fiSAMORZĄD W POLSCE - wydawnictwo.wsb.pl

SAMORZĄD
W POLSCE
fi
ISTOTA, FORMY, ZADANIA
fi
Książka dofinansowana przez
Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu
SAMORZĄD
W POLSCE
ISTOTA, FORMY, ZADANIA
praca zbiorowa pod redakcją naukową
Stanisława Wykrętowicza
Wydanie piąte
uaktualnione i zmienione
Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Bankowej
Poznań 2012
Wydanie pierwsze – 1998 r.
Wydanie drugie – 2001 r.
Wydanie trzecie – 2004 r.
Wydanie czwarte – 2008 r.
Recenzent
prof. dr hab. Andrzej Chodubski
Projekt okładki
Jan Ślusarski
Redaktor
Maria Wlazło
Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie
wymaga pisemnej zgody Wydawcy
© Copyright by Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, 2012
ISBN 978-83-7205-260-313-8
WYDAWNICTWO
WYŻSZEJ SZKOŁY BANKOWEJ
al. Niepodległości 2, 61-874 Poznań
tel. 61 655 33 99, tel./fax 61 655 33 97
e-mail: [email protected], [email protected]
www.wydawnictwo.wsb.poznan.pl
Druk i oprawa: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy M-Druk
Wągrowiec, ul. Konopnickiej 50, tel. 67 268 57 37
fl
Spis treści
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
STANISŁAW WYKRĘTOWICZ
Samorząd jako wyraz demokracji obywatelskiej
I. Geneza i istota samorządu . . . . . . . . .
1. Upadek społeczeństwa stanowego . . . .
2. Powstanie społeczeństwa obywatelskiego
3. Decentralizacja i samorząd . . . . . . . .
II. Formy samorządu społecznego . . . . . . .
1. Samorząd terytorialny . . . . . . . . . .
2. Samorząd gospodarczy . . . . . . . . . .
3. Samorząd zawodowy . . . . . . . . . . .
III. Teorie samorządu . . . . . . . . . . . . . .
1. Teoria naturalistyczna samorządu . . . .
2. Teoria państwowa samorządu . . . . . .
3. Teoria polityczna samorządu . . . . . . .
IV. Odrodzenie samorządu w Polsce (po 1989 r.)
1. Samorząd terytorialny . . . . . . . . . .
2. Samorząd gospodarczy i zawodowy . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
13
13
13
15
18
20
20
32
58
63
64
66
68
71
71
78
JAN SIKORA
Lokalne układy społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Społeczność lokalna jako element struktury społecznej . . .
II. Terytorium podstawą lokalnych więzi społecznych . . . . .
III. Wartości w społecznościach lokalnych . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
93
93
94
97
6
Spis treści
IV. Istota władzy lokalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Samorząd terytorialny a rozwój lokalny . . . . . . . . . .
VI. Instytucje społeczno-gospodarcze w rozwoju lokalnym . .
VII. Aktywność mieszkańców w rozwoju lokalnym . . . . . .
VIII. Liderzy i elity społeczne w społeczności lokalnej . . . . . .
IX. Przejawy konfliktów i dezorganizacji w lokalnych układach
społeczności oraz możliwości ich rozwiązywania . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
100
101
104
108
111
. . . . . .
113
ZBIGNIEW LEOŃSKI
Ustrój i zadania samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Istota i znaczenie samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . .
1. Istota samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Znaczenie samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Ustrojowe prawo samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . . .
1. Pojęcie ustrojowego prawa samorządowego . . . . . . . . . . . .
2. Ustawowe i statutowe prawo samorządowe . . . . . . . . . . . .
3. Europejska Karta Samorządu Lokalnego . . . . . . . . . . . . . .
III. Zadania i kompetencje organów samorządu terytorialnego . . . . .
1. Pojęcie zadań i kompetencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Typologia zadań samorządu terytorialnego . . . . . . . . . . . .
3. Formy prawne wykonywania zadań (kompetencja) . . . . . . . .
IV. Gmina w strukturze samorządu terytorialnego (organy gminy) . . .
1. Miejsce gminy w strukturze samorządu . . . . . . . . . . . . . .
2. Gmina jako jednostka podziału terytorialnego . . . . . . . . . . .
3. Formy demokracji bezpośredniej – referendum oraz konsultacje .
4. Rada gminy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Organy wykonawcze oraz urząd gminy i inne jednostki organizacyjne
5.1. Organy wykonawcze gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta)
5.2. Zadania i kompetencje wójta, burmistrza i prezydenta miasta . .
6. Organywjednostkachpomocniczychgmin . . . . . . . . . . . . .
V. Struktura samorządu na szczeblu powiatu i województwa . . . . . . .
1. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Struktura organizacyjna samorządu powiatowego . . . . . . . . .
3. Struktura organizacyjna samorządu wojewódzkiego . . . . . . . .
VI. Współdziałanie w strukturach samorządowych . . . . . . . . . . . .
1. Znaczenie i formy współdziałania . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Stowarzyszenia gmin, powiatów i województw . . . . . . . . . .
3. Porozumienia gmin, powiatów, województw . . . . . . . . . . .
4. Związki gmin i powiatów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Krajowe reprezentacje samorządu . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Współpraca zagraniczna ze społecznościami lokalnymi
i regionalnymi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
117
117
117
120
122
122
123
131
133
133
136
143
160
160
162
164
169
177
177
179
184
188
188
189
197
201
201
206
206
208
210
.
211
7
Spis treści
VII. Nadzór nad samorządem terytorialnym
1. Istota nadzoru . . . . . . . . . . . .
2. Środki nadzoru . . . . . . . . . . .
3. Środki ochrony sądowej . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
213
213
218
223
. . . .
229
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
230
232
234
241
243
245
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
249
249
251
254
255
260
269
279
284
KATARZYNA WALKOWIAK
Izby rolnicze w świadomości rolników Wielkopolski . . . . . . . . . . . .
I. Z przeszłości izb rolniczych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Zadania współczesnych izb rolniczych a oczekiwania rolników . . . .
295
295
299
JAN SIKORA
Promocja regionu i miejscowości . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Promocja jako element marketingu i proces komunikowania się
z otoczeniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Uwarunkowania i zakres decyzji promocyjnych . . . . . . . .
III. Formy promocji i zasady skutecznego ich oddziaływania . . .
IV. Organizacja i realizacja kampanii promocyjnej . . . . . . . . .
V. Kontrola skuteczności i efektywności działań promocyjnych .
VI. Instytucje władzy lokalnej w działalności promocyjnej . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
MIROSŁAW GRZELAK, ROBERT KMIECIAK
Ustrój i zadania samorządu gospodarczego . . . . . . .
I. Pojęcie i istota samorządu gospodarczego . . . . .
II. Geneza samorządu gospodarczego . . . . . . . . .
III. Samorząd gospodarczy w okresie międzywojennym
1. Izby rzemieślnicze . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Izby przemysłowo-handlowe . . . . . . . . . . .
3. Izby rolnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Samorząd gospodarczy po II wojnie światowej . . .
V. Samorząd gospodarczy po roku 1989 . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
EUGENIUSZ L. ZIELIŃSKI
Rola izb przemysłowo-handlowych w kształtowaniu środowiska
społecznego przedsiębiorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Pojęcie środowiska społecznego przedsiębiorców . . . . . .
III. Izby przemysłowo-handlowe jako środowisko społeczne
przedsiębiorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Działalność izb przemysłowo-handlowych
w świetle badań społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. . . . .
. . . . .
. . . . .
307
307
309
. . . . .
314
. . . . .
318
8
Spis treści
ROBERT KMIECIAK
Ustrój i zadania samorządu zawodowego . . . . . . . . . . . . .
I. Istota i zadania samorządu zawodowego . . . . . . . . . . .
II. Rozwój samorządu zawodowego w okresie międzywojennym
III. Samorząd zawodowy w III Rzeczypospolitej . . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
321
321
323
335
SŁAWOMIR CYGANEK
Izby przemysłowo-handlowe w Republice Federalnej Niemiec
I. Odrodzenie izb przemysłowo-handlowych (po 1945 r.) . .
II. Podstawy prawne, zadania i organy władzy . . . . . . . . .
III. Zakres i formy działania . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Podstawy finansowe i nadzór nad działalnością izb . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
355
355
357
363
369
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
371
371
372
376
378
Aneks. Obywatelski projekt ustawy o izbach przemysłowo-handlowych
w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
383
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
395
MARTA BALCEREK
Izby rolnicze w Republice Federalnej Niemiec
I. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . .
II. Ustrój prawny izb rolniczych . . . . . . .
III. Zakres zadań własnych i zleconych . . . .
IV. Organy władzy i finanse izby rolniczej . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.