AGENCJA RYNKU ROLNEGO Warszawa

AGENCJA RYNKU ROLNEGO
Warszawa, 2007.12. 31
PROGNOZA
CEN RYNKOWYCH PODSTAWOWYCH PRODUKTÓW ROLNICZYCH
W dniu 19 grudnia 2007 r. odbyło się kolejne posiedzenie zespołu ekspertów,
powołanego przez Prezesa Agencji Rynku Rolnego, którego celem było zaktualizowanie prognozy cen rynkowych podstawowych produktów rolniczych na I i II kwartał
2008 r.
Poniżej prezentujemy prognozy cen zbóż, żywca wieprzowego i wołowego
oraz mleka i jego przetworów na tle przewidywanych czynników popytowopodażowych kształtujących ich poziom.
1. RYNEK ZBÓŻ
aktualna sytuacja cenowa
do znacznego wzrostu krajo-
pszenica ogółem w skupie wg GUS
950
900
850
800
750
700
650
600
550
500
450
400
350
300
VI 2008
rów w Polsce, doprowadziło to
GUS
III 2008
mimo relatywnie dobrych zbio-
prognoza
XII 2007
ziarno już w okresie żniw. Po-
zł/t
IX 2007
rosnący popyt eksportowy na
CENY PSZENICY
VI 2007
czech) w 2007 r. spowodowały
zł/t
III 2007
pejskiej (zwłaszcza w Niem-
950
900
850
800
750
700
650
600
550
500
450
400
350
300
XII 2006
wano zbiory zbóż w Unii Euro-
IX 2006
Niższe niż się spodzie-
VI 2006
•
pszenica konsumpcy jna na giełdach
wych cen zbóż. Według danych GUS w przypadku pszenicy rekordowy poziom 837 zł/t osiągnęły one we wrześniu 2007 r. Natomiast za żyto najwięcej – 695 zł/t
płacono w październiku 2007 r. W następnych miesiącach ceny zbóż zaczęły się
obniżać, gdyż zakłady przetwórcze zabezpieczyły zapasy ziarna potrzebne do
utrzymania bieżącej produkcji i przestały akceptować tak wysoki poziom cen. Według danych GUS w listopadzie 2007 r. przeciętna cena skupu pszenicy ogółem
obniżyła się do 799 zł/t, a żyta do 672 zł/t, tj. w obu przypadkach o 3,2% w ciągu
miesiąca. W porównaniu do listopada 2006 r. pszenica była droższa o 49%, a żyto
o 38%.
Według danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w I połowie grudnia
2007 r. ceny pszenicy i żyta ulegały wahaniom. W dniach 10-16.12.2007 r. cena skupu pszenicy konsumpcyjnej wynosiła 760 zł/t i była o 6% niższa niż miesiąc wcześniej. Za żyto konsumpcyjne w tym okresie płacono 697 zł/t, tj. o 1% mniej niż przed
miesiącem.
VI 2008
III 2008
niewielkie ilości pszenicy kon-
XII 2007
dzie ROL-PETROL sprzedano
IX 2007
tygodniu grudnia 2007 r. na gieł-
prognoza
VI 2007
cję wzrostową. W przedostatnim
XII 2006
daży wykazywały lekką tenden-
780
730
680
630
580
530
480
430
380
330
280
230
GUS
IX 2006
wielki, a ceny w ofertach sprze-
zł/t
CENY SKUPU ŻYTA
VI 2006
wym rynku zbóż popyt był nie-
zł/t
780
730
680
630
580
530
480
430
380
330
280
230
III 2007
W końcu roku na giełdo-
sumpcyjnej po 820 zł/t i jęczmienia paszowego po 729 zł/t.
Na obszarze UE-27 ceny skupu zbóż są zróżnicowane. W krajach Europy
Północno-Wschodniej (również w Polsce), w których zbiory zbóż były zadawalające,
ceny ziarna utrzymują się na poziomie niższym od przeciętnej w UE. Według danych
Komisji Europejskiej po okresie 2-miesięcznej względnej stabilizacji unijnych cen
zbóż, na przełomie listopada i grudnia 2007 r. ponownie odnotowano ich wzrost. W
tym czasie na rynku wspólnoty przeciętna cena pszenicy konsumpcyjnej wynosiła
250 €/t (901 zł/t), jęczmienia 235 €/t (845 zł/t), a kukurydzy 223 €/t (803 zł/t). W Polsce ceny zbóż były o 10-13% niższe od średniej unijnej.
• czynniki wpływające na poziom cen:
- zapasy początkowe
Stan krajowych zapasów zbóż na początku sezonu 2007/2008 wynosił
0,7 mln t wobec 3,7 mln t w poprzednim sezonie. W kraju nie było już ziarna na zapasach interwencyjnych, natomiast w całej UE wynosiły one 2,5 mln t wobec 14 mln t
na początku sezonu poprzedniego.
- poziom produkcji
W grudniu 2007 r. o 0,3 mln t w dół skorygowano wrześniowy szacunek zbiorów
zbóż. Według ostatniej oceny GUS zbiory w 2007 r. wyniosły 27,1 mln t. Były one o
5,4 mln t wyższe od niskich zbiorów uzyskanych w 2006 r. i o 0,4 mln t wyższe od
średniej z lat 2001-2005.
2
Taki wzrost produkcji wynikał z dobrych plonów, na które wpływ miały przede
wszystkim korzystne warunki atmosferyczne. Plony zbóż ogółem oszacowano na
32,5 dt/ha, tj. o 25% więcej od uzyskanych w roku 2006. Powierzchnia uprawy była
tylko nieznacznie niższa (o 0,3%) niż w roku poprzednim i wyniosła ok. 8,4 mln ha.
Zbiory zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi ukształtowały się na poziomie 25,3 mln t (w tym ok. 8,3 mln t pszenicy, 3,1 mln t żyta i 4,0 mln t jęczmienia),
tj. o 23,8% wyższym niż w 2006 r. Natomiast zbiory kukurydzy uprawianej na ziarno
wyniosły ponad 1,7 mln t, tj. o 36,6% więcej niż przed rokiem.
