1.1. W obronie szkoły błogosławionej Karoliny Kozkówny

POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
W obronie Szkoły błogosławionej Karoliny Kózkówny
„…Oświata – ta dźwignia moralna i materialna ludu, błąkająca po zakątkach Małopolski, dostała się i do WałRudy. Dzięki energicznym staraniom WielmoŜnego Pana Jasiewicza, cesarsko - królewskiego inspektora szkolnego w
Brzesku i przy pomocy kilku światlejszych gospodarzy – dnia 1 października 1903 roku została otwarta I klasa szkoły w
Wał-Rudzie. Nauka odbywała się w domu prywatnym Andrzeja Kopacza…”
Od tych słów rozpoczyna się pierwsza z zachowanych „Kronika Szkolna”.
Inicjatorem pomysłu wybudowania własnego budynku i działalności szkoły w Wał – Rudzie był właściciel Radłowa –
profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Maurycy Straszewski. Ofiarowany przez niego grunt został sprzedany a za
pieniądze kupiono inną działkę, na której wzniesiono do dziś istniejący i funkcjonujący ładny budynek szkolny. Został on
uroczyście poświęcony przez ks. Antoniego Kmietowicza i przekazany do uŜytkowania 1 września 1907 roku. W latach
1905-1913 naukę w tej szkole kontynuowała Karolina Kózkówna – którą Ojciec Święty Jan Paweł II wyniósł do
godności błogosławionej dnia 10 czerwca 1987 roku w Tarnowie.
PapieŜ Jan Paweł II podczas uroczystości beatyfikacji Karoliny Kózkówny (Tarnów, 10 czerwca 1987). Źródło:
„Droga do świętości bł. Karoliny”, Przewodnik Modlitewnik, Wydawnictwo „ZET”, Wrocław, 2003, str.32.
Krótka historia wsi i szkoły
Pierwsza wojna światowa nie oszczędziła mieszkańców Wał-Rudy. 17 listopada 1914 roku po przejściu przez
wioskę wojsk austriackich i węgierskich, przyszli Rosjanie.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Powszechnie bardzo się ich obawiano. Szczególnie bały się ich kobiety i dziewczęta. Następnego dnia 18
listopada wydarzyła się tragedia we wsi. Kronika Szkoły zawiera krótką wzmiankę na ten temat: „…Wojska rosyjskie
wkroczyły do tutejszej wioski i zamordowały w lesie śp. Karolinę Kózka, uczennicę tutejszej szkoły…”.
Na podstawie skromnych zapisków i przekazów miejscowych naleŜy przypuszczać, Ŝe dalszy okres do wybuchu
II wojny światowej teŜ nie był łatwy dla mieszkańców wsi i szkoły w Wał-Rudzie.
W 1934 roku ogarnęła tutejszą okolicę groźna powódź, która spowodowała ogromne zniszczenia w sąsiednich
wsiach i zmusiła tamtejszych mieszkańców do schronienia się w wyŜej połoŜonej Wał-Rudzie. Czas II wojny światowej
nie sprzyjał kształceniu chłopskich dzieci. Szkole brakowało opału i środków na bieŜące remonty. Brakowało
podręczników szkolnych i elementarzy do nauki języka polskiego.
Dzieci uczyły się czytania z czasopisma „Ster” i „Mały Ster”. Nauczyciele pracowali prawie za darmo. Za
miesięczne pobory mogli kupić kilogram masła. Uczniowie często opuszczali naukę, bo nie mieli butów i ciepłej
odzieŜy. Szerzyły się epidemie: tyfusu plamistego, czerwonki i odry.
W 1943 roku niemieckie władze oświatowe reorganizując naukę, zwiększyły nacisk na zajęcia praktyczne. W
szkołach prowadzono ogrody warzywne. Zabroniono nauki historii i geografii a nadto nakazano powyrywanie z
podręczników kartek mówiących o Polsce.
W 1944 roku do Wał-Rudy przybyli niemieccy lotnicy, którzy zostali zakwaterowani w szkole, w związku z
prowadzonymi eksperymentami z rakietami V2 spadającymi w tej okolicy po ich wystrzeleniu. Ośrodek doświadczalny w
Penemünde, gdzie produkowano pierwsze pociski rakietowe typu V-2 został wykryty przez wywiad AK w lutym 1943
roku i zbombardowany przez RAF, po czym przeniesiono go w rejon miejscowości Pustków – Blizna koło Dębicy, gdzie
prowadzono próbne strzelania rakietami V-1 i V-2. Wywiad AK obserwował ośrodek i zdobywał elementy pocisków w
rejonach ich upadków. 20 maja 1944 roku w okolicach Sarnak, Armia Krajowa przejęła niewybuch V-2, który po
zdemontowaniu, został zbadany w tajnych laboratoriach AK przez prof. J. Groszkowskiego, prof. M. Struszyńskiego i inŜ.
