DWÓR W KACICACH Fot. Jan Biczysko Należy przypuszczać, że

DWÓR W KACICACH
Fot. Jan Biczysko
Należy przypuszczać, że kiedy opat Piotr w 1222 roku przybył z zakonnikami z Lubiąża do
Kacic, to wybudowano dla cystersów przynajmniej najpotrzebniejsze pomieszczenia, a więc
dormitorium, pokój dla ksiąg i mury izolujące teren klasztoru od otoczenia. Źródła,
zawierające informacje o początkach klasztoru cystersów w Kacicach zebrał J. Laberschek w
Słowniku historyczno- geograficznym ziem polskich w średniowieczu1. Poświadczają one
istnienie w Kacicach murowanej kaplicy. Dokument z 1376 roku podaje imię Henryka,
kapelana z Kacic2. Długosz potwierdza w Liber beneficiorum, że w roku 1470 po cystersach
została w Kacicach murowana kaplica [aedicula]3. Akta wizytacji diecezji krakowskiej,
dokonanej w latach 1595-1599 z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa
krakowskiego, zawierają stwierdzenie: capella murata S. Agnetis in antiquo monasterio4. W
roku 1748 o kaplicy cystersów zaświadcza dokument z wizytacji biskupa Załuskiego: capella
1
J. Laberschek, Kacice, s. 349-352.
Tamże, s. 351.
3
Tamże, s. 351.
4
Tamże, s. 351.
2
murata i curia, ubi quondam manasterium Clarae Tumbae erat5. Podobne informacje z lat
1788-92 zawierają Materiały do Słownika historyczno-geograficznego województwa
krakowskiego w dobie Sejmu Czteroletniego.6
Inne źródło stwierdza, że siedziba cystersów w Kacicach mieściła się w kaplicy romańskiej, o
żebrowym sklepieniu i ciosowych murach7.
Kaplica zatem w Kacicach istniała, nie ma jednak pewności, w którym znajdowała się
miejscu. Zachowana do dziś budowla to pozostałość villi Erazma Ciołka, opata mogilskiego
w latach 1522-1546. Opat wzniósł ją dla zakonników z Mogiły, którzy mieli doglądać
odnowionego folwarku8. Budynek posiadał renesansową zabudowę, a jego postać obecna ma
dziewiętnastowieczny charakter.
Fot. 3. Obecny widok tzw. villi Erazma Ciołka w Kacicach. Jej właścicielem jest od 1991 roku
p. Wiesław Wolny, który prowadzi tam prace konserwatorskie.
5
Tamże, s. 351.
Tamże, s. 351.
7
Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, oprac. J. Lepiarczyk, s. 222.
8
J. Kłoczkowski; Prowincja polska cystersów w świetle akt kapituł generalnych tego zakonu w XV wieku [w:]
Polska w świecie. Studia z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1972, s. 184-185.
6
Badania przeprowadzone w XX wieku podważają te ślady romańskich ciosów w piwnicy oraz
półkolistego romańskiego portalu, które miałyby dowodzić istnienia w tym miejscu
najdawniejszej kaplicy cystersów. Wprawdzie półkolisty portal się zachował, ale nie jest on
romański, natomiast w piwnicach nie ma murów ciosowych9. Jednak, jak twierdzi M. Zdanek,
nie ma powodu podważać istnienia romańskiej kaplicy, skoro jest ono bogato
udokumentowane w źródłach10. Na razie być może jedynym jej śladem jest romański krzyż, o
którym przypuszcza się, że pochodzi z Kacic, a który znajduje się obecnie w Muzeum
Narodowym w Warszawie11.
9
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 26.
M. Zdanek, W sprawie procesu fundacyjnego, s. 96-97.
11
T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka, Kraków 1982, s. 27.
10