- zużycie krajowe
W bieżącym sezonie przewidywany jest dalszy spadek pogłowia trzody chlewnej, a wysokie ceny zbóż i pasz mogą wpłynąć na jego pogłębienie. Natomiast, pomimo przypadków ptasiej grypy wykrytych w Polsce, przewiduje się utrzymanie wzrostowej tendencji w produkcji drobiarskiej. W tej sytuacji ocenia się, że paszowe zużycie zbóż w całym sezonie 2007/2008 może zmniejszyć się o ok. 5% w porównaniu do
poprzedniego sezonu i wynieść 16,7 mln t. Prawdopodobnie nastąpi też dalsze
zmniejszenie zużycia zbóż na cele konsumpcyjne. Przewiduje się jednak wzrost wykorzystania zbóż w przemyśle do 1,4 mln t. W całym sezonie 2007/2008 krajowe zapotrzebowanie na zboże będzie niższe niż w poprzednim sezonie (o 3%) i może
ukształtować się na poziomie 26,3 mln t.
Mimo, że krajowe zasoby ziarna są wyższe od przewidywanego zużycia, to
jednak w bilansie zbóż wystąpi strukturalny niedobór wysokojakościowego ziarna,
które wpływa na polepszenie jakości przetworów zbożowych.
- handel zagraniczny
Największa wymiana handlowa jest prowadzona z krajami Wspólnoty,
zwłaszcza z Niemcami. Według dostępnych danych w okresie czterech miesięcy
bieżącego sezonu (VII-X 2007 r.) do kraju przywieziono 208 tys. t ziarna zbóż (w
tym 105,5 tys. t pszenicy, blisko 53 tys. t kukurydzy oraz 39 tys. t jęczmienia), tj. o
55% mniej niż w tym samym okresie sezonu 2006/2007. Jednocześnie eksport
ziarna zbóż wyniósł ok. 466 tys. t, w tym największy udział miały pszenica (51%) i
jęczmień (22%). Poziom eksportu zbóż był o ok. 5% niższy niż w okresie VII-X
2006 r.
Kolejny rok niskich zbiorów zbóż w UE oraz kończące się zapasy interwencyjne stwarzają możliwości zwiększania eksportu zbóż krajowych. Ocenia się, że w bieżącym sezonie eksporterzy mogą wywieźć ok. 1,4 mln t zbóż (wobec 1,2 mln t w se3
zonie 2006/2007). Natomiast zaspokojenie krajowego popytu na zboża oraz odbudowanie niezbędnych zapasów końcowych będzie prawdopodobnie wymagało importu 1,5 mln t (wobec 3,5 mln t w poprzednim sezonie).
Według szacunku Ministerstwa Rolnictwa USA (z grudnia 2007 r.) światowe
zbiory zbóż w 2007 r. wyniosły blisko 1 657 mln t i w porównaniu do zbiorów z 2006 r.
były wyższe o 5,2% (w tym pszenicy o 1,5%, a zbóż paszowych o 7,5%). Zbiory zbóż
w UE-27 ukształtowały się na poziomie o 2,6% niższym niż w 2006 r. i wyniosły
256,2 mln t. Produkcja pszenicy oceniona została na 120,5 mln t, tj. o 3,5% mniej niż
w poprzednim roku. W przypadku kukurydzy szacuje się zmniejszenie zbiorów tego
ziarna o 13,5% do ok. 47 mln t. Natomiast produkcja jęczmienia w UE ukształtowała
się na poziomie ok. 58 mln t, tj. o 2,8% wyższym niż przed rokiem. Łączne zbiory
zbóż paszowych wyniosły 135,7 mln t i były o 1,8% mniejsze niż w 2006 r.
Produkcja zbóż w krajach WNP w 2007 r. jest nieco wyższa (o 0,6%) niż w
2006 r. i wyniosła 146 mln t. Produkcja pszenicy wzrosła (o 6%) do 91 mln t, przy
czym ocenia się, że zbiory tego ziarna w Rosji są o 7% większe niż rok wcześniej, w
Kazachstanie o 18,5% większe, a na Ukrainie o ponad 1% mniejsze. Przywóz zbóż z
Rosji i Ukrainy jest jednak utrudniony ograniczeniami wprowadzanymi przez te kraje.
- działania stabilizujące
Bieżący sezon charakteryzuje się rekordowymi cenami zbóż na świecie spowodowanymi głównie rosnącym popytem. Od trzech sezonów utrzymuje się on na poziomie wyższym od produkcji, przez co globalne zapasy ziarna ulegają zmniejszeniu.
Jednocześnie Komisja Europejska ma ograniczone możliwości uzupełnienia podaży
zbóż w bieżącym sezonie, gdyż kończą się już zapasy interwencyjne. Sytuacja ta
wywołuje atmosferę niepokoju stymulując wzrost cen. Oddziałuje to również na ceny
zbóż w kraju, które pomimo dobrych zbiorów, kształtują się na relatywnie wysokim
poziomie.
W celu zwiększenia podaży na unijnym rynku Komisja Europejska prowadzi
sprzedaż ziarna z niewielkich już zapasów interwencyjnych na rynek wewnętrzny. Od
początku sezonu, tj. od 1 lipca do połowy grudnia 2007 r. na przetargach sprzedano
ponad 1,8 mln t zbóż, w tym kukurydzy blisko 1,7 mln t, pszenicy 101 tys. t, jęczmienia 17 tys. t, a żyta 38 tys. t. Według stanu na dzień 16.12.2007 r. w magazynach
interwencyjnych Wspólnoty znajdowało się jedynie 29 tys. t pszenicy i 426 tys. t kukurydzy.
4
Cena interwencyjna, podobnie jak w poprzednim sezonie nie odgrywa żadnej
roli w kształtowaniu się cen rynkowych. Górny poziom cen zbóż wyznaczany jest cenami importowymi.
•
prognoza cen skupu do czerwca 2008 r.