A. Kocjana. Szczegółowa dokumentacja o konstrukcji broni wraz z jej oryginalnymi urządzeniami sterowniczymi, zostały
zabrane 26 lipca 1944 roku, przez aliancki samolot Douglas DC-3 „Dakota”, który wylądował na lotnisku „Motyl” w
Zabawie. Historyczna akcja, w której dokonano tej operacji nosiła kryptonim „Most III”. Dzisiaj to miejsce upamiętnia
olbrzymi głaz i pamiątkowa tablica.
Niemcy zdewastowali szkolę, zniszczyli sprzęt i dnia 18 stycznia 1945 roku opuścili wieś. Na drugi dzień
przyszli Rosjanie, pozwolili się uczyć. Czytania i pisania uczono z „Płomyka” i „Płomyczka”, bo elementarzy brakowało.
Szkoła zaczęła się rozwijać, była centrum Ŝycia szkolnego dzieci i ich rodziców.
I tak jest do dzisiaj. Szkoła po pracach remontowych i rozbudowie w latach 1974-1992, w większości ze składek
społecznych i rodziców – przyjmuje imię swej absolwentki bł. Karoliny Kózkówny w dniu 21 listopada 1992 roku.
Praca dydaktyczna i wychowawcza szkoły jest niezmiennie bardzo wysoko oceniana przez Kuratorium Oświaty w
Tarnowie, rodziców i społeczeństwo lokalne.
W 2001 roku dyrektorem szkoły zostaje Jadwiga Bieś, która doprowadza do ufundowania i poświęcenia przez
Księdza Biskupa Józefa Gucwę w 2002 roku sztandaru szkoły. Równocześnie rozszerza pracę placówki o szereg
integracyjnych programów dydaktyczno – wychowawczych, między innymi Międzypowiatowy Konkurs Poetycko –
Plastyczny, poświęcony bł. Karolinie Kózkównie – organizowany wspólne z Samorządowym Centrum Edukacji w
Tarnowie. Efektem konkursów są wspaniałe prace plastyczne i wiersze młodzieŜy szkolnej związane z Ŝyciem i ofiarą
obrończyni zasad – znakomitej Patronki Szkoły.
W ten sposób społeczność szkolna w Wał-Rudzie wraz z rodzicami i wychowawcami stara się kultywować i
przekazywać innym – ponadczasowe wartości, którymi kierowała się w swym Ŝyciu ich Patronka. Ora et labora.
Rok 2003 był szczególny dla tej znakomitej pod kaŜdym względem placówki – szkoła obchodziła 100-lecie
swojego istnienia. W związku z jubileuszem, 17 listopada 2003 roku, w Kościele Parafialnym p.w. Trójcy
Przenajświętszej, gdzie znajdują się doczesne szczątki Patronki Szkoły – została odprawiona przez Biskupa Wiktora
Skworca, uroczysta Msza Święta, po czym odsłonięto i poświęcono tablicę pamiątkową, która znajduje się na budynku
szkolnym.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Szkoła Podstawowa im. Błogosławionej Karoliny Kózkówny w Wał-Rudzie
Źródło: „Droga do świętości bł. Karoliny”, Przewodnik Modlitewnik,
Wydawnictwo, ZET, Wrocław, 2003, str.13
Prymas Stefan Wyszyński i młodzieŜ o bł. Karolinie
Na pamiątkowej tablicy frontonu szkoły jest napis: „Uczennicą tej szkoły była w latach 1905-1913
błogosławiona Karolina Kózkówna. ChociaŜ zmarła, Bóg przemawia przez nią do młodzieŜy o konieczność wyrzeczenia i
męstwa w walce ze złem. Do rodziców -o konieczność Łaski BoŜej do dobrego wychowania dzieci. Kardynał Stefan
Wyszyński.”
JakŜe szczególnie aktualnie, brzmią te słowa Prymasa Tysiąclecia dzisiaj.
„Błogosławiona Karolino świeć nam przykładem” – pod takim tytułem odbywają się coroczne Międzypowiatowe
Konkursy Literacko – Plastyczne organizowane w szkole.
W ostatnim roku wpłynęło łącznie 600 prac od dzieci i młodzieŜy z róŜnych szkół województwa małopolskiego.
