STA NI S£AW BEL LERT

INSTYTUT SYSTEMÓW ELEKTRONICZNYCH
bellert
STANIS£AW BELLERT
(1924 –1976)
Stanis³aw Bellert urodzi³ siê 14 maja 1924 roku w miejscowoœci Budy Dzier¹¿yñskie na ZamojszczyŸnie. Maturê uzyska³ w Liceum im.
S. Czarneckiego w Che³mie w 1945 roku. Studia wy¿sze rozpoczête w Wy¿szej Szkole In¿ynierskiej im. H. Wawelberga i S. Rotwanda
kontynuowa³ w latach 1946–1950 na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. Ju¿
w 1948 roku podj¹³ pracê dydaktyczn¹ na
stanowisku asystenta w Katedrze Miernictwa
Elektrycznego. W 1950 roku Stanis³aw Bellert
ukoñczy³ studia na Wydziale Elektrycznym
Politechniki Warszawskiej, uzyskuj¹c stopieñ
magistra in¿yniera elektryka w zakresie teletransmisji przewodowej. W tym samym roku
przechodzi do Katedry Teletransmisji Przewodowej, gdzie pracuje do 1970 roku. Od 1970
roku a¿ do œmierci pracuje w Instytucie Podstaw Elektroniki jako kierownik Zak³adu Matematycznych Metod Projektowania.
W 1957 roku Stanis³aw Bellert uzyskuje
stopieñ kandydata nauk technicznych na podstawie rozprawy Metoda operatorów liczbowych, a w 1961 roku — stopieñ naukowy doktora habilitowanego na podstawie rozprawy
Analiza i synteza uk³adów elektrycznych. Oba
stopnie nada³a mu Rada Wydzia³u £¹cznoœci
Politechniki Warszawskiej.
W 1962 roku obejmuje stanowisko docenta. W 1967 roku uzyskuje tytu³ naukowy profesora nadzwyczajnego, a w 1975 roku — profesora zwyczajnego. Wczeœniej, bo w 1973
roku zostaje wybrany cz³onkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk.
W ci¹gu prawie 30 lat pracy w Politechnice Warszawskiej Stanis³aw Bellert prowadzi³
wyk³ady z wielu dziedzin, m.in. z podstaw
teletransmisji, metod projektowania uk³adów
teletransmisyjnych, teorii regulacji, teorii obwodów elektrycznych, syntezy uk³adów elektronicznych i metod ich projektowania, teorii
uk³adów dynamicznych. Przeciwstawia³ siê rutynie, najchêtniej wyk³ada³ te zagadnienia, nad
którymi w danej chwili pracowa³. Potrafi³ porywaæ s³uchaczy, gdy mówi³ o problemach,
które go pasjonowa³y.
Dorobek naukowy Stanis³awa Bellerta, zawieraj¹cy siê w 60 publikacjach i patentach,
jest ró¿norodny i nie³atwy do sklasyfikowania.
Dotyczy w zasadzie trzech g³ównych dziedzin: teorii obwodów elektrycznych, teorii
fal elektromagnetycznych oraz matematyki
stosowanej.
W zakresie teorii obwodów elektrycznych
Stanis³aw Bellert stworzy³ (w 1962 roku) now¹
metodê teoretyczn¹, œciœle zwi¹zan¹ z teori¹
Słowa kluczowe
n telekomunikacja
n teoria obwodów
n teoria grafów
n metody topologiczne
n rachunek operatorowy
n kosmologia
INSTYTUT SYSTEMÓW ELEKTRONICZNYCH
B
grafów, któr¹ nazwa³ algebr¹ liczb strukturalnych. Teoria ta okaza³a siê szczególnie przydatna w rozwoju metod analizy i syntezy topologicznej liniowych uk³adów elektrycznych za
pomoc¹ cyfrowych maszyn matematycznych.
Na podstawie koncepcji Stanis³awa Bellerta
powsta³o wiele prac, i to zarówno w oœrodkach
technicznych, jak i matematycznych. Szczególny oddŸwiêk znalaz³y idee Stanis³awa Bellerta
w Zwi¹zku Radzieckim, gdzie by³y rozwijane
przez du¿¹ grupê naukowców i gdzie przet³umaczono monografiê Stanis³awa Bellerta i Henryka WoŸniackiego Analiza i synteza uk³adów
elektrycznych metod¹ liczb strukturalnych
(WNT, 1968).
W dziedzinie teorii fal elektromagnetycznych Stanis³aw Bellert wysun¹³ œmia³¹ i oryginaln¹ hipotezê, t³umacz¹c¹ tzw. przesuniêcie
ku podczerwieni widma fal elektromagnetycznych, dochodz¹cych z odleg³ych galaktyk
wszechœwiata. Przesuniêcie ku podczerwieni
hipoteza ta t³umaczy w³aœciwoœciami metrycznymi przestrzeni, zgodnie z którymi d³ugoœæ
fali elektromagnetycznej zwiêksza siê w miarê oddalania siê od Ÿród³a promieniowania.