Uwzględniając aktualną i przewidywaną sytuację podażowo-popytową zespół
ekspertów ocenił, że przeciętne ceny skupu zbóż do końca bieżącego sezonu będą
znacząco wyższe niż przed rokiem. Według zespołu niezależnych ekspertów mogą
się one kształtować się na następującym poziomie:
marzec 2008 r.
czerwiec 2008 r.
Pszenica ogółem
zł/t
790-830
780-820
Pszenica konsumpcyjna*
zł/t
830-870
820-860
Żyto
zł/t
660-690
650-680
*dotyczy przewidywanych cen w transakcjach giełdowych
2. RYNEK WIEPRZOWINY
• aktualna sytuacja cenowa
Spadkowa tendencja cen
u wiodących producentów trzody
CENY SKUPU ŻYWCA WIEPRZOWEGO
zł/kg
zł/kg
4,50
4,50
prognoza
w UE spowodowała, że pomimo
trwającego od początku 2007 r.
4,00
4,00
GUS
ograniczania pogłowia świń w
Polsce, od września krajowe ce-
3,50
3,50
3,00
3,00
VI 2008
III 2008
XII 2007
IX 2007
VI 2007
III 2007
XII 2006
ciętna cena żywca wieprzowego
VI 2006
GUS w listopadzie 2007 r. prze-
IX 2006
ny trzody malały. Według danych
w Polsce ukształtowała się na poziomie 3,27 zł/kg (bez VAT) i była o 9% niższa niż w
poprzednim miesiącu i o 5% niższa niż przed rokiem. Według cotygodniowych notowań MRiRW spadkowa tendencja cen utrzymała się do początku grudnia. W tym
czasie referencyjna cena w Polsce zbliżyła się do najniższych w UE cen duńskich
i holenderskich. W okresie przedświątecznym ceny trzody chlewnej w kraju nieco
wzrosły i w dniach 10-16.12.2007 r. za trzodę chlewną płacono przeciętnie 3,30 zł/kg
(bez VAT), tj. podobnie jak przed miesiącem i o 2% więcej niż rok wcześniej. Cena
referencyjna wieprzowiny w kraju w tym czasie wynosiła 125,91 €/100 kg wobec
5
113,12 €/100 kg w Danii, 120,66 €/100 kg w Holandii i 132,21 €/100 kg średnio w
UE-27.
• czynniki wpływające na poziom cen skupu:
- pogłowie trzody chlewnej i produkcja mięsa wieprzowego
Od jesieni 2006 r. relacje cen trzody chlewnej do cen zbóż były wysoce niekorzystne dla producentów żywca. Skłoniło to wielu z nich do zmniejszenia pogłowia
utrzymywanych zwierząt. Według danych GUS w lipcu 2007 r. pogłowie trzody
ukształtowało się na poziomie 18,1 mln szt., tj. o 4% niższym niż rok wcześniej.
Zmniejszenie liczebności odnotowano już we wszystkich grupach, w tym loch prośnych o 4,1%, prosiąt o 7,1%, warchlaków o 3,4%, a tuczników o 1,1%.
W bieżącym roku gospodarczym ekonomiczne warunki chowu świń są jeszcze
gorsze niż w poprzednim, gdyż targowiskowe ceny zbóż są o 30 - 40% wyższe niż
rok wcześniej, a ceny skupu żywca wieprzowego o kilka procent niższe. O ponad
30% zdrożała również mieszanka T-2. Jednocześnie wysoka podaż i niskie ceny
żywca wieprzowego u innych ważnych unijnych producentów powodują zwiększony
import i wpływają na obniżkę cen trzody chlewnej w kraju.
Brak opłacalności chowu trzody w obecnych warunkach powoduje wzmożone
wyprzedawanie tych zwierząt. Pomimo mniejszego pogłowia, skup żywca wieprzowego w październiku i listopadzie 2007 r. był większy niż w tych samych miesiącach
2006 r. odpowiednio o 1% i o 5%. Zwiększona podaż żywca do skupu dodatkowo
pogłębiła spadek cen. Przewidywane utrzymanie się niekorzystnych dla producentów
żywca relacji cen jeszcze w I połowie 2008 r. nasili prawdopodobnie redukcyjne tendencje w pogłowiu trzody chlewnej. W efekcie do połowy 2008 r. może zmniejszyć
się ono do ok. 17 mln szt. W tym czasie możliwy jest spadek pogłowia również
u innych producentów wieprzowiny w UE.
Szacuje się, że po wzroście utrzymującym się jeszcze w I połowie 2007 r., w II
półroczu produkcja wieprzowiny w Polsce obniżyła się o 4% w porównaniu do II połowy 2006 r. i ukształtowała się na poziomie 1 030 tys. t. IERiGŻ przewiduje, że w I
połowie 2008 r. produkcja może wynieść 1 070 tys. t, tj. o 6% mniej niż w I półroczu
2007 r.
- handel zagraniczny
W I połowie 2007 r. eksport żywca, mięsa, przetworów i podrobów wieprzowych w ekwiwalencie mięsa był o 14% większy niż rok wcześniej i według wstępnych
danych Ministerstwa Finansów wyniósł 179 tys. t (łącznie z dziczyzną). Głównym od6
biorcą polskiej wieprzowiny są kraje UE, do których wywieziono 84% mięsa, 82%
żywca i 75% przetworów i tłuszczy.
Spadek produkcji i pogorszenie relacji cen krajowych do zagranicznych spowodowało znaczące (o 20%) obniżenie eksportu w III kwartale 2007 r. W efekcie,
pomimo ponownego wzrostu w październiku, w ciągu czterech miesięcy II półrocza
2007 r. wyeksportowano 111 tys. t, tj. o 14% mniej niż w porównywalnym okresie
roku poprzedniego. Ocenia się, że w całym 2007 r. eksport wieprzowiny (łącznie z
podrobami), może ukształtować się na poziomie 340 tys. t, tj. o 7% niższym niż w
2006 r. W związku z dalszym spadkiem krajowej podaży, eksport tego mięsa w I połowie 2008 r. może ulec dalszemu obniżeniu.