„Aby znaleźć kilka diamentów trzeba przekopać tony ziemi” – mówi wizytator Ryszard Ostrowski, uczestnik Komisji
Konkursowej. Udało się jednak je znaleźć. Jedna z laureatek w kategorii poetyckiej Beata Boroń z Zabawy, przygotował
cykl wierszy poświecony Błogosławionej, nawiązujących do znanego motywu porównującego Karolinę do cudownego
kwiatu.
„Karolina jest jednym z waŜniejszych wzorów, którym moŜemy się kierować w Ŝyciu. Mówię to jako dziewczyna,
jej równolatka. Staram się Ŝyć tak, jak Ona i pokazać innym, Ŝe tak moŜna Ŝyć” – tłumaczy Beata.
Na rysunku innej nagrodzonej – Anny Kudłacz z CięŜkowic Błogosławionej Karolinie towarzyszą ciernie,
kamienista droga, czarne chmury. „To metafora. Droga do Nieba nie jest łatwa, zmagając się z trudami i cierpieniami,
stajemy się bliŜej Boga, to teŜ umacnia człowieka” – tłumaczy dojrzale Ania.
„Myślę, Ŝe nie trzeba patrzeć na konkurs w kategorii wygranych, czy przegranych. WaŜne jest, Ŝe tych 600
młodych ludzi zdecydowało się zastanowić nad światem wartości, który reprezentowała Karolina i znaleźć dla tej refleksji
twórcze ujście.” – tłumaczy Józef Trytek, przewodniczący Komisji Konkursowej.
Zaś dyrektor szkoły Jadwiga Bieś stwierdza szerzej: „Takie konkursy to nie tylko sposób szerzenia kultu,
sławienia Patronki wałrudzkiej szkoły, ale takŜe droga do kształcenia charakterów, rozwoju talentów dzieci i promowania
ponadczasowych wartości, którymi Ŝyła w swym krótkim Ŝyciu bł. Karolina Kózkówna”.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Znaczenie szkoły w rozwoju Wał-Rudy
„Takie będą Rzeczypospolite jakie ich młodzieŜy chowanie” – ta oczywista prawda w pełni się potwierdza w
wyjątkowej szkole im. bł. Karoliny. Poziom nauczania w tej szkole jest bardzo wysoki. Potwierdzają to wyniki egzaminów
do szkól ponadpodstawowych. Na przykład w roku 1999 roku szkoła zajęła 19 miejsce, w roku 2000 zajęła 10 miejsce w
testach kompetencyjnych na 292 szkoły.
Uczniowie są bardzo dobrze przygotowani z matematyki, przedmiotów humanistycznych i artystycznych –
zdobywają pierwsze miejsca na szczeblu gminnym i powiatowym.
Absolwenci szkoły świetnie sobie radzą w szkołach średnich. Są najlepszymi absolwentami w powiecie, przodują
wśród najlepszych uczniów gimnazjów i liceów; ponad 60% absolwentów od lat ma oceny 4.0, blisko 70% z wzorowym
zachowaniem, 0% z zachowaniem nieodpowiednim.
„Nie mamy Ŝadnych problemów wychowawczych z naszymi dziećmi od lat” – podkreśla w rozmowie z
satysfakcją dyrektor szkoły Jadwiga Bieś. „Absolwenci naszej szkoły są zwycięzcami olimpiad centralnych, np.
Ogólnopolskiej Olimpiady Wiedzy Ekonomicznej, Wiedzy Rolniczej, otrzymują stypendia naukowe Polskiej Izby
Przemysłowej, Handlowej i Budownictwa. Nauczyciele szkoły uczą korzystając z atrakcyjnych dla młodzieŜy,
aktywizujących, interaktywnych metod pracy. Opracowali wiele projektów międzyprzedmiotowych, wdroŜonych, m.in.
projekt „Wielcy Ludzie Radłowszczyzny”- którego efektem jest słownik.
Szkoła współpracuje z tutejszą Ochotniczą StraŜą PoŜarną, z Radą Sołecką (która od wielu lat hojnie wspiera
finansowo szkołę), z Samorządowym Centrum Edukacji w Tarnowie.