W zwi¹zku z tym nie jest tu potrzebne przypuszczenie o tzw. ucieczce galaktyk. Prace Stanis³awa Bellerta na ten temat by³y publikowane w latach 1969 –1970 w miêdzynarodowym
czasopiœmie „Astrophysics and Space Science”
i wzbudzi³y du¿e zainteresowanie w krajowych
i zagranicznych oœrodkach naukowych. Ich
kontynuacj¹ jest ostatnia praca Does the Speed
of Light Decrease with Time?, przes³ana na kilka miesiêcy przed œmierci¹ do redakcji tego
czasopisma.
Wnikaj¹c g³êboko w podstawowe zagadnienia telekomunikacji, elektroniki i teorii uk³adów dynamicznych, Stanis³aw Bellert wprowadzi³ wiele nowych koncepcji b¹dŸ uogólnieñ
z zakresu matematyki stosowanej. Oprócz
wymienionej ju¿ algebry liczb strukturalnych
stworzy³ podstawy rachunku operatorów liczbowych, rozwin¹³ idee rachunku operatorowego, poda³ nowe uogólnienia teorii uk³adów
dynamicznych. Prace swoje publikowa³ nie tylko w Polsce; wiele z nich ukaza³o siê w ZSRR,
USA, Francji, Holandii, Jugos³awii, Czechos³owacji i Szwajcarii
Mimo wyraŸnego zainteresowania tematyk¹ teoretyczn¹, podstawow¹, Stanis³aw Bellert
nie stroni³ od rozwi¹zywania konkretnych zadañ in¿ynierskich, zw³aszcza z zakresu telekomunikacji i teletransmisji, czyli dyscyplin tech-
nicznych, z którymi najd³u¿ej by³ zwi¹zany
zawodowo.
Osi¹gniêcia Stanis³awa Bellerta spotka³y siê
z powszechnym uznaniem. W toku prac przygotowawczych do II Kongresu Nauki Polskiej
zaliczono go do grona czterech najwybitniejszych naukowców polskich w zakresie elektroniki. By³ laureatem licznych nagród za dzia³alnoœæ naukow¹. Zaproszono go do prowadzenia
przez wiele lat wyk³adu monograficznego z teorii liczb strukturalnych na Wydziale Matematyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego.
Teorie tê wyk³ada³ równie¿ w Eidgenossische
Technische Hochschule w Zûrichu, gdzie przebywa³ w 1972 roku jako profesor wizytuj¹cy.
Wielokrotnie proszono go o wyg³oszenie odczytów i referatów w ró¿nych oœrodkach krajowych i zagranicznych.
Stanis³aw Bellert by³ cz³onkiem wielu komitetów, komisji i rad naukowych. Od 1967
roku a¿ do œmierci by³ przewodnicz¹cym
Komisji VII Obwodów i Fal Radiowych Komitetu Narodowego URSI. Odznacza³ siê
wszechstronn¹ wiedz¹ in¿yniersk¹ i rzadk¹
umiejêtnoœci¹ ca³oœciowego i perspektywicznego ujmowania problemów. Jemu to w³aœnie
w toku prac przygotowawczych do II Kongresu Nauki Polskiej w 1973 roku powierzono opracowanie referatu syntetycznego Sekcji
Nauk Elektrycznych Problemy teoretyczne telekomunikacji.
O uczonym œwiadcz¹ nie tylko jego osi¹gniêcia i formalne dowody uznania. Nie mniej
wa¿na jest jego osobowoœæ. Jaki by³ Stanis³aw
Bellert? Wydaje siê, ¿e mia³ on w sobie niezwykle du¿o z uczonego w stylu przypominaj¹cym wielkich uczonych XIX w. Pracowa³
nad tym, czym siê interesowa³, nowe idee i koncepcje powstawa³y z pozoru nagle i nieoczekiwanie, a w istocie by³y rezultatem skoncentrowanego, uporczywego i d³ugotrwa³ego wysi³ku
twórczego. Tworzy³ i pisa³ nieregularnie —
miewa³ okresy bardzo intensywne, przedzielone ja³owymi. Bywa³ roztargniony do granic niemal anegdotycznych, zw³aszcza gdy nurtowa³
go jakiœ nowy problem. Stanis³awa Bellerta cechowa³a niezwyk³a ¿yczliwoœæ dla ka¿dego,
z kim siê styka³. Szczególnie troskliwy i ¿yczliwy stosunek ³¹czy³ go z uczniami — studentami i doktorantami. A uczniów tych mia³ wielu. Garnêli siê do niego m³odzi ludzie z ca³ej
Polski.
Stanis³aw Bellert zmar³ w Warszawie dnia
27 marca 1976 roku.