Import wieprzowiny jest w ostatnich latach prawie w 100% realizowany
w ramach wspólnego rynku, a zwłaszcza z Danii, Niemiec i Holandii. Do Polski sprowadza się przede wszystkim elementy wieprzowe do przetwórstwa. W 2007 r., na
skutek dużej konkurencyjności wieprzowiny z importu, przywóz tego mięsa wzrósł
(zwłaszcza w okresie maj – październik). Łącznie od stycznia do października 2007 r.
do kraju w ekwiwalencie mięsa przywieziono 196 tys. t żywca, mięsa, przetworów i
podrobów, tj. o 26% więcej niż w tym samym okresie 2006 r.
W całym 2007 r. import żywca, mięsa, przetworów i podrobów wieprzowych w
ekwiwalencie mięsa może ukształtować się na poziomie ok. 240 tys. t wobec 187 tys.
t w 2006 r. W I połowie 2008 r. przywóz wieprzowiny może nadal rosnąć.
- spożycie
Obniżka cen detalicznych wieprzowiny na skutek zwiększenia jej podaży
spowodowała wzrost spożycia tego mięsa w 2006 r. do 41,4 kg na osobę, tj. o 2,4 kg
w porównaniu do 2005 r.
W okresie jedenastu miesięcy 2007 r. ceny detaliczne wieprzowiny były nieznacznie (o 0,8%) wyższe niż rok wcześniej. Wobec wzrostu cen mięsa ogółem o
4,6% (w tym drobiowego o ponad 19%), nabiału o 4%, a żywności ogółem o prawie
5% konkurencyjność wieprzowiny w 2007 r. uległa zwiększeniu. Ma to odzwierciedlenie w poziomie konsumpcji tego mięsa, która (według badania budżetów domowych) w okresie styczeń – wrzesień 2007 r. była wyższa niż przed rokiem o ok. 3%,
przy spadku spożycia mięsa drobiowego o 3,9%, a wołowego o 6%.
Popyt na mięso wieprzowe może dodatkowo wzrosnąć w wyniku ograniczania spożycia drobiu na skutek obaw konsumentów spowodowanych pojawieniem się
w Polsce ognisk ptasiej grypy. Według oceny IERiGŻ w całym 2007 r. bilansowe
spożycie wieprzowiny może wynieść 42 kg na mieszkańca, tj. o 0,6 kg więcej niż w
7
2006 r. W 2008 r. w związku z przewidywanym spadkiem podaży i wzrostem cen,
konsumpcja wieprzowiny może obniżyć się do 41 kg na osobę.
- działania ARR
Niekorzystne warunki ekonomiczne w produkcji wieprzowiny nie tylko
w Polsce, ale i w innych krajach UE, wpłynęły na uruchomienie przez Komisję Europejską mechanizmu dopłat do prywatnego przechowywania tego mięsa. W okresie
przyjmowania wniosków na te dopłaty, tj. od 29 października do 4 grudnia 2007 r. w
całej Unii Europejskiej mechanizmem tym objęto 95,1 tys. t mięsa, z tego 6,1 tys. t w
Polsce. Ponadto, od 30 listopada refundacjami do wywozu, obok przetworów wieprzowych, objęto także nieprzetworzone mięso wieprzowe. Do dnia 20.12.2007 r.
ARR wydała pozwolenia na wywóz 1,3 tys. t surowej wieprzowiny. Jednocześnie w
2007 r. (do 15 grudnia) ARR wypłaciła 6,3 mln zł refundacji do wywozu 6,2 tys. t
przetworów wieprzowych.
•
prognoza cen skupu do czerwca 2008 r.
Niska opłacalność chowu trzody powoduje redukcję jej pogłowia, co zapowia-
da dalsze zmniejszanie podaży wieprzowiny w Polsce. Podobne tendencje będą
miały miejsce również u innych unijnych producentów i eksporterów wieprzowiny.
W efekcie od marca 2008 r. można spodziewać się wzrostu cen wieprzowiny.
Uwzględniając wahania sezonowe zespół ekspertów prognozuje, że przeciętne ceny skupu trzody chlewnej w okresie objętym prognozą mogą kształtować się
następująco:
Żywiec wieprzowy
marzec 2008 r.
czerwiec 2008 r.
3,40-3,60
3,60-3,90
zł/kg
3. RYNEK WOŁOWINY
• aktualna sytuacja cenowa
Utrzymujący się stosun-
CENY SKUPU ŻYWCA WOŁOWEGO
5,00
zł/kg
zł/kg
GUS
4,80
prognoza
5,00
4,80
4,00
4,00
3,80
3,80
3,60
3,60
unijne ceny bydła spowodowały,
że również w Polsce od marca
2007 r. za żywiec wołowy płaco-
VI 2006
niższe niż w roku poprzednim
żywiec wołowy ogółem
8
VI 2008
4,20
III 2008
4,20
XII 2007
podaży żywca wołowego oraz
IX 2007
4,40
VI 2007
4,40
III 2007
kowo wysoki poziom krajowej
XII 2006
4,60
IX 2006
4,60
młode bydło rzeźne
no mniej niż w analogicznych miesiącach 2006 r. Jesienią 2007 r. ceny bydła uległy
jeszcze sezonowemu obniżeniu utrzymując się jednak na poziomie znacznie wyższym niż przed akcesją. Według danych GUS w listopadzie 2007 r. za bydło ogółem
przeciętnie w skupie płacono 3,82 zł/kg (bez VAT) wobec 3,93 zł/kg przed rokiem, a
za młode bydło rzeźne 4,12 zł/kg (bez VAT) wobec 4,37 zł/kg. W porównaniu do cen
październikowych bydło było o ok. 3% tańsze. Według danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w I połowie grudnia 2007 r. ceny skupu bydła kształtowały się na
poziomie nieco wyższym niż miesiąc wcześniej i w dniach 10-16.12.2007 r. średnio
wynosiły 3,92 zł/kg. Jednocześnie były o ok. 4% niższe niż przed rokiem.
Referencyjna cena młodego bydła (kl. R3) w Polsce była nadal jedną
z najniższych na wspólnym rynku, kształtując się w tym czasie na poziomie 240,13
€/100 kg, tj. o 22% niższym od średniej unijnej (307,43 €/100 kg).