Nauczyciele wraz z uczniami i rodzicami inicjują i uczestniczą w róŜnych akcjach charytatywnych jak:
• przed Świętami BoŜego Narodzenia i Wielkanocą odwiedzają starsze i samotne osoby, przekazując im
Ŝyczenia i upominki,
• niosą pomoc Wychowankom Domu Dziecka w Jasieniu Brzeskim,
• zbierają i przekazują środki finansowe na Polski Komitet Pomocy Społecznej, Polską Akcję Humanitarną,
Caritas i Fundacji „Serce – na pomoc dzieciom”,
• opiekują się systematycznie tutejszymi cmentarzami z I wojny światowej i obeliskiem upamiętniającym
przeprowadzenie akcji V-2 przerzutu niemieckich rakiet do Anglii przez Armię Krajową (prof. Janusz
Groszkowski).
Szkoła współpracuje z gminnym ośrodkiem pomocy społecznej od ponad 12 lat w organizacji akcji dokarmiania
wszystkich dzieci „Wspólne śniadanie”, zaś z Gminną Komisją ds. Alkoholowych stworzyła świetlicę profilaktyczną i
program „Spójrz inaczej”.
Społeczność szkolna nie poprzestaje na dotychczasowych osiągnięciach.
Plany na przyszłość
W planach, społeczność szkolna wraz z wójtem, sołtysem i mieszkańcami Wał-Rudy ma nowe kierunki i wizje
rozwoju. Jednym z nich jest rozszerzenie Konkursu Poetycko – Plastycznego ku czci bł. Karoliny – na młodzieŜ starszą i
dorosłych, a takŜe zorganizowanie warsztatów poetyckich im. bł. Karoliny.
Wśród innych inicjatyw naleŜy wymienić:
• Pomysł stworzenia w szkole tzw. zielonej sali gimnastycznej („w zdrowym ciele, zdrowy Duch”),
• podjęcie programu związanego z promocją zdrowia (praca, czynny wypoczynek, sport),
• powołanie Klubu Miłośników Turystyki i Przyrody ,
• wdroŜenie w dydaktyce i wychowaniu programu ekologicznego rozwoju wsi (zrównowaŜony rozwój
gminy, rozwój zastosowań odnawialnych zasobów i źródeł energii w gminie, „Słoneczna Szkoła”)
Te nowe programy koordynowane wspólnie przez Poseł Zofię Krasicką-Domka z Rabki oraz prof. Jacka
Zimnego z AGH w Krakowie, mają przybliŜyć młodzieŜy, rodzicom i gronu pedagogicznemu szkoły, szeroko pojętą
problematykę ochrony zdrowia w warunkach wiejskich, ekologii duszy i ciała, czystości środowiska, oszczędności energii,
wykorzystania własnych zasobów przyrodniczych, edukacji ekologicznej.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Program ten, powstający we współpracy z innymi szkołami podstawowymi i średnimi w Małopolsce (Zawoja,
Bańska, Rytro, Gródek nad Dunajcem – „Słoneczne Szkoły”) – ma być nowym kierunkiem w kształceniu i rozwoju
szkoły, dając zarazem nowe źródła dochodów szkoły i oszczędności. Jednym z nich będzie oszczędność energii
cieplnej i elektrycznej w szkole, przez to zmniejszenie kosztów własnych szkoły. Katedra Maszyn i Urządzeń
Energetycznych AGH opracuje gratis koncepcję i projekt modernizacji systemu grzewczego szkoły (centralne ogrzewanie,
ciepła woda) w celu zamiany kosztownego ogrzewania gazowego na ekologicznie czyste, tańsze z wykorzystaniem energii
słonecznej, płytkiej geotermii i biomasy (kolektory słoneczne, pompa ciepła, kocioł na biomasę).
Szkoła do likwidacji
Wobec tych wszystkich osiągnięć, „cech charakteru” i dorobku dzieci, ich rodziców, nauczycieli i wychowawców
szkoły im. bł. Karoliny – wręcz nieprawdopodobnie brzmi Uchwała nr XVI/89/04, Rady Gminy Radłów (gdzie znajduje
się szkoła w Wał – Rudzie) z dnia 30 stycznia 2004 - w sprawie przekształcenia i likwidacji szkoły.
Aktualnie do szkoły uczęszcza 77 dzieci. Co roku we wsi rodzi się coraz więcej dzieci. To fenomen w skali
kraju. Jedynym argumentem niektórych radnych gminy Radłów (decyzja o likwidacji szkoły „przeszła” stosunkiem głosów
8 do 7) - są przyczyny natury finansowej.
Argumenty rodziców, Komitetu Rodzicielskiego, sołtysa i wójta oraz grona pedagogicznego są diametralnie
odmienne. W gminie są wsie, do których dopłaca się proporcjonalnie więcej niŜ w Wał-Rudzie.
PoniewaŜ dotacje gminne jak i oszczędności w szkołach winny być rozłoŜone równomiernie i sprawiedliwie,
grono pedagogiczne i dyrekcja Szkoły im. bł. Karoliny, po uwzględnieniu opinii wszystkich Ŝyczliwych doradców,
postanowiła przeanalizować realizację budŜetu w roku 2003 oraz propozycję budŜetu na rok 2004 – pod kątem redukcji
wydatków szkoły minimum o 20% w stosunku do załoŜeń. Tak, więc podstawowa, oficjalna przyczyna docelowej
likwidacji - zostanie definitywnie usunięta, a byt szkoły uratowany.
Jesteśmy przekonani, Ŝe przedstawiony przez dyrekcję szkoły do wiadomości władz w tych dniach nowy budŜet
na rok 2004 wraz z istotnymi zmianami w strukturze finansowej szkoły – zostanie z satysfakcją przyjęty przez radnych
gminy Radłów, pozwalający na ponowne rozpatrzenie i pozytywne załatwienie odwołania szkoły w Wał-Rudzie.
Jedno jest poza dyskusją. Szkoła Podstawowa im. bł. Karoliny Kózkówny nie moŜe być zlikwidowana.
Jesteśmy wyrazicielami tych samych opinii w obronie istnienia szkoły, które przesłali na ręce władz gminy, kuratorium w
Tarnowie oraz w Krakowie – rodzice dzieci, Komitet Rodzicielski, sołtys Wał-Rudy, proboszcz parafii w Zabawie oraz
biskup rzeszowski ks. Kazimierz Górny. O to samo prosimy władze Kuratorium Oświaty w Tarnowie oraz Małopolskiego
Kuratorium Oświaty w Krakowie.
Zamiast zakończenia
W oficjalnym piśmie do władz gminy Radłów, ks. biskup Kazimierz Górny, zatroskany o likwidację szkoły bł.
Karoliny Kózkówny, pisze m.in.: „Wiadomość tę przyjmujemy z wielkim smutkiem i zdziwieniem zarazem. Decyzje te są
podejmowane dokładnie w 100-lecie istnienia szkoły. Myślę, Ŝe przede wszystkim uczniowie ze swymi wychowawcami i
dyrekcją tej szkoły nadają rozgłosu miejscowości Wał-Ruda, a takŜe Gminie – wszak dzieci najbardziej przyczyniają się
do szerzenia czci i kultu swojej Patronki. Błogosławiona Karolina, z Ludu Polskiego, najbardziej rozsławiła Polskę, jest
znana nawet poza granicami kraju. Oczekujemy wszyscy rychłej Jej kanonizacji. Ośmielam się zabrać głos w tej przykrej
dla Wał-Rudy sprawie, z tej racji, Ŝe Błogosławiona Karolina jest Patronką Diecezji Rzeszowskiej. Ufam, Ŝe te plany
ulegną jednak zmianie na korzyść dzieci z Wal-Rudy…”
PoniewaŜ Szkoła im. Błogosławionej Karoliny jest jedynym ośrodkiem edukacji, Ŝycia społecznego i
kulturalnego w Wał-Rudzie – będąc przekonani, Ŝe są w Gminie i poza nią ludzie wraŜliwi na wartości i symbole
narodowe, wierząc Ŝe radni tej kadencji w Radłowie zatroskani o człowieka nie będą likwidatorami szkół, ale ich
mecenasami - zróbmy wspólnie wszystko, aby obiekty historyczne i symbole męczeństwa polskiego zachować dla
potomnych.
Prof. Jacek Zimny
(luty 2004r.)
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720
POLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA
POLISH GEOTHERMAL ASSOCIATION
30-059 Kraków, Al. Mickiewicza 30 paw. B3, pok. 206, POLAND
Tel. +48 12 6173413, Fax. +48 12 6173113, e-mail: [email protected]
Przypisy
1. Opracowanie niniejsze przekazano w lutym 2004 roku do wiadomości i wykorzystania: władz Szkoły,
Małopolskiego Kuratora Oświaty, Radia Maryja oraz „Naszego Dziennika”. Nieopublikowane.
2. Decyzją Małopolskiego Kuratora Oświaty w Krakowie pani mgr ElŜbiety Lęcznarowicz z lutego 2004r. –
Szkoła została uratowana od likwidacji.
Stowarzyszenie wpisane pod numerem KRS: 0000071056
Nr konta: BOŚ 46 1540 1115 2044 6070 5574 0001
NIP 677-17-11-239, REGON: 350833720