RADA EUROPY EUROPEJSKI TRYBUNA£ PRAW CZ£OWIEKA

RADA EUROPY
EUROPEJSKI TRYBUNA£ PRAW CZ£OWIEKA
SEKCJA CZWARTA
SPRAWA PAŒNICKI przeciwko POLSCE1
(SKARGA nr 51429/99)
WYROK – 6 maja 2003 r.
W sprawie Paœnicki przeciwko Polsce,
Europejski Trybuna³ Praw Cz³owieka (Czwarta Sekcja), zasiadaj¹c jako Izba
sk³adaj¹ca siê z:
Sir Nicolas BRATZA, przewodnicz¹cy,
Pani E. PALM,
Pani V. STRÁŽNICKÁ,
Pan M. FISCHBACH,
Pan J. CASADEVALL,
Pan R. MARUSTE,
Pan. L. GARLICKI, sêdziowie
oraz Pan M. O’BOYLE, Kanclerz Sekcji,
obraduj¹c na posiedzeniu zamkniêtym 8 kwietnia 2003 r.,
wydaje nastêpuj¹cy wyrok, który zosta³ przyjêty w tym dniu:
POSTÊPOWANIE
1. Sprawa wywodzi siê ze skargi (nr 51429/99) wniesionej przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej do Trybuna³u na podstawie art. 34 Konwencji o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoœci („Konwencja”) przez obywatela polskiego, pana Janusza Paœnickiego („skar¿¹cy”), 17 marca 1999 r.
2. Skar¿¹cy reprezentowany by³ przez pana A. Zieliñskiego, prawnika
wykonuj¹cego zawód w Szczecinie, Polska. Polski rz¹d („Rz¹d”) reprezentowany by³ przez swojego pe³nomocnika, pana Krzysztofa Drzewickiego z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
1
Wyrok ten stanie siê prawomocny zgodnie z warunkami okreœlonymi przez art. 44 § 2 Konwencji. Wyrok ten podlega korekcie wydawniczej.
69
3. Skar¿¹cy zarzuca³, ¿e jego prawo do „rozpatrzenia sprawy w rozs¹dnym
terminie” zosta³o naruszone.
4. Skarga zosta³a przydzielona do Czwartej Sekcji Trybuna³u (art. 52 § 1 Regulaminu Trybuna³u). W ramach tej Sekcji, Izbê, która mia³a zaj¹æ siê spraw¹
(art. 27 § 1 Konwencji) ustanowiono zgodnie z art. 26 § 1 Regulaminu Trybuna³u.
5. 1 listopada 2001 r. Trybuna³ zmieni³ sk³ad swych Sekcji (art. 25 § 1 Regulaminu). Niniejsza sprawa przydzielona zosta³a do Czwartej Sekcji w nowym
sk³adzie (art. 52 § 1).
6. Na podstawie decyzji z 15 paŸdziernika 2002 r. Trybuna³ uzna³ skargê za
dopuszczaln¹.
FAKTY
OKOLICZNOŒCI SPRAWY
7. Skar¿¹cy urodzi³ siê w 1936 roku i mieszka w Kamieniu Pomorskim,
Polska.
8. Skar¿¹cy by³ dyrektorem uzdrowiska w Kamieniu Pomorskim. 14 maja
1990 r. wniós³ do S¹du Wojewódzkiego w Szczecinie pozew, w którym domaga³ siê, by A. P („pozwany”) zobowi¹zany zosta³ do zaprzestania rozpowszechniania informacji naruszaj¹cych dobre imiê skar¿¹cego oraz do wycofania zniewag za poœrednictwem prasy.
9. S¹d przeprowadzi³ rozprawy 2 lipca oraz 5 wrzeœnia 1990 r.
10. 3 paŸdziernika 1990 r. odby³a siê rozprawa. S¹d przes³ucha³ œwiadka
i zdecydowa³ zawiesiæ postêpowanie do czasu zakoñczenia postêpowania dotycz¹cego zwolnienia skar¿¹cego z funkcji dyrektora. 27 grudnia 1991 r. postêpowanie dotycz¹ce zwolnienia zosta³o zakoñczone.
11. 30 stycznia 1992 r. skar¿¹cy z³o¿y³ w s¹dzie wniosek o podjêcie postêpowania o znies³awienie. 7 grudnia 1992 r. s¹d podj¹³ to postêpowanie.
12. 5 marca 1993 r. s¹d odroczy³ rozprawê ze wzglêdu na brak pisma procesowego pozwanego w aktach sprawy.
13. 11 sierpnia 1993 r. skar¿¹cy rozszerzy³ swe roszczenia.
14. 21 paŸdziernika 1994 r. odby³a siê rozprawa.
15. 6 grudnia 1995 r. s¹d odroczy³ rozprawê na wniosek pozwanego.
16. 24 stycznia 1996 r. s¹d zamkn¹³ rozprawê oraz poinformowa³, ¿e wyrok
zostanie og³oszony 7 lutego 1996 r. 6 lutego 1996 r. s¹d zamkniêt¹ rozprawê
otworzy³ na nowo oraz zdecydowa³, ¿e pozwany przes³uchany zostanie w Kamieniu Pomorskim. S¹d przes³ucha³ pozwanego 19 lutego 1996 r.
17. 28 lutego 1998 r. S¹d Wojewódzki w Szczecinie wyda³ wyrok. Nakaza³
pozwanemu wycofaæ z pewnych gazet stwierdzenia dotycz¹ce skar¿¹cego, na
w³asny koszt.
70
18. 8 sierpnia 1996 r. skar¿¹cy otrzyma³ kopiê wyroku. Nastêpnie pozwany
wniós³ apelacjê od tego wyroku.
19. 12 listopada 1996 r. S¹d Apelacyjny w Poznaniu przeprowadzi³ rozprawê i 21 listopada 1996 r. wyda³ wyrok. Uchyli³ wyrok S¹du Wojewódzkiego
w Szczecinie i przekaza³ sprawê do ponownego rozpoznania.
20. Pomimo licznych skarg skar¿¹cego i jego adwokata, S¹d Wojewódzki
w Szczecinie nie wyznaczy³ ¿adnej rozprawy a¿ do 12 maja 1999 r. 12 stycznia
1999 r. adwokat skar¿¹cego wniós³ do Prezesa S¹du Wojewódzkiego w Poznaniu
skargê na przewlek³oœæ postêpowania. W odpowiedzi z 27 stycznia 1999 r. Prezes
S¹du Wojewódzkiego przyzna³, ¿e skarga by³a uzasadniona.
21. 12 maja 1999 r. odby³a siê rozprawa.
22. 28 czerwca 2000 r. S¹d Wojewódzki w Szczecinie przeprowadzi³ rozprawê. Przes³ucha³ on skar¿¹cego i odroczy³ rozpoznanie sprawy po to, by przes³uchaæ pozwanego przed S¹dem Rejonowym w Kamieniu Pomorskim. Pozwany przes³uchany zosta³ 25 sierpnia 2000 r.
23. Kolejna rozprawa wyznaczona zosta³a na 29 grudnia 2000 r. S¹d
zamkn¹³ rozprawê i poinformowa³ strony, ¿e wyrok bêdzie og³oszony 12 stycznia 2001 r. 26 stycznia 2001 r. s¹d wyda³ wyrok i oddali³ powództwo skar¿¹cego. W nieokreœlonym terminie, w drugiej po³owie 2001 roku, skar¿¹cy wniós³
apelacjê od wyroku.
24. Wydaje siê, ¿e postêpowanie trwa nadal.
PRAWO
I. DOMNIEMANE NARUSZENIE ARTYKU£U 6 § 1 KONWENCJI
25. Skar¿¹cy podniós³ zarzut, ¿e d³ugoœæ postêpowania w jego sprawie
przekroczy³a rozs¹dny termin w rozumieniu art. 6 § 1 Konwencji, który w omawianym zakresie brzmi nastêpuj¹co:
„Przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowi¹zkach o charakterze cywilnym
..., ka¿dy ma prawo do ... rozpatrzenia jego sprawy w rozs¹dnym terminie przez
... s¹d...”
26. Rz¹d zakwestionowa³ to stanowisko.
A. Okres podlegaj¹cy rozpatrzeniu
27. Trybuna³ zauwa¿a po pierwsze, ¿e postêpowanie rozpoczê³o siê 14 maja 1990 r., kiedy skar¿¹cy wniós³ pozew do S¹du Wojewódzkiego w Szczecinie. Jednak¿e okres podlegaj¹cy rozpatrzeniu rozpocz¹³ siê nie tego dnia, ale
1 maja 1993 r., kiedy zaczê³a obowi¹zywaæ deklaracja, poprzez któr¹ Polska
71
uzna³a prawo do skargi indywidualnej na potrzeby dawnego art. 25 Konwencji.
Postêpowanie najwidoczniej trwa w dalszym ci¹gu. Ca³kowita d³ugoœæ postêpowania w sprawie skar¿¹cego do chwili wydania niniejszego wyroku wynios³a zatem 12 lat, 10 miesiêcy i 25 dni, z czego okres 9 lat, 11 miesiêcy i 7 dni
wchodzi w zakres kompetencji ratione temporis Trybuna³u.
28. Przy ocenie rozs¹dnej d³ugoœci postepowania, o którym mowa, Trybuna³ bêdzie mia³ wzgl¹d na etap, jaki postêpowanie osi¹gnê³o 1 maja 1993 r.
(patrz, m.in., Humen przeciwko Polsce [GC], nr 26614/95, §§ 58-59, z 15 paŸdziernika 1999 r., niepublikowany).
B. Rozs¹dna d³ugoœæ postêpowania
29. Trybuna³ przypomina, ¿e rozs¹dna d³ugoœæ postêpowania powinna
byæ oceniana w œwietle szczególnych okolicznoœci sprawy, jak równie¿
przy uwzglêdnieniu kryteriów ustalonych w orzecznictwie Trybuna³u,
w szczególnoœci zawi³oœci sprawy, postêpowania skar¿¹cego oraz w³aœciwych w³adz, a tak¿e znaczenia, jakie mia³o dla skar¿¹cego rozstrzygniêcie w danej sprawie (patrz, na przyk³ad, Humen przeciwko Polsce, j.w.,
§ 60 oraz Frydlender przeciwko Francji [GC], nr 30979/96, § 43, ECHR
2000-VII).
1. Zawi³oœæ sprawy
30. Rz¹d twierdzi³, ¿e sprawa by³a w pewnym stopniu zawi³a. Odwo³ywa³ siê przy tym do trzech innych postêpowañ dotycz¹cych stanowiska
skar¿¹cego, tocz¹cych siê równolegle z niniejsz¹ spraw¹. Ponadto Rz¹d
utrzymywa³, ¿e pozwany znacz¹co przyczyni³ siê do d³ugoœci trwania postêpowania.
31. Skar¿¹cy nie zgodzi³ siê z Rz¹dem i twierdzi³, ¿e sprawa nie by³a
zawi³a.
32. Trybuna³ odnotowuje, ¿e sprawa dotyczy³a domniemanego naruszenia dóbr osobistych. Zauwa¿a tak¿e, ¿e kwestie natury faktycznej, które
musia³y byæ rozwa¿one przez s¹dy, wydaj¹ siê byæ w pewnym stopniu
zawi³e. Jednak¿e nic nie wskazuje na to, by sprawa by³a szczególnie skomplikowana.
2. Postêpowanie skar¿¹cego
33. Trybuna³ zauwa¿a, ¿e ¿adna ze stron nie kwestionuje tego, ¿e skar¿¹cy nie
przyczyni³ siê do d³ugoœci trwania postêpowania.
72
3. Postêpowanie w³adz s¹dowych oraz znaczenie dla skar¿¹cego rozstrzygniêcia w sprawie
34. Rz¹d przyzna³, ¿e wyst¹pi³y w postêpowaniu dwa okresy bezczynnoœci.
Wskaza³ on na zw³okê w okresie miêdzy listopadem 1994 r. a grudniem 1995 r.
oraz miêdzy 21 listopada 1996 r. a 12 maja 1999 r. Rz¹d twierdzi³ ponadto, ¿e
pozosta³e okresy bezczynnoœci, a mianowicie okres od 1 maja 1993 r. do
21 paŸdziernika 1994 r. oraz od maja do czerwca 2000 r., w du¿ym stopniu spowodowane by³y postêpowaniem pozwanego.
35. Skar¿¹cy stwierdzi³, ¿e s¹dy nie wykaza³y przy prowadzeniu jego sprawy nale¿ytej starannoœci.
36. Trybuna³ zauwa¿a, ¿e w sprawie powództwa cywilnego wniesionego
przez skar¿¹cego 14 maja 1990 r. nadal nie zosta³ wydany prawomocny wyrok
(patrz pkt. 8 - 24 powy¿ej). Trybuna³ zauwa¿a, ¿e wyst¹pi³y dwa znacz¹ce okresy bezczynnoœci, którymi nale¿y obci¹¿yæ w³adze. Pierwszy trwa³ od 21 paŸdziernika 1994 r. do 6 grudnia 1995 r. (patrz pkt. 14 i 16 powy¿ej). Drugi okres
bezczynnoœci trwa³ od 21 listopada 1996 r. do 12 maja 1999 r. (patrz pkt. 20–21
powy¿ej). Trybuna³ pragnie podkreœliæ, ¿e obydwa okresy bezczynnoœci zosta³y potwierdzone przez Rz¹d.
37. Trybuna³ zauwa¿a tak¿e, ¿e w³adze krajowe przyzna³y, ¿e postêpowanie
nie by³o prowadzone szybko. W odpowiedzi na skargê z³o¿on¹ przez skar¿¹cego na sposób prowadzenia postêpowania, Prezes S¹du Wojewódzkiego
w Poznaniu 27 stycznia 1999 r. przyzna³, ¿e skarga skar¿¹cego by³a uzasadniona (patrz pkt 20 powy¿ej).
38. Ponadto, Trybuna³ przypomina, ¿e art. 6 § 1 nak³ada na Uk³adaj¹ce siê
Strony obowi¹zek zorganizowania swego systemu s¹downictwa w taki sposób,
by ich s¹dy mog³y sprostaæ wszystkim wymogom tego artyku³u, w³¹czaj¹c w to
obowi¹zek rozstrzygania o sprawach w rozs¹dnym terminie (patrz, m.in.,
wyrok Duclos przeciwko Francji z 17 grudnia 1996 r., Reports 1996-VI,
s. 2180-81, § 55 in fine). Dlatego te¿ zw³ok¹ w postêpowaniu musz¹ byæ g³ównie obci¹¿one w³adze krajowe.
39. Maj¹c na wzglêdzie okolicznoœci sprawy oraz bior¹c pod uwagê ca³y
okres trwania postêpowania, Trybuna³ uznaje, ¿e wymóg „rozs¹dnego terminu”
ustanowiony w art. 6 § 1 Konwencji nie zosta³ spe³niony w niniejszej sprawie.
Dlatego te¿ dosz³o do naruszenia tego postanowienia.
II. ZASTOSOWANIE ARTUKU£U 41 KONWENCJI
40. Zgodnie z art. 41 Konwencji:
„Jeœli Trybuna³ stwierdzi, ¿e nast¹pi³o naruszenie Konwencji lub jej Protoko³ów, oraz
jeœli prawo wewnêtrzne zainteresowanej Wysokiej Uk³adaj¹cej siê Strony pozwala tylko na
73
czêœciowe usuniêcie konsekwencji tego naruszenia, Trybuna³ orzeka, gdy zachodzi potrzeba, s³uszne zadoœæuczynienie pokrzywdzonej stronie.”
A. Szkoda
41. Skar¿¹cy nie domaga³ siê wyrównania ¿adnych szkód materialnych.
Prosi³ jednak Trybuna³ o przyznanie mu 30.000 z³otych polskich z tytu³u szkód
niematerialnych.
42. Rz¹d uzna³ ¿¹dan¹ sumê za nadmiern¹. Wnosi³ do Trybuna³u o orzeczenie, ¿e samo stwierdzenie naruszenia stanowi wystarczaj¹ce s³uszne zadoœæuczynienie. Alternatywnie, Rz¹d zwróci³ siê do Trybuna³u o orzeczenie o s³usznym zadoœæuczynieniu na podstawie jego orzecznictwa w podobnych sprawach
oraz krajowych warunków ekonomicznych.
43. Trybuna³ przyznaje, ¿e skar¿¹cy z ca³¹ pewnoœci¹ poniós³ szkodê o charakterze niematerialnym, tak¹ jak rozpacz i frustracja wynikaj¹ce z niew³aœciwego
przed³u¿ania siê jego sprawy, co nie zosta³oby w³aœciwie zrekompensowane
samym tylko orzeczeniem naruszenia art. 6 § 1 Konwencji. W okolicznoœciach
niniejszej sprawy oraz dokonuj¹c oceny na zasadzie s³usznoœci, Trybuna³ przyznaje skar¿¹cemu kwotê 4.500 euro z tego tytu³u.
B. Koszty i wydatki
44. Skar¿¹cy dochodzi³ zwrotu 9.760 z³otych polskich z tytu³u kosztów
i wydatków s¹dowych poniesionych w postêpowaniu przed s¹dami krajowymi.
45. Rz¹d twierdzi³, ¿e koszty i wydatki poniesione przez skar¿¹cego w postêpowaniu krajowym nie powinny podlegaæ zwrotowi.
46. Trybuna³ przypomina, ¿e aby byæ uprawnionym do zwrotu kosztów
i wydatków na podstawie art. 41, poszkodowana strona musia³a je ponieœæ podczas dochodzenia poprzez krajowy porz¹dek prawny usuniêcia naruszenia [Konwencji], zapobie¿enia jej naruszenia lub mieæ to stwierdzone przez Trybuna³ lub
otrzymaæ reparacjê za to (patrz The Zimmermann and Steiner przeciwko Szwajcarii, wyrok z 13 lipca 1983 r., seria A nr 66, s. 14, § 36). Trybuna³ uznaje, ¿e
skar¿¹cy nie wykaza³, by koszty i wydatki prawne, których dochodzi, poniesione
zosta³y w celu sk³onienia s¹dów krajowych do postêpowania zgodnie z wymogami art. 6 § 1 Konwencji (patrz The Zimmermann and Steiner, s. 14 -15, § 37).
Trybuna³ w zwi¹zku z tym oddala to roszczenie.
C. Odsetki z tytu³u niewyp³acenia zadoœæuczynienia
47. Trybuna³ uwa¿a za w³aœciwe, by odsetki z tytu³u niewyp³acenia zadoœæuczynienia ustalone by³y w oparciu o minimaln¹ stopê kredytow¹ Europejskie74
go Banku Centralnego, do której powinny byæ dodane trzy punkty procentowe
(patrz Christine Goodwin przeciwko Wielkiej Brytanii [GC], nr 28957/97,
§ 124, do opublikowania w ECHR 2002-...).
Z TYCH PRZYCZYN TRYBUNA£ JEDNOG£OŒNIE
1. UZNAJE, ¿e nast¹pi³o naruszenie art. 6 § 1 Konwencji;
2. UZNAJE, ¿e
(a) pozwane pañstwo ma wyp³aciæ skar¿¹cemu, w terminie trzech miesiêcy
od dnia, w którym wyrok stanie siê prawomocny zgodnie z art. 44 § 2 Konwencji, 4.500 euro (cztery i pó³ tysi¹ca euro) z tytu³u szkód niematerialnych,
które bêd¹ przeliczone na walutê narodow¹ pozwanego pañstwa wed³ug kursu
z dnia uregulowania nale¿noœci, plus wszelkie podatki, które mog¹ byæ
na³o¿one;
(b) od wygaœniêcia powy¿szego trzymiesiêcznego terminu do momentu
uregulowania nale¿noœci zwyk³e odsetki bêd¹ p³atne od tej sumy wed³ug minimalnej stopy kredytowej Europejskiego Banku Centralnego plus trzy punkty
procentowe;
3. ODDALA pozosta³¹ czêœæ ¿¹dania skar¿¹cego dotycz¹cego zadoœæuczynienia.
Sporz¹dzono w jêzyku angielskim i og³oszono na piœmie 6 maja 2003 r.,
zgodnie z art. 77 §§ 2 i 3 Regulaminu Trybuna³u.
Michael O’BOYLE
Kanclerz
Nicolas BRATZA
Przewodnicz¹cy
75