• czynniki wpływające na poziom cen skupu:
- pogłowie bydła i produkcja wołowiny
Poprawa opłacalności odchowu bydła rzeźnego po akcesji Polski do UE spowodowała, że powoli odbudowuje się jego pogłowie. Według danych GUS w połowie
2007 r. pogłowie bydła ogółem liczyło 5,7 mln szt., tj. o 1,6% więcej niż przed rokiem.
W tym czasie liczebność cieląt zwiększyła się o 3,2%, młodego bydła (w wieku od
roku do dwóch lat) o 3%, a bydła powyżej 2 lat o 16%. Wprowadzona dodatkowa
płatność tzw. „paszowa”, przysługująca do trwałych użytków zielonych, na których
prowadzona jest uprawa roślin przeznaczonych na paszę dla przeżuwaczy lub koniowatych, może przyczynić się do dalszego wzrostu pogłowia bydła, jednak prawdopodobnie w dalszym ciągu będzie to proces powolny.
Szacuje się, że w wyniku trwającej w 2007 r. redukcji stada krów mlecznych
produkcja wołowiny może być nieco większa niż w 2006 r. i wynieść ok. 365 tys. t (w
w.b.c.). Z uwagi na zwiększenie pogłowia bydła młodego, przy prawdopodobnym
zmniejszeniu ubojów krów mlecznych i jałówek (w związku z zapowiadanym zwiększeniem krajowej kwoty mlecznej) na zbliżonym poziomie może utrzymać się również
w roku 2008.
- handel zagraniczny
Wciąż relatywnie niskie ceny polskiego bydła na rynku unijnym stymulują
wzrost eksportu żywca i mięsa wołowego. W ciągu dziesięciu miesięcy 2007 r. w
ekwiwalencie mięsa wyeksportowano 179 tys. t żywca, mięsa, przetworów i podrobów wołowych, tj. o 5% więcej niż w porównywalnym okresie 2006 r. W tym czasie
eksport mięsa wołowego (świeżego, chłodzonego i mrożonego) zwiększył się do
9
141,6 tys. t, tj. o 8%, a żywca zmniejszył się do 24,8 tys. t (w ekwiwalencie mięsa), tj.
o 20%. Również ilościowo bydła wywieziono mniej – 598,9 tys. szt. wobec 667,8 tys.
szt. przed rokiem. Ograniczenie wywozu żywych zwierząt wynika z odejścia od premii ubojowych u głównego ich odbiorcy – Włoch, jak również zaostrzenia wymagań w
ich transporcie.
Podstawowym kierunkiem zbytu mięsa i żywca wołowego tradycyjnie są kraje
Piętnastki. W 2007 r. ich udział w polskim eksporcie mięsa wołowego wyniósł 96%, a
w wywozie bydła 90%.
Ocenia się, że w całym 2007 r. eksport wołowiny może ukształtować się na
poziomie 220 tys. t w ekwiwalencie mięsa, tj. o ok. 3% wyższym niż w 2006 r. W roku
2008 eksport może utrzymać się na poziomie zbliżonym do szacowanego na 2007 r.
Z uwagi na silną ochronę celną unijnego rynku wołowiny, w analizowanym
okresie import żywego bydła i mięsa był realizowany praktycznie w całości z krajów
UE. Ze względu na różnice cen wolumen przywozu wołowiny utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie. W okresie styczeń - październik 2007 r. w ekwiwalencie
mięsa sprowadzono do Polski 18,3 tys. t mięsa, żywca i przetworów wołowych.
Przewiduje się, że w całym 2007 r. import może wynieść 20 tys. t (wobec 11 tys. t w
roku 2006), a w roku kolejnym jeszcze nieco wzrosnąć.
- spożycie
Wzrost cen detalicznych wołowiny i konkurencyjności innych gatunków mięsa
sprawiły, że konsumpcja kulinarnego mięsa wołowego w ciągu dziewięciu miesięcy
2007 r. zmniejszyła się o ok. 6%, a cielęcego o 9%. Ocenia się jednak, że w całym
2007 r. bilansowe spożycie mięsa wołowego (łącznie z zawartym w przetworach oraz
spożytym w gastronomii) może utrzymać się na poziomie z 2006 r., kiedy wynosiło
4,5 kg na osobę.
- działania ARR
Od akcesji Polski do UE rynek wołowiny jest wspierany dopłatami do eksportu
wybranych asortymentów żywca, mięsa i przetworów. Z uwagi na deficyt tego mięsa
na wspólnym rynku stawki dopłat są o ok. 50% niższe niż zaraz po akcesji i obejmują węższy asortyment. W efekcie zainteresowanie eksportem z dopłatą uległo ograniczeniu. Od początku 2007 r. do połowy grudnia ARR wypłaciła 14 mln zł dopłat do
eksportu 6,6 tys. t wołowiny, podczas gdy w 2006 r. dopłatami na łączną kwotę 21
mln zł objęto 8 tys. t.
• prognoza cen skupu do czerwca 2008 r.
Na ceny bydła w Polsce będzie oddziaływał ograniczony popyt krajowy na wo10
łowinę wynikający w głównej mierze z wysokich, w porównaniu do innych gatunków
mięsa, cen oraz niskiej jakości. Jednocześnie deficyt wołowiny utrzymujący się w
krajach UE-15 będzie kreował popyt eksportowy. W tej sytuacji zespół ekspertów
przewiduje, że ceny skupu bydła do czerwca 2008 r. będą względnie ustabilizowane, kształtując się na następującym poziomie:
marzec 2008 r.
czerwiec 2008 r.
