Sylwia Majewska, Warszawa Udział prokuratora w oględzinach

Udział prokuratora w oględzinach zwłok
Sylwia Majewska
Udział prokuratora w oględzinach zwłok
Streszczenie
W artykule omówiono regulacje prawne oraz zasady przeprowadzenia
oględzin zwłok przez prokuratora, a nadto przybliŜono problematykę wykonywania oględzin w róŜnych okolicznościach i sytuacjach, z jakimi spotyka
się prokurator.
Oględziny to prawnie dopuszczalny sposób uzyskiwania informacji
o przestępstwie. Są one czynnością związaną z zapoznaniem się ze środkiem dowodowym. Składają się z planowych i systematycznych spostrzeŜeń,
które powinny być wykonywane tuŜ po uzyskaniu wiadomości o przestępstwie, aby nie doszło do zatarcia śladów1. Samo pojęcie oględziny oznacza
„oglądanie, obejrzenie kogoś, czegoś, lustracja, przegląd”2.
WyróŜnia się oględziny miejsca, osoby i rzeczy. Szczególnym rodzajem
oględzin są oględziny zwłok. Świadczy o tym m.in. ich uregulowanie w odrębnym przepisie.
Występują dwa rodzaje oględzin zwłok: oględziny zewnętrzne (inspekcja)
i oględziny wewnętrzne (sekcja)3. Zgodnie z art. 209 § 1 k.p.k. zarządza się
oględziny i otwarcie zwłok. Wskazuje to, Ŝe ewidentnie oddzielono czynność
procesową, jaką są oględziny zwłok od ich otwarcia4. Połączenie w art. 209
§ 1 k.p.k. pojęć „oględziny” oraz „otwarcie zwłok” za pomocą funktora zdaniowego „i” określa, Ŝe w przypadku podejrzenia przestępnego spowodowania śmierci obowiązkowe jest zarówno zarządzenie zewnętrznych oględzin
zwłok, jak i ich otwarcie5. Oględziny i otwarcie zwłok są zawsze czynnościami łącznymi, których celem jest ustalenie przyczyny śmierci. Są one
obowiązkowe w razie podejrzenia przestępnego spowodowania śmierci6.
1
Z. M ł y n a r c z y k, Oględziny i eksperyment procesowy, Prok. i Pr. 1996, nr 1, s. 119.
M. S z y m c z a k, Słownik Języka Polskiego, t. 2: L–P, Warszawa 1998, s. 471.
3
R. A. S t e f a ń s k i, Oględziny i otwarcie zwłok jako czynności procesowe, Prok. i Pr. 2005,
nr 3, s. 29.
4
R. K u r e k, Otwarcie zwłok jako czynność procesowa, Prok. i Pr. 2005, nr 10, s. 133.
5
R. A. S t e f a ń s k i, Oględziny i otwarcie zwłok jako czynności procesowe, Prok. i Pr. 2005,
nr 3, s. 29.
6
A. K r y Ŝ e, P. N i e d z i e l a k, K. P e t r y n a, T. E. W i r z m a n, Kodeks postępowania karnego. Praktyczny komentarz z orzecznictwem, Warszawa 2001, s. 392.
