Wygrodzenia w oborach: komfort i bezpieczeństwo Szczegółowe

Strona 12
www.wrp.pl
Marek Gaworski
Katedra Organizacji
i Inżynierii Produkcji
SGGW Warszawa
Nr 11/2009 (63)
Warunki, w jakich bydło mleczne jest utrzymywane w gospodarstwie nie pozostają bez wpływu na stan jego
zdrowia i ogólną kondycję fizyczną. Zarówno zdrowie, jak i kondycja przekładają się zaś bezpośrednio na wyniki produkcyjne, w tym wydajność mleczną, dzienne przyrosty masy ciała i inne wskaźniki. Warto tym samym
przeanalizować miejsca w oborze, najściślej identyfikowane z doskonaleniem warunków produkcyjnych. Do
tych miejsc niewątpliwie zalicza się obszar legowiskowy.
Wygrodzenia w oborach: komfort i bezpieczeństwo
S
zczegółowe wymagania stawiane przez bydło mleczne w zakresie warunków utrzymania są
od lat przedmiotem licznych
badań i dyskusji, w których
ścierają się poglądy na temat
doskonalenia dobrostanu
zwierząt. Punktem odniesienia do szczegółowych rozważań na temat dobrostanu są
chociażby obowiązujące rozporządzenia, w tym w sprawie minimalnych warunków
utrzymywania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich (Dz.U. Nr 167,
poz. 1629 z 2003 r.). W rozporządzeniu, nawiązującym
do ustawy o ochronie zwierząt (Dz.U. Nr 106, poz. 1002
z 2003 r.) szczególny nacisk
kładzie się na stworzenie odpowiedniego komfortu przebywania na stanowiskach legowiskowych. Istotę komfortu podkreśla już w pierwszym rozdziale (przepisy
ogólne) definicja ściółki. W
definicji tej ściółką określa
się suchy, miękki, dobrze nasiąkający materiał, w szczególności słomę lub trociny,
kładziony na podłogę w pomieszczeniach inwentarskich
w celu zapewnienia zwierzętom uczucia suchości i ciepła oraz stwarzający warunki
dla spełnienia potrzeb fizjologicznych.
Rodzaj podłoża stanowi jeden, lecz nie jedyny czynnik decydujący o komforcie
osiąganym przez zwierzęta w
boksie legowiskowym. Równie istotna pozostaje wielkość powierzchni przygotowanej do odpoczynku zwierząt w boksie legowiskowym
oraz jego wyposażenie, obejmujące elementy wygrodzenia oddzielającego poszcze-
gólne boksy i determinującego zachowanie zwierząt.
Do najważniejszych kryteriów kształtujących komfort w boksach legowiskowych zalicza się wymiary powierzchni przeznaczonych
do leżenia, które powinny
być dostosowane do wieku
zwierząt, masy ich ciała, a
także systemu utrzymania
w pomieszczeniu inwentarskim. W przypadku systemu
utrzymania bydła z wydzielonymi boksami legowiskowymi uwzględnia się ich
podstawowe wymiary: długość i szerokość, które powinny spełniać wymagania
zestawione w tabeli 1. W
oborach wolnostanowiskowych zaleca się, by długość
boksów legowiskowych przy
ścianie była większa w porównaniu z długością boksów legowiskowych usytuowanych w środku pomieszczenia, gdy zwierzęta leżą
głowami do siebie.
Odpowiednio dobrana
wielkość powierzchni przeznaczonej do leżenia w boksie powinna sprzyjać swobodnemu, a tym samym
komfortowemu kładzeniu
się i wstawaniu zwierząt.
Równocześnie szerokość wydzielonego miejsca do leżenia wymaga takiego dobrania, aby zapobiec ustawianiu się i kładzeniu zwierząt w
poprzek boksu, co prowadziłoby do jego zanieczyszczania, przekładającego się na
obniżenie poziomu higieny.
Na swobodę kładzenia się
i wstawania bydła patrzy się
również z punktu widzenia
konstrukcji boksu legowiskowego, a szczególnie położenie elementów wygrodzenia, tj. przegród oddzie-
W ściółkowych systemach utrzymania poprawę komfortu
zwierząt można uzyskać również poprzez zastosowanie
preparatów pozwalających na zagospodarowanie odpadów produkcji zwierzęcej.
Przy prawidłowym ustawienia poręczy karkowej krowa
w chwili wstawania cofa się, dzięki czemu stałe i płynne
odchody są wydalane na korytarz gnojowy, a nie na powierzchnię legowiska.
lających sąsiadujące boksy i
poręczy karkowej.
Zarówno przegrody oddzielające boksy, jak i poręcz
karkowa oraz dolna poręcz
przednia nie powinny ograniczać wstawania i kładzenia się jednym płynnym ruchem. Czynności te powinny
odbywać się bez jakichkolwiek przeszkód, a także ryzyka ewentualnego okaleczenia w przypadku kontaktu z
elementami przegrody lub
dolnej poręczy przedniej.
Aby dolna poręcz przednia
w wygrodzeniu boksu nie
przeszkadzała zwierzęciu,
zaleca się jej zainstalowanie
na bardzo niskim (nie wyżej niż 10 cm nad poziomem
podłoża) lub wysokim (co
najmniej 10 cm nad poziomem podłoża) poziomie.