Bydło ogółem
zł/kg
4,00-4,20
4,00-4,30
Młode bydło rzeźne
zł/kg
4,30-4,50
4,30-4,60
4. RYNEK MLEKA
• aktualna sytuacja cenowa
- mleko surowe
Mniejsza niż przed rokiem
CENY SKUPU MLEKA (bez VAT)
zł/hl
135
135
130
130
125
125
GUS
podaż, przy zwiększonym krajo-
120
wym zapotrzebowaniu przetwór-
110
ców na mleko spowodowała, że
100
100
95
95
90
90
85
85
105
VI 2008
III 2008
XII 2007
IX 2007
VI 2007
III 2007
XII 2006
Według danych GUS w listopa-
110
prognoza
105
IX 2006
przerwany wzrost cen surowca.
115
VI 2006
od początku 2007 r. trwał nie-
120
115
dzie średnia cena mleka w skupie uzyskiwana przez producentów osiągnęła rekordowo wysoki poziom 129,77 zł/hl i była wyższa niż w październiku i w porównywalnym okresie poprzedniego roku odpowiednio o blisko 7% i ponad 37%. W miesiącach styczeń – listopad 2007 r. średnio w kraju za mleko w skupie płacono o 13,7%
więcej niż rok wcześniej.
Polski surowiec jest jednak nadal jednym z tańszych w UE. Wg dostępnych
danych Komisji Europejskiej we wrześniu 2007 r. cena mleka w Polsce wynosiła
30,90 €/100 kg i była o 9% niższa od średniej unijnej oraz o 17% niższa niż w UE-15.
- masło w blokach
Duży popyt eksportowy na polskie masło, przy rosnących cenach na rynku
międzynarodowym, wpływał stymulująco na podwyżki krajowych cen tego produktu.
Według danych GUS w październiku 2007 r. ceny zbytu masła w blokach ukształtowały się na poziomie 16,04 zł/kg z VAT i były o 2,4% wyższe niż we wrześniu i o blisko 53% wyższe niż w porównywalnym okresie 2006 r. Według notowań Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi szczytowy poziom 15,22 zł/kg (ok. 16,29 zł/kg z VAT)
11
ceny masła w blokach osiągnęły w trzecim tygodniu paździer-
CENY ZBYTU MASŁA I MLEKA ODTŁUSZCZONEGO W PROSZKU
- z podatkiem VAT
zł/kg
nika 2007r. i od tego czasu
17,0
16,0
systematycznie
W
15,0
14,0
drugim tygodniu grudnia pro-
13,0
13,0
11,03 zł/kg (ok. 11,80 zł/kg z
12,0
11,0
10,0
9,0
12,0
11,0
10,0
9,0
VAT), tj. o blisko 21% mniej niż
8,0
7,0
masło w blokach
13% więcej niż przed rokiem.
8,0
7,0
VI 2008
III 2008
XII 2007
IX 2007
VI 2007
III 2007
XII 2006
miesiąc wcześniej, ale o ok.
15,0
14,0
prognoza
IX 2006
ducenci uzyskiwali za to masło
GUS
VI 2006
spadają.
17,0
16,0
mleko odtłuszczone w proszku
W Niemczech, Holandii i Francji hurtowe ceny masła w blokach nadal utrzymują się na poziomie o 7-19% wyższym niż w Polsce i w połowie grudnia wynosiły
3,30-3,68 €/kg (11,81-13,18 zł/kg). Na rynku międzynarodowym (baza FOB - porty
Europy Zachodniej) ceny masła, po utrzymującej się od połowy października 2007 r.
stabilizacji (na wysokim poziomie 4100 USD/t), na początku grudnia uległy obniżeniu
średnio do 3 900 USD/t (9,62 zł/kg), ale nadal były ponad 2-krotnie wyższe niż przed
rokiem.
- odtłuszczone mleko w proszku (OMP)
Od początku 2007 r. w kraju utrzymywała się wzrostowa tendencja cen OMP.
Dopiero zapoczątkowany w połowie września spadek cen światowych przyczynił się
do jej odwrócenia. W październiku 2007 r. ceny zbytu tego artykułu wyniosły średnio
13,86 zł/kg z VAT i były o 2,6% niższe niż w poprzednim miesiącu, ale nadal o 56%
wyższe niż w porównywalnym okresie 2006 r. Tendencje spadkowe wykazują również ceny OMP notowane co tydzień przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W
połowie grudnia cena tego produktu obniżyła się do 10,21 zł/kg (10,92 zł/kg z VAT) i
była o 11% niższa niż miesiąc wcześniej, ale jednocześnie o ponad 20% wyższa niż
przed rokiem. Na rynku niemieckim i francuskim za OMP płacono ok. 3,00 €/kg
(10,73 zł/kg), tj. o 5% więcej niż w kraju. Natomiast cena tego mleka w Holandii
ukształtowała się na poziomie 2,60 €/kg (9,30 zł/kg) i była o 9% niższa niż w Polsce.
W portach Europy Zachodniej (baza FOB) od połowy września 2007 r. utrzymuje się
spadkowa tendencja cen odtłuszczonego mleka w proszku (z najwyższego w historii
poziomu 5200 USD/t osiągniętego w sierpniu). Na początku grudnia 2007 r. za artykuł ten płacono średnio 3 950 USD/t (9,74 zł/kg), tj. o 24% mniej niż w sierpniu, ale
nadal o blisko 39% więcej niż przed rokiem.
12
•
czynniki wpływające na poziom cen:
- pogłowie krów i produkcja mleka
Dostosowywanie produkcji mleka do obowiązujących limitów oraz wycofanie
się części gospodarstw, które nie zdołały osiągnąć wymaganych standardów weterynaryjnych spowodowało, że od końca 2006 r. notowane są spadkowe tendencje
w chowie krów mlecznych. Według dostępnych danych GUS w końcu maja 2007 r.
liczba krów w porównaniu do połowy 2006 r. zmniejszyła się o ponad 37 tys. szt. (o
1,3%), tj. do poziomu 2 786,7 tys. szt. Obserwowane w 2007 r. duże zainteresowanie
ze strony małych producentów mleka rekompensatami z tytułu zrzeczenia się indywidualnych ilości referencyjnych nasuwa wniosek, że w II półroczu 2007 r. nastąpiło
dalsze ograniczenie pogłowia krów. W związku z tym ocenia się, że w końcu 2007 r.
liczba krów może być nieco niższa niż w grudniu 2006 r., kiedy wynosiła 2 684 tys.
szt. Przewidywane stopniowe powiększanie kwoty mlecznej od 2008 r. będzie prawdopodobnie stymulowało zwiększanie liczby krów, ale początkowo wzrost ten nie będzie duży. Prognozuje się, że w końcu 2008 r. liczba krów będzie zbliżona do poziomu z grudnia 2006 r. lub nieco wyższa. Jednocześnie wydajność mleczna wzrośnie
do ok. 4 400 l/szt. wobec 4 300 l/szt. szacowanych na 2007 r.