2
Prokuratura
i Prawo 10, 2013
167
S. Majewska
Wystarczy, Ŝe zachodzą okoliczności, które mogłyby wskazywać na
udział osób trzecich w zejściu śmiertelnym danej osoby. Samo podejrzenie
przestępnego spowodowania śmierci zobowiązuje organ procesowy do
przeprowadzenia oględzin i otwarcia zwłok. Podejrzenie śmierci w wyniku
przestępstwa nie musi być uzasadnione, wystarczy, Ŝe jest uprawdopodobnione7. Przestępne spowodowanie śmierci oznacza tylko spełnienie znamion
czynu zabronionego. Chodzi o znaczenie przedmiotowe przestępnego spowodowania śmierci. Nie ma znaczenia, czy sprawca działał w obronie koniecznej, czy teŜ był niepoczytalny. Przeprowadzenie oględzin i otwarcie
zwłok przeprowadza się niezaleŜne od tego, czy śmierć była spowodowana
umyślnie, czy nieumyślnie8. Wykluczenie takiej moŜliwości nie jest łatwe bez
specjalistycznej oceny biegłego lekarza i z tych względów wystarczające jest
istnienie okoliczności, które mogłyby wskazywać na przyczynienie się osób
trzecich do śmierci danej osoby. Przestępne spowodowanie śmierci moŜe
być dokonane w roŜny sposób. Do takich przypadków zalicza się: uraz zewnętrzny, otrucie, wszelkiego rodzaju wstrząs, nagłą śmierć wśród podejrzanych okoliczności, poronienie dziecka. Ponadto obligatoryjne oględziny
zwłok przeprowadza się w przypadku popełnienia błędu lekarskiego lub zgonu człowieka leczonego przez osobę niepowołaną oraz gdy znaleziono
zwłoki osoby anonimowej wśród podejrzanych okoliczności, w szczególności
dotyczy to zwłok noworodka. Nie ma znaczenia, czy śmierć była nagła, czy
nastąpiła stopniowo. Bardzo rzadko na początku prowadzenia postępowania
moŜna mieć pewność co do braku winy sprawcy lub co do okoliczności wyłączających bezprawność. Dopuszczone jest wykonywanie oględzin zawsze,
gdy są symptomy dające podstawę do stwierdzenia, Ŝe śmierć nie nastąpiła
z przyczyn naturalnych, albo jeśli nie moŜna ustalić czynnika, który doprowadził do zgonu9. W literaturze wskazuje się, Ŝe są sytuacje, gdy mimo braku niewątpliwych cech przestępstwa, powinny zostać sprawdzone przez
prokuratora. Są nimi:
• zgony osób względnie młodych (zwłaszcza do 50. roku Ŝycia),
• brak wiedzy na temat zdrowia osoby zmarłej, a szczególnie o chorobach
lub wiedzy zaprzeczające trwaniu powaŜnych schorzeń (np. nowotworów,
chorób układu krąŜenia),
• wiadomości o podejrzanych wydarzeniach lub osobach, które miały miejsce w środowisku denata krótko przed jego śmiercią,
• odkrycie ciała w miejscach mało ruchliwych, odludnych,
• w przypadku odkrycia zwłok w mieszkaniach, duŜy nieład lub przeciwnie,
przesadna czystość i porządek (co moŜe być zarówno oznaką pedan7
J. S k o r u p k a, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2012 (teza dotycząca art. 209).
8
J. G r a j e w s k i, Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2011, nr 115309.
9
R. A. S t e f a ń s k i, Oględziny…, s. 31–32.
168
Prokuratura
i Prawo 10, 2013
Udział prokuratora w oględzinach zwłok
tyczności zmarłego, jak i zacierania śladów przestępstwa przez sprawcę
zabójstwa),
• rodzące wątpliwości zachowanie osób najbliŜszych denata lub zgłaszających odkrycie ciała10.
W postępowaniu przygotowawczym oględzin dokonuje prokurator,
a w toku postępowania jurysdykcyjnego – sąd. W przypadku zarządzenia
przez sąd otwarcia zwłok, sąd moŜe powołać do tego sędziego wyznaczonego lub sąd wezwany (art. 209 § 4 zd. 2 k.p.k.)11. Oględzin nie moŜna realizować w ramach czynności sprawdzających12. Badanie zwłok jest procesem ciągłym, niepodzielnym, trwającym od chwili znalezienia zwłok aŜ do
zakończenia badań i obserwacji w prosektorium13.
Na tle aktualnie i poprzednio obowiązujących przepisów procedury karnej
dotyczących oględzin zewnętrznych i wewnętrznych zwłok rysują się pewne
wątpliwości co do roli w nich prokuratora.
