s]
Velocity in Cooper’s test
4,851
3,426
1,425
5,053
Wysokość ciała [cm]
Body heigth
178,4
180,9
2,5
0,387
Masa ciała [kg]
Body mass
68,9
86,3
17,4
1,962
Wsk. Rohrera
Rohrer index
1,211
1,449
0,238
1,619
ogółu wyróżniają się pierwsze dziesiątki z obu list
rangowych, przy czym wyraźnie się to zaznacza
u studentów około 6 cm różnicą w wysokości ciała
i przeszło 9 kg w jego masie (tab. 1 i 2). Również
znaczące w obu parametrach różnice na korzyść
najwolniejszych wieloboistów w biegu na 100 m
wystąpiły przy porównaniu ich z najszybszymi (tab.
4). Natomiast studenci uzyskujący najlepsze czasy
w biegu na 20 m przewyższali słabszych o 3 cm.
Największe dysproporcje odnotowano w 12-minutowym biegu, w którym masa ciała najszybszych
była o ponad 17 kg niższa od najwolniejszych (tab.
7). Oczywiście znalazło to odbicie we wskaźniku
Rohrera. Wieloboiści w biegu na 1500 m praktycznie nie różnili się między sobą (tab. 6). Sprzyjające
lub niekorzystne, w zależności od dystansu biegu,
gabaryty budowy somatycznej badanych potwierdziły tezę Sochy i Skowronka [18] o występowaniu
antagonizmu w zakresie struktury morfologicznej.
Inny niewątpliwie wpływ wywiera wielkość cech
somatycznych na osiągnięcia zawodników wysokiego wyczynu, inny na wyniki przeciętnie sprawnych studentów. W sposób wyrazisty uwidaczniają
to liczby zawarte we wszystkich tabelach, oprócz
tabeli 3.
Końcowa analiza statystycznego opracowania
materiału pozwala wysunąć sugestie, że przy pominięciu wpływu układu krążeniowo-oddechowego
czynnikiem przeważającym lub równoznacznym
w oddziaływaniu szybkości czy wytrzymałości na
motorykę badanych jest procentowa zawartość
szybko lub wolno kurczliwych włókien w mięśniach
badanych oraz wielkość i wzajemny stosunek ich
podstawowych cech somatycznych. Według zaleceń Sochy i Skowronka [18], aby uniknąć względnie złagodzić objawy antagonizmu, należy dążyć do
optymalizacji osiągnięć w zakresie kształcenia wiodących zdolności motorycznych, a poprzez optymalizację wielkości cech somatycznych zapobiegać
występowaniu antagonizmu strukturalnego.
Wnioski
W pracy szkoleniowej w sporcie należy przewidywać możliwość występowania zjawiska sprzeczności funkcjonalnej w konkurencjach uwarunkowanych szybkością i wytrzymałością. Może ona występować nie tylko wśród zawodników najwyższego szczebla, lecz również w populacjach o niższym
stopniu usprawnienia fizycznego.
-
-
-
-
-
Średnie arytmetyczne
Mean values
– 81 –
Adam Haleczko, Leszek Korzewa, Ewa Misiołek Urszula Włodarczyk
PIŚMIENNICTWO • LITERATURE [10] Matuszkiewicz A, Wojciechowski A, Mientki T, Antosiewicz
J, Kaczor J, Sobańska B, Popinigis J, Mroczyński Z: Sprint
versus wytrzymałość. Prosty test pozwalający ocenić
predyspozycje. Problemy badawcze w lekkoatletyce,
Wrocław, AWF, 1995: 247–251.
[11] Łukauskas R: Związki rzeczywiste i pozorne między
poszczególnymi konkurencjami dziesięcioboju. Kultura
Fizyczna, 1964; 4: 270–273.
[12] Haleczko A: Wskaźniki siły względnej jako kryteria
przygotowania sprawnościowego wieloboistów. Wybrane zagadnienia metodologiczne. Problemy kultury
fizycznej w badaniach naukowych, Wrocław, AWF, 1999:
109–117.
[13] Koštial J: Štruktúra športového výkonu v desat’boji. Tel.
Vych. Sport, 1993: 4:19-23.
[14] Haleczko A, Socha S: An application of factor analysis to
estimation of body build and function In multiform activit,
w: Novotny VV, Titlbachova S (red.): Methods of functional
anthropology [1]. Universitas Carolina Pragensis, 1979:
175–177.
[15] Popov GG: Faktornaja struktura funkcional’nych trebovanij
v legkoatletičeskom desjatibor’e. Teoria i Praktika
Fizičeskoj Kul’tury, 1980; 4: 26–28.
[16] Ważny Z: Związek między wynikami w technicznych
konkurencjach lekkoatletycznych a ogólną sprawnością
fizyczną. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1964; 1: 3–10.
[17] Haleczko A: Wytyczne dla wykonawców tematów naukowo-badawczych Resortowego Problemu nr 101 „Sprawność fizyczna społeczeństwa polskiego”. Wrocław, AWF,
1976 (maszynopis w bibliotece).
[18] Socha S, Skowronek R: Wpływ czynnika morfologicznego
na osiągnięcia sportowe w dziesięcioboju. Poznań, AWF,
seria: Monografie nr 101, 1978: 165–175.
-
-
-
-
-
[1] Raczek J: Motoryczność człowieka w świetle współczesnych poglądów i badań. Wychowanie Fizyczne i Sport,
1987; 1: 5–25.
[2] Raczek J: Koordynacyjne zdolności motoryczne (podstawy teoretyczno-empiryczne i znaczenie w sporcie).
Wychowanie Fizyczne i Sport, 1991; 5–6: 7–19.
[3] Kozłowski S, Nazar K: Wprowadzenie do fizjologii klinicznej. Wyd. III, Warszawa, PZWL, 1999.
[4] Costill D: Naukowe podstawy treningu długodystansowca.
Sport Wyczynowy, 1976; 8: 4–76.
[5] Costill D, Fink WJ, Pollock ML: Skład włókien mięśniowych
i aktywność enzymatyczna u czołowych długodystansowców. Sport Wyczynowy, 1981; 8–9: 45–51.
[6] Komi PV, Tesch P: Struktura mięśnia a zmęczenie podczas wysiłku. Sport Wyczynowy, 1981; 8: 61–67.
[7] Schele R, Kaiser P: Running performance and muscle
fiber types. Za Kaczor JJ, Matuszkiewicz A, Ziółkowski
W, Skrobot W, Popinigis J: Różnice w budowie mięśnia
szkieletowego człowieka dorosłego i dziecka znajdują
swoje odbicie w odrębnych wynikach testu „Sprint
versus endurance”. Medycyna Sportowa, 2000; 108:
14–18.
[8] Kaczor JJ, Matuszkiewicz A, Ziółkowski W, Skrobot W,
Popinigis J: Różnice w budowie mięśnia szkieletowego
człowieka dorosłego i dziecka znajdują swoje odbicie
w odrębnych wynikach testu „Sprint versus endurance”.
Medycyna Sportowa, 2000; 108: 14–18.
[9] Popinigis J, Matuszkiewicz A, Mientki T, Wojciechowski A,
Mroczyński Z, Czerwiński J, Czerwiński A: Rusing speeds,
sprint (40 m) versus endurance (12 min) as a test evaluating muscle fiber composition. Proceedings 2nd Maccabiach
– Wingate International Congress on Sport and Coaching
Science. 1993; 65–69.
– 82 –