Na skutek doskonalenia pogłowia krów, a także bardzo dobrych zbiorów pasz
objętościowych, produkcja mleka surowego w 2007 r. może być nieco większa (o ok.
1%) niż w 2006 r. i wynieść 11,7 mld l. Zapowiedź powiększania narodowych kwot
sprzedaży w kolejnych latach pozwoli utrzymać dotychczasowy poziom produkcji krajowej w najbliższym okresie, a w dłuższej perspektywie będzie stymulować jej wzrost.
-podaż mleka surowego, masła i odtłuszczonego mleka w proszku
Na początku 2007 r. notowano wzrost dostaw mleka do skupu, ponieważ dane
o wielkości skupu wskazywały, że kwota mleczna w roku kwotowym 2006/2007 nie
zostanie przekroczona. Jednak wraz z postępującą rezygnacją mniejszych gospodarstw z produkcji towarowej, dostawy mleka w następnych miesiącach stopniowo
malały. Według danych GUS w okresie styczeń-listopad 2007 r. spółdzielnie mleczarskie skupiły ok. 7,6 mld l mleka, tj. o 1,3% mniej niż w tym samym okresie
2006 r. Przewiduje się, że w 2007 r. całkowity skup mleka wyniesie 8,3 mld l i będzie
nieco mniejszy (o ok. 2%) niż w 2006 r., a kwota mleczna w roku kwotowym
2007/2008 nie zostanie w pełni wykorzystana. W związku z przewidywanym zwiększaniem limitów produkcyjnych oraz zniesieniem regionalizacji w 2009 r. wydaje się
możliwe, że w kolejnych latach dostawy do skupu mleka będą stopniowo wzrastały
dostosowując się do przyznanych kwot.
13
Notowany w 2007 r. zwiększony popyt eksportowy na masło oraz wysoki poziom
jego cen na świecie wpływał stymulująco na wzrost krajowej produkcji tego artykułu.
Według danych meldunkowych GUS w okresie jedenastu miesięcy 2007 r. wyprodukowano 159 tys. t masła, tj. o ponad 4% więcej niż w tym samym okresie 2006 r.
Szacuje się, że całkowita produkcja masła w 2007 r. może być o 4-5% wyższa niż w
roku 2006 i wynieść ok. 182 tys. t. Możliwe utrzymanie się dobrej koniunktury na
świecie oraz niedobory tłuszczu mlecznego na terenie Wspólnoty skłaniają do oceny,
że również w 2008 r. produkcja masła może ukształtować się co najmniej na poziomie z 2007 r.
Wysokie ceny odtłuszczonego mleka w proszku na rynkach zagranicznych oraz
intensywny rozwój produkcji artykułów o wysokim stopniu przetworzenia wpływały na
wzrost jego produkcji w kraju, zwłaszcza w okresie sezonowo zwiększonej podaży
surowca. Według dostępnych danych GUS w miesiącach styczeń-październik
2007 r., mimo ograniczonej ilości mleka surowego, wyprodukowano blisko 112 tys. t
OMP, tj. o ponad 1% więcej niż w tym samym okresie 2006 r. Szacuje się, że w całym 2007 r. produkcja OMP może być nieco wyższa niż w 2006 r. i wynieść ok. 130
tys. t. Na zbliżonym poziomie prawdopodobnie utrzyma się również w roku 2008.
- handel zagraniczny
Duża opłacalność eksportu masła wpływa stymulująco na wzrost jego wolumenu. Według informacji Ministerstwa Finansów od stycznia do października 2007 r.
wyeksportowano 28 tys. t tego artykułu, tj. o 28% więcej niż w porównywalnym okresie 2006 r. Największymi odbiorcami polskiego masła były Niemcy, Rosja, Holandia
oraz Francja. Od początku 2007 r. notowany jest również wzrost importu tego produktu. W okresie pierwszych dziesięciu miesięcy zaimportowano ok. 2,6 tys. t masła,
tj. o 69% więcej niż przed rokiem. Masło importowane jest m.in. z Finlandii, Irlandii,
Nowej Zelandii i Niemiec.
Szacuje się, że w całym 2007 r. eksport masła osiągnie poziom 33 tys. t (wobec 24 tys. w 2006 r.), a import zwiększy się do 4 tys. t (wobec 2 tys. t w 2006 r.). Ze
względu na prawdopodobne utrzymanie konkurencyjności cenowej tego artykułu w
porównaniu do cen notowanych w krajach UE-15 przewiduje się, że w 2008 r. możliwy jest dalszy wzrost eksportu masła. Ocenia się, że tendencje wzrostowe utrzymają się również w przywozie tego artykułu. Saldo handlu zagranicznego masłem w
2007 r. może wynieść 29 tys. t (wobec 22 tys. t w roku poprzednim) i prawdopodobnie na zbliżonym poziomie utrzyma się również w 2008 r.
14
Rosnące krajowe zużycie odtłuszczonego mleka w proszku we wtórnym przetwórstwie powoduje, że jego eksport utrzymuje się na względnie niskim poziomie. W
okresie pierwszych dziesięciu miesięcy 2007 r. (wg danych Ministerstwa Finansów)
wolumen sprzedaży na eksport wyniósł blisko 62 tys. t i był o 16% mniejszy niż
przed rokiem. Największymi odbiorcami polskiego OMP była Algieria, Niemcy oraz
Holandia. W tym samym czasie import odtłuszczonego mleka w proszku zwiększył
się blisko 2,6-krotnie i ukształtował się na poziomie 6,3 tys. t. OMP sprowadzane
było przede wszystkim z Białorusi.
Ocenia się, że w całym 2007 r. eksport odtłuszczonego mleka w proszku będzie o ok. 12% mniejszy niż rok wcześniej i może wynieść ok. 75 tys. t. Natomiast
jego import może osiągnąć 8 tys. t i prawdopodobnie będzie przeznaczony na
reeksport. Przewiduje się, że podobne tendencje w handlu zagranicznym OMP mogą utrzymać się w 2008 r.
- spożycie masła
Według dostępnych danych GUS (na podstawie badań budżetów domowych) w
okresie trzech kwartałów 2007 r., pomimo znacznego wzrostu cen detalicznych, spożycie masła utrzymało się na poziomie z analogicznego okresu 2006 r. Jeszcze wyższe ceny tego artykułu w czwartym kwartale mogły wpłynąć na ograniczenie jego
spożycia. Jednak systematyczna poprawa sytuacji dochodowej ludności oraz rosnące zapotrzebowanie na tłuszcz mleczny bez dodatku olejów roślinnych skłania do
oceny, że spadek konsumpcji nie będzie zbyt głęboki i w całym 2007 r. bilansowe
spożycie masła prawdopodobnie ukształtuje się na poziomie zbliżonym do notowanego w roku poprzednim, tj. 4,3 kg/osobę, bądź tylko nieznacznie niższym. W kolejnych latach poprawiająca się sytuacja dochodowa może wpłynąć stymulująco na
wzrost konsumpcji masła.
- działania ARR
W roku kwotowym 2007/2008 wprowadzono możliwość zrzeczenia się przez
producentów mleka prawa do indywidualnej ilości referencyjnej (IIR) w zamian za
rekompensaty finansowe wypłacane z budżetu państwa. Po przeprowadzonej weryfikacji wszystkich wniosków rekompensaty przyznano ponad 14 tysiącom producentów
na kwotę blisko 116 mln zł. Łącznie dostawcy zrzekli się praw do ok. 90,5 mln kg IIR,
a ilość ta zasiliła Krajową Rezerwę, która zostanie rozdysponowana w roku kwotowym 2008/2009.
W wyniku bardzo dobrej koniunktury na rynku mleka działania ARR w 2007 r.
miały ograniczony zakres. Wysokie ceny produktów mleczarskich na rynku świato15
wym spowodowały zawieszenie w połowie czerwca refundacji do ich wywozu. Natomiast na coraz większą skalę kontynuowany był mechanizm „dopłaty do spożycia
mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych”, mający na celu wspieranie i upowszechnianie spożywania mleka i jego przetworów wśród dzieci i młodzieży. Do 20 grudnia 2007 r. zatwierdzenie do udziału w tym mechanizmie (wpis do rejestru podmiotów ubiegających się o dopłaty) uzyskało 413 wnioskodawców. W roku
szkolnym 2007/2008 uprawnionych do korzystania z programu dopłat jest ok. 2,8 mln
uczniów uczęszczających do ok. 11,9 tys. placówek oświatowych. Od początku realizacji mechanizmu ARR wypłaciła subsydia do ponad 40 tys. t mleka i przetworów
mlecznych dostarczonych do placówek oświatowych na kwotę blisko 27 mln zł (z tego ok. 10 mln zł w 2007 r.). Ponadto mechanizm ten jest dofinansowywany z programu dopłat ze środków Funduszu Promocji Mleczarstwa (FPM). Dotychczas FPM
udzielił dofinansowania do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach
oświatowych w wysokości ok. 6 mln zł.
Łączne wydatki na działania interwencyjne na rynku mleka od początku 2007 r.
do 16 grudnia wyniosły ok. 60,5 mln zł (w tym prawie 47 mln zł stanowiły refundacje
wywozowe).
•
prognoza cen do czerwca 2008 r.
Zespół ekspertów, uwzględniając koniunkturalne i sezonowe zmiany w układzie
czynników podażowo-popytowych na rynku mleka, przewiduje następujący poziom
cen w I połowie 2008 r.:
Wyszczególnienie
j.m
marzec 2008 r.
czerwiec 2008 r.
Mleko surowe
zł/hl
119-124
113-119
Masło w blokach*
zł/kg
12,1-12,8
11,1-12,0
Mleko odtłuszczone w proszku*
zł/kg
10,5-11,0
10,0-11,0
*- ceny zbytu z podatkiem VAT
16
Prognoza cen skupu (bez VAT)
określona przez zespół ekspertów na posiedzeniu
w dniu 19 grudnia 2007 r.
Prognozowane ceny na:
Wyszczególnienie
j.m
Ceny
Roczny wskaźnik zmian w %
analogiczny okres poprzedniego roku = 100
w listopadzie*
2007 r.
(wg GUS)
III 2008
VI 2008
III 2008
VI 2008
pszenica ogółem
zł/t
799
790 - 830
780 - 820
124 - 131
134 - 141
pszenica
konsumpcyjna 1)
zł/t
809
830 - 870
820 - 860
128 - 134
132 - 139
żyto
zł/t
672
660 - 690
650 - 680
109 - 113
117 - 122
żywiec wieprzowy
zł/kg
3,27
3,4 - 3,6
3,6 - 3,9
103 - 109
103 - 111
bydło ogółem
zł/kg
3,82
4,0 - 4,2
4,0 - 4,3
96 - 101
102 - 110
młode bydło rzeźne
zł/kg
4,12
4,3 - 4,5
4,3 - 4,6
98 - 102
103 - 111
mleko surowe
zł/hl
129,77
119 - 124
113 - 119
121 - 126
114 - 120
masło w blokach 2)
zł/kg
16,04
12,1 - 12,8
11,1 - 12,0
115 - 122
100 - 108
mleko odtłuszczone w
proszku (OMP) 2)
zł/kg
13,86
10,5 - 11,0
10,0 - 11,0
107 - 112
76 - 84
1)
dotyczy przewidywanych cen w transakcjach giełdowych
ceny zbytu z podatkiem VAT
* ceny masła i OMP z października
2)