W kodeksie postępowania karnego z 1928 r. nie było odrębnego rozdziału dotyczącego oględzin zwłok. Były one uregulowane łącznie z biegłymi
i tłumaczami („Oględziny, biegli i tłumacze”). Oględziny zwłok naleŜało wykonać w razie potrzeby. Nie wystarczyło, aby czynności te dokonał tylko lekarz. Przepis wymagał, aby w miarę moŜliwości był to zawsze biegły sądowy. JeŜeli były podejrzenia, Ŝe śmierć nastąpiła w sposób gwałtowny, to wydawano zarządzenie, aby lekarz wykonał otwarcia zwłok. Wskazane było
wezwanie teŜ medyka, który ostatnio udzielał zmarłemu pomocy (art. 128
§ 2). W przypadku, kiedy przyczyną zgonu mogło być otrucie, to chemik, odpowiedni urząd albo zakład wykonywał badania wnętrzności i innych przedmiotów mogących mieć związek z otruciem (art. 129).
Szczegółowe zasady oględzin zwłok regulowało rozporządzenie Ministra
Sprawiedliwości i Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 lipca 1929 r.
o wykonywaniu oględzin sądowo-lekarskich zwłok ludzkich14. Było ono swoistym zbiorem procedur obowiązujących przy wykonywaniu sądowolekarskiej sekcji zwłok. Mimo Ŝe przepisy administracyjne straciły waŜność,
10
M. G a b r i e l - W ę g l o w s k i, Regulamin prokuratury. Komentarz do § 96–220 i § 245–260
regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, Wydawnictwo Oficyna 2009, s. 54–55.
11
T. G r z e g o r c z y k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2003, LEX 70064.
12
M. A. W a s i l e w s k a, Oględziny zwłok jako czynność procesowo-kryminalistyczna: regulacje i kontrowersje w polskim prawie procesowym dawniej i dziś, (w:) Czynności procesowokryminalistyczne w polskich procedurach. Materiały z konferencji naukowej i IV Zjazdu Katedr Kryminalistyki, Toruń, 5–7 maja 2004 r., pod red. V. K w i a t k o w s k i e j - D a r u l, Toruń
2004, s. 169–170.
13
R. K u r e k, Rola prokuratora w czynnościach procesowo-kryminalistycznych oględzin zwłok
na wybranych przykładach z praktyki, (w:) Czynności procesowo-kryminalistyczne…, ibidem,
s. 178.
14
Dz. U. Min. Spraw. nr 14 z dnia 15 lipca 1929 r.
Prokuratura
i Prawo 10, 2013
169
S. Majewska
a prokurator zastąpił sędziego, to sposób jej przeprowadzenia poniekąd jest
nadal aktualny, np. co do otwarcia trzech jam ciała.
Kodeks postępowania karnego z 1969 r. traktował zewnętrzne oględziny
jako czynność procesowo-kryminalistyczną, a wewnętrzne wyłącznie jako
medyczną. Otwarcia zwłok miał dokonać biegły sądowy, a jeśli było to konieczne, moŜna było wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu (art. 188 § 2). Wprawdzie jego art. 188 § 2 nie wskazywał wyraźnie
obowiązku udziału prokuratora, ale nie znaczy to, Ŝe ustawodawca uwaŜał
jego przybycie za zbędne. Przepis ten stanowi, Ŝe otwarcia zwłok naleŜy
dokonać z udziałem lekarza, a wobec tego bierze w nim udział, oprócz niego, ktoś inny, czyli organ procesowy. Czynność ta została unormowana
w kodeksie postępowania karnego, toteŜ naleŜało ją traktować jako procesową i w związku z tym powinna być wykonywana przez organ procesowy,
a nie wyłącznie przez lekarza. Tak więc prokurator powinien obligatoryjnie
być obecny podczas sekcji. Jednak ustawodawca nie ujął tego obowiązku
w sposób wyraźny i ukształtowała się nieprawidłowa praktyka. Sekcję zwłok
traktowano jako czynność medyczno-sądową, czego rezultatem była nagminna nieobecność prokuratora w trakcie sekcji. Na miejscu oględzin jawił
się tylko w waŜniejszych sprawach, w których od początku było pewne, Ŝe
śmierć nastąpiła w wyniku przestępstwa. Tego rodzaju praktyka była niezgodna z przepisami. Inaczej było z udziałem prokuratora wojskowego przy
sekcji zwłok, który zawsze w takiej sytuacji był obecny15.
W myśl art. 209 § 2 k.p.k. z 1997 r. – jak juŜ podkreślono – prokurator
dokonuje oględzin zwłok w toku postępowania przygotowawczego, a sąd
w postępowaniu sądowym, z udziałem biegłego lekarza, w miarę moŜności
z zakresu medycyny sądowej. W przypadkach niecierpiących zwłoki oględziny wykonuje Policja, która ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia
prokuratora.
Według § 169 Regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych
jednostek organizacyjnych prokuratury16, prokurator powołuje biegłego zaraz
po zebraniu materiału dowodowego niezbędnego do wydania opinii. W postanowieniu o powołaniu biegłego prokurator określa materiały przekazane
biegłemu w celu wydania opinii, w sposób umoŜliwiający ich identyfikację
(§ 170 pkt 1). W razie przekazania biegłemu materiałów nieokreślonych
w postanowieniu o powołaniu biegłego lub udzielenia dodatkowych informacji, prokurator sporządza notatkę urzędową z wyszczególnieniem zakresu
udostępnionego biegłemu materiału dowodowego (§ 170 pkt 2). Unormowanie to jako ogólne dotyczy takŜe oględzin zwłok. Przesłanką udziału biegłego
15
16
M. A. W a s i l e w s k a, Oględziny…, s. 169–170.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 marca 2010 w sprawie wewnętrznego
urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (Dz. U. z 2010 r., Nr 49,
poz. 296 ze zm.).
170
Prokuratura
i Prawo 10, 2013
Udział prokuratora w oględzinach zwłok
jest moŜliwie najdokładniejsze zabezpieczenie śladów zdarzenia. Osobisty
udział biegłego zaraz po zdarzeniu, które później będzie przedmiotem jego
ekspertyzy, zazwyczaj pozytywnie działa na jakość tych wniosków. Gdy biegły stwierdzi, Ŝe nie ma śladów przestępnego spowodowania zgonu, a jego
okoliczności nie budzą wątpliwości co do braku przestępstwa, to ciało pozostawia się rodzinie17.
Udział prokuratora w oględzinach zwłok jest uzasadniony tym, Ŝe jest on
organem kierowniczym i wiodącym. Według M. Cieślaka „pilnuje on merytorycznej i legalistycznej warstwy przedsięwzięć wykrywczo-dowodowych”18.
Jego zadanie wynika z faktu, Ŝe prowadzi lub nadzoruje śledztwo bądź
dochodzenie, czuwa nad tym, aby przebieg czynności oględzin był poprawny zarówno pod względem prawnym jak i merytorycznym. Zgodnie z art. 2
ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze19: „Zadaniem prokuratury
jest strzeŜenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw”.
Stosownie do tego, prokurator, który występuje w charakterze prowadzącego lub dozorującego postępowanie oraz jako oskarŜyciel publiczny, powinien
postępować według zasad państwa prawa20.
Prokurator jest jak najbardziej predysponowany do tej czynności, gdyŜ
posiada wiedzę nie tylko z zakresu postępowania karnego, ale takŜe medycyny sądowej i kryminalistyki. W momencie pojawienia się informacji o ujawnieniu zwłok zachodzi potrzeba udziału prokuratora w początkowych czynnościach śledczych. Pojawia się na miejscu znalezienia zwłok zazwyczaj,
gdy są tam juŜ funkcjonariusze Policji i słuŜba medyczna. Z uwagi na to, Ŝe
obecność osób niepoŜądanych moŜe doprowadzić do zatarcia śladów, miejsce znalezienia zwłok naleŜy zabezpieczyć do czasu przyjazdu specjalistów
mających wiedzę z zakresu kryminalistyki. Zaraz po przybyciu prokurator
obejmuje kierowanie czynnościami w miejscu zdarzenia. Przed rozpoczęciem oględzin prokurator kontroluje, czy prawidłowo zabezpieczono miejsce
przed wstępem osób nieuprawnionych, a w specjalnych przypadkach – takŜe przed działaniem innych czynników. Na nim ciąŜy obowiązek prawidłowego przeprowadzenia czynności. Postrzega on zjawiska fizyczne, a następnie je analizuje, a w razie potrzeby zmienia tok oględzin. Ponadto weryfikuje wersje i bieŜący materiał dowodowy. W sprawach większej wagi prokurator zawsze powinien osobiście kierować oględzinami i w razie potrzeby
odtworzeniem przebiegu zdarzenia. Odnosi się to głównie do spraw o zabójstwo, o spowodowanie katastrofy komunikacyjnej lub budowlanej oraz o wypadek komunikacyjny. Prokurator podejmuje decyzje odnośnie składu grupy
17
M. G a b r i e l - W ę g l o w s k i, Regulamin…, s. 54–55.
M. C i e ś l a k, Polska procedura karna, PWN, Warszawa 1971, s. 33.
19
Dz. U. z 2011 r., Nr 270, poz. 1599 ze zm.
20
J. G u r g u l, Procesowo-kryminalistyczna pozycja prokuratora w oględzinach zwłok ludzkich
(uwagi de lege lata i de lege ferenda), WPP 1999, nr 3–4, s. 88–89.
18
Prokuratura
i Prawo 10, 2013
171
S. Majewska
przeprowadzającej oględziny. Ponadto ponosi odpowiedzialność za prowadzenie czynności zgodnie z przepisami prawa21.
Wprawdzie ustawa przewiduje bezwzględny obowiązek udziału prokuratora w oględzinach zwłok, lecz rozwiązanie to jest zbyt daleko idące. Z pewnością jest to konieczne, gdy ślady na miejscu zdarzenia (plamy krwi, zakrwawione przedmioty, ślady penetracji pomieszczenia, rany na ciele denata
itd.) wskazują, Ŝe przyczyną zgonu było przestępstwo, a w szczególności
zabójstwo lub nieumyślne spowodowanie śmierci. Bezdyskusyjny jest teŜ
udział prokuratora w oględzinach miejsca ujawnienia zwłok i oględzinach
zwłok na miejscu zdarzenia w okolicznościach, gdy ujawnienie zwłok następuje wskutek wiadomości ustalonych w toku prowadzonego juŜ postępowania. Nie jest jednak konieczne przybycie prokuratora do kaŜdego zgonu, np.
w przypadku śmierci osób starszych lub powaŜnie chorych. Konieczna jest
zatem zmiana art. 209 § 2 k.p.k. przez wprowadzenie fakultatywnego udziału prokuratora w oględzinach. Wypadki, gdy udział jego jest obowiązkowy,
moŜnaby określić w Regulaminie prokuratorskim – np. co do podejrzenia
przestępstwa zabójstwa, bójki z wynikiem śmiertelnym itp.22.
Wyjątkowo istotna jest współpraca między prokuratorem a organami Policji od samego początku, czyli od powzięcia wiadomości o przestępnym spowodowaniu śmierci aŜ do zakończenia sprawy. Prokurator jako nadrzędny
organ procesowy nad Policją jest kompetentny do wydawania jej wiąŜących
poleceń. Stosunek podległości prokuratorowi zarówno Policji, jak i innych
organów ma istotę jedynie procesową (a nie słuŜbową). Prokurator zleca
Policji zadania wyłącznie w przypadkach wskazanych w ustawie (art. 93 § 4
k.p.k.). W razie niewykonania zadania określonego przez prokuratora moŜe
on złoŜyć zawiadomienie o naruszeniu powinności procesowych i monitorować bieg złoŜonego zawiadomienia23.
Obowiązkiem prokuratora – poza uczestnictwem w czynnościach na
miejscach powaŜnych zdarzeń – jest udzielenie (na prośbę funkcjonariusza
Policji lub innej słuŜby) konsultacji w kwestii odnoszącej się do poszczególnych czynności24.
Biegły w obecności prokuratora albo sądu dokonuje otwarcia zwłok
(art. 209 § 4 k.p.k.). Jeśli jest taka potrzeba, to przy oględzinach i otwarciu
zwłok obecny moŜe być lekarz, który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu25.
Nie moŜna sprzeciwić się decyzji o wykonaniu sekcji zwłok podjętej przez
21
R. K u r e k, Rola…, s. 177–181.
M. G a b r i e l - W ę g l o w s k i, Regulamin…, s. 54–55.
23
J. K u d r e l e k, Główne kierunki zmian prawa karnego procesowego wprowadzone ustawą
z dnia 29 marca 2007 r., Policja 2007, nr 4, s. 27.
24
M. G a b r i e l - W ę g l o w s k i, Regulamin…, s. 54–55.
25
R. K u r e k, Otwarcie zwłok jako czynność procesowa, Prok. i Pr. 2005, nr 10, s. 138.
22
172
Prokuratura
i Prawo 10, 2013
Udział prokuratora w oględzinach zwłok
prokuratora26. W orzecznictwie wyraŜono pogląd, Ŝe „wprawdzie sekcja
zwłok jest czynnością biegłego i w świetle art. 209 § 4 k.p.k. obowiązkowe
w toku postępowania przygotowawczego jest w niej uczestnictwo prokuratora, niemniej jednak odstąpienie tegoŜ od udziału we wspomnianej czynności
dowodowej nie czyni jej niewaŜną, nie wstrzymuje jej biegu, czy teŜ nie moŜe stanowić jej dowodowej bezskuteczności, niwecząc dokonane przez biegłych w zgodzie z posiadaną wiedzą specjalistyczną wnioski, podlegające
ocenie zgodnie z wymogami art. 7 i art. 201 k.p.k., i moŜe stanowić dowód
będący podstawą skazania oraz punkt wyjścia do dalszych opinii sądowolekarskich”27.
Wymaganie przez art. 209 § 4 k.p.k. obecności prokuratora przy otwarciu
zwłok nie jest jasne co do rodzaju jego aktywności. „Obecność” i „udział” nie
są toŜsame, ale mogą być róŜnie interpretowane. W orzecznictwie wyraŜono
pogląd, iŜ „biorący udział w czynności”, w odróŜnieniu od „obecny w czasie
tej czynności”, ustala aktywność. Biorąc pod uwagę, iŜ prokurator ma być
obecny przy oględzinach wewnętrznych zwłok nie jako obserwator, ale jako
organ prowadzący postępowanie, zasadne jest przyjęcie, Ŝe w art. 209 § 4
k.p.k. chodzi o tzw. „obecność aktywną”. Przyjęcie, Ŝe obecność prokuratora
jest bierna, czyniłaby ją bezcelową. Będąc obecny podczas sekcji zwłok,
prokurator ma moŜliwość uzupełnienia własnej wiedzy z zakresu medycyny
sądowej oraz ma okazję do postawienia i modyfikowania pytań biegłemu.
Dodatkowo moŜe zweryfikować dotychczasowe ustalenia w sprawie, po
przeprowadzeniu dowodów, które mogą posiadać błędy w wyniku niedoskonałości w zakresie postrzegania i odtwarzania faktów oraz niedostateczny
sposób zaangaŜowania się stron procesowych w to, Ŝeby posiąść jak najwięcej poŜytków procesowych28. Jego obecność powinna gwarantować, Ŝe
otwarcie zwłok jest wykonane prawidłowo pod względem procesowym, medycznym i kryminalistycznym.
Właściwe jest stanowisko doktryny, Ŝe prokurator nie powinien sam zwalniać się z obowiązku uczestniczenia w oględzinach zwłok, gdyŜ jest to niezgodne z przepisami procedury karnej29.
Prokurator, oprócz nadzorowania biegłego, powinien brać aktywnie
udział w podejmowaniu decyzji odnośnie zakresu i rodzaju zabezpieczonych
materiałów do badań laboratoryjnych i kryminalistycznych. Prokurator i medyk sądowy powinni ze sobą współdziałać podczas sekcji zwłok, z tym Ŝe
rolę nadrzędną pełni prokurator jako organ kierowniczy postępowania przy26
M. B a r d z o, J. B e r e n t, Rodzaje sekcji zwłok, (w:) Iure et de facto. Księga jubileuszowa
ofiarowana dr. J. Gurgulowi, pod red. J. W ó j c i k i e w i c z a, Kraków 2006, s. 258.
27
Wyrok SA w Katowicach z dnia 8 kwietnia 2009 r., sygn. II AKa 69/09, KZS 2009, nr 9,
poz. 80.
28
K. W i t k o w s k a, Wykorzystanie wyników oględzin…, s. 101.
29
R. K u r e k, Otwarcie zwłok…, s. 133.
Prokuratura
i Prawo 10, 2013
173
S. Majewska
gotowawczego. Zadania prokuratora i biegłego z zakresu medycyny sądowej
są komplementarne i w wielu miejscach spójne. Istotne jest wyczerpujące
poinformowanie lekarza o sprawie, zanim ten przystąpi do sekcji zwłok, dlatego teŜ prokurator powinien być najlepiej zorientowana osobą, co wydarzyło
się, zanim biegły został powołany. Aby informacja ta była jak najlepiej wykorzystana w sprawie, to pozycja prokuratora powinna zostać inaczej określona, niŜ jest to ujęte w art. 209 § 4 k.p.k. Właściwe prowadzenie śledztwa jako „jednolitej całości” to wynik wyłaniania się kolejnej czynności z wcześniejszego etapu. Ta część procesu nie powinna być zestawieniem chaotycznie
zebranych materiałów. Jeśli dojdzie do sytuacji, Ŝe medyk sądowy będzie
nieodpowiednio przygotowany, to ratunkiem będzie aktywna i korektywna
postawa prokuratora30.
Problem pojawia się takŜe w sytuacji, gdy jest wymóg podpisania protokołu wyłącznie przez osoby „biorące udział” w danej czynności (art. 150 § 1
k.p.k.). Z faktu obecności nie wynika jednak, Ŝe określona osoba bierze
udział w danej czynności. Wskazuje się, Ŝe uczestnictwo to zarówno obecność, jak i uwaŜna obserwacja czynności przeprowadzanych przez biegłego31. Ze względu na to, Ŝe – jak wyŜej wskazano – obecność prokuratora
przy oględzinach wewnętrznych zwłok naleŜy rozumieć jako udział, jest on
obowiązany podpisać protokół sekcji zwłok32.
Prosecutor’s participation in a post-mortem
examination
Abstract
This paper discusses regulations of law and principles governing a postmortem examination performed by a prosecutor. Moreover, it provides an
overview of issues pertaining to such examination as carried out in various
circumstances and situations the prosecutor usually faces.
30
J. G u r g u l, Procesowo…, s. 90–98.
P. H o f m a ń s k i, (w:) P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks postępowania
karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2004, s. 895.
32
Wyrok SA w Lublinie z dnia 21 września 2004 r., sygn. II AKa 135/04, Prok. i Pr. 2006, dodatek „Orzecznictwo”, nr 1, poz. 33.
31
174
Prokuratura
i Prawo 10, 2013