Przegrody między boksami powinny być pozbawione ostrych krawędzi, które
mogłyby powodować okaleczenia wynikające z nacisku
ciała zwierzęcia na przegrody.
Wśród innych ważnych cech
charakteryzujących przegrody
oddzielające boksy można
Tabela 1. Wymiary stanowisk dla bydła utrzymywanego bez uwięzi w kojcu z wydzielonymi legowiskami,
z wyjątkiem bydła opasowego i buhajów.
wymienić ich właściwe ustawienie na wysokości, a także
optymalną długość, co odpowiednio uniemożliwia obracanie się zwierząt w boksie
i zajmowanie pozycji w poprzek boksu. Równocześnie
przegrody nie mogą być nadmiernie długie, w przeciwnym
bowiem przypadku przeszkadzałyby w swobodnym przemieszczaniu się krów po korytarzu gnojowym sąsiadującym
z rzędem boksów legowiskowych. Końcowa część przegrody boksu powinna sięgać
nie dalej niż 30 cm od tylnego
krawężnika boksu, co ogranicza ryzyko urazów tych zwierząt, które korzystają z korytarza za boksami. Jednocześnie zaleca się, aby na końcu
rzędu boksów legowiskowych,
w miejscu skrzyżowania z korytarzem poprzecznym znajdowała się pełna przegroda
lub odpowiednio dobrana
płyta działowa, spełniająca
funkcję ochronną krów przed
nadmiernymi przeciągami. W
celu zapewnienia dostatecznej przestrzeni legowiskowej
w krańcowych (na końcach
rzędów) boksach ich szerokość ustala się na poziomie ok.
10% większym w porównaniu
z pozostałymi boksami.
Przegrody stanowiące elementy oddzielające boksy legowiskowe są najczęściej wykonywane z odpowiednio
wyprofilowanych rur metalowych. Jako alternatywne
rozwiązanie znane są jednak
również elastyczne (instalowane na sprężynach) przegrody o kształcie pojedynczej
Kategoria zwierząt
Długość
stanowiska,
co najmniej [m]:
Szerokość
stanowiska,
co najmniej [m]:
Krowy i jałówki powyżej 7. miesiąca
ciąży i o masie ciała do 500 kg
2,10
1,10
Krowy i jałówki powyżej 7. miesiąca
ciąży i o masie ciała powyżej 500 kg
2,20
1,15
Jałówki powyżej 19. miesiąca życia
do 7. miesiąca ciąży
2,00
1,00
Jałówki powyżej 6. do 19. miesiąca
życia
1,90
0,85
[na podstawie: Dz.U. Nr 167, poz. 1629, § 15.3 i obliczenia własne]
rury z tworzywa sztucznego,
umieszczonej pod kątem w
stosunku do podłoża.
Inny ważny element wygrodzenia boksów legowiskowych, tj. poręcz karkowa ma za zadanie przede
wszystkim utrzymanie odpowiedniej czystości powierzchni przeznaczonej do
leżenia. W przypadku prawidłowego ustawienia poręczy
krowa w chwili wstawania
cofa się, dzięki czemu stałe
i płynne odchody są wydalane na korytarz gnojowy, a
nie na powierzchnię legowiska. W około dwutygodniowym okresie przystosowania się krów do korzystania
z boksów w oborze z wolnostanowiskowym systemem
utrzymania poręcz karkową
umieszcza się w położeniu
15 cm dalej ku przodowi, niż
jest to zalecane.
W przypadku, gdy poręcz
karkowa jest nadmiernie
wysunięta w kierunku tylnego krawężnika boksu, to
wówczas krowy mogą wykazywać tendencję do ukła-
W październikowym wydaniu WRP przy artykule „Danie z paszociągu” zamieszczonym na str. 15 w dziale
Hodowla nie pojawiło się nazwisko autora, którym jest
Marek Gaworski z Katedry Organizacji i Inżynierii Produkcji SGGW w Warszawie. Autora i wszystkich zainteresowanych przepraszamy. Redakcja
dania się po przekątnej powierzchni przeznaczonej do
odpoczynku. Przyjmuje się,
że wysokość umieszczenia
poręczy karkowej powinna
wynosić 110 cm nad podłożem legowiskowym.
Poręczą karkową jest najczęściej metalowa rura na
stałe połączona z innymi
elementami wygrodzenia, w
tym przegrodą. Jako alternatywę proponuje się wykorzystanie rury zawieszonej nad
boksami na łańcuchu lub
umieszczonej w przestrzennych obejmach, co umożliwia zmianę położenia rury
(w ograniczonym zakresie) i
jej bardziej łagodny kontakt
z karkiem zwierzęcia.
Wszelkie modyfikacje i
udoskonalenia związane
z wygrodzeniem stanowisk legowiskowych są
ukierunkowane na podniesienie komfortu leżenia, a także wstawania i
kładzenia się na podłożu
legowiskowym. Wyrazem
tego komfortu jest długość czasu poświęcanego
w ciągu doby na leżenie.
Im ten czas jest dłuższy,
tym stanowi odzwierciedlenie wyższego poziomu
dobrostanu, będącego celem, do którego powinno
dążyć się przy organizacji
produkcji